KRYSTYNA SIESICKA

ZAPACH RUMIANKU

PIRAMIDA

- Bonjour, madame! - mówiłyśmy.

- Bonjour, mes enfants! - odpowiadała pani Jannot. Klara zawsze była lepsza.

- Tres bien - mówiła pani Jannot. - Tres bien, Claire! - chwaliła ją. A dla mnie miała tylko uśmiech. Miły, dobry uśmiech. Czasami jednak kładła mi rękę na głowie i szeptała cicho:

- Pauvre Susanne...

Biedna Zuzanna. O ile wtedy miała rację, o tyle pomyliła się na przyszłość. W życiu ułożyło mi się lepiej niż Klarze. Wygodniej. Zabawne, ale ani jej, ani mnie na nic nie przydał się francuski, ta zmora mojego dzieciństwa, i scena, na której nie ja, tylko Klara zbierała oklaski. Dawno minęły już czasy pani Jannot, naszych wspólnych lekcji, tajemnic, zwierzeń, uniesień. Tego, co teraz jest między Klarą a mną, nie można nazwać przyjaźnią. To raczej przywiązanie i suma wspomnień nas łączy, ale myślę, że niekiedy jest to więź silniejsza niż inne. Dawniej wiedziałam o Klarze wszystko, dziś wiem niewiele, a jednak zawsze ogarnia mnie tkliwość, kiedy spotykam Klarę, często po latach niewidzenia. Zdumiewa mnie jej codzienny trud.

- To wszystko sprawa wyboru - twierdzi Klara.

- Ale czy jesteś szczęśliwa? - pytam naiwnie, tak jak dawniej naiwnie mawiałyśmy: "Och, musimy być szczęśliwe!".

- Tak - odpowiada Klara. - Jestem szczęśliwa, chociaż chwilami bywam wściekła.

Ze mną odwrotnie. Najczęściej jestem wściekła, a tylko chwilami bywam szczęśliwa. Pomimo wszystko uważam, że w życiu ułożyło mi się lepiej niż Klarze.

Myślę o tym, siedząc na leżaku przed jej domem. Lato w tym roku jest cudowne, a pobyt u Klary, te kilka leniwych dni, które mam poza sobą, przyniosły mi odprężenie, o którym marzyłam.

- Słuchaj, czy ty pamiętasz panią Jannot? - pytam.

- Oczywiście!

Klara uśmiecha się i ramieniem odgarnia opadające na czoło włosy. Czyści cebulki tulipanów, spieszy się, twierdzi, że to zaległa robota, którą powinna wykonać już dawno, ale nie chce mojej pomocy.

- Dlaczego przypomniała ci się pani Jannot?

- Nie wiem. W każdym razie ten francuski nie przydał się ani tobie, ani mnie. Ja używam wyłącznie angielskiego, a ty do zwierząt mówisz tylko po polsku.

- Mylisz się. Czasami mówię do nich po francusku - śmieje się.

- Wtedy, kiedy klnę. Zwierzęta często mnie złoszczą.

- Przecież je kochasz. Twoja sąsiadka mówiła mi wczoraj: "Klara to ci dopiero kocha zwierzęta! Da pani wiarę? Ona nawet krowy myje szamponem". Dlaczego się śmiejesz?

- Pani Jannot nie pozwalała ci przedrzeźniać ludzi, pamiętasz? Biedna, nie wiedziała, że tępi w tobie coś, co za kilka lat innych będzie zachwycać, co inni będą oklaskiwać. Już wtedy byłaś aktorką, ma pauvre Susanne! A co do krów, to moja sąsiadka miała rację. Myję je czasami szamponem, fakt.

- Oszalałaś?

- Nie. Po prostu jest mi przyjemnie, kiedy przy dojeniu czuję zapach dobrego kosmetyku.

Przytrzymuję palcem zielony listek, który miał chronić mój nos od zbyt mocnej opalenizny, i patrzę na Klarę.

- Dziwisz się? Ty? Taka estetka? Wąchałaś kiedy krowę? - pyta.

- Nie.

- To powąchaj.

Nasze spojrzenia spotykają się.

- Z tym liściem na nosie nie wyglądasz najlepiej - mówi Klara.

- Czy rzeczywiście musisz?

- Muszę. W najbliższym sezonie będę grała Ofelię. Nie mogę się opalić, moja charakteryzatorka dostałaby szału. A poza tym...

- Poza tym...?

- Tadeusz nie lubi opalenizny.

- Tadeusz nie lubi opalenizny - powtarza Klara i wrzuca kolejną cebulkę do drewnianej skrzynki.

Wiem, że w tym powtórzeniu kryje się ironia. Klara nie znosi Tadeusza.

- Wyglądasz świetnie - mówi. - Ale czy istotnie Ofelię musi grać aktorka czterdziestoletnia?

- Dam sobie radę.

Wcale nie wyglądam świetnie, przeciwnie, te zmarszczki koło oczu i bruzdy wzdłuż policzków sprawiają, że nikt nie może mi dać mniej lat, niż mam w rzeczywistości. Klara z pewnością wygląda młodziej niż ja. Tres bien, Claire! Pauvre Susanne... Być może pod niektórymi względami pani Jannot miała rację.

- Przyniosę ci maślanki - mówi Klara. - Powinnaś więcej jeść. Przyniosę ci maślanki i chleba z twarogiem.

- Dziękuję, ale może trochę później, teraz nie jestem w stanie przełknąć ani kęsa.

- Proszę cię, Zuza, zjedz teraz.

- Nie, nie mogę.

Obrzuca mnie przelotnym spojrzeniem, potem zagląda do skrzynki, w której trzyma cebulki przeznaczone do selekcji.

- Czy nigdy nikt nie powiedział ci prosto z mostu, że jesteś zbyt chuda? - pyta.

- Chuda? Szczupła raczej - protestuję.

- Otóż jesteś chuda! Jeżeli ci nikt tego nie powiedział, ja ci to mówię. Dobrze, mogę być niedelikatna czy jak tam chcesz. W każdym razie wiedz, że jesteś chuda.

Listek na nosie przeszkadza mi. Zdejmuję go i przyglądam się Klarze.

- Chuda jesteś - powtarza niemiłosiernie. - Tak cię proszę, zjedz coś. Ta prośba Klary jest już łagodna w tonacji, nie sposób jej się oprzeć.

- Ale mało, łyk maślanki i kęs chleba - ulegam.

Klara podnosi się ze stołka, strzepuje ze spodni łupiny cebulek. Chodzi w spodniach i kolorowych bluzkach, każdego dnia w innej. Pięknie wyglądają kretonowe bluzki Klary, kiedy suszą się na sznurku rozciągniętym na wprost kuchennego okna. Jeszcze piękniej wyglądają na samej Klarze. Proste w kroju, zawsze jakby trochę przyciasne, podkreślają jej szczupłą talię, ozdabiając ją zawadiackim węzłem ściągniętym z przodu. Z przyjemnością patrzę na Klarę. Jest taka smukła, długonoga, giętka.

- Przyniosę ci maślankę, a potem zajrzę do tego cholernego cielęcia - mówi Klara.

To cholerne cielę urodziło się wczoraj. Izabela miała ciężki poród. Też pomysł, nazywać krowę Izabelą! Przyjechało aż dwóch weterynarzy.

- Zróbcie coś, żeby ona tak nie cierpiała! - wołała Klara, szarpiąc za klamkę samochodu, którym Marek ich przywiózł. - Nie mogę słuchać jej płaczu.

Izabela mruczała posępnie jeszcze przez dwie godziny. Urodził się byczek, którego Klara nazwała Ferdynandem.

Nachyla się, zbiera rozrzucone cebulki.

- Jeżeli Marek będzie tędy przechodził, powiedz mu, że jestem...

Urywa ,w połowie zdania, bo Marek wychodzi właśnie zza rogu domu i zbliża się w naszą stronę. Szare oczy Klary rozświetlają się w uśmiechu. Marek kładzie rękę na jej ramieniu, przechyla głowę i mówi cicho, jakby powierzał Klarze jakąś tajemnicę.

- Byłem w oborze. Ferdynand miewa się wspaniale.

- A Izabela?

- Och, chyba jest szczęśliwa!

Chwilami wydaje mi się, że oni nie są normalni. A chwilami myślę, że to ja nie jestem normalna. Odchodzą w stronę ganku. Idą szybko, Marek obejmuje Klarę ramieniem, jest dużo wyższy od niej, chociaż Klara też jest wysoka. Kiedy tak patrzę na nich, na ich elastyczne kroki, trzcinkowatą sylwetkę Klary i młodzieńcze ruchy Marka, moja gimnastyka poranna, którą zaleciła mi kosmetyczka, te wszystkie przysiady, wdechy i wydechy, skłony i marsze, wydają mi się jakimś nieporozumieniem. Ćwiczę już tyle lat i tak systematycznie, a jednak coraz częściej czuję tę jakąś ociężałość stawów, z pewnością nie poruszam się już tak, jak ruszałam się jeszcze niedawno.

Jaka piękna jest zieleń świeżo przystrzyżonej trawy. Klara przepędza stąd kury i chyba słusznie, trawnik dokoła domu powinien być czysty. Kiedy Marek mówi: "nasze gospodarstwo, moje konie, nasz drób" - wydaje mi się to naturalne. Ale kiedy Klara mówi: "w naszej oborze, moje kury, nasz chlew", czuję, jak po plecach przechodzą mi ciarki. Może dlatego, że przywykłam do innych słów i tylko tamte słowa dawnej Klary brzmią mi prawdziwie i naturalnie.

Ale Klara teraz ich nie używa. Nie słyszałam, żeby mówiła: impresjonizm, kubizm, Cezanne, Makowski, rzeźba, płótno, olej. Kiedy człowiek ma szesnaście lat, nie wie nic o swoim przyszłym losie i tylko zdaje mu się, że już wszystko wie. Że jest jasnowidzem, prorokiem, że już wszystko sobie przygotował, podał i że pozostało jedynie żyć. Patrzę przed siebie i widzę wybieg dla źrebiąt.

- Proszę cię, Zuza, weź to ode mnie - mówi Klara, podając mi kubek maślanki.

Nie mogę tego wziąć, w każdym razie nie teraz, nie w tej chwili. Patrzę w stronę wybiegu i ogarnia mnie przerażenie.

- Słuchaj, Klara, czy ona musi siedzieć na tej żerdzi? Przecież spadnie.

- Ona nawet jak spada, to zawsze na cztery łapy - śmieje się Klara. - No, weź to ode mnie, Zuza.

Biorę. Maślanka jest zimna, cudowna. Piję, ale nie spuszczam oka z wybiegu.

- Zawsze tam siedzi - mówi Klara. - Nie zauważyłaś? Każdego popołudnia.

- Nie zauważyłam.

- Nnno... - waha się Klara - może rzeczywiście. Odkąd przyjechałaś, kręciła się zawsze przy tobie. Tęskniła, musiała się nacieszyć. Klara uśmiecha się. Milczy przez chwilę, a potem mówi spokojnie:

- Ona czeka na Rafała.

Zabawna jest Klara z tymi imionami.

- Wasz źrebak ma na imię Rafał?

- Nasz źrebak nazywa się Nikodem. Natomiast syn naszego weterynarza ma na imię Rafał. Spójrz...

Rafał. Pali się w słońcu ciemnoruda, może kasztanowa czupryna. Rafał biegnie przez wybieg, na przełaj, młody źrebak weterynarza. Biegnie w stronę ogrodzenia, na którym siedzi, wymachując nogami, moja córka Katarzyna.

Wczoraj dzień był taki piękny, bezchmurny, a dziś od rana pada deszcz. Musi być już bardzo późno, mój zegarek stanął, zabawnie tak żyć jak gdyby ponad czasem, a może raczej obok czasu, bo właściwie jest mi zupełnie obojętne, o której wstanę, mogę nawet w ogóle nie wstawać. Klara byłaby zachwycona. Miała rację, pokój, w którym mnie umieściła, wspaniale nadaje się do wypoczynku.

- Będziesz spała w gościnnym - powiedziała. - To jedyny pokój w tym domu, gdzie można porządnie odpocząć. Może dlatego - dorzuciła po chwili - że nic w nim nie zmieniałam. Wygląda tak, jak wyglądał w dniu mojego przyjazdu. Kuchnię i te dwa pokoje, których używamy, starałam się jakoś unowocześnić, rozumiesz? Przystosowałam je do siebie, do moich nawyków, przyzwyczajeń. Są na pewno ładniejsze i wygodniejsze, niż były. W gruncie rzeczy udało mi się chyba stworzyć zupełnie niezłe, dość stylowe wnętrza, prawda? A jednak odpocząć można tylko w gościnnym. Właściwie, nie rozumiem dlaczego.

I przyprowadziła mnie tutaj. Bielone ściany, surowe belki sufitu. Ciemne sprzęty: duże meblowe łóżko, dwudrzwiowa szafa, stolik o owalnym blacie i dwa krzesła wybijane skórą.

- Jedyna rzecz, której nie mogłam ścierpieć - mówiła, kiedy zmywałam z twarzy zmordowany podróżą makijaż - to siatkowa firanka, haftowana w kiście winogron. Uważam, że ta jest lepsza.

Stanęła przy oknie, pociągnęła sznur i rozsunęła białą tkaninę, lekką, prawie przezroczystą, drukowaną w nieduże, niebieskawe kwiaty. W pierwszej chwili ten pokój wydawał mi się zimny, nieprzytulny, łóżko, na którym piętrzyły się tradycyjne poduchy, wprawiało mnie w zakłopotanie. To przecież był dom Klary! I Klara akceptowała te poduchy, tę tłoczoną kapę na łóżku, brzydkie lustro ujęte grubą, złoconą ramą, wiszące nad umywalnią. Teraz jednak rozumiem, bo odpoczywam w tym pokoju. Dziś zaraz po przebudzeniu rozsunęłam zasłonę i otworzyłam okno. Teraz leżę i równa ściana deszczu, spływająca z brzegu dachu, odciąga mnie od świata na tyle, na ile jest to możliwe. Usiłuję wyobrazić sobie ten dzień, w którym Klara przyjechała po raz pierwszy do swojego nowego domu. Czy była zaskoczona? Czy przerażona tym, na co się zdecydowała? Czy może entuzjazm pierwszych dni małżeństwa objął i ten dom, który był ostatecznie rodzinnym domem Marka? Nie wiem, nie umiem wyobrazić sobie Klary wchodzącej do ciemnej sieni, przesuwającej dłonią po ścianie w poszukiwaniu nieznajomego kontaktu. A może to Marek zapalił światło? Może czekała, aż zaparkuje wóz i wprowadzi ją, swoją śliczną, swoją młodziutką, swoją ukochaną żonę, do tego domu, opuszczonego i zaniedbanego, w którym od tragicznej śmierci rodziców był tylko raz?

Wczoraj wieczorem przyszła do mnie. Usiadła na brzegu łóżka i przez chwilę przyglądałyśmy się sobie w milczeniu. Jest jednak miedzy nami tych wiele lat, które spędziłyśmy oddzielnie, i to te lata paraliżują struny głosowe. Pomimo wszystko ciągle kocham Klarę. Zsunęła z nogi sandałek i bosą stopą gładziła baranie futro leżące przy łóżku zamiast dywanika.

- To Cezary - powiedziała, wpatrując się w białe kudły. - Znałaś go.

- Nie - zaprzeczyłam. - Nie znałam Cezarego. Nigdy go nie widziałam. Wasze zwierzęta poznałam dopiero teraz. Zapomniałaś, że jestem u ciebie pierwszy raz?

- Nie zapomniałam, ale ty jednak znałaś Cezarego. Pamiętasz, spotkałyśmy się kiedyś w pociągu? Wracałaś z jakiegoś występu.

- Ach, tak! - przypomniałam sobie.

Spotkałyśmy się w pociągu. Wsiadła na niewielkiej stacji, poznałam ją natychmiast, w objęciach trzymała otulone różowym kocykiem zawiniątko.

- Klara, masz dziecko! - zawołałam z radością, wiedząc, że zawsze marzyła o dziecku.

- Nie - odchyliła rąbek kocyka. - To jagnię. Jego matka była u naszych przyjaciół, ale umarła wczoraj wieczorem. Biorę je do siebie.

To było z dziesięć lat temu. Wczoraj Klara bosą stopą przesuwała po baranim futrze.

- Lubił, kiedy głaskało go się po bokach - powiedziała żartobliwie, ale w jej uśmiechu był żal i rozrzewnienie.

- Czy to on był pierwszym zwierzakiem, któremu nadałaś ludzkie imię?

- O, nie! Zaraz po przyjeździe mieliśmy krowę. Należała jeszcze do moich teściów. Zanim Marek zdecydował się na powrót, wiesz, po tej ich śmierci, Łysula była na wsi, u Marka kuzynów. Oddali nam ją następnego dnia. Zmieniłam jej imię. Mogłam pogodzić się z krową, ale nie mogłam pogodzić się z imieniem. Nazwałam ją Piękną Heleną. - Klara roześmiała się. - Już w następnym tygodniu we wsi mówili, że Sopoćków Marek przywiózł sobie z Warszawy żonę wariatkę. Początkowo nie miałam tu lekkiego życia. Chciałam uczyć w szkole. Robót i rysunków. Myślę, że udałoby się to jakoś załatwić, gdyby nie to, że kiedyś całowaliśmy się z Markiem przed oknami gminnej rady narodowej. Odrzucili moje podanie, a przewodniczący powiedział Markowi... Eh, to było dwadzieścia lat temu. Możesz sobie wyobrazić, co powiedział. Teraz mogłabym tu uczyć, nawet mi proponowali, ale teraz to ja już nie chcę.

- Dlaczego?

- Co za pytanie, Zuza! Rozmachaliśmy gospodarstwo, jestem Markowi potrzebna. Kto by tego dojrzał? Wtedy, kiedy starałam się o szkołę, nie byłam mu potrzebna. Ale teraz tu jest moje miejsce.

Pomyślałam, że te pierwsze lata małżeństwa Klary kryją chyba w sobie jakiś dramat. Miałam nadzieję, że dowiem się czegoś więcej na ten temat, ale ona tylko szybciej zaczęła przesuwać nogę po baranicy i powiedziała:

- W dwa tygodnie po naszym przyjeździe Marek pojechał na targ po kury. Zostałam sama i musiałam wydoić Piękną Helenę. Poprzedniego dnia Marek pokazywał mi, jak mam to robić, i nawet wydawało mi się, że potrafię. Weszłam do obory, Helena odwróciła głowę i patrzyła na mnie. To ja też na nią patrzyłam, zastanawiając się jednocześnie, od której by tu strony do niej podejść, żeby nie oberwać ogonem. Bo ona tak machała tym ogonem, wiesz, jak to krowy: pac, pac, pac. Raz po jednym boku, raz po drugim. "Diabli! - pomyślałam. - Ta rzecz jest w ogóle nie do zrobienia". Wreszcie udało mi się podsunąć wiadro pod Piękną Helenę. Prawdę mówiąc, pchałam je grabiami przez pół obory, bo bałam się podejść bliżej. Wzięłam stołek i usiadłam tak, jak mi to Marek przykazał. Ale, oczywiście, usiadłam za daleko. Helena przesunęła się i wtedy już w ogóle nie mogłam jej dosięgnąć. Więc znowu grabiami pchnęłam wiadro pod nią, a za sobą pociągnęłam stołek. A Helena dalej swoje dwa kroki w bok. Tak mnie włóczyła po całej oborze przez pół godziny, aż wreszcie dopięła swego. Rozbeczałam się i poszłam do domu z pustym wiaderkiem.

- A co Marek? - zapytałam.

- Śmiał się. Śmiał się tak strasznie, że sam długo nie mógł wydoić tej nieszczęsnej Łysuli. Bo to było tak, że kiedy on wrócił, zastał mnie całą we łzach. Jak tylko zobaczyłam, że Marek staje w drzwiach, rzuciłam w niego ścierką. Ścierką, rozumiesz? I zawołałam: "Jeżeli jeszcze raz zostawisz mnie samą z dojeniem Pięknej Heleny, to umrę, ty głupi Parysie!".

Wesoły był ten wieczór, który Klara spędziła ze mną wczoraj. Śmiałyśmy się obydwie, potem przyleciała do nas Kasia. Dopiero kiedy wyszły, przypomniałam sobie to zdanie, które Klara zaakcentowała: "Rzuciłam w niego ścierką".

Właściwie to są pierwsze od lat wakacje, które spędzam razem z Kasią. Ostatnio wysyłałam ją zawsze do Rabki. Samą, do pensjonatu. Ale kiedy wczesną wiosną tego roku zjawiła się w Warszawie Klara i tak zupełnie nieoczekiwanie wpadła do nas, żeby po godzinie pobytu zaproponować: "Dajcie mi Katarzynę na lato"

- uległam. Kasia wpatrywała się we mnie błagalnie, Klara zauroczyła ją swoim wdziękiem. Pamiętam, jak ona wtedy przyszła. Och, wcale nie Sopoćków Marka żona! Była taka wytworna, elegancka

- Klara Sopoćko! W pierwszej chwili pomyślałam z ulgą, że widocznie sprzedali gospodarstwo i przenieśli się do miasta, ale Klara szybko rozwiała moje złudzenia. "Myszy zjadają nam cebulki tulipanów - powiedziała. - Przyjechałam szukać ratunku. Podobno w sklepie z nasionami można kupić jakiś chwast, którego myszy nie znoszą. Chcielibyśmy to wysiać". Podałam herbatę w swoim pokoju, Klara uważnie oglądała moje ściany, moje meble, mój parkiet. "Ja mieszkam inaczej - powiedziała - mogłabyś też przyjechać, Zuza, razem z Kasią". I wtedy umówiłyśmy się, że przyjadę na drugi miesiąc wakacji. Więc jestem. Zjadłam już śniadanie, które Klara przysłała mi przez Kasię, posłałam łóżko, uczesałam się. Ale ciągle jeszcze nie mam ochoty na wyjście z tego pokoju. Powinnam przejrzeć Hamleta, powtórzyć rolę Ofelii, grałam ją ostatnio z pięć lat temu. Przejaśnia się, za oknem widać na niebie błękitne łatki pośród chmur. Słyszę głos Klary dobiegający tu z sieni, krzyczy na kury, które weszły do domu.

- Jazda stąd! Sio! No i co się tak gapisz, głupia? Jakież te kury mają durne oczy, popatrz tylko, Kasiu.

Potem jej kroki coraz bliżej moich drzwi, ciche, delikatne stukanie i skrzypnięcie.

- Wstałaś?

Wchodzi.

- Słuchaj - mówi - chciałabym Kasię posłać do miasta. Pozwolisz?

- A posyłałaś ją, kiedy mnie tu jeszcze nie było?

- Posyłałam.

- To dlaczego pytasz? Przecież dałam ci ją na całe lato, ty nią rządzisz. A w ogóle, to czy ona ci tu nie przeszkadza? - pytam głupio.

- Kaśka? Skąd! - oburza się Klara i widzę, że to jest szczere oburzenie, a nie uprzejmość.

Siada na krześle wybitym skórą, wyciąga przed siebie długie nogi.

- Kasia jest absorbująca - mówię. - Potrafi straszliwie zawracać głowę. Mam z nią dużo kłopotów, wiesz? Jest bardzo uparta, samowolna. Martwię się o nią. Ma niedobry charakter, wszystkie wady Tadeusza i moje skoncentrowały się w niej.

Klara patrzy przed siebie, może na te błękitne łatki pośród chmur.

- Literatura - mówi cicho, ledwo poruszając ustami. - Wszystko, co mówisz, to literatura. Sama wyobraźnia.

- Ale tak jest. Obawiam się, że nie zdążyłaś jej poznać - upieram się. Klara nie podejmuje dyskusji. Opiera głowę o ścianę i patrzy na mnie.

- Kobiety takie jak ty w ogóle nie powinny mieć dzieci - komunikuje mi wreszcie.

Może ma rację, ale to twierdzenie rodzi we mnie bunt.

- Dlaczego?

- Bo twoim posłannictwem jest sztuka - deklamuje Klara. Potem dodaje innym tonem: - Nie gniewaj się, ale ty nie masz głowy na macierzyństwo. Ono ci przelatuje obok nosa. Przegapiasz szczęście.

- O, to już nieprawda! - wołam. - Nie przegapiam. Nie masz pojęcia, czym jest dla mnie Katarzyna. Od samego początku, od tej chwili, w której dowiedziałam się, że mam ją mieć. Nawet kiedy ją rodziłam, byłam szczęśliwa. Pomimo bólu. A w ogóle... - Waham się, ale widocznie moje wahanie jest zbyt krótkie, bo jednak mówię to, czego nie powinnam powiedzieć: - A w ogóle, to ty nie wiesz, czym jest macierzyństwo!

- To raczej ty nie wiesz - mówi Klara spokojnie i przymyka oczy. - Pomiędzy Markiem a mną jest konflikt serologiczny. Rodziłam dwa razy. Zawsze martwe. To ty nie wiesz, czym jest macierzyństwo. Ja wiem.

Milczę. Przypomina mi się różowy kocyk, w którym Klara wiozła pociągiem małe jagnię, Cezarego. Ten kocyk zmylił mnie wtedy, dopiero dziś wiem, skąd Klara go wzięła. Pewnie z tej szafy, tej o którą opieram się teraz. Przełykam ślinę, chce mi się pić, chcę cofnąć całą tę rozmowę albo objąć Klarę ramionami i powiedzieć: przebacz! Nie mówię nic, bo wchodzi Marek. Staje przed nami i powiada głosem nabrzmiałym pretensją:

- Ten twój pies, Klara, niech go bogowie mają w swojej opiece, wyrwał mi dziurę na siedzeniu.

Odwraca się, patrzymy na jego wystrzępione spodnie, Klara śmieje się histerycznie.

- Dobrze ci się śmiać. Reperowałem zawias przy drzwiach do lamika, nachyliłem się, stukam młotkiem, klnę, bo gwoździe mi się gną. A ten podchodzi, małpa, tak cicho, że go nawet nie słyszałem, i nagle - cap! Wierny pies, niech go pokręci! Ale wczoraj na własne oczy widziałem, jak się łasił do tego obcego pijanicy, który chciał od nas kupować butelki. Daj mi jakieś portki, nie będę tak chodził!

Klara wstaje, idą w stronę drzwi. Marek po drodze zdejmuje wysokie gumowce, potyka się, mamrocze niegroźne przekleństwa, ich kroki, głosy, śmiechy oddalają się ode mnie. Zostaję sama, bo oni odchodzą w ten swój dzień zwyczajny, pracowity, którego, tak się zdaje, nigdy nie potrafię zrozumieć. I nagle słyszę głos Katarzyny, wibrującym sopranem włączony do ich śmiechu. Ogarnia mnie lęk, że ona pokocha powietrze tego domu, przepojone zapachem Lima za dnia, maciejki wieczorem i rumianku zawsze.

U Marków rozpoczęły się żniwa. Ich pole oddziela od domu brzozowy zagajnik. Idę wąskim przesiękiem, jest już sucho. Piaszczysta ziemia szybko wysycha po deszczu. Myślę o wczorajszym dniu i o tych niedobrych słowach, których nie szczędziłyśmy sobie z Klarą. Nie powinnam mówić tamtego o macierzyństwie, ale Klara też nie powinna. Może istotnie nie jestem najlepszą matką, może poświęcam Kasi zbyt mało czasu, nie wiem, możliwe, ale przecież to nieprawda, że przegapiam szczęście. Nawet jeśli Klara tak myśli, to jeszcze nie powód, żeby mi to mówić. Czasami zbyt wielka szczerość graniczy z brakiem delikatności. Jako dziewczynka Klara była bardzo subtelna i delikatna, widać coś ją zmieniło. Ale ja dużo wybaczę Klarze, bardzo dużo. Za jej przyjaźń, która była najcudowniejszą sprawą mojego dzieciństwa, a nawet młodości. Miałyśmy chyba po dziesięć lat, kiedy złożyłyśmy sobie przysięgę. Pamiętam jej słowa do dziś: "Przysięgamy, że będziemy zawsze razem, na dobre i na złe, że będziemy razem mieszkać i nie opuścimy się aż do śmierci. Tak nam dopomóż Bóg". Mieszkać z Klarą? Tu na tej wsi? Nigdy. I Klary też nie wyobrażam sobie w swoim domu. Jako dziewczynki miałyśmy podobne usposobienia, później zaczęły rysować się różnice między nami, ale jeszcze niezbyt wyraźne. Dopiero kiedy poznałam Pawła i kiedy mój brat przedstawił Klarze Marka, dopiero wtedy stałyśmy się zupełnie do siebie niepodobne.

Wychodzę z zagajnika i patrzę. Tuż przede mną jest już ściernisko, w oddali widzę Marka krzątającego się przy żniwiarce i ludzi ze wsi, którzy przyszli mu pomóc. W przyszłym tygodniu Marek będzie im pomagał, takie jest prawo tej wsi. A Klara stoi oddzielnie, ujęła się pod boki jak prawdziwa gospodyni, stoi na lekko rozstawionych nogach, bardzo zgrabnie wygląda w tych spodniach, chociaż może zbyt mocno przegięła się do tyłu. Patrzy. I nagle, z zupełnego zapomnienia, wraca do mnie jakiś zimowy wieczór w Olsztynie. Wracałyśmy z teatru, Klara i ja. Klara obojętna, ja nieprzytomnie podniecona. To był już ten czas różnic między nami.

- Surzyński był zachwycający - powiedziałam. - Był zupełnie cudowny!

Oglądałyśmy składany program w jego wykonaniu, nazywało się to Od Cyda do żołnierza polskiego czy jakoś tak.

- Najbardziej podobał mi się fragment z Wyzwolenia - mówiłam, - ...Chcę, aby w letni dzień, słoneczny, letni dzień, zżęto przede mną żytni łan...

- Po co ci łan? I do tego żytni? - roześmiała się Klara.

A teraz stoi, ujęta pod boki, żniwa w całej pełni, letni dzień w całej pełni, mam ochotę podejść do niej i zapytać: "Klara, po co ci ten łan?". Katarzyna biegnie przez ściernisko. Jej jasna czupryna jeszcze bardziej wypłowiała na słońcu, nawet orzechowe oczy jakby przybladły i zżółkły. Staje obok mnie i jeżeli słońce ma zapach, to właśnie ona nim pachnie.

- O czym ty tak myślisz, mama, zamiast podejść bliżej i śmiać się razem z nami? Nie masz pojęcia, jak wuj Marek się wygłupia.

- Kasiu!

- No, wygłupia się, co ja na to poradzę? Mam szukać innych słów, skoro jest takie dobre pod ręką? Więc o czym tak myślisz, nadobna Ofelio?

- Myślę o cioci Klarze i o naszej przyjaźni - mówię speszona, bo to, zdaje się, nie są sprawy, które zdaniem Katarzyny zasługują na myślenie. Nie mylę się.

- Eh, ty poetko! - mówi, całując mnie niedbale. Sposób bycia Katarzyny razi mnie.

- Daj spokój! - Oganiam się od następnego pocałunku.

- Czy ty też uważasz - pyta nagle - że ciocia Klara była dla ciebie złą przyjaciółką?

- O, nie! - przeczę gwałtownie. A potem błysk zastanowienia. - Co znaczy: też? - pytam.

- Ciocia Klara mówiła mi kiedyś, że była dla ciebie niedobra i że po dziś dzień myśli o tym ze wstydem. W ogóle mówi, że była podła jako dziecko, a jako dziewczyna jeszcze podlejsza. Nie mieści mi się to w głowie. Teraz jest cudowna jako kobieta i myślę, że w końcu to jest najważniejsze. Nie?

- Nie wiem.

Jestem zaskoczona wyznaniami Klary. Kasia opiera się plecami o moje plecy, czuję jej dłoń na swojej głowie. Znowu przymiarka.

- Przerosłam cię o jakieś dziesięć centymetrów - komunikuje z zadowoleniem. - Niedługo zaczniesz donaszać po mnie sukienki.

Wyskakuje zza moich pleców, wyciąga w górę opalone ramiona, przechyla głowę do tyłu i patrząc na czubki brzóz ponad nami, woła:

- Mama, jak ja kocham żyć!

Uśmiecham się wątlutko, bo znów myślę o Klarze i o sobie, i o tym, że kiedyś byłyśmy obydwie podobne do tej Katarzyny, która stoi teraz przede mną, byłyśmy do niej podobne, kiedy miałyśmy po te szesnaście lat. Teraz jesteśmy inne niż ona, od siebie też różne. Ale co właściwie kształtuje człowieka, przecież nie tylko czas?

Tego dnia obiad był spóźniony, ale nie z powodu żniw. Po prostu Kasia pomagała Klarze w kuchni i zamiast majeranku wsypała szałwię do grochówki. Jedliśmy zsiadłe mleko z ziemniakami i właściwie wszyscy byli zadowoleni z tej zmiany, tylko Kasia płakała w czasie całego obiadu. Płakała jeszcze później, kiedy Klara

zaparzyła kawę i usiedliśmy na chwilę przed domem, żeby Marek ochłonął przed dalszą robotą. Siedział na stopniach ganku, w ręku trzymał filiżankę z kawą i przyglądał się Katarzynie z wyraźnym współczuciem.

- Ot i dramat! - powiedział wreszcie. - Szałwia zamiast majeranku. Przerzucił wzrok na Klarę, jego niebieskie oczy błysnęły w ciemnej opaleniźnie.

- No, to co? Zaprzęgamy, pani dziedziczko? - spytał żartobliwie.

Klara skinęła głową. Zaprzęganie w ich gwarze jest jednoznaczne z wyprowadzeniem samochodu z garażu.

No i jedziemy do kina. Marek został, więc Klara prowadzi wóz, patrzy na szosę, zawsze jeździ bardzo uważnie.

- Gniadego kupiliśmy za tulipany - mówi nagle, chociaż nie pytam. - To sprawa wieloletnich oszczędności. Nieraz kusiło nas żeby podjąć z książeczki całą forsę i poszaleć.

Oczywiście. Ich konie nazywają się Mercedes, Olimpia i Romeo ale swojego volkswagena nazwali Gniady! Ciekawe, jak by oni szaleli.

- Jak wy byście szaleli, Klara?

- Pojechalibyśmy na wycieczkę do Holandii, Marek ma tan znajomego, który mógłby nas zaprosić, ale na nasz własny koszt

- Uśmiecha się, przymruża oczy i nie spuszczając wzroku z szosy która wije się teraz łagodnymi zakrętami, mówi cicho, jakby nieśmiało

- Chcielibyśmy zobaczyć, jak w Holandii kwitną tulipany.

Kasia nie mówi: "Eh, ty poetko!". Owszem, przypatruje się Klarze uważnie, ale milczy. Gniady leniwie ciągnie pod górę, nie przyspieszany przez Klarę.

- Co się stało z tym waszym samochodem, który mieliście na początku? - przypominam sobie.

- Marek sprzedał go. Musiał przecież jakoś zacząć, a był bez grosza.

Nie mówi jak zwykle: "Sprzedaliśmy, musieliśmy, byliśmy" Może sprzeciwiała się sprzedaży tamtego wozu, który tak bardzo lubiła? Może Marek zrobił to wbrew jej woli, a ona potem znów rzuciła w niego ścierką?

- Któregoś wieczoru Marek powiedział, że musi to zróbić - mówi Klara. - I żebym się zgodziła. Zgodziłam się, ale noc spędziłam na dworcu.

- Sama? - upewnia się Kasia, która jest jeszcze na tyle młoda, że potrzebuje dosłowności.

- Nie. Z walizką. Chciałam wtedy zostawić Marka, Kasiu.

- Zostawić Marka...? - powtarza Katarzyna, a potem dorzuca z naganą w głosie: - O głupi samochód, ciociu?

Ja wiem, że dla Klary była to kolejna kropla. Dla Katarzyny to chyba tylko sprawa samochodu.

- To nie był taki zupełnie głupi samochód, kochanie. On gadał z nami, rozumiesz?

To Kasia rozumie, to się mieści w jej wyobraźni. Gadający samochód.

- Rozumiem - mówi i milknie.

I poważnieje. Może widzi teraz Klarę siedzącą w nocy na ławce w opustoszałej dworcowej poczekalni. Łokieć oparty na stojącej obok walizce, dłoń podtrzymuje głowę ciężką od myśli. A może nawet ślady łez na pobladłych policzkach. Często przystają tu pociągi, każdy był dobry dla Klary, ale żadnym nie odjechała.

- Przyszedł po ciebie? - pyta nagle Kasia. Klara nie odpowiada, ale potakująco kiwa głową.

- I powiedział, że nie sprzeda? - upewnia się moja córka.

- Tak. Ale sprzedał w następnym tygodniu - wyjaśnia Klara. - Zdechło nam pięćdziesiąt kur, burza zerwała dach nad stajnią, w ogóle, to właśnie wtedy postanowiliśmy zająć się tulipanami.

- Płakałaś, kiedy wuj nim odjeżdżał? - głos Kasi drży lekko. - Okropne to było dla ciebie, ciociu, kiedy ten samochód ginął ci z oczu?

- Nie widziałam. Leżałam na łóżku w gościnnym pokoju i głowę wtulałam pod poduszką. Nie chciałam słyszeć tego, co on mi gadał na do widzenia.

Szałwia zamiast majeranku, a teraz to. Niedobre popołudnie ma Katarzyna. Opiera się o poduszki samochodu, zamyka oczy, ale widzę dwie łzy na rzęsach. Kogo jej żal? Klary czy samochodu? nagle coś zamiera we mnie, bo Katarzyna szepcze cicho:

- Biedny Marek.

Wychodzimy z kina, jest już chłodniej, chociaż słońce grzeje. Ale zerwał się wiatr, którego nie było przez cały dzień, i to chłodzi. Wchodzimy na rynek, Klara przystaje i wyciąga przed siebie rękę, chce, żebym spojrzała w stronę kościoła.

- Ładny - przyznaję. - To gotyk?

- Tak, ale nie o tym myślę. Widzisz cynober tych cegieł? Jak on jest mocny w słońcu, a jeszcze mocniejszy przez tę zieleń dokoła. Przez te korony wysokich drzew.

Cynober. Nareszcie coś z dawnej Klary.

- Muszę zajść do weterynarza, Izabela ciągle jest bardzo słaba. Chcę z nim pogadać. Zajdziesz ze mną czy może wolisz zaczekać w ogródku? Tu jest taki mały ogródek koło cukierni. Jak wolisz?

- Zaczekam, tylko pokaż gdzie.

- Ale ja idę z ciocią, mamo, dobrze? - mówi Kasia i jest to prośba, która brzmi jak komunikat. Siadam przy stoliku.

- Idziemy do tego domu, spójrz! To nie potrwa długo.

- Może potrwać, tu jest bardzo przyjemnie.

Odchodzą. Klara w sprawie Izabeli, Kasia, jak sądzę, w sprawie Rafała. Z tego miejsca widzę cały rynek, niewielki, kwadratowy. Po jego bokach stoją dwupiętrowe kamienice, których partery zajęte są przez sklepy. Spółdzielnia, mydlarnia, obuwie, pasmanteria, kolektura "totka". Restauracja "Arkadiusz", rzeźnik fryzjer męski i damski, odzież. Apteka, piekarnia. Dalej już nie mogę rozpoznać, ale zapewne dalej jest sklep papierniczy i księgarnia, a może i jeszcze jedna spółdzielnia spożywcza. Dom, do którego weszły Klara i Kasia, nie wyróżnia się niczym. To ten w którym na dole jest fryzjer męski i damski. Być może w mieszkaniu weterynarza pachnie wodą po goleniu i sprayem. Być może dolatuje tam zapach bigosu z kuchni pobliskiej restauracji albo - co gorzej - zapach mięsa z rzeźnickiego sklepu. "Wybacz, Paweł - myślę. - Wybacz, Paweł, że ja tego nie wybrałam". Bo on pewnie mieszka w podobnym miasteczku, na podobnym rynku jego żona też ma tak blisko do fryzjera jak żona weterynarza, do którego poszła Klara. Nocą nie dają jej spać krowie porody zadławione cielęta, chore konie, do których Paweł musi jeździć po kilkanaście kilometrów. Ubiera się w sklepie odzieżowym na rynku albo szyje sukienki u pozbawionej gustu krawcowej. "Wie pani, to bardzo niedaleko, zaraz za kościołem, taki wysoki, trzy piętrowy dom". "Wybacz, Paweł, że ja tego nie wybrałam. Tak czy inaczej, ominęło cię jedno. Nie rzucałam w ciebie ścierką nocą nie biegłeś na dworzec, na którym ja nie siedziałam z pobladłą twarzą, oparta o walizkę".

- Proszę pani, bardzo przepraszam...

Stoi przede mną młodziutka dziewczyna, pewnie w wieku Kasi.

- Bardzo przepraszam - powtarza, podsuwając mi pod rękę pamiętnik. - Ale ja tak bym chciała mieć pani autograf.

Dwie duże role w filmie i telewizyjny serial wybijają teraz moją twarz spośród twarzy innych ludzi. Ciekawe, że film i telewizja przyniosły mi więcej popularności niż piętnaście lat pracy w teatrze. Przestałam być składnikiem tłumu. "Pawle, może pamiętasz, jak tłumaczyłam ci kiedyś, może na dzień lub dwa przed naszym ostatecznym rozstaniem, że to jest moją ambicją?".

- Jak masz na imię? - pytam.

- Irka.

Uśmiecham się, podpisuję.

Widocznie Klara i Kasia załatwiły już swoje sprawy i poszły po samochód, który zostawiłyśmy na małym parkingu przed dworcem, właśnie podjeżdżają Gniadym. Płacę za swoją kawę i po chwili znikamy.

- Ach, mama! - mówi Katarzyna. - Nie masz pojęcia, jak ja się uśmiałam. Myślałam, że już w ogóle skonam. Bo wiesz, Rafał imitował głosy zwierząt. Ale jak on to robi! Bezbłędnie, mówię ci! Patrzę w lusterko zawieszone nad przednią szybą wozu. Spotykam nim znaczące spojrzenie Klary. Ja też patrzę znacząco. Tak jak patrzyłyśmy zawsze na siebie, kiedy jedna drugiej chciała powiedzieć bez słów: "Cześka zakochała się w Jurku". Zmieniały tylko imiona, ale spojrzenie było zawsze to samo.

- Kasia zakochała się w Rafale - mówi mi wzrok Klary.

- Tak, Kasia zakochała się w Rafale - potwierdzają w lusterku moje oczy.

- Ale to chyba niegroźne - uspokaja mnie Klara głośno.

- Co nie jest groźne? - pyta Katarzyna.

- A, nic! - śmieje się Klara.

- Ja też mam nadzieję, że to niegroźne - mówię.

- Mama! Co wy macie za tajemnice? Ciociu! - denerwuje się Kasia. Milczymy. Katarzyna też milknie, trochę obrażona i dotknięta, wytrzymuje jednak długo.

- Jutro poznasz Rafała, mamo, bo on przyjedzie do nas i będziemy razem zrywać papierówki z tych dwóch drzew koło domu. Bardzo jestem ciekawa, jak on ci się będzie podobał - trzepie.

- A tobie się podoba? - pytam.

- Mnie tak - przyznaje. - On jest taki, wiesz... wiesz, mama... - zacina się - och, no... chyba bardzo dobry kolega - kończy bezradnie.

Bo może i czuje się bezradna wobec tego, co ją ogarnia.

Zasnęłam wcześnie i przed północą wyrwał mnie ze snu pomruk burzy. Wstaję, żeby zamknąć okno, wiatr wydyma lekką firankę. Nie chce mi się spać, zapalam światło i sięgam po Hamleta. O, jakże bym chciała zwyciężyć ten zwrot, który jak dotąd zawsze był silniejszy ode mnie! Tyle razy grałam już Ofelię, to był mój sukces sprzed pięciu lat. A jednak zawsze, każdego wieczoru, ogarniała mnie panika, kiedy rozpoczynał się akt czwarty i zbliżała scena piąta. Z lękiem myślę, że w najbliższym sezonie powtórzy się to wszystko. Dwa słowa, tylko dwa małe słowa. To wprost śmieszne, wprost nie do wiary, że nie potrafię się z nimi uporać, pomimo takiego wysiłku! "Byłbym był". Dlaczego nie potrafię tego powiedzieć porządnie, spokojnie, bez uprzedniej koncentracji, która z pewnością jest słyszalna. "Byłbym był". Tak, to jeszcze jakoś wychodzi, ale w całym zdaniu wszystko zaczyna mi się plątać... "I byłby był słowa dotrzymał... I bymbył był słowa... I byłbym bym..." Zupełnie jak dzwony w kościele. Jeszcze raz, tylko spokojnie: byłbym był słowa dotrzymał, lecz trzeba ci bylo... No, więc mogę!

- Mama...

Uchylają się drzwi i zagląda Katarzyna.

- Co, Kasiu?

- Czy ty słyszysz, że grzmi?

- Słyszę.

- To ty i tak nie śpisz, co? Wejdę pod kołdrę.

Nie czeka na odpowiedź. Sadowi się wygodnie pod moim bokiem, sięga po Hamleta, którego odłożyłam, otwartego na akcie czwartym. Zagląda, czyta i śmieje się.

- Och, mama, znowu bymbył był?

- Byłbym był! - poprawiam ją. - Już mi nie plącz, Kasiu, i tak mam to poplątane.

Kasia kładzie książkę na baranicy.

- Wiesz, dziś wieczorem wuj mierzył mi czas. Zgadnij, ile miałam.

- Nie wiem. Dwanaście i pięć na setkę?

- Nie. Trzynaście i dwie. Taki skandal, masz pojęcie? Mój trener zemdleje, kiedy to ujrzy na swoim stoperze. Biegałam już dwanaście i osiem. Trzynaście i dwie! - Katarzyna robi minę cierpiętnicy.

- No tak, ale to nie na bieżni - pocieszam ją. Ktoś stuka do drzwi. Klara.

- Dlaczego wy nie śpicie?

- Boimy się burzy - mówi Kasia, kryjąc swój wstyd za liczbą mnogą. - A dlaczego ciocia nie śpi?

- Marek obudził się i stwierdził, że jest piekielnie głodny. Smażymy kaszankę - mówi Klara i patrzy prowokująco.

- Ummm... - mruczy Kasia. - Czy zjesz kaszanki, luba Ofelio? - pyta mnie.

A ja wsuwam stopy w swoje klapki i narzucam podomkę. Kasia ciągle jeszcze leży, przygląda mi się i śpiewa:

- Po czym ja cię poznam teraz, o kochanku mój? Płaszcz pielgrzymi, sandały, twójże to jest strój?

- Czy ona oszalała? - pyta Klara.

- Tak jakby, ciociu. Ale powinnaś zapytać: Niestety, kochane dziewczę, co znaczy ten śpiew? I wtedy znalazłabyś się, królowo, w samym sednie czwartego aktu, sceny piątej! Obłąkanie Ofelii.

- Czy ona całego Hamleta umie na pamięć? - pyta mnie Klara.

- W każdym razie z połowę! - odpowiada Kasia dumnie i wyskakuje z łóżka. Idzie w stronę drzwi, zatrzymuje się i kłaniając Klarze nisko, deklamuje poważnie: ...Mówią, że sowa była córką piekarza. Ach, panie! Wiemy, czym jesteśmy, ale nie wiemy, co się nami stanie. Niech wam Bóg pomaga przy wieczerzy!...

Potem wychodzi. Jesteśmy same. Klara uśmiecha się, patrząc

mnie.

- Byłby idiotą, gdyby się w niej nie zakochał - mówi. - Słuchaj, czy ona odziedziczyła coś po tobie? Myślę o zdolnościach?

- Sądzę, że tak - odpowiadam krótko.

W kuchni Marek smaży kaszankę, a Kasia gryzie skórkę od chleba, zaglądając mu przez ramię.

- Długo jeszcze, wuju? - pyta.

Odwraca się, widząc nas w drzwiach, przełyka szybko ostatni kęs i uśmiechając się do Klary, mówi:

- Dzień dobry, dziś święty Walenty, dopiero co świtać zaczyna...

- Daj spokój, Kasiu! - przerywam jej.

Siadam na taborecie pod oknem. Nie ma mowy o świtaniu. Jest noc, szyby zalane deszczem. Drobne rozgrzane ziarenka kaszy pryskają z patelni, Klara wyjmuje talerzyki z białego kredensu.

- Podaj widelce, Kasiu - prosi.

Jej pies zlizuje z podłogi okruchy chleba, potem siada przede mną. Nie proszony podaje mi łapę z wylewną serdecznością i tłucze ogonem w podłogę. Marek nakrywa stół żółtym obrusem, uśmiecha się do mnie i mówi:

- Cieszę się, że zjesz razem z nami.

Kasia układa widelce. Grzmi. A jednak słoneczna jest kuchnia Klary tej nocy.

- Zmoknie ci to, co zostało na polu, Marku - mówię ze szczerą troską.

- Zmoknie. Ale wiesz co? - Stuka palcem w barometr zawieszony przy oknie. - Jutro będzie pogoda. Murowane.

Przyjechał. Jak mi opowiada Klara, przywiózł ze sobą prosiaka.

- Jak to, przywiózł prosiaka? - pytam.

- Przyjechał na motorze. Prosiak siedział w przyczepie. Rafał ma fantazję.

- Ale skąd on wziął tego prosiaka?

- A ja wiem? Kupił albo wygrał na strzelnicy. Widzę, że Klara uśmiecha się z zakłopotaniem.

- Prawdę mówiąc, przywiózł go w prezencie twojej córce - wyjaśnia.

Robi mi się słabo. Och, znam dobrze Katarzynę i wiem, że za wszelką cenę będzie chciała zabrać to zwierzę do Warszawy.

- Ależ Klaro! - wołam z przerażeniem.

- Mojej winy w tym nie ma - odpowiada. - Ja Kasi nie dawałam prosiąt w prezencie. No cóż! Różni są chłopcy. Jedni przywożą pannom kwiatki, drudzy cukierki. Rafał przywiózł prosiaka. W końcu jest to dość sympatyczne, Zuza, ale jeżeli chcesz, mogę ci podać walerianę.

Dziękuję za walerianę, wystarczy mi łyk zimnej wody. Prosiak na moim dywanie, prosiak w mojej kuchni, prosiak kąpany w mojej wannie, prosiak, który w końcu wyrasta na ogromną świnię. O! Jeden łyk wody to za mało! Wpada Katarzyna.

- Mama, dostałam prosiaka! - woła. - Słuchaj, jest taki cudowny!

"Panie Boże, skróć mi rękę, bo inaczej zdzielę tę dziewczynę po głowie" - myślę nabożnie.

- Słuchaj, mama, nie poczujesz się chyba dotknięta, jeżeli na twoją cześć nazwę tę świnkę Zuzanna?

- Kasiu! - jęczy Klara.

- Och, ciociu - tłumaczy Kasia - ona jest doprawdy taka słodka. I wuj Marek wróży jej karierę artystyczną.

- Na jakiej podstawie? - pytam.

- Wuj mówi, że ona ma powłóczyste spojrzenie. I rzeczywiście, przekonasz się sama. I taka jest wdzięczna. Jak idzie, to tyłeczkiem jak modelka na pokazie mody. Wuj Marek jest oczarowany. Żebyście słyszały, jak do niej przemawiał. Tak jakby mówił do cioci Klary: "Zaraz dam ci żreć, kochanie, cierpliwości, skarbie".

Kasia naśladuje głos Marka, Klara cieszy się i śmieje głośno, ja jakoś nie mogę. Katarzyna uspokaja się wreszcie i mówi:

- Mama, czy możesz się ogarnąć? Rafał zaraz tu przyjdzie.

- Przecież jestem ogarnięta - odpowiadam sucho.

- Tak mi zależy na tym, żebyś porządnie wyglądała. - Kasia

Przejeżdża mi palcem po brwiach.

W tej samej chwili słychać delikatne stukanie. Drzwi otwierają i wchodzi Rafał. Błękitne dżinsy, biała koszula, kolorowy szalik zawiązany pod szyją. Przypomina mi się Bonanza, kiedy niego patrzę. Oczy Rafał ma brązowe, a jego kasztanową czuprynę już kiedyś widziałam z daleka. A więc to w nim zadurzyła Kasia. No, jeżeli już musi, to przyznaję, że gust ma niezły. Rafał przy drzwiach, czeka. To mi się podoba, owszem. Podoba mi , że nie wpada do pokoju i nie leci w moją stronę z wyciągniętą ręką.

- Rafał - mówi Kasia - pozwól, to moja mama. No i proszę. Znowu muszę jej zwrócić uwagę, że to jego powinna przedstawić mnie, a nie mnie jemu. Chyba Rafał też o tym pomyślał, bo uśmiechnął się, ale tylko przelotnie. Zbliża się, nachyla nisko nad moją ręką, którą całuje z szacunkiem. "Bardzo ładnie" - myślę. I wtedy on mówi:

- Widziałem panią w Zaczekaj Lusiu. Bardzo draczny film. I pani też była wdechowa jako Lusia.

Zatyka mnie ta pozytywna recenzja. Do tej pory przejmowałam się jedynie negatywnymi.

- Miło mi - odpowiadam z wysiłkiem.

Kasia patrzy w niego jak w tęczę. A Klara wbiła wzrok w sufit i tylko kąciki ust jej drżą, a broda się marszczy. Dobrze jej się śmiać.

- No, to co, Kasia? - pyta Rafał. - Idziemy zrywać papierówki?

- Tak! Oczywiście! - woła moja pracowita córka. - Przynieś tylko drabinę, widziałam ją koło stajni. Ja się przez ten czas przebiorę. Rafał wychodzi, a Katarzyna podbiega do mnie.

- No? - pyta. - No, jak? Wzruszam ramionami.

- Ten słownik... - mówię. Już nie chcę dodawać: I ten prosiak! Kasia smutnieje. Żal mi jej.

- Powinnaś mu powiedzieć, że nie lubisz takiego słownika - podsuwam jej. - To jest doprawdy nieprzyjemne, jak taki przystojny, dobrze ułożony chłopiec nie ma pojęcia o potocznym języku. A czasami jak dziewczyna coś powie, to...

- Oj, no dobrze, mama, powiem, powiem! - woła Kasia niecierpliwie. - Ale poza tym...?

- Owszem. Poza tym owszem - chwalę jej wybór i uszczęśliwiam ją.

Podwieczorek jemy w ogrodzie. Pod drzewami stoją już dwie

skrzynki pełne papierówek.

- Właściwie bardzo lubię zrywać jabłka - mówi Rafał. - To jest fajowe zajęęę... - To "ę" przedłuża się i przechodzi w pomruk. Rafał ściąga brwi. - Jest to bardzo przyjemne zajęcie. - Patrzy na Katarzynę wyczekująco.

- Dobrze - mówi Kasia. - Zupełnie dobrze.

Uśmiecham się. Oni są zabawni. I on chyba nie wie, że ta krytyka wyszła ode mnie. Kasia jest dyplomatką, nie posądzałam jej o to.

- Czy pan już zdał maturę? - pytam.

- Ja nie jestem żaden pan. Jestem Rafał! Zdałem. Katarzyna kręci się nerwowo.

- I na co się wybierasz, Rafale?

Teraz Klara opuszcza głowę i wierci się na plecionym krześle.

- Na matematykę.

- O!

- Dlaczego pani się dziwi?

- Pewnie dlatego, że nigdy nie lubiłam matematyki i nie mogę pojąć, że w ogóle można się nią interesować.

- A muzykę pani lubi? - pyta Rafał.

- Ogromnie!

- Dla mnie matematyka ma dużo cech wspólnych z muzyką. Widząc moje pytające spojrzenie, Rafał wyjaśnia:

- No tak. Proszę sobie wyobrazić jakieś bardzo długie, skomplikowane wyliczenie...

Przyglądam się Rafałowi, słucham uważnie jego słów. Mówi wolno, z zastanowieniem. Od czasu do czasu zacina się lekko, porostu myśli, a potem przekazuje mi to myślenie nieomal na bieżąco.

- ...i tak jak jedna fraza muzyczna przechodzi w drugą frazę, tutaj jeden układ przekształca się w drugi... To jest tak, więc to jest tak... mmm... jakby się tworzyło, to jest cała kompozycja... muzyczna ma swoje tempo, prawda? Matematyka też. Czasami Liczenie idzie lekko, bardzo płynnie, szybko, i to jest allegro, czasami dzieje się inaczej i z tego allegro trzeba przejść w lento. Pani się nad tym nie zastanawiała? Takie lento może się ciągnąć długo, aż w pewnej chwili, zupełnie nieoczekiwanie... mmm... wszystko zaczyna się upraszczać, skracać, wyjaśniać... no... staccato, prawda? I później ten finał, te jakieś akordy porywające... W tym miejscu dyrygent kierujący orkiestrą podnosi zazwyczaj pałeczkę i nieruchomieje albo przeciwnie, obniża ją, opuszcza... tak czy inaczej instrumenty milkną. Widzi pani, podobnie dzieje się z ołówkiem matematyka. Ten końcowy akord to jest coś niesłychanego! Wynik. Symbole matematyczne nieruchomieją, utwór ma już swój taneczny kształt. Rafał zamilkł i teraz patrzy na mnie pytająco.

- Tak - odpowiadam. - Rozumiem.

Katarzyna nagłym ruchem kładzie rękę na policzku Rafała. Na siłę odwraca jego głowę w bok i mówi:

- Mama, spójrz, on sobie zapuszcza faworyty!

Następnego dnia popołudnie upływa mi leniwie i samotnie. Przede mną leży na stoliku list od Tadeusza, który Kasia przyniosła mi przed wyjściem. List jest do niej, dla mnie znalazłam jedynie krótki dopisek na marginesie: "Zuleczko, dzwonili z teatru, prosili, żeby cię zawiadomić, próby rozpoczynają się pierwszego września. T". Lakoniczny styl depesz, ale przywykłam do niego tak dalece, że często, kiedy otrzymuję depesze, to one wydają mi się podobne do listów Tadeusza. Ten styl zresztą jest ściśle związany z jego usposobieniem, z rozwagą, rzeczowością i chłodnym sposobem bycia, może nawet zbyt chłodnym niekiedy. Ale nie mam prawa narzekać na swoje małżeństwo. Jest udane, chociaż Klara nazwała je kiedyś małżeństwem z rozsądku. Owszem, z rozsądku, ale ten rozsądek mi się opłacił. Myślę, że Kasia nie jest podobna do żadnego z nas. Trudno ją zresztą oceniać, bywa czasami zaskakująca. Wiem, że jest wrażliwa, że potrafi się skupić, a jednak wczoraj, kiedy Rafał opowiadał nam o swojej matematyce, ona myślała o jego faworytach, tylko to ją interesowało. Rozdrażniła mnie odpowiedź Katarzyny, kiedy Rafał zapytał:

- A ty na co się wybierasz, Kasia?

Parę lat temu odpowiadała szybko: "Będę krytykiem literackim, tak jak tatuś!". Ostatnio zmieniła plany: "Będę, oczywiście, aktorką, tak jak mama!". A wczoraj długo patrzyła przed siebie, jakby w ogóle nie dotarło do niej pytanie Rafała. I wreszcie ta odpowiedź:

- Nie wiem.

Nie lubię, kiedy Kasia wzrusza ramionami. Klara zostawiła mi szklankę malin ze śmietaną. Jem je przez łakomstwo, bo nie jestem głodna.

- Przykro mi, że cię zostawiam samą, ale rozumiesz, muszę. Poszła na zebranie koła gospodyń wiejskich, Kasia wybrała się tam razem z nią.

- Czy jesteś przewodniczącą tego koła? - zapytałam, ciekawa czy Klarę doceniają tu na wsi.

- Skąd! - oburzyła się. - Coś ty, Zuza! Przewodniczącą jest Wala Rucianowska. To najlepsza gospodyni w całej okolicy.

- Ciocia jest w sekcji opiekuńczej - wtrąciła Kasia.

- Kim się opiekujesz, Klaro?

- Dziećmi. Chodź, Kasiu, bo w końcu spóźnimy się, tak jak w zeszłym razem.

Świetne są te maliny, może tylko zbyt obficie posypane cukrem, stałam sama, bo Marek nie wrócił jeszcze z pola. Nagle spokój mojego popołudnia zakłóca narastający warkot. Odwracam głowę stronę domu, to Rafał podjeżdża przed ganek na swoim motorze. Zostawia go pod drzewem.

- Halo, Rafał! - wołam. Patrzy w moim kierunku.

- Dzień dobry. Nie ma nikogo?

- Nie. Jestem sama.

Podchodzi, wita się. Siada na ogrodowym krześle, z którego wygłaszał swoje expose.

- Dokąd Kasia poszła?

- Na zebranie koła gospodyń wiejskich - uśmiecham się. Nie potrafię rozmawiać z chłopcami w jego wieku. Drażni mnie milczenie, które teraz zapada. Rafał rozgląda się dokoła bezradnie, jakby z nadzieją, że temat do rozmowy siedzi gdzieś na krzaku, tylko go wziąć. Wyobrażam sobie, że jego męczarnia jest jeszcze większa niż moja, żal mi go. Jednocześnie przychodzi mi ochota wrócić do naszej wczorajszej rozmowy i powiedzieć Rafałowi, że bardzo mi podobało to, co mówił o matematyce. Chyba powinien się ucieszyć.

- Chcę ci coś powiedzieć, Rafał... - zaczynam.

- Nie... - mówi, opuszczając głowę. - Nie, nie trzeba.

- Dlaczego? Chcę, żebyś wiedział...

Przerywa mi nagłym gestem dłoni.

- Nie, proszę pani! Ja przecież wiem.

"O czym on mówi? - zastanawiam się. - Czy sądzi, że chcę mu morały na temat jego znajomości z Kasią? To nieprawdopodobne!"

- Co ty wiesz, Rafał? - pytam ze zdumieniem.

- A wszystko. Ojciec mi powiedział.

Nie rozumiem. Patrzę na Rafała i nic nie rozumiem.

- Tak! - powtarza. - Powiedział mi. Byliśmy razem na Zaczekaj, Lusiu! Kiedy wyszliśmy z kina, ojciec mi powiedział. Mówił, że chyba pani zrobiła bardzo rozsądnie, bo z nim... bo u nas, w naszych warunkach, mogłaby pani grać najwyżej w amatorskim teatrze, A przecież pani taki teatr na pewno by nie odpowiadał, prawda?

Jeszcze tylko kilka malin zostało na dnie szklanki, rozgniatam je łyżeczką. Może powinnam zachować się teraz inaczej, ale ja nigdy nie grałam takiej roli i nie wiem, jak się gra. Zawsze odrzucałam role banalne. Łyżeczka dzwoni o szklankę, to jest głos mojego wzruszenia. Paskudny scenariusz podsunęło mi życie. Muszę coś powiedzieć. Odstawiam szklankę i patrzę na Rafała. Zupełnie nie jest podobny do Pawła, nic a nic. Patrzę na jego oczy, nos, usta, na włosy, brwi i czoło, błądzę po omacku, szukam, nie odnajduję. Jakby na zasadzie kontrastu widzę przed sobą coraz wyraźniej twarz Pawła, taką jaką pamiętam. Biorę papierosa, Rafał sięga po zapałki, wstaje, podaje mi ogień i znowu siada na wprost mnie. O co mnie pytał? O teatr amatorski? Ależ ja nic nie wiem, nic nie wiem o amatorskich teatrach! Rafał przygląda mi się ze ściągniętymi brwiami. Nie wiem, o czym mam mówić. Czy nie lepiej zdobyć się na szczerość?

- Słuchaj - zaczynam. - Nie wiedziałam. Nie znałam twojego nazwiska.

Jeszcze mocniej ściąga brwi.

- No, to ja się wygłupiłem. Myślałem, że pani wie. I myślałem że pani chce ze mną o tym mówić.

Podnosi się z krzesła, wkłada ręce do kieszeni, opiera się o drzewo, stoi kilka kroków ode mnie. Znowu patrzę na jego pochmurną twarz i nagle ogarnia mnie czułość. To jest Pawła syn

Katarzyna biegnie.

- Słuchaj! - woła z daleka.

Jakie to szczęście, że już wróciły.

- Ty, Rafał, słuchaj! Czy to prawda, że wybierasz się na koński targ?

- Prawda.

- A czy prawdą jest to, co mówiłeś wujowi Markowi? Że chcesz mnie ze sobą wziąć?

Katarzyna jest już blisko. Staje na wprost Rafała, patrzy mu prosto w oczy.

- A co dziewczynie po końskim targu? - pyta Rafał.

- A jeżeli ci powiem, że nic dziewczynie po końskim targu, natomiast coś dziewczynie po wyprawie z tobą, to uwierzysz?

Ależ jest śmieszna! Podciąga spodnie w talii ruchem sześciolatki.

- Coś ty taka wkurzona?

- Na ciebie, zakuty łbie! A co dziewczynie po końskim targu? - przedrzeźnia Rafała. - Nie widziałam nigdy. I chcę zobaczyć, weźmiesz mnie ze sobą.

- Trzeba wstać o czwartej rano.

- To wstałbyś o trzeciej i przyjechał mnie obudzić, gdybym potrzebowała twojej łaski. Ale nie potrzebuję! - mówi Kasia gniewnie. - Mam budzik, nastawię i wstanę. Jeżeli nie chcesz jechać ze mną, jadę sama. W nosie mam twoje towarzystwo. Przekonasz się, że będę tam jeszcze przed tobą.

Wróciła wściekła z tego zebrania gospodyń wiejskich.

- Dlaczego jesteś taka wściekła, Kasiu? - pytam. Odwróciła się w moją stronę i odpowiada:

- Też byłabyś wściekła, mama, gdybyś widziała to, co ja widziałam!

- A coś ty takiego widziała?

- Eeee... - krzywi się.

- No, co widziałaś? - nalega Rafał.

- Widziałam dzieci. Małe. Brata i siostrę. Oboje z mongolizmem... co ja wam będę mówiła? Mam wam opisywać te dzieci czy jak? ...aa, Klara będzie się starała o zakład dla nich. Nagle opada z Kasi cała złość, buzia jej maleje i brzydnie.

- Rafał, weź mnie na ten targ - prosi. - No, weź mnie, co ci szkodzi? Tak bym chciała pojechać.

- To pojedziesz, Kasiu.

Odchodzą. Jeszcze tylko Katarzyna mówi mi, że idą do stajni, tylko Rafał wita się z Klarą, która wychodzi właśnie z domu, patrzy w moją stronę. Potem podchodzi.

- Usiądę na chwilę. Wypalę papierosa i do roboty - mówi. Podaję jej zapałki. Jeżeli przyszła na tak krótko, nie mam czasu na odwlekanie pytań.

- Nie wiedziałam, że Rafał nazywa się Niedzielski. Znałam jego ojca, wiedziałaś o tym?

- Nie.

- Znałam go. Niedużo brakowało, a byłybyśmy sąsiadkami.

- Co ty mówisz? I kiedy to było?

- Pamiętasz ostatnie wakacje przed swoim ślubem? Byłaś w Kazimierzu, a ja w Jastarni. Tam to się zaczęło, a skończyło niewiele później.

- Nigdy mi nie mówiłaś.

- Nigdy. Wtedy wynikła sprawa twojego małżeństwa. Wobec podobnych problemów zajęłyśmy, widzisz, różne stanowiska...

- Nie chwaliłaś się swoimi - mówi Klara sucho.

- Po prostu nie chciałam mówić.

- Dlaczego?

"Och, nie będę się z nią bawić w kotka i myszkę. Minęło już tyle lat".

- Wiec masz rację, myśląc, jak myślisz. Nie byłam w porządku w stosunku do Pawła, nie miałam się czym chwalić. Byłam zresztą bardzo nieszczęśliwa.

- Biedactwo! - mówi Klara i to brzydko brzmi.

- Czy budzi się w tobie lojalność w stosunku do lekarza twoich zwierząt? - pytam ironicznie.

A ona równie ironicznie odpowiada mi:

- Mogę mieć bałagan w szafie, ale w uczuciach lubię porządek. - Milczymy przez chwilę, potem Klara mówi krótko:

- Przepraszam, Zuza.

Być może przypomniała sobie chwile własnych załamań. Więc teraz proszę ją:

- Opowiedz mi coś o nim.

- Muszę cię zmartwić... - odpowiada mi po krótkim namyśle. Wzdycha, jak gdyby czas trwania jej westchnienia mógł zmień treść tego, co musi mi powiedzieć. - Nie jest szczęśliwy. I nigdy nie był.

- Dlaczego?

- Nie wiem. Dwa nieudane małżeństwa, ale to nie one odchodzi od niego, tylko on od nich, od tych swoich żon. Być może szukał w nich ciebie i nie znajdował. Często się śmieje, jest wesoły, ale kryje się za tym wszystkim pewna melancholia. Może zawsze taki był? Och ....

- Co, Klaro?

- Tak, teraz przypominam sobie ten dzień, kiedy po raz pierwszy zobaczył Kasię. To było tutaj, u nas. Przyjechał na początku wakacji, bo kury zaczęły nam zdychać i Marek pojechał po niego. Zobaczył Kasię, zapytał, czy mamy gościa na lato. Mówię, że tak, że to córka przyjaciółki, pewnie pan zna jej mamę z filmu albo z telewizji. "Tak, mówi, znam".

- I co dalej?

- Chciałbym zobaczyć tę dziewczynkę - powiedział.

Zawołałam Kasię, przyglądał jej się bardzo długo. Podała mu rękę na powitanie i on, wiesz, tak jakoś przytrzymał jej rękę. I potem powiedział, że będzie jej mówił ty, bo przecież mógłby być jej ojcem.

Nic więcej Klara nie mówi. I ja też już o nic nie pytam.

- I ze mną nie byłby szczęśliwy.

- Możliwe - odpowiada mi Klara. - Ale tego nigdy nie wie się na pewno.

- Nie byłby! - upieram się.

Nie mówię tego głośno, ale myślę, że zginęłabym w tym życiu Pawła. Zadusiłby mnie zapach wody po goleniu i sprayu. Usiłuję teraz stworzyć sobie wizję domu Pawła, z tą restauracją niedaleko i fryzjerem na dole, żeby odgonić w ten sposób inną wizję, wizję naszego szczęścia. Dzieci wracają, może Klara domyśla się, że jeszcze przez chwilę wolałabym nie rozmawiać z nimi, bo prosi:

- Idźcie, Kasiu, do kuchni. Na stole stoi miseczka. Wlałam tam resztki krupniku z twojego talerza, wrzuciłam jakieś wczorajsze ochłapy i potężny gnat z zupy. Daj to psu, dziś jeszcze nie jadł.

- Dobrze, ciociu!

Odchodzą znowu, ale Kasia zawraca, już sama. Rafała zostawiła przed gankiem. Nachyla się nade mną i całuje mnie w czoło.

- Mama! - mówi.

I odbiega. A więc powiedział jej. Po co? Nagle stwierdzam, że mam już dość odpoczynku i że chciałabym znaleźć się w swoim domu. Katarzyna niech zostanie, jeżeli ma ochotę, ale ja wyjadę. Ja wyjadę. Może pojutrze? I znowu Kasia i Rafał idą ku nam. Rafał śmieje się, a ona ma minę niewyraźną.

- Ciocia, co ja mam zrobić? Wuj Marek zjadł te wszystkie zlewki, a teraz obgryza gnat. Pies siedzi naprzeciwko niego i warczy.

Kasia wraca z końskiego targu o dwunastej. Klara szykuje obiad, ja wszywam rękaw do jej kretonowej bluzki. Słuchamy, jak Kasia opowiada o targu, pijąc jednocześnie zsiadłe mleko prosto ze słoja po marynowanych ogórkach.

- Mówię wam, że to była istna fantazja! Kiedy jechaliśmy w tamtą stronę, nawaliła nam kobyła, to znaczy, mama, że popsuł się motor.

Łyk mleka i Kasia mówi dalej:

- Przyjeżdżamy, a tam istne końskie szaleństwo. Ofelia robi wysiadkę w porównaniu z jedną klaczą, która... - łyk mleka - dostała bzika na środku placu. Nikt jej nie chciał kupić, bo same rozumiecie, na co komu zwariowany koń? Tylko Rafał zachwycił się tą klaczą, ale... - łyk mleka - Rafał nie ma pieniędzy. Więc, masz pojęcie, ciocia, namówił Lipczaka, żeby tę klacz kupił. I Lipczak dał się wrobić w ten wątpliwy interes. - Kasia oblizuje białe wąsy sponad górnej wargi. - Z drugiej strony, ja mam nadzieję, że ta klacz... - łyk mleka - odwdzięczy się Lipczakowi za jego dobre serce. Kiedyśmy wracali, mówię do Rafała: "Rafciu, mój skarbie, stawiaj wodę sodową, bo trupem padnę". Najpierw chciał mnie bić za tego Rafcia, a potem rzecze wielkodusznie: "Dobra, ja ci tę wodę postawię". I... - dwa łyki mleka - postawił. To ja, mama, ty mnie znasz, z punktu wypiłam trzy szklanki. To on powiada, że wypije cztery, jedną po drugiej, bez łapania powietrza. Babka przy wózku patrzy jak na głupich. W sumie strzeliliśmy jedenaście szklanek, żeby... - łyk mleka - przekonać się na koniec, że Rafał nie ma ani grosza przy sobie. Potem wam dokończę, bo teraz muszę iść do klo.

- Ona dziś nie wyjdzie z tego klo do końca wieczora - śmieje się Klara. - Po tej wodzie sodowej i po tym mleku!

Wyglądam przez okno, widzę, jak Kasia wybiega z ganku i leci w stronę szarej budki, ale dostrzega mnie, zatrzymuje się i podskakuje raz na jednej nodze, raz na drugiej, woła:

- Mama, teraz sama widzisz, jakie ja mam cudowne wakacje!

Ustaliłyśmy z Klarą, że Kasia zostanie u niej do końca sierpnia. Klara nie zdziwiła się, kiedy powiedziałam jej, że chcę wyjechać wcześniej, niż początkowo zamierzałam.

- Spodziewałam się czegoś takiego. Trudno, Zuza! Są ludzie, których nie można zatrzymać, i ty do nich należysz.

Przyglądam się Klarze, która pochylona nad stołem formuje zgrabne kotlety z mielonego mięsa. Jej uroda zawsze mnie urzekała. Uważałam ją za śliczną, kiedy byłyśmy dziewczynkami, za bardzo ładną, kiedy dorosłyśmy, za fascynującą w tym czasie, kiedy wychodziła za Marka. A teraz...? Najdokładniej jednak rysuje mi się w pamięci twarz Klary, którą zapamiętałam z tego wieczoru na dworcu, kiedy przyszłam po nią, bo wracała właśnie z Kazimierza. Może bym jej wtedy opowiedziała o moich przejściach z Pawłem, gdyby nie to, że Marek też czekał na nią. Był na dworcu pierwszy, zobaczyłam go, wychodząc na peron. Pamiętam, jak mnie speszyła czarna opaska na jego ramieniu.

- Marek - zapytałam, nie wiedząc, czy dobrze robię, czy źle, dotykając takich spraw - straciłeś kogoś?

- Tak. Rodziców.

Opowiadał mi potem o ich śmierci. Wieźli jarzyny do miasta, pijany kierowca uderzył w bok furmanki. Pamiętam również oczy Marka, kiedy wpatrywał się w nadjeżdżający pociąg. Wiedziałam już, powiedział mi, że czeka nie tylko na Klarę, ale i na jej decyzję. Był na trzecim roku ogrodnictwa, kiedy postanowił rzucić studia i wrócić na wieś, żeby wszystko nie marniało, tak mówił. I napisał o tym do Klary do Kazimierza. Była wtedy na drugim roku akademii, miała zacząć trzeci. Wysiadła z pociągu.

- Marek! - zawołała.

Ten jej głos też pamiętam. Często używałam go później na scenie, ale chyba nigdy nie potrafiłam w jednym słowie, w jednym imieniu, wyrazić tyle, ile Klara wtedy. Usłyszałam jej głos i od razu zrozumiałam, że wybrałyśmy dwie różne drogi, droga Klary wydała mi się niepojęta.

Do kuchni wchodzi Marek. Wygląda bardzo źle, ma podsiniałe oczy i zapadnięte policzki. Ciemna opalenizna nie ratuje sytuacji.

- Nie ma tu Antoniowej? - pyta matowym głosem.

Antoniowa przychodzi pomagać Klarze w ogrodzie i widziałam, że dziś była także.

- Antoniowa jest w piwnicy - mówi Klara. - Układa jabłka.

- Potrzebne mi "Holands Glory". Pięćset sztuk. Masz oczyszczone?

- Mam oczyszczone. Antoniowa wie, gdzie stoją. Pokaże ci.

- Chcę, żeby Rafał je zabrał, a on zaraz jedzie do domu. Powiedział, że chętnie podrzuci skrzynkę do Roztockiego.

- Roztocki porywa się na tulipany? - dziwi się Klara. - A nie chciał w zeszłym roku.

- Dał się namówić. To ja zejdę, Klara, na dół, a ty powiedz Rafałowi, jak on tu przyjdzie, żeby poczekał.

Marek wchodzi do sieni, z której jest zejście do piwnicy.

- Bardzo źle wygląda - mówię do Klary. - Czy ty to widzisz?!

- I źle się czuje - dodaje Klara. - Nigdy tak źle się nie czuł.

- Rafał, katafał! - woła Kasia pod oknem.

Spoglądam tam. Rafał idzie od strony ogrodu. I nagle słyszymy z sieni niepokojący, dziwny hałas, który paraliżuje nasze ruchy. Potem wszystko cichnie, żeby wrócić znowu, ale jedynie przeraźliwym głosem Antoniowej.

- Jezus, Maria, Józefie.....! Pani! Pani! Paaani!

Minęło już pięć godzin od chwili, kiedy żółta karetka pogotowia wyjąc przeraźliwie, powiozła Klarę i Marka do szpitala. W chwilą później ruszył za nimi Rafał na swoim motorze. Rafał wrócił po jakimś czasie, oni zostali.

- Nic nie wiem, niczego sensownego nie mogłem się dowiedzie Wiem, że pan Marek jest na chirurgii. Pani Klary nie widziałem.

Siedzimy więc z Kasią pełne niepokoju, bezradne. Wszystko w czym mogliśmy pomóc Klarze, zostało już zrobione. Antoniowa wydoiła krowy, Rafał zajął się końmi, Kasia drobiem, ja kuchnią. Potem Rafał zawiózł cebulki tulipanów do Roztockiego, wrócił i znowu pojechał do szpitala. Mam nadzieję, że zaczeka tam na Klarę i że przywiezie ją do domu.

- Mama, mogę to skończyć? - pyta Kasia, pokazując mi garnek na którego dnie widzę wiśnie pozostałe z kompotu.

- Chyba tak.

- To skończę.

Siada w sporej odległości od wiadra i pluje pestką przez połowę kuchni. Trafia. Już mi się nie chce strzępić języka, dziś jest mi wszystko obojętne, niech pluje. Znowu trafia. I znowu.

- Gdzieś ty się tego nauczyła? - pytam wreszcie.

- Rafał mnie nauczył. To łatwe, wiesz? Spójrz, jak to się robi. Widzisz? Kładzie się pestkę na czubku języka, o tak, no popatrz! I... tfu! Trafiła. Podsuwa mi garnek.

- Chcesz spróbować?

- Nie. Przeżyłam tyle bez tej umiejętności, to już chyba i umrę bez niej.

Jak głośno cyka zegar kuchenny. Chętnie zajęłabym się czymś, ale wszystko jest zrobione.

- Kasiu, może jest jeszcze coś do roboty?

- Już myślałam. Nie ma. Możemy tylko tak drętwo czekać, nic więcej nie da się zrobić. Jeżeli jest ci źle, pomyśl, że im jest jeszcze gorzej - poucza mnie. I znowu trafia.

- Chyba odłożysz swój wyjazd, mama? Nie zostawisz tak Klary?

- Chyba odłożę.

- Odłóż. Bądź dobrą przyjaciółką!

Myślę o Klarze, o jej opanowaniu, o tym, jak szybko zorganizowała pomoc dla Marka, chociaż ręce jej drżały i głos się łamał. I mówię nagle:

- Klara jest wspaniałą kobietą.

- Nie zawsze taka była, mówiłam ci już. Denerwuje mnie to.

- Co ty możesz o tym wiedzieć, Kasiu? Nie znałaś jej.

- Ty też jej nie znałaś - odpowiada Kasia, odstawiając pusty garnek.

- Już na pewno lepiej ja ją znałam niż ty.

- Nie wiem. Myślę, że ja wiem o niej więcej, to znaczy o tej dziewczynce, którą kiedyś była, o tej, z którą tyś się przyjaźniła. Założę się, że ja o niej więcej wiem.

- Jakim cudem możesz wiedzieć o niej więcej?

- Bo Klara mi opowiadała. Mówiła mi rzeczy, o których tobie nie powiedziałaby za żadne skarby. To znaczy nie teraz, tylko wtedy, kiedyście się przyjaźniły. Czy ty, na przykład, wiesz, że Klara okradła kiedyś Matkę Boską?

- Nie pleć, Kasiu. Nie mam nastroju do żartów.

- Ja też. Tfu!

Widocznie zrobiła sobie zapas tych pestek i trzyma je w ustach.

- Okradła Matkę Boską. Zrobiła to, jak miała dziesięć lat. Jej dziadek wtedy chorował, ciocia bardzo się bała, że on umrze. I zaczęła zbierać pieniądze z przeznaczeniem na mszę za zdrowie dziadka. Ta msza miała być odprawiona przed ołtarzem Matki Boskiej Częstochowskiej. Ale któregoś dnia Klara zobaczyła na wystawie kolorową włóczkę i okropnie jej się zachciało kupić tę włóczkę na sweterek dla lalki. Wzięła pieniądze, które należały już do Matki Boskiej, w każdym razie ona tak to wtedy rozumiała, i kupiła za nie włóczkę. Była przekonana, że okradła Matkę Boską, czuła się taka podła i nikczemna. I jeszcze do tego, mama, ten biedny dziadek, za którego zdrowie nie będzie mszy! Widzisz to? Bo ja widzę. Potem, jak już przyniosła tę włóczkę do domu, zaczęła bać się kary bożej. Pomyślała, że coś takiego na sucho jej nie ujdzie, że Matka Boska pójdzie do Pana Boga i wszystko wyklepie. Uważała, że załatwią to przy pomocy pioruna. I czekała na ten grom z jasnego nieba, który ją porazi. Ty się uśmiechasz, bo ja to tak opowiadam. Ale jak ciocia Klara mnie to opowiadała, ja się nie śmiałam. Bo wiesz, ona się tego pioruna do tej pory spodziewa. Ma dużo takich sprawek na sumieniu. Różne kłamstwa, donosicielstwo, obłudę. Jeszcze ci powiem, że ciocia do tej pory ma ten sweterek, który wtedy zrobiła dla lalki. I ja go widziałam.

Historia, którą opowiedziała mi Kasia, z trudem mieści mi się w głowie. Klara była prawdomówna, szczera, uczciwa. Była taka jak jest teraz, pod tym względem nie zmieniła się ani trochę. Ale po co opowiadała Katarzynie te głupstwa?

- Ciocia mi powiedziała - słyszę nagle głos Kasi - "Kasiu, to nie sztuka patrzeć na siebie, kiedy coś już się stanie. Sztuka - to patrzeć na siebie w trakcie".

Czuję, że wpływ Klary na moją córkę jest silniejszy niż mój i nie wiem już sama, czy mam się martwić tym, czy cieszyć.

- Wydaje mi się, że coś słyszę... - mówi Kasia. - Ty też co słyszysz?

- Tak. Chyba tak.

Podbiegamy do okna. Już zmierzcha na dworze, ale to jeszcze nie wieczór. Patrzymy w głąb drogi, po chwili coś się tam pojawia.

- Motor! To będzie Rafał, zobaczysz, mamo. Tak, to Rafał. Podjeżdża, za nim siedzi Klara.

Wybiegamy z Kasią przed dom.

- Już lepiej - mówi Klara z poszarzałą twarzą. - Ale nie dali mi przy nim zostać. A przecież nikt go tak nie dojrzy, jak ja bym dojrzała - dodaje z rozżaleniem.

Obejmuję ją i idziemy w stronę ganku. Klara ogląda się i woła przez ramię:

- Chodź, Rafał! Kasia, powiedz mu, żeby wszedł do domu. - I zwraca się do mnie: - Taki był dla mnie dobry, tam w szpitalu. Kiedy czuję się nieszczęśliwa, a ktoś jest dla mnie dobry, strasznie się rozklejam...

Wchodzimy do kuchni.

- Siadaj teraz i mów - proszę. - Co to było?

- Spadł, bo kiedy stanął na tych schodach do piwnicy, zakręciło mu się w głowie. Złamał rękę w dwóch miejscach. Już ją wsadzili w gips. Ale dlaczego zakręciło mu się w głowie, to nie wiadomo. Teraz będą robić badania. Nie wiem, może był po prostu zmęczony, a może coś mu jest...

- Na pewno był zmęczony - pocieszam ją.

- Tak myślisz? Może. Słuchaj, Zuza, kiedy dostałam się wreszcie do tej piwnicy i zobaczyłam go tam... myślałam... myślałam najgorsze... i wtedy, wiesz? Świat mi się skończył.

Klara płacze. Siedzi z głową opartą o ścianę i płacze. Dopiero teraz. Kasia i Rafał zatrzymują się w drzwiach. Łzy Klary niepokoją ich i peszą. Nie potrafią jeszcze uczestniczyć w czyimś cierpieniu. A zresztą, któż potrafi? Patrzą na mnie pytająco.

- Wejdźcie - mówię.

Wkładam grzałkę do dzbanka, w którym Klara zwykle gotuje wodę na herbatę, jeżeli nie pali się ogień. Powtarzam jej codzienne ruchy, otwieram kredens, wyjmuję szklanki, uzupełniam pustą cukiernicę. Robię to wszystko, czego Klara nigdy dotąd nie dawała mi robić, bo byłam gościem, któremu pozwalano jedynie na zabawę w szycie.

- Rafał, proszę cię, wylej wodę z wiadra, a ty, Kasiu, przynieś mi czystej - mówię. I nagle czuję się swoja w tym domu.

Rafał chwyta obydwa wiadra.

- Zostań! - mówi do Kasi.

- Może ty się położysz, Klaro? - proponuję.

- Nie. Położę się dopiero wtedy, kiedy poczuję się bardzo śpiąca - mówi Klara, wycierając łzy wierzchem dłoni.

Kasia podchodzi do niej, nieśmiało gładzi Klarę po włosach.

- Ciocia, bądź spokojna, jego tam dopilnują...

Rafał wraca z wiadrami. To z czystą wodą stawia na niskim taborecie, to do brudnej, obok na podłodze.

- Proszę pani - zwraca się do Klary. - Jasiek wrócił. Mówi, że się prześpi w stajni, żeby pani rano nie była sama z tym wszystkim. Zawiezie mleko do rozlewni, ma to pani z głowy.

Zazwyczaj Jasiek nocuje u siebie, we wsi. Jest synem Antoniowej, w lecie pomaga Markowi przy koniach.

- Dobrzy jesteście - mówi Klara. - Ale ty, Rafał, jedź już do domu. Dziękuję ci.

- Pojadę. Ale jakby coś trzeba było, to pani wie?

- Wiem.

- Wystarczy pchnąć Jaśka po mnie.

Rafał już nie czeka na herbatę, odjeżdża po chwili. Kasia wraca sprzed domu i staje przy oknie. Długo patrzy na szosę. Rafała nie widać już, ale ona jeszcze ciągle patrzy i patrzy.

Klara pomału wprowadza swój dom w odmienny rytm. Mikołaj, najbliższy sąsiad Marków, uczciwie dzieli swój czas pomiędzy dwa gospodarstwa. Wszystko, z czym Klara nie daje sobie rady, pomimo pomocy Antoniowej i Jaśka, bierze na swoje barki ten ponury, nieprzystępny mężczyzna. Boję się Mikołaja i uciekam, kiedy tylko dobiega mnie z podwórza jego nosowy, głęboki głos.

W pokoju Klary Antoniowa myje podłogę.

- Czy ja tu mogę wejść? - pytam. - Pan Mikołaj stoi przed gankiem, a ja się go boję.

- Pani wejdzie - odpowiada mi. - Tylko pani wytrze buciki o tę szmatę, bo zaraz się naniesie. Mikołaja nie trza się bać, to dusza człowiek.

- Wiem, ale on ma taki groźny wygląd.

- Gdzie on tam groźny! Pani się zapyta Kasi. Kasia pani powie, jaki on groźny. Taki on groźny, że go do rany przyłóż.

Nie mam pojęcia, jakie Katarzyna może mieć dowody na dobroć Mikołaja. Antoniowa zaspokaja moją ciekawość.

- Tę dziewczynę, czarną taką, z którą Kasia po wsi chodzi, to pani widziała?

- Widziałam.

- No, to Mikołajów Pola, córka. Tak on mówi. Żadna ona córka dla Mikołaja.

- A skąd ją wziął?

- Skąd miał wziąć? Z przytuliska.

Antoniowa klęczy na podłodze, ale na chwilę prostuje plecy. Patrzy na mnie, uśmiecha się.

- Kasia nie mówiła?

- Nie.

- Z przytuliska. Trzy lata miała, jak dom jej dał niby swojej. Własnych dziecisków troje się dochował, ale Polę równo z nimi widzi. Taki jest Mikołaj. A żonie, co ją nieraz ręka swędzi, żeby Polę przez kark zdzielić, to on mówi: "Skoro ty, Malwina, na tę sierotę rękę podniesiesz, od łokcia ci uschnie!" - tak jej grozi. Więc swoje bębny to ona wygrzmoci, ale Poli palcem nie tknie. Kasia to wie, Kasia z Polą trzyma.

Tak, przypominam sobie tę Polę dokładnie. Ładna dziewczyna, czarna jak Cyganka.

- Teraz to się Pola na położną uczy. I pracę, mówią, że u nas dostanie. Podobnież już tam na nią w izbie porodowej czekają. Doktorka, co od młodej Grzelakowej dziecko przyjmowała, to tak jej mówiła: "Następne, Urszulko, Pola wam odbierze".

Antoniowa pochyla się i myje podłogę w milczeniu.

- Dziwno mi... - mówi po chwili - że one tak się z Kasią ku sobie mają. Obydwom przecie Rafałek w głowie. I Poli, i Katarzynie.

Wstaje, wyżyma nad wiadrem ścierkę od podłogi, potem gospodarskim spojrzeniem sprawdza czystość jasnych desek.

- No! - mówi z zadowoleniem. - Teraz wygląda, jak się należy. Zapuściła pani Klara podłogę, domyć nie mogłam.

Wreszcie wychodzi. Mam ochotę zawołać Kasię i zapytać ją wprost i o Polę, i o Rafała. Początkowo bawiła mnie i wzruszała ta Kasi miłość. Teraz mnie niepokoi. Wyglądam przez okno, ale nigdzie nie widzę Katarzyny. Wołam. Nikt mi nie odpowiada.

Spotykam ją dopiero przy obiedzie. Jemy we dwie, bo Klarę odwołała Antoniowa.

- Izabeli coś jest - tłumaczy mi Kasia. - Antoniowa mówi, że ona chyba jest chora. Ale cioci się nie zdaje. Nie podejmuję tematu Izabeli.

- Co robiłaś przed obiadem? - pytam.

- Przed obiadem? Przed obiadem robiłam taką masę rzeczy, mama, że samo wyliczenie zabrałoby mi czas do kolacji.

- Więc może w skrócie?

- Rano pomagałam cioci. Przed południem pomagałam cioci. W samo południe też pomagałam cioci.

- Kasiu!

- Chciałaś w skrócie, mamo! Oj, nie patrz tak na mnie, błagam, Ofelio!

Doprowadza mnie do szału. Może innego dnia potrafiłabym się śmiać, ale nie dziś. Dziś nie mam poczucia humoru.

- Był Rafał? - pytam.

- Był - odpowiada Kasia krótko.

Widzę, że nadąsała się. Mój nastrój jest widać zaraźliwy.

- A Pola była?

- Była.

Wspaniale zapowiada się szczera, przyjacielska rozmowa, którą zaplanowałam.

- Czy ty wiesz o tym, że Poli bardzo się Rafał podoba?

- Wiem.

A więc zauważyła.

- Zauważyłaś to? - pytam.

- Nie. Pola mi powiedziała.

Odpowiedzi Kasi są rozmyślnie lakoniczne. Tak zresztą, jak i moje pytania. Wiem, że dalsza rozmowa mija się z celem. Więc milczę.

- Dlaczego pytasz? - nie wytrzymuje jednak Kasia. - Dlaczego cię to ciekawi, mamo?

- Bo myślę, że to brzydko odbijać chłopca koleżance. Kasia patrzy na mnie z otwartymi szeroko ustami. Wreszcie zamyka je i mówi:

- On z nią nigdy nie chodził. Ona dla niego jest jak ładny obrazek w książce, na który miło popatrzeć, ale potem odwraca się kartkę i czyta dalej, bo w książce nie obrazki są ważne, tylko treść. A życie jest jak książka.

Wygląda na to, że Kasia cytuje Rafała.

- To on ci tak powiedział?

- Nie! - przeczy Kasia. - To Pola.

Ciśnie mi się na usta pytanie, powstrzymuję je z wysiłkiem, ale Kasia i tak odpowiada mi na nie:

- A ja, mamo, nie jestem dla Rafała obrazkiem. Jestem dla niego treścią.

Łykowaty był kogut Klary. Z trudem przechodzi mi przez gardło.

- Czy to również Pola wymyśliła? - pytam.

- Nie, Rafał.

Już chyba nie odezwę się do końca obiadu. Mogę tylko patrzeć, i patrzę na Kasię siedzącą na wprost mnie. Trzyma w garści nogę koguta, który, jeśli mnie pamięć nie myli, na imię miał Teofil. Energicznie szarpie zębami ciemne mięso, gryzie je niedbale i łyka.

- Twardy ten Teodor - mówi. - Za życiu też miał niedobry charakter. Może nie powinnam tego mówić o nieboszczyku?

Uczesała się dziś w dwa warkoczyki, ale krzywo, i jeden ma nad uchem, a drugi z tyłu głowy. Dopiero teraz widzę, że łuszczy jej się skóra na zbyt mocno opalonym nosie.

Minęłam już brzozowy zagajnik i pole Marków. Och, jak daleko zapuściłam się dzisiaj. I dobrze, bo w końcu wyjechałabym stąd, nie rozejrzawszy się nawet w najbliższej okolicy. Pachnie skoszone siano, ale to chyba już nie jest łąka Marka. Łąka Marka kończy się tam, przy starej lipie. Tak, to przecież tę lipę pokazywała mi Kasia. "Spójrz - mówiła - tutaj tak wyglądają słupy graniczne". Zdaje mi się, że zbliżam się do stawu, o którym też mi opowiadała. Oczywiście! Sitowie, a za nim połyskliwa powierzchnia wody. Ładnie tu. Och, nie! Co to, to nie! Nie cierpię żab, nie pójdę dalej. Dziś żaby i łąka, pojutrze będę stała na dywanie w moim pokoju. Zawsze zdumiewa mnie możliwość uzyskiwania takich kontrastów w ciągu kilku godzin. Muszę wysłać depeszę do Tadeusza. Poproszę Rafała, żeby mi ją nadał jutro rano, bo sama nie wybiorę się na pocztę.

Najgorsze są niepotrzebne spotkania, a przecież mogłabym spotkać Pawła, mogłoby się i tak zdarzyć. Jeżeli nie przyjechał tutaj, to znaczy, że on też tego nie chce. Nawet jednego słowa nie przekazał mi przez Rafała, nawet pozdrowień, nic. Zrozumiał, że miałam rację, ale tej swojej piramidy, widać, mi nie wybaczył. Piramida. O, jak ja to pamiętam! Najpierw mówił tak spokojnie, a potem coraz głośniej, a potem krzyczał na mnie. Nikt nigdy nie podniósł na mnie głosu, tylko jeden Paweł, ale też tylko on jeden miał prawo to zrobić. No, miał, co ja na to poradzę? Miał.

- Dlaczego pozwoliłaś, żebym pokochał cię aż tak? Dlaczego nie powiedziałaś mi od razu: "Paweł, ty nie buduj na moim uczuciu żadnej piramidy!"? Dopiero teraz, kiedy piramida stoi, a ty odchodzisz jak jakaś turystka. Czy ty w ogóle wiesz, że takiej piramidy już się nie da rozebrać? Patrzyłaś, jak ją buduję, widziałaś, pomagałaś mi w tym. A teraz mówisz: "Nie!". A teraz mówisz: "Jadę dalej, piramidy to nie dla mnie!". Chyba od początku musiałaś wiedzieć, co jest dla ciebie, a co nie?

- Nie byłam pewna.

Tyle miałam na swoją obronę. Wtedy zaczął krzyczeć.

- Jeżeli nie byłaś pewna, to nie miałaś prawa dyktować mi, gdzie i co będzie stało w naszym domu! Przypomnij sobie! Ile rysunków zrobiłaś? Tu będzie stało to, a tu tamto! I byłaś pewna, że lubisz dywany! I byłaś pewna, że nie znosisz ciemnych mebli! I byłaś pewna, że wolisz garnki polewane od aluminiowych! I cienkiej porcelany też byłaś pewna. Tylko jednego nie byłaś pewna: czy chcesz ze mną być, czy nie! Taki drobiazg, szczegół bez znaczenia. Mniej ważny od tego, jaką zasłonkę powiesisz w kuchni. Kwiatki czy kratka - to był twój dylemat!

Nie, ja z pewnością sama nie pojadę na pocztę. Rafał to załatwi, jeżeli go dziś poproszę. Co on wie o piramidzie swojego ojca? Co Paweł mu powiedział? A co wie Kasia? Wolałabym, żeby nic nie wiedziała, ale Rafał na pewno rozmawiał z nią o tym. Trudno, niczego już nie da się cofnąć. O czym ja myślę? Cofnąć? Niczego przecież nie chciałabym cofać, właściwie jestem szczęśliwa, czego mogę pragnąć jeszcze? W tej chwili chcę jedynie zamienić łąkę na dywan, mam dość wakacji, dość odpoczynku. To chyba Kasia i Rafał tam idą. Tak, to oni, ale nie widzą mnie. Jeżeli nie spojrzą tu, zawołam ich. Słyszę już śmiech Kasi. Jak ta dziewczyna potrafi się śmiać, zupełnie jakby ktoś worek grochu wysypywał na podłogę. Przystają. On siada teraz, a ona stoi przed nim. Nie słyszę tego, co Kasia mówi, ale nie myli mnie chyba ten charakterystyczny układ rąk, które wyciąga przed siebie, te rozpostarte palce. Pochyla głowę, ona robi to zupełnie inaczej niż ja. Och, Kasiu, ty nadobna Ofelio! Żaby wyskakują ci spod stóp, sitowie szumi za twoimi plecami, a przecież ta scena rozgrywa się w komnacie, na zamku. Ale Kasia nie potrzebuje scenografii, wiem, to jest gra dla jednego widza, który i tak nie dostrzega niczego poza aktorką. To jego zapatrzenie, zasłuchanie, oczarowanie. Jestem turystką, Paweł miał rację, przez całe życie byłam turystką. Chodzę pośród piramid, ale żadna nie jest moja, nigdzie nie zbudowałam własnej. Kasia i Rafał mijają mnie, nie zawołam ich. Kasia unosi głowę do góry, mówi coś, Rafał pochyla się, słucha. Teraz wybuchają śmiechem, on chwyta ją za rękę, biegną, są już przy lipie, Kasia przystaje, szuka czegoś w trawie, Rafał też. On znajduje pierwszy, widzę, podaje Kasi małe, białe kwiatki. To rumianek.

- Myślałam, że go zamorduję! - mówi Kasia ze złością. Zmywa naczynia, biedne talerze aż podskakują w misce. - Niech ciocia powie sama, czy on nie jest małpą?

Klara wyrabia ciasto drożdżowe na placek dla Marka. Zachciało mu się ciasta z kruszonką. Klara wróciła szczęśliwa, bo to pierwsza rzecz, na którą Marek ma apetyt.

- O kim ty mówisz? Nie uważałam.

- Mówię o tym młodym kretynku, synu doktora, który leczy cioci zwierzęta. Czy to dość jasno powiedziane?

- Zupełnie jasno - śmieje się Klara.

- Otóż, wyobraźcie sobie, że ten młodociany idiota zamknął mnie dziś wieczorem w chlewie. Mama, ty się nie śmiej, ty raczej posłuchaj do końca! Wiec zamknął mnie w chlewie, słowo wam daję. Najpierw zwabił mnie tam podstępnie. "Idź, Kasia, zobacz, jak ta twoja Zuzanna niepokojąco przytyła. Mnie się zdaje, że ona jest w ciąży!" To ja mu mówię: "Nie bądź głupi, ona jest małą świnką, o wiele za małą na takie rzeczy". A on mi na to, że kiedyś czytał w gazecie, że gdzieś tam jakaś dziesięcioletnia dziewczynka urodziła dziecko. W Wenezueli chyba. I że skąd wiem, czy przypadkiem moja Zuzanna też nie jest taka. "Debil kompletny jesteś"

- mówię mu, ale idę, bo myślę sobie, może ta Zuzia jest chora albo co? Włażę do chlewa, patrzę, świntucha moja słodka wygląda zupełnie normalnie, żadnej ciąży na niej nie widzę. Oglądam się, chlew zamknięty. Podchodzę do drzwi, pięścią walę. "Otwórz!" - wołam. "Dobrze - on mi na to. - Ale pod warunkiem!". Pytam go, pod jakim warunkiem. "Że mnie pocałujesz!". Zatkało mnie. Nie dlatego, żebym go w ogóle nie miała ochoty pocałować. To byłaby drobna przesada. Ale pomyślcie sobie: chlew, świnie mi się pod nogami plączą, prosiaki kwiczą, wieprze chrząkają, a ja mam mieć melodię na całowanie jakiegoś tam chłopaka! Dobrze wam się śmiać, mnie tam do śmiechu nie było.

Kasia przerywa i z pasją wrzuca do miski nową porcję talerzy.

- Najpierw mówię do niego łagodnie: "Otwórz, baranie! Bardzo cię proszę!". A on mi na to: "Długo możesz prosić, bo najbliższy baran u Roztockiego, trzy kilometry szosą. Pocałujesz?". "Może bym cię pocałowała - mówię mu - ale metody masz faszystowskie!" "To się namyśl, ja poczekam". "Otwieraj!" - wołam. "Dobrze - on mówi. - Chętnie. A pocałujesz?". Nawet usiąść nie było na czym w tym cioci chlewie, chyba że świni na karku. Aż tu nagle, Chryste Panie, widzę, że idzie do mnie ten knur! Ciocia, ty wiesz, stary Baltazar! I tu się okazało, że ja się zupełnie nie nadaję na żadną cichą bohaterkę. "Rafał! - wołam. - Otwórz, błagam cię, Baltazar mnie wącha!". "Pocałujesz?". "Pocałuję, przysięgam". I wypuścił mnie.

- No i co? - pyta Klara. - Co było dalej?

- Dalej, to ja stanęłam naprzeciwko Rafała i czekam. Przecież na szyję nie będę mu się rzucała, prawda? Jeszcze te resztki ambicji we mnie tkwią. A on stoi i gapi się na mnie. "Długo tak się będziesz patrzył?" - pytam go wreszcie. "Długo". "Ja tam nie mam czasu - mówię. - Jak mam cię pocałować, to zaczynaj!".

Kasia płucze ostatni talerz i wylewa wodę z miednicy.

- I co? - dopytuje się Klara. - Zaczął?

- Ciocia!

- No, powiedz! Tyle powiedziałaś, to powiedz do końca.

- Oj, ciociu, no!

Nie wiemy, jak się skończyło to wszystko, bo Kasia odwraca się, sięga po ściereczkę i w milczeniu wyciera szklanki. Klara energicznie wyrabia ciasto, które ciągle jeszcze klei jej się do rąk. Nigdy sama nie robiłam ciasta i z podziwem obserwuję zmagania Klary.

- Ciociu - odzywa się Kasia. - Wiesz, ja tak sobie stoję i myślę. Głupia historia.

- Z czym?

- A z takim pocałunkiem na przykład. Czy to każdy przeżywa się tak samo, czy potem człowiekowi obojętnieje?

- Nie - odpowiada Klara. - Nie obojętnieje.

Kasia zbliża się, siada na brzegu stołu. Zaczynam się obawiać, że jej opowiadanie nie było zwierzeniem, ale prowokacją. Za szczerość będzie wymagała szczerości. I chyba się nie mylę.

- Więc powiedz mi, tylko tak z ręką na sercu, ciociu, czy jak wujek Marek całuje cię teraz, to czujesz to samo, co czułaś za pierwszym razem?

- Podaj mi rodzynki - mówi Klara.

Bierze z rąk Kasi rodzynki i dosypuje do ciasta. Nie patrzy na Katarzynę ani na mnie. A Kasia czeka.

- Nie wiem, po co ci ta wiadomość, Kasiu. Nie chciałabym zbyć cię głupią odpowiedzią...

- Więc może nie zbywaj? - proponuje Kasia.

- Nie, nie czuję tego samego. Ale to wcale nie jest zobojętnienie, przeciwnie. Pamiętam świetnie ten pierwszy raz i mogę ci o nim opowiedzieć. Marek pocałował mnie wtedy dzięki pewnej pani, która prosiła mnie o zmaglowanie bielizny. Mieszkałam u niej w tym czasie, kiedy studiowałam na akademii. Wynajmowała mi pokoik służbowy przy kuchni, płaciłam jej bardzo mało, ale od czasu do czasu pomagałam w różnych czynnościach gospodarskich. Ja nie wiem, Kasiu, czy ty w ogóle byłaś kiedy w maglu? Jeżeli byłaś, to wiesz, jak tam jest i co się tam robi. Jeżeli nie, to i tak nie potrafisz sobie tego wyobrazić. Magiel, do którego musiałam pójść, był dość daleko, no, tak jak od nas do domu Mikołaja. Bieliznę ta pani naszykowała mi w koszu. Tego dnia Marek przyszedł do mnie i zaproponował mi kino. Odmówiłam i w zamian zaproponowałam mu magiel. Nie odmówił i poszliśmy z tym koszem. W maglu nikogo nie było, mogłam więc zabrać się od razu do roboty. Nawet mi to składnie szło, szybko nawijałam na wałek te wszystkie powłoczki, poszewki i już nie pamiętam co. Ale w pewnej chwili, upadł mi na podłogę jakiś drobiazg. Nachyliliśmy się jednocześnie. To była serwetka, podniosłam ją pierwsza i powiedziałam: "Widzisz, ja jestem szybsza!". Staliśmy na wprost siebie, wyjął mi z ręki tę serwetkę, rzucił na stół. "Możliwe - powiedział. - Ale ja za to mam złotą odznakę strzelecką!". Objął mnie i pocałował. Tak to było, Kasiu, zupełnie zwyczajnie. Co wtedy czułam? Radość, że zrobił to, o czym marzyłam już od kilku tygodni, bo podobał mi się, nawet myślałam o tym, że chciałabym być jego żoną.

Klara odrywa rękę od ciasta i unosi ją do góry. Jest błyszcząca od tłuszczu i zupełnie gładka.

- A co czuję teraz? - Waha się. - Owszem, powiem ci. Już nie uniesienie, nie zachwyt, nie radość. Więcej.

Kasia milczy. I ja też się nie odzywam. Paweł pocałował mnie po raz pierwszy na plaży w Jastarni. Była godzina czwarta rano, spotkaliśmy się, żeby razem obejrzeć wschód słońca. Kiedy chmury nad morzem zaczęły różowieć i drżąca smuga pojawiła się na wodzie, Paweł objął mnie i...

- Mama poznała tatusia w samolocie - mówi Kasia. - I tatuś pocałował mamę po raz pierwszy w kilka tygodni później, kiedy wracali z imienin wuja Alfreda. Tatuś mi opowiadał, że mama była tego dnia prześlicznie ubrana. Tatuś objął ją i pocałował. Bardzo chciał, żeby została jego żoną, ale po tym pocałunku zwątpił, czy mu się to uda kiedykolwiek załatwić, bo mama powiedziała tylko: "Tadziu, uważaj na mój kapelusz!".

Klara smaruje tłuszczem foremki, uśmiecha się. Ja też się uśmiecham. Kasia objęła rękoma kolano i siedząc na brzegu stołu, kołysze się jak papużka na drążku.

W nocy budzi mnie jakiś hałas przed oknem. Leżę przez chwilę i nasłuchuję, głos Kasi podrywa mnie na równe nogi. Zapalam światło, patrzę na zegarek. Jest trzecia. Podbiegam do okna i widzę, jak Katarzyna, boso, w piżamie, biegnie do domu od strony obory. Zauważa światło w moim oknie.

- Mama! Czy u ciebie w pokoju jest mój dres?

- Jest. A co się stało?

Kasia nie odpowiada, biegnie i już słyszę jej kroki w sieni. Otwieram drzwi.

- Co się stało?

Katarzyna z trudem łapie powietrze.

- Izabela... Izabela zdycha... ja muszę po ojca Rafała... Gdzie dres?

- Ależ, Kasiu!

- Na rowerze pojadę. Mama... gdzie ten dres... gdzie go schowałaś?

- Niech Jasiek pojedzie.

- Jasiek musi z ciocią... Ja przecież nie pomogę... nic się nie znam... To spodnie, a gdzie góra?

- Nie wiem, gdzie góra! - wołam. - Gdzieś tu musi być. Słuchaj, Kasia, ja ciebie nie puszczę samej taki kawał!

- Och, mama, zrozum! Izabela zdycha.

- Zawołajcie Mikołaja!

- Mikołaj tam jest. Błagam, już nic nie mów... Gdzie góra?

Nie mogę jej puścić. Nie puszczę jej po nocy, to wykluczone. Nic mnie nie obchodzi żadna Izabela. Trzymam kurczowo górę od dresu, którą właśnie w tej chwili znalazłam.

- Nie pojedziesz, nie pozwalam ci!

- Ktoś musi. Ktoś przecież musi! Wyrywa mi z rąk bluzę.

- Oddaj mi to! - wołam.

Już ją wkłada na siebie, myli się, zdejmuje i znowu wkłada tyłem na przód.

- Oddaj mi! - Chwytam wiszący luźno rękaw.

- Mamo, zrozum!

- Rozumiem - mówię. - Sama pojadę. Leć do cioci, weź kluczyki od Gniadego i klucze od garażu. Powiedz, że ja pojadę.

- Ty? Tam?

Katarzyna znowu wyrywa mi dres.

- Tam to ja ciebie nie puszczę! Żeby nie wiem co.

- Ależ Kasiu!

- Nie! Tylko ja mogę, ty nie... Tam? Mama!

- Uspokój się, oprzytomnij! Pojadę, rozumiesz? W tej chwili jest mi wszystko jedno, byleby tylko ona nie jechała po nocy. Ale Katarzyna już wkłada na nogi moje pantofle, jest gotowa.

- Kasiu, ta historia jest dla mnie bez znaczenia, zrozum! - wołam wreszcie.

Po raz pierwszy dotykam tej sprawy, o której nigdy z nią nie mówiłam. Staje, patrzy na mnie. I mówi szybko, jednym tchem:

- Może dla ciebie jest bez znaczenia. Może, nie wiem. Ale przecież Rafał jemu nic nie powiedział. On nie wie, że i ty tu jesteś. Wiec jak to ma być? Pojedziesz, tak? Zadzwonisz do drzwi, tak? On ci otworzy. Zobaczy, stoisz. Pomyśli, że to może dalszy ciąg tego, co mu się śniło albo coś. A ty na to: "Paweł, Marków krowa zdycha".

Podbiegam do okna. Widzę, jak ona goni przez podwórze, jak porywa rower oparty o ścianę stajni. Powinnam ubrać się i pójść do Klary, ale przecież nic nie pomogę ani jej, ani Izabeli. Nie mogę zebrać myśli, nic nie rozumiem, nic. Nie wiem, ile Kasia wie o mnie, ile o Pawle, o tym Pawle dzisiejszym, którego ja już nie znam wcale. A może obydwie wyolbrzymiamy rolę, którą odegrałam w jego życiu, może ona w istocie była mniejsza i mniej ważna? Może od dawna zapomniał o mnie i tylko my obydwie, Kasia i ja, chcemy, żeby pamiętał, bo tego potrzebują jej sentymentalizm i moja niedobra ambicja? Jest mi zimno. Wsunę się pod kołdrę i będę czekała. Wpatruję się w niebo jaśniejące już za oknem, słyszę świergot budzących się ptaków, najpierw cichy, teraz coraz żywszy. Przez chwilę dobiega mnie głos Mikołaja, później skrzypienie kuchennych drzwi, to pewnie Antoniową przygnał niepokój. Leżę, zapadam w krótki sen, który także jest czuwaniem. Potem zapalam papierosa, już widno. Słucham i poznaję motor Rafała, podbiegam do okna, zaciągam zasłonę. Staję i przez wąską szparkę patrzę na podwórze. Wjeżdżają. Kasia w przyczepie, Rafał, Paweł. Zeskakuje, ale jak szybko biegnie w stronę obory, jak szybko znika mi z oczu, już go nie widzę, krótki metraż tego filmu, na który tak długo czekałam. Kasia i Rafał stoją na środku podwórza. Rafał pochyla się i zdejmuje Katarzynie pantofle. Kasia podskakuje na jednej nodze, teraz kładzie rękę na głowie Rafała, opiera się, stoi spokojnie, a on ogląda jej piętę. Zbyt małe są moje pantofle dla Katarzyny. Wiatr rozdyma zasłonę, muszę przytrzymać ją ręką. Patrzę znowu, idą teraz w stronę domu, Kasia boso, bo Rafał niesie moje pantofle. Wolnym ramieniem obejmuje ją i coś mówi, ale cicho, i nie słyszę co. Wchodzą do domu, ich kroki w sieni są lekkie i ostrożne. Czyżby sądzili, że śpię? Nie, bo stają przed drzwiami mojego pokoju.

- Wejdź i pokaż mamie te swoje pięty - mówi Rafał. - A ja tam zajrzę, co z Izabelą.

- Wrócisz i powiesz?

- Dobrze.

- Bo ja stąd nie wyjdę. Będę tu, dopóki nie usłyszę, że wyjeżdżacie.

- Dobra! - mówi Rafał i po chwili dodaje: - To ja dziękuję ci za to, co powiedziałaś, Katarynka.

Mówi do niej: Katarynka. Ale za co jej dziękuje, tego nie mogę pojąć. Co mu powiedziała? Dlaczego tak chcą ustrzec Pawła przed spotkaniem ze mną? Co się za tym kryje? Siadam na łóżku i czekam, Kasia wchodzi. Bez słowa ściąga z siebie bluzę od dresu. Podchodzę, przygładzam jej rozwichrzone włosy.

- Widzisz? - mówi. - Już jestem. I nic się nie stało. Tylko pięty obtarłam, spójrz.

Patrzę na te biedne pięty.

- Coś z tym trzeba zrobić, Kasiu.

Na jednej z półek w mahoniowej szafie Klara trzyma lekarstwa. Szukam wody utlenionej, dermatolu, plastra z opatrunkiem. Kasia usiadła na łóżku, oparła się o drewnianą poręcz i patrzy na mnie.

- Nie wiem - mówi nagle - czy chciałabym mieszkać na wsi, tak jak ciocia i wuj. Nawet nie wiem, czy chciałabym tak jak doktor i Rafał mieszkać w niedużym miasteczku. Ale ich życie tutaj jest mocne, to fakt.

- Co przez to rozumiesz?

Woda utleniona musi być w ciemnej butelce, wyjmuję wszystkie ciemne butelki, sprawdzam napisy na etykietkach.

- Pamiętasz? - pyta Kasia. - Jak ciocia ci powiedziała, że zachwyca ją nie styl tego kościoła na rynku, tylko barwa cegieł, z których jest zbudowany? Myślałam o tym dziś, kiedy wjeżdżałam na rynek, bo cioci "cynober" był fantastyczny w tej zupełnej ciszy, wiesz, w tej pustce, w tym całym świecie. I przyszło mi do głowy, że w życiu też nie powinien się liczyć styl, tylko barwa. Cynober.

Znajduję buteleczkę z wodą utlenioną.

- Pokaż, Kasiu, pięty.

Siadam obok niej.

- Chyba nie będzie piekło, mamo?

- Nie, zrobię ci to bardzo delikatnie.

Zaczynam od lewej stopy, jest bardziej obtarta.

- Nie wiem przecież - mówi Kasia - nie wiem przecież, jak ułoży mi się życie. Och, nawet nie bardzo dobrze wiem, jak bym chciała, żeby mi się ułożyło. Tylko jednego jestem pewna. Zrobię wszystko, żeby ono było mocne, niech sobie będzie nawet i trudne, ale niech to będzie ten cynober, mamo! We wszystkim, i w pracy, i w miłości, we wszystkim... Oj! teraz to mnie zabolało... Powiedz, czy nie mam racji?

- Oczywiście - mówię.

- Czy dla ciebie tą barwą jest scena? - pyta Kasia nagle, przechyla głowę i zagląda mi w oczy.

- Tak.

- Czy może wygoda, sława i pieniądze? - pyta znowu. Nachylam się nisko nad piętą mojej córki.

- Nie. Scena! - powtarzam.

Ale boję się, że ona mnie przejrzała.

- Kocham cię - mówi nagle.

I znowu boję się, że rzuciła mi to jak jałmużnę biednemu. Na ciche stukanie do drzwi odpowiadamy jednocześnie:

- Proszę!

Wchodzi Rafał.

- Wszystko będzie dobrze z Izabelką - mówi i idzie w naszą stronę. Nachyla się: - Jak twoje pięty? Ooou! Wyjściowy garnitur, daję słowo! Boli cię to?

- Boli - mówi Katarzyna. - Co to za hałas na podwórzu?

- Mikołaj zaprzęga. Bierzemy Izabelę. No, nie patrz tak na mnie! Powiedziałem ci, wszystko będzie dobrze, ale ojciec chce ją mieć u siebie. Spokojna głowa, dostanie separatkę, wygodne łóżko i pielęgniarkę na noc. Będzie się miała równie dobrze, jak pan Marek w swoim szpitalu. Założę się, że za trzy dni będziesz jej mogła przywieźć placek z kruszonką. A tobie co przywieźć? Bo ja przyjadę tu po obiedzie.

- Mnie? - zastanawia się Kasia. - Chyba nic. Albo nie! Przywieź mi takie duże ciacho, wiesz, które? Takie różowe, puchate.

- Dobra. Przywiozę ci.

Żegna się z nami pospiesznie. Właściwie żegna się tylko ze mną, bo czy można nazwać pożegnaniem ten przelotny ruch ręki, którym Rafał wichrzy i tak nastroszoną czuprynkę Kasi? Wychodzi. Kasia sięga po poduszkę, podsuwa ją sobie pod głowę. Chowam do szafy wodę utlenioną i dermatol.

- Zdejmij spodnie od dresu, bo uśniesz w nich - mówię.

- Tak mi się nie chce. Wiesz, kiedy zamykam oczy, to wydaje mi się, że ciągle jeszcze jadę na tym rowerze i jadę...

- Zmęczyłaś się.

- Może trochę.

Słychać głos Mikołaja i furmanka rusza. W chwilę później Rafał zapuszcza motor. Nie podchodzę do okna, Kasia również, może po raz pierwszy nie odprowadza wzrokiem odjeżdżającego Rafała. A przecież nie śpi, poznaję to po drżeniu przymkniętych powiek.

- Chcesz spać u mnie? - pytam.

- Uhmm... - mruczy sennie.

- Więc rozbierz się do końca.

Wstaje, ściąga szybko granatowe spodnie, które włożyła na piżamę i wsuwa się pod kołdrę. Ogarnia mnie znużenie. Zdejmuję podomkę i kładę się obok Kasi.

- Jedziesz jutro? - pyta mnie jeszcze.

- Tak.

- To dobrze.

- Dlaczego?

Nie odpowiada mi, a ja czekam w napięciu. Może nareszcie poznam przyczynę, dla której tak pilnie strzegą Pawła przed spotkaniem ze mną.

- Dlaczego? - pytam znowu.

- Bo twoje łóżko jest wygodniejsze, będę sypiała tutaj, kiedy wyjedziesz.

Słyszę teraz jej równy oddech, chyba usypia. Ja nie mogę, boli mnie głowa, nie powinnam palić tak dużo. A jednak wbrew zdrowemu rozsądkowi znowu sięgam po papierosa.

- Ja też nie mogę spać - żali się Kasia z dziecinnym rozgrymaszeniem. - Ciągle jadę na rowerze, ciągle nie mogę dojechać, a w ogóle to bolą mnie pięty. I taka mi przyszła ochota na to puchate ciastko, które Rafał ma przywieźć, że nie masz pojęcia!

- Boże! - wzdycham. - Jakie w tobie jest jeszcze to wszystko nie wyważone, Kasiu.

- Masz rację - mówi. - Chaos i zamęt. Nic więcej.

Postawiłam leżak w cieniu. Klara idzie do ogrodu, zatrzymuje się obok mnie. Przygląda mi się.

- Tak chciałam, żebyś trochę przytyła - mówi. - Gdzie tam! Chyba jeszcze bardziej schudłaś. To przez te moje kłopoty.

- Wcale nie schudłam, spójrz!

Pokazuję Klarze suwak przy spódnicy. Nie mogę podciągnąć go do samej góry.

- Och! Naprawdę? To świetnie! Ale na buzi jesteś mizerna. Może to ta dzisiejsza noc?

- Może.

- Wiesz co? - przypomina sobie Klara nagle. - Kiedy wracałam rano do domu, zatrzymaliśmy się z Mikołajem na rynku, on coś chciał kupić w spółdzielni. I wiesz kogo widziałam? Nigdy byś nie zgadła, Frankę.

- Co ty mówisz! Frankę? - dziwię się. - I co u niej słychać?

- Nie wiem. Nie rozmawiałam z nią.

- No, wiesz, Klara! Nie zauważyła ciebie czy jak? Dlaczego nie zawołałaś?

- Bo ja wiem. Nigdy jej nie lubiłam.

- Już nie mów, że nie lubiłaś Franki. Pamiętam, że byłam nawet o nią zazdrosna - przypominam sobie. - Był taki okres, że odrabiałyście razem lekcje. I mówiłaś, że ją lubisz, nawet się bałam, że lubisz ją więcej niż mnie.

- Mówiłam, że ją lubię? - zastanawia się Klara. - Możliwe. Zawsze byłam fałszywa jak nieszczęście.

Przypominam sobie moje rozmowy z Kasią.

- Masz bardzo ostre spojrzenie na swoje dzieciństwo - mówię. - Chyba jesteś nawet zbyt surowa.

- O nie! - śmieje się Klara. - To tylko ty mnie nie znałaś. Pokazywałam ci się od najlepszej strony.

Klara wymachuje plecionym koszykiem i przygląda mi się z rozbawieniem.

- Dlaczego?

- Bo mi zależało na tobie. Po pierwsze, kochałam się w Justynie, który był twoim bratem, po drugie, jadłam u was obiady, kiedy moja mama została sama, po trzecie, to ja, a nie ty, miałam figurę podobną do figury twojej matki i jej stare sukienki pasowały na mnie bez przeróbki.

- Klara!

Pleciony koszyk leci w górę i upada tuż koło mojego leżaka, Klara podnosi go.

- Tak, Zuza, taka właśnie byłam. Och, długo by można opowiadać. Bardzo długo nawet. Ale zawsze marzyłam o tym, żeby być wspaniałym, szlachetnym człowiekiem. Tymczasem charakter miałam taki paskudny, że ulepić z niego przyzwoity model człowieka było naprawdę bardzo trudno. Pracowałam nad sobą, ale...

- Ciociu! - woła Kasia, idąc w naszą stronę.

- Słucham?

- Czy ciocia już zrywała porzeczki?

- Nie. Dopiero idę zrywać.

- To ja cioci pomogę, bo mi się nudzi.

- Dobrze, zaraz pójdziemy do ogrodu, powiem tylko mamie dwa słowa.

- Mogę zostać?

- Oczywiście. Znasz już tę historię. Więc mówię ci, Zuza, że tworzywo było do niczego. Świetnie wiedziałam, jaką chcę być. I wiedziałam, że jeżeli sama nie potrafię opanować siebie, to nikt nie zrobi tego za mnie. Och, bardzo byłam biedna! To zresztą łatwo sobie wyobrazić: niedobra dziewczynka, zimna egoistka, obłudnica, wyrachowana. I ona właśnie zaczyna marzyć o tym, że stanie się zupełnie inna - śmieje się Klara.

- Ale w końcu udało ci się - mówię.

- Nie wiem. Trudno mi siebie oceniać. W jakimś sensie pewnie mi się udało, bo chyba jednak jestem lepsza, niż byłam. Ale to trwało tak strasznie długo.

Klara milknie.

- Zawsze myślałam, że byłaś moją najlepszą przyjaciółką - mówię z żalem. - Teraz widzę, że to była fikcja.

- Ach, nie mów tak! - Klara rzuca w stronę Kasi pleciony koszyk i kuca przy moim leżaku. - Zawsze starałam się być dla ciebie przyjaciółką, ale chociaż rzadko mi się to udawało, nie odrzucaj tego starania, ono było takie mozolne. I pomyśl. Obok Franki przeszłam dziś obojętnie. Obok ciebie, Zuza, nie potrafiłabym tak przejść. Nigdy!

- Oj, przestańcie się rozklejać - mówi Kasia. Teraz ona wymachuje koszykiem. Zakłada go sobie na głowę, zdejmuje. Nagle nieruchomieje, patrzy na nas i mówi:

- Wszystkiego można się nauczyć, tylko kochania nie. To musi być spontaniczne, inaczej - wysiadka.

Klara podnosi się.

- Mylisz się - przeczy gwałtownie.

- Och, ty, ciociu, chyba nic o tym nie wiesz. Pokochałaś wuja spontanicznie. Jeszcze jak! Nie. Tego nie można się nauczyć - powtarza Kasia z uporem.

- A to? - Klara szerokim ruchem ramienia ogarnia swój dom, podwórze, brzozowy zagajnik, za którym ciągnie się pole Marka. - Przecież ja kocham to wszystko. Co ty myślisz, Kasiu? Że w życiu tylko miłość do ludzi się liczy? Nie. Każdego dnia starałam się pokochać to, co wybrałam, bo wydawało mi się, że dopiero wtedy będę naprawdę szczęśliwa.

Klara wyjmuje z kieszeni paczkę papierosów, trzyma ją w ręku, ale nie zapala. Patrzy teraz przed siebie, na swój mały, biały dom i na zielony trawnik przed nim. Katarzyna przerzuca wzrok z twarzy Klary na moją twarz, potem znowu spogląda na Klarę, potem znowu na mnie. Jej spojrzenie przypomina mi wzrok detektywa, który jest na tropie rozwikłania sprawy. Ale jaką ona sprawę chce rozwikłać? O czym myśli?

- Coś ty taka zadumana? - pytam.

- Zadumana? - powtarza, unosząc brwi. - Nie, mama, nie jestem zadumana.

Kasia podrzuca w górę koszyk, a Klara go łapie.

- Idziemy! - mówi.

Odchodzą. Widzę je po chwili przy rzędzie zielonych, rozłożystych krzewów. Jutro już mnie tu nie będzie. Mój pociąg odchodzi przed wieczorem, ale mamy stąd wyjechać wcześniej, bo chcę jeszcze zajść do Marka i pożegnać się z nim. Więc o tej porze już mnie tu nie będzie. Widzę Polę, która biegnie przez wybieg dla źrebiąt, dostrzega widać Klarę i Kasię, bo leci prosto w ich stronę. Przez chwilę stoi przy nich, coś mówi, słyszę śmiech Klary, śmiech Kasi, śmiech Poli.

Potem Pola nachyla się i zrywa porzeczki, nie wrzuca ich do kosza, tylko wsypuje do ust. Więc jutro o tej porze już mnie tu nie będzie.

Ze szpitala do dworca trzeba jechać przez rynek, może zresztą jest jakaś inna droga, ale Klara jedzie tędy. Mijamy kościół, pochmurno, więc jego barwa jest mniej wyrazista. Mijamy spółdzielnię, mydlarnię, sklep z obuwiem, pasmanterię i kolekturę "totka". Teraz restauracja "Arkadiusz", rzeźnik. Wreszcie fryzjer męski i damski. No, tak.

- Czy w mieszkaniu Rafała pachnie płynem po goleniu i innymi fryzjerskimi kosmetykami? - pytam.

- Nie - odpowiada Kasia. - Skąd. Niczym takim tam nie pachnie. Już jesteśmy na bocznej ulicy, którą jedzie się do dworca. Klara wolno prowadzi Gniadego po nierównej nawierzchni.

- W mieszkaniu Rafała w ogóle niczym nie pachnie - mówi Kasia po chwili. - Tak jak i u nas. Myślałam kiedyś o tym. Nasze mieszkanie jest pozbawione zapachu. To tylko u cioci Klary wszystko pachnie rumiankiem. I to jest dobre. Wydaje mi się, że każde mieszkanie powinno mieć swój zapach, wtedy dopiero jest naprawdę mieszkaniem. Wolałabym, żeby u nas pachniało bodaj naftaliną, ale żeby to był zapach mojego domu.

- Och, naftaliną.

Nie znoszę zapachu naftaliny, Kasia wie o tym.

- Ja też nie lubię - mówi. - Ale wolałabym naftalinę niż nic. Zajeżdżamy przed dworzec. Podbiega Rafał i otwiera drzwiczki Gniadego.

- Och, jesteś! - Cieszy mnie jego widok.

Pomaga nam wysiąść, potem podaje mi spore tekturowe pudełko.

- Proszę przyjąć - mówi - ode mnie...

Biorę od niego pudełko, mój niepokój musi być wyraźny, bo Kasia śmieje się i woła:

- Och, mama boi się, że tam jest prosiak albo jakieś inne zwierzę, na przykład królik z małżonką.

Rafał uśmiecha się, wyjmuje z bagażnika moje walizki. Idziemy w stronę budynku dworcowego, Klara zostaje w tyle, zamyka drzwiczki Gniadego.

- Co tam jest, Rafał? Zdradź mi tajemnicę - proszę go.

- Tak się pani boi, że prosiak? Nie, nie prosiak.

- Więc co? - Idziemy, ale ja ciągle podejrzliwie oglądam pudełko.

- Tam się coś rusza! - wołam nagle. - Wyraźnie czuję.

Ogarnia mnie lęk i obrzydzenie, strasznie nie lubię takich różnych małych zwierząt, które można zmieścić w kartonowym pudełku. A może tam jest szczeniak? Albo kociak? Nie, nie mogę tego nawet nieść! Stawiam pudełko na stopniu schodów.

- Rafał, wybacz! - mówię. - Tam się coś rusza, ja tego nie mogę wziąć!

- No wiesz, mama! Robisz mu przykrość, on się tak starał, opowiadał mi - woła Kasia z rozżaleniem.

- Muszę wiedzieć, co tam jest!

Kasia podnosi pudełko, robi palcem małą dziurkę w rogu pokrywki. Podsuwa mi pod nos.

- Powąchaj!

Wącham, wciągam głęboko powietrze. Wącham jeszcze raz.

- Białe myszy! - mówię z przerażeniem.

- Tort! - woła Katarzyna. - On ci zrobił własnoręcznie wspaniały tort! A ty - "białe myszy"! To wanilia pachnie.

Rafał stoi obok nas, osowiały i przygaszony. Jak ja mogłam powiedzieć: "białe myszy!". Jak mogłam posądzić go o coś takiego!

- Och, Rafał, dziękuję ci! Wiesz, że doprawdy jestem wzruszona. Że też ci się chciało robić specjalnie dla mnie.

- Mam nadzieję, że będzie pani smakował, uszarpałem się jak diabli z tym kremem, bo mi nie chciał zgęstnieć.

Biorę od Kasi pudełko, idziemy na peron, pociąg podjechał właśnie, Rafał wsiada z moimi walizkami, trzymam w ręku pudełko z tortem, żegnam się z Kasią, z Klarą.

- Dziękuję ci, kochana - mówię. - Było mi cudownie!

- Och, nie mów tak nawet! Nie wyszło tak, jak chciałam. - Klara uśmiecha się z zakłopotaniem.

Rafał zajął mi miejsce przy oknie, walizki postawił na siatce. Żegnam się z nim i kiedy pochyla się nad moją ręką, całuję jego głowę. Rafał prostuje się, patrzy na mnie. Widzę, że chce mi coś powiedzieć.

- No, co Rafał? - pytam niezręcznie.

- Nic, nic. Tylko o Kaśkę to niech pani będzie spokojna... - mówi szorstko.

- Ależ, tak, oczywiście.

Klara woła go, pociąg już zaraz ruszy. Teraz podchodzę do okna, macham Kasi i Klarze, podbiega Rafał. Widzę, że niedaleko stoi kilka dziewcząt, przyglądają się nam, szepczą. Z sąsiednich okien wychylają się obcy ludzie, patrzą w naszą stronę. Kasia zbliża się do wagonu, staje na palcach, nachylam się do niej.

- Poznali cię, mama - mówi cicho, z zadowoleniem.

Głaszczę jej opalony policzek. Odchodzi, staje obok Rafała, patrzy na mnie, na roześmiane dziewczęta. Wreszcie na Klarę, która stoi z boku. Zaczynam teraz rozumieć. Te jej ciągłe spojrzenia, porównywania, zadumy oznaczają, że dokonuje wyboru. Nie pomiędzy nami, bo ja zawsze będę jej bliższa niż Klara. Dokonuje wyboru swojej przyszłej drogi, patrzy na nas i dokonuje wyboru siebie na tej drodze.

Pociąg rusza, przez chwilę idą wzdłuż peronu. Machają mi. Rafał wyjmuje z kieszeni wielką chustkę, podaje ją Kasi. Widzę tę chustkę Rafała ponad głową Katarzyny, widzę podniesioną rękę Klary, widzę kasztanową czuprynę. Pociąg jedzie coraz prędzej, zostają w tyle, oddalam się od nich. Do widzenia, Kasiu! Do widzenia, Rafale! Żegnaj, Klaro! Nie wiem, kiedy zobaczymy się znowu. Jeszcze chwila i jeszcze chwila. Odwracam się, stawiam pudełko z tortem obok swoich walizek. Dwie starsze panie, młody człowiek, dziewczyna. Patrzę, uśmiechają się. Poznali mnie. A więc wracam do swojego życia, pełnego życzliwych spojrzeń obcych ludzi, pełnego anonimowych uśmiechów. Siadam, czuję się uwolniona od minionych napięć, swobodna. A jednak znowu wstaję i podchodzę do okna. Nie widać peronu, nie zobaczę więc na nim małych punktów, zaledwie chwila, a jestem już tak daleko, i daleka może? Minęliśmy miasteczko, widzę las i drogę, suchą, piaszczystą, biegnącą wzdłuż toru. Czy Tadeusz będzie na dworcu? Chyba tak, zawsze jest. Czy przygotuje na moje powitanie uroczystą kolację? Na pewno.

- Może masz ochotę na kieliszek koniaku, Zuleczko? - zapyta.

- Tak, Tadziu, mam wielką ochotę na kieliszek koniaku - odpowiem.

GRAJĄCA SZAFA

Kiedy już siedzę tutaj, w środku, zawsze patrzę na szybę, na ten pokraczny, odwrócony napis AINREIKUC. Sam nie lubię tu przychodzić, głupio. Ale z kimś, to tak, nawet bardzo. Kasia mówi, że duszno, że ją drapie w gardło dym od papierosów, i ledwo przyjdzie, zaraz chce wychodzić. Podobno ten dym szczypie ją w migdały. Mnie tam nie szczypie, może dlatego, że mam wycięte. Ona twierdzi, że przyczyna jest inna, taka mianowicie, że jej gardło jest artystyczne, a moje matematyczne. Tłumaczy mi to z poważną miną, zupełnie jakby wierzyła w to, co mówi. Śmieszna jest nieprzeciętnie. Lubię patrzeć, jak wbija w siebie te różowe ciastka. U innych dziewcząt drażni mnie łakomstwo i brak opanowania. U niej wcale mnie nie drażni, przeciwnie, nawet mi się podoba, kiedy prosto od drzwi Kasia gna do bufetu, żeby sprawdzić, czy aby te ciastka są. Jeżeli są, zjada trzy, cztery, a potem jęczy. Kiedyś zjadła pięć i było jej niedobrze. Myślę! Mnie się zrobiło słabo od samego patrzenia. Nie może zrozumieć, dlaczego ja zjadam tylko jedno. Widocznie żołądek artystyczny różni się od żołądka matematycznego pojemnością, mówię. Ale lubię w niej to, że nie robi z siebie dorosłej, chociaż, prawdę mówiąc, to ona jest bardziej dorosła, niż na to wygląda. Nie jest może tak ładna, jak jej matka. Albo jak Pola. Pola była ładniejsza. Kapitalna nieregularność czasownika "być". Obiektywnie: Pola jest ładniejsza. Subiektywnie: Pola była ładniejsza. A wszystko to czas teraźniejszy. Tylko strona osobista. Ale figurę Kasia ma lepszą. Nogi długie bez opamiętania. No i te ruchy. Kiedy pierwszy raz zobaczyłem Katarzynę, pomyślałem sobie, dlaczego ona tańczy. A ona wtedy zwyczajnie szła. Ale jak ona zwyczajnie idzie, ruszają jej się biodra, ramiona i głowa, dopiero później to zauważyłem. Najbardziej mnie śmieszy, że w szkole wybrali ją do pocztu sztandarowego. Nie mam pojęcia, jak ona chodzi z tym sztandarem, bardzo bym chciał to zobaczyć. W ogóle, lubię sobie przypominać dzień, kiedy musiałem odwieźć panią Klarę do domu, i odwiozłem, i pani Klara powiedziała, żebym został na podwieczorku, to poznam osobę, która przyjechała do niej na lato. "Spójrz - mówi - ona właśnie idzie", i pokazuje mi Kasię, która tańczy w naszą stronę. Zostałem i na podwieczorku, i na kolacji, i jeszcze później też nie mogłem wyjechać, bo ona ciągle tańczyła, to na ganku, to w pokoju, to na podwórzu, a ja tylko patrzyłem i oczu oderwać nie mogłem. W końcu odjechałem, ale czułem się głupio, tak jakby mi głowa została u Sopoćków. Z Polą był spokój, z Kasią spokoju nie ma. Jeżeli nawet siedzi, nic nie mówi, nie rusza się, to i tak wiadomo, że coś się w niej kotłuje. Jeszcze nie spotkałem człowieka, w którym wszystko kotłowałoby się tak zupełnie bez przerwy. Ona jest jak równanie z tysiącem niewiadomych, cholernie chciałbym je rozwiązać. No i dokąd poszła? Już pół godziny tu siedzę.

- Idź do cukierni, weź trzy ciastka i zaczekaj. Zaraz tam przyjdę, tylko kupię, co trzeba.

- Pójdę z tobą.

- Nie.

- Pójdę! - powiadam.

- Proszę cię! - I patrzy na mnie takim wzrokiem, że nic, tylko iść do cukierni, zamawiać trzy ciastka i czekać.

Zwróciłem uwagę na jedno. Jak ona mówi: "proszę cię!", to zawsze usta wygina w podkówkę. A głowę przechyla w bok. Bardzo rzadko o coś prosi, ale jak już prosi i ja widzę tę podkówkę, to zaraz mówię: "Dobra, masz to z głowy". No, nareszcie.

- Długo czekałeś? - pyta.

- Akurat tyle samo, ile ciebie nie było - mówię.

- E, to raptem pół godziny.

- A ile miałem czekać?

- Gdybyś był poetą, toby ci się zdawało, że czekasz wieki całe.

- Nie jestem poetą i nigdy nie będę. Czekałem pół godziny.

- Jak uważasz, ale wydaje mi się, że prosta uprzejmość wymaga dołożenia kwadransa.

Przysuwa do siebie talerzyk z ciastkami.

- A ile czasu ty tutaj szłaś? - pytam.

- Trzy kwadranse.

- Czy to uprzejmość?

- Nie. Złośliwość przedmiotów martwych. Mój zegarek spieszy się trzydzieści minut na godzinę.

- Podejrzewam, że nie jest to złośliwość przedmiotów martwych, tylko osób żywych.

- Nie kłóć się ze mną - proponuje mi Kasia nagle.

- Dobra, mogę się nie kłócić. Czekałem wieki całe! - zgadzam się poetycznie.

Podpieram głowę ręką i patrzę, jak ona je.

- Twój trener będzie zachwycony, jak mu się nagle pojawi na bieżni sto kilo żywej wagi. Gazela! Może się przerzucisz na podnoszenie ciężarów?

- Rafał! Czy ty mógłbyś się nie odzywać chociaż przez pięć minut?

- Mógłbym. W milczeniu będę patrzył, jak pożerasz honor polskiego sprintu. Jeżeli cię zapytają: "Ile pani ma na setkę, mademoiselle?", będziesz mogła odpowiedzieć: "Wieki całe". Będzie to odpowiedź uprzejma i pełna poezji.

- Ja to strenuję - mówi Katarzyna, atakując trzecie ciastko. - Zresztą wcale tak bardzo nie utyłam. Wczoraj Mikołaj ważył Baltazara, zważyłam się też i okazało się, że...

- ...ciągle jeszcze ważysz mniej od niego - kończę za nią.

- Och, wiesz, Rafał!

- Nie wiem, ale mam nadzieję.

- Z tobą w ogóle nie można rozmawiać. W ogóle. Jesteś złośliwy i antypatyczny. Okazało się, że przybyło mi tylko pół kilograma.

- Przez jeden dzień? To rzeczywiście bardzo mało.

- Nie przez jeden dzień, tylko przez... ummm... zaraz, niech ja policzę. Ostatnim razem ważył mnie wuj Marek, to było, czekaj, to było dziesięć dni temu. Niemożliwe! Pół kilograma przez dziesięć dni?

- Dokończ to ciastko, dziecino.

- Rafał, policz dokładnie!

- Wiesz, matematyka nie jest moją mocną stroną. Ostatnio zajmuję się wyłącznie poezją.

Trzecie ciastko je pomału. Korzystam z okazji i przyglądam się Katarzynie, ale tak, żeby ona wiedziała, że na nią patrzę. Przyglądam się wtedy i przyglądam się, i przyglądam. A ona nie patrzy, przeczesuje palcami grzywkę, odwraca głowę w bok, o żadnym jedzeniu nie ma mowy, potem odwraca głowę w drugą stronę, później patrzy na swoje kolano, jeszcze później przesuwa palcem po brzegu stolika, to trwa, rzecz jasna. Ale w końcu pojawia się na jej twarzy coś na kształt uśmiechu. Teraz jest to samo, bezbłędna historia, już mam ten uśmiech. Jeszcze chwila, a Kasia podniesie głowę i spojrzy mi w oczy. Tak, już jest to spojrzenie, niby obojętne, a przecież - ha! A ja się przyglądam i przyglądam. Uśmieszek raz słabnie, raz jest wyraźniejszy, tak, bardzo dobrze, Kasiu, długo to ty tego nie wytrzymasz, zaraz zrobią ci się dołeczki na policzkach. Spojrzonko jest świetne, ma być wściekłe, a wygląda co najmniej sympatycznie. No? No, no, Kasiu? Ach, tak oczywiście! Są już dołeczki, ta gra jest bez pudła, zawsze jeden zero dla mnie.

- Rafał!... - Sama pretensja w tym głosie.

- Tak, Katarynko, masz mi coś ważnego do powiedzenia? - pytam nieswoim barytonem.

- Jesteś zupełnie beznadziejny!

Jakby ktoś tego słuchał z boku, mógłby się przerazić. Zupełnie beznadziejny! Coś podobnego. Beznadziejny. Zupełnie. Kompletnie beznadziejny.

- Kiedyś mi to już powiedziała moja historyczka, ale ona miała sto osiemdziesiąt lat, a ja pomyliłem powstanie listopadowe z drugim powstaniem. Natomiast mój matematyk powiedział mi kiedyś: "Rafał, jesteś genialny!". Czy nie mogłabyś zająć jego stanowiska?

- Nie, nie mogłabym.

Kończy swoje trzecie ciastko, patrzę na zegarek, nieźle, zrobiła się siódma, jak tak dalej pójdzie, to prędzej Kasi matka dojedzie do Warszawy niż my do pani Klary.

- To co, Kasia? - mówię. - Masz mamę z głowy?

- Och, nie mów tak! Jest mi przykro.

- Przykro? Jesteś w porządku.

- Ale nie w stosunku do niej.

Katarzyna sięga po swoją siatkę pełną jakichś paczek i paczuszek, i paczuszeczek.

- Ile ty tego nakupowałaś!

- Tylko trochę, nie znasz moich możliwości. Kocham wydawać pieniądze.

- I co sobie kupiłaś?

- Sobie? - zastanawia się. - A sobie to chyba nic... Ach, nie! Sobie też coś kupiłam. Nigdy byś nie zgadł co.

Przewraca wszystkie paczki, wreszcie wyjmuje jedną, rozwija. Pewnie, że bym nie zgadł. Mała, fajansowa miseczka w kwiatki.

- Po co ci to?

- Nie wiem. Ładna?

Odsuwa od siebie miseczkę i ogląda ją, jakby to w ogóle było coś. A to jest nic, dosłownie skorupa.

- Ładna - mówię. - Bardzo ładna. Patrzy na mnie.

- Widzę przecież, że ci się nie podoba. Dziki jesteś, to śliczna miseczka.

Zawija ją znowu w ten papier, można powiedzieć, z czułością.

- Dlaczego? - mówię. - Podoba mi się.

- Ale u siebie w domu nie chciałbyś takiej mieć?

- Mógłbym mieć. Dla psa albo coś. - Uuuu, niedobrze, błąd.

- Dla psa. Też wymyśliłeś!

- Więc nie dla psa, no! Nie dla psa.

Odwracam się, bo jeszcze te ciastka nie zapłacone i kawa nie zapłacona, a ja przecież muszę w końcu odwieźć Katarzynę. Nigdzie nie ma babki, która mi podawała. A nie, jest, przyjmuje od kogoś pieniądze, trzeba zaczekać. O! Nie zauważyłem, daję słowo, dopiero teraz...

- Cześć, tata! - wołam.

Śmiesznie wygląda, jak Katarzyna dyga, siedząc na brzegu krzesła.

- To co, Rafał? - pyta cicho. - Podejdziemy czy jak to się robi? Nie wiem, jak to się robi.

- Chyba musimy podejść - mówię. - Ale siadać nie będziemy. Na ósmą miałem cię odwieźć.

Zostawiam pieniądze na stoliku, powiem kelnerce po drodze, że tu leżą. Kasi siatkę zabieram i ruszamy w stronę taty.

- My nie siadamy, bo późno - mówię z punktu. - A ja jeszcze muszę to dziecko odwieźć, wziąłem sobie na głowę ciężki obowiązek.

Kaśka uśmiecha się, taki lizus, że nie daj Boże. Tata patrzy na nią.

- Mamę odprowadziłaś? - pyta mój stary gładko. Ale skąd on to wie? No, skąd on to wie?

- Tak... - mówi Kasia. - Właśnie...

Wychodzimy w końcu przed cukiernię, kładę siatkę Kasi na siedzeniu w przyczepie, ona stoi obok i czeka, aż mi motor zapali. Zapalił.

- Siadaj, Kasia.

Patrzy na mnie. Jasne, wiem, co myśli.

- Dlaczego mu powiedziałeś? Po co?

- Nic mu nie powiedziałem.

Tylko tyle mówię, ale widzę, że wierzy.

- Więc skąd on wie? Przecież ani ciocia, ani wuj też mu nie powiedzieli, bo prosiłam. Rafał...

- No?

- Jeżeli on wie, to możliwe, że mama go widziała, że się jakoś spotkali. Może przypadkiem, a może mama go szukała. Jak ty myślisz?

- Nie wiem. Spróbuję się dowiedzieć.

- Spróbuj, błagam. Bo tak... jeżeli mama go widziała, sam rozumiesz... jeżeli go widziała, to te wszystkie moje starania mogły pójść psu na budę.

- Siadaj, Kasia!

Siada za mną. Czekam, ruszę dopiero, kiedy poczuję jej ręce na swoim swetrze. Diabli, jest mi wszystko jedno, czy ktoś kogoś szukał i czy ktoś kogoś znalazł. Najważniejsze, żeby wiatr wiał nam w twarz, bo ona wtedy chowa się za mnie i kładzie głowę na moich plecach.

Wracam do domu, chałupa pusta, żywego ducha, znowu tatę po nocy gdzieś powlekli czy jak? Późno niby nie jest, ale zawsze. A nie, pardon, siedzi tu po ciemku. Zapalam światło.

- Nic i co tam słychać? - pyta.

- Nic. W porządku - mówię. - A u ciebie? Ziewa. Wsuwa rękę pod okulary i przeciera oczy.

- Też... - powiada wreszcie.

- Zjemy coś?

- Możemy zjeść.

- To ja coś zrobię.

- Zrób.

Znowu ziewa, rany gościa, nie lubię, kiedy on taki. Idę do kuchni. Takiej głupiej kuchni jak nasza to ja w życiu swoim nie widziałem, chyba coś tu poprzestawiam i pozmieniam, pytać w ogóle nie będę. Wielka jak sala muzealna, a może to i jest muzeum swojego rodzaju. Każda ściana to kolejna epoka, inny styl. Ta z oknem należy do mojej matki, jest najlepsza, pochlebiam sobie. Bo i ten zegar porcelanowy to pierwszorzędna rzecz, pamiętam, jak go kupiła, i ta brązowa, drewniana półka z haczykami na kubeczki też jest dobra. Z oknem podzielonym na osiem małych szybek wygląda ta ściana trochę jak z teatru. Najgorsza jest ściana Meli. To dramat nie ściana, cała Mela jest tu uwieczniona, ale też ona najdłużej chyba rządziła w tej kuchni. Eh, Melania, Melania, po co ci był ten kredens zwalisty, żebym to ja wiedział! Chyba po to, żeby można w nim upychać wszystkie roczniki tych pism ilustrowanych, które przez czas trwania kadencji Melanii musiałem porządkować jak kto głupi przed Bożym Narodzeniem i przed Wielkanocą. Uff, ciężka to była kobieta, szczęście, że się tacie w końcu wyczerpała bateria od aureoli. Albo ta niebieściuchna szafka obok kredensu. Zawsze stała pusta i teraz jest pusta. Mela wieszała nad nią taką białą szmatkę z napisem: "Kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje". Ciekawe, Pan Bóg Meli dawał szczodrą ręką, chociaż nigdy przed dziesiątą nogi z łóżka nie spuściła. Tę makatkę durną tata wyrzucił. Makatkę po Meli wyrzucił i z piętnaście par starych pantofli, które zostawiła na dolnej półce. Dlaczego nie można by wyrzucić i tej wiszącej półki niebieściuchnej, pięć pustych szufladek pod nią, pięć pustych haczyków nad nią, pięć pustych słoiczków na niej? Trzecia ściana to epoka kamienia łupanego, czyli Klimy rzeźbiarki. Praktycznie, to Klima nigdy nie była pełnoprawną władczynią tej kuchni, niemniej ślady jej kandydatury na to stanowisko są tu wyraźne, bo chociażby dziura w murze, którą wywaliła na głębokość pół metra, dobitnie o tym świadczy. Wnęka na lodówkę.

A lodówka stoi obok na podłodze, bo nasza droga Clementine, zabrawszy swój mesel, młotek i błogosławieństwo taty na drogę, wyjechała tam, skąd przybyła, nie kończąc nawet mozaiki w naszym kościele, co dopiero mówić o dziurze na taty lodówkę. Pamiętam, że po jej wyjeździe poszliśmy z tatą na piwo, pierwszy raz mi wtedy stawiał i chyba ostatni. Na czwartej ścianie są drzwi, łaska niebios, że piątej ściany tu nie ma, bo...

- Ile osób będzie na kolacji?

- My dwaj.

- I myślisz, że damy radę zjeść tyle chleba?

Faktycznie, pokroiło mi się zbyt pochopnie. O, tata, młodzieżowiec jaki, ręce w kieszeniach, nogę na stołku postawił i gwiżdże, od kogo on się tego nauczył, jak by powiedziała Mela, słoneczko zaszłe tej kuchni. Kasia kazała dyplomatycznie. No, to dyplomatycznie.

- Tata - mówię - tyś się widział z Kasi matką?

- Czemu pytasz?

- Ciekawi mnie.

Gwiżdże. "Gwizdać to ty możesz w lesie". Eh, Melanio, ja ciebie nigdy nie zapomnę!

- Nie - mówi. - Córka doktora Gradzika była na dworcu i widziała was. Oczywiście i Zuzannę. To ona mi powiedziała.

No, jasne. Widziałem Magdę Gradzik. Smaruję chleb masłem, tata się przygląda.

- Żałuję, żeś mi nie powiedział. Chętnie bym się zobaczył...

A właśnie. Katarzyna miała rację, gdyby wiedział, toby ją odnalazł. Dla mnie to niechby ją sobie zobaczył, niechby pogadał, piątej ściany i tak nie ma w naszej kuchni. Ale Kaśki było ważniejsze, pewno. A zresztą, czort znajet, może i dla niego lepiej.

- Co tam, tata! - mówię. - Będziesz wyciągał z lamusa stare wspominki. Warto?

- Może i warto.

- Mówiłeś przecież, że to zadra. I że do tej pory boli, jak ruszać. Patrzę. Kiwa głową, uśmiecha się, biedaczysko.

- A ciebie, Rafał, jak ząb boli, to go nie naciskasz?

- Tata, no, naciskam, pewno.

Bierze ze stołu kawałek chleba, je, głodny był widać.

- Żałuję, żeś mi nie powiedział - powtarza znowu. - Długo ona była u Sopoćków?

- Zaraz. Dwa tygodnie. Chyba.

- Dwa tygodnie? To przecież ja tam jeździłem? W nocy, pamiętasz, po Izabelę.

Nic nie mówię, co ja mam mówić. Nic nie powiem. Herbaty mogę mu nalać, to wszystko.

- To ona tam wtedy była... - mówi. - No, no.

Przygląda mi się podejrzliwie. Dobrze Kasi mówić, załatw to dyplomatycznie.

- Z serem, tata, czy z kiełbasą?

- Z serem. Słuchaj, Rafał, powiedz mi taką rzecz. Prosiła cię pani Zuzanna, żebyś mi nie mówił? Wiedziała chyba, że jesteś moim synem, nie?

Oj, wiedziała, wiedziała. Dyplomatycznie, tak?

- Wiedziała, rzecz jasna. Ale o nic nie prosiła.

- Nie bardzo rozumiem. Dlaczego w takim razie sam nic mi nie powiedziałeś? Zwłaszcza wtedy, kiedy jechałem po Izabelę, powinienem wiedzieć. Powinienem!

No, tak. Teraz będzie żal do mnie i do całego świata. A jak jechał po Izabelę, to kto po niego przygnał? Kaśka. I kto Kaśce drzwi otworzył? Ja. I kogo Kaśka prosiła: "Nie mów mu tylko, błagam! Nie mów!". I ta podkówka piekielna. Mógłbym powiedzieć staruszkowi: "Tata, dla ciebie to wspominki, sentymenty czy jak, a żebyś ty wiedział, o co ta dziewczyna wtedy grała!". Pewno, mógłbym i tak powiedzieć. Ale po co pchać Kaśkę do tej rozmowy, żeby tata jeszcze i do niej miał żal?

- Przykro mi, tato - mówię, bo w rzeczy samej jest mi przykro.

Nie odpowiada. Siada na krześle, sięga po szklankę, podsuwam mu cukier, głupio, jej bohu. I taty żal.

- Młody jesteś jeszcze, Rafał. Jak dorośniesz, zrozumiesz. Oooo! Skąd ja to znam?

Nie wiem, dlaczego tak się dzieje, że jak mam wyciągnąć z szafy czyste skarpetki, to najpierw ciągnie mi się krawat, potem dwie pary brudnych, potem spodnie od piżamy, potem, owszem, czyste, ale dziurawe, a dopiero po długich i ciężkich cierpieniach coś, co się nadaje do włożenia na nogi. A w ogóle to najbardziej chce mi się spać rano. Kiedy tata ściąga mnie z łóżka, budzą się we mnie instynkty mordercze. Zawsze sobie obiecuję, że jak on wyjdzie, to ja się gruchnę spać z powrotem, ale jak już go nie ma, a ja jestem umyty, ubrany i po śniadaniu, to cała senność mi przechodzi aż do następnego rana. Wieczorem nigdy nie jestem śpiący, kiedy leżę w łóżku, zawsze zbiera mi się na myślenie. Ciemno, wygodnie, nogi sobie człowiek wyciągnie, okno otwarte, cicho, spokój, grzech spać w takich warunkach. Lubię sobie przypominać różne rzeczy, które mi się przytrafiały. Albo coś sobie w głowie układać po kolei. O czym dziś będę myślał, nie wiem. Najważniejsze, że skarpetki znalazłem, bo to oznacza, że mogę się położyć, prania nie lubię. O Kaśce mógłbym myśleć, ale coś mi się zdaje, że do Meli wrócę, bo tak mi się przypominała w tej kuchni, a jeszcze tata z tym , jak dorośniesz, zrozumiesz" wyjechał. Może nawet nie o Meli, ale o tym, co w tacie po niej zostało. A więc po pierwsze skłonność do kupowania makulatury, bo trudno nazwać prasą coś, czego się nie czyta. Czyta może połowę tego, co przynosi, reszty nie. A dalej, to zostały te powiedzonka, którymi Mela krasiła mi każdy obiad i kolację, śniadania sam sobie brałem, to był spokój. "Czym skorupka za młodu, każdy kij ma dwa końce, jak sobie pościelesz, nosił wilk razy kilka, jak dorośniesz, zrozumiesz". Może. Może, jak dorosnę, zrozumiem. Dla taty Mela miała osobny zestaw, nie wytrzymał tego. A ja musiałem i wtedy wytrzymywać, i teraz muszę. Co jeszcze po Meli? Piękna rzecz: groszowe oszczędności na co dzień. Dopóki był z mamą, sprawa forsy nie istniała, dopiero Melania nauczyła go ciułania, połowę na życie, połowę w pończochę. "Ty, Rafał, nigdy się nie dorobisz". Dobrze, mogę się nie dorabiać, nie zależy mi na tym. "Jak dorośniesz, zrozumiesz". Fajno, wtedy założę sobie książeczkę oszczędnościową i będę tak jak tata ganiał na pocztę nadziany, a wracał z poczty bez grosza. Z mamy to w nim zostało sławne umiłowanie turystyki pieszej. Długie niedzielne spacery zamiast poobiedniej drzemki, biedna Mela pojąć nie mogła, skąd to się w nim wzięło, a to właśnie po mamie było. I jeszcze po mamie - kult dla filmów psychologicznych i dla współczesnej literatury amerykańskiej, brawo! Po Klimie tata wiele nie zdążył odziedziczyć, ale w każdym razie spodnie z teksasu nosi do tej pory, bo go przekonała, że jeszcze nie jest taki stary. Może to i warte dziury w ścianie. A swoją drogą, dziwna historia, żeby nie wiem jak człowiek był twardy, to z każdego uczucia coś w nim zostaje, uczy się czegoś, czego dawniej nie umiał, raz to jest dobre, raz złe. I z siebie też coś komuś zostawia w spadku. Pola? Nie wiem. Może to, że teraz każdemu dzieciakowi, nawet najbardziej zasmarkanemu, potrafię ciepłe słowo powiedzieć. Tak, Polinka, tyś mnie tego nauczyła. Ale i kręcenia tacie też ty. Mówić, że idę tu, a iść tam. Iść tam, a mówić, że gdzie indziej idę. Dla zasady. Przed Polą tego nie robiłem, dopiero potem, przez to jej wieczne dogadywanie. "Co ty się tak opowiadasz, co to kogo obchodzi, dwa lata masz czy jak?" A teraz...? Teraz to jest zupełnie specjalna sprawa. Miałem przykład na Brzostowskim, głupi idiota! I tak mu powiedziałem: "Głupi idioto! Jeszcze ci brakowało kłopotu z dziewczyną, co ja ci teraz pomogę, nic ci pomóc nie potrafię, musisz to wziąć na swoją głowę, Artur". Poszedł. A ja dopiero wtedy pomyślałem sobie, że Artur Arturem, idiota idiotą, ale za tym wszystkim jest przecież dziewczyna, która beczy gdzieś po kątach. Zobaczyłem nagle Renatę, wyobrażać ją sobie zacząłem, i to było Kaśki spojrzenie, to już po niej mam ten wzrok. Ale i Kasia po mnie też coś ma, też nauczyłem ją patrzeć, tylko znowu na co innego, nie na ludzi. Na przykład na siano, że przedtem było trawą, po której żaby skakały i bocian łaził. Na słomę, że przedtem kłos się na niej trzymał w polu. Po Kasi matce, tacie została tylko ta pewność, że już nigdy żadna babka tamtej do pięt nie dorośnie. Nawet mama, a co za pomyłka, bo przecież wiem, że mama o niebo więcej była warta! Kasia jest inna. Nie ma chyba na świecie drugiej takiej dziewczyny jak Katarzyna. Wolałbym ją może spotkać dopiero za trzy, cztery lata niż teraz. A tak? Zresztą nie wiem. Nie mam pojęcia, może i tak jest dobrze. Chciałbym ją mieć na zawsze. Fajne byłoby takie życie z Kaśką, chociaż może czasami trochę jak ciuciubabka. Babko, na czym stoicie? Na beczce. A co w tej beczce? Kwas. No, to łapcie nas! Takie byłoby życie z Kaśką, połowę pewnie przestałbym na beczce. Nigdy nie zapomnę, jak ona mi powiedziała: "Wiesz, Rafał, obtarłam sobie pięty". I ja się nachyliłem, żeby te pięty zobaczyć, a ona oparła rękę o moją głowę. "Kiedy opieram się w ten sposób, wydaje mi się, że nawet w powietrzu mogłabym stać". I wtedy zapytałem: "Ale czy do tego jest ci potrzebna moja głowa?". A Kaśka odpowiedziała: "Tak, twoja!".

Idziemy sobie z Katarynką przez wieś, a co za dzień! Istna fantazja. Wolałbym może nad stawem sobie posiedzieć, ale na tę dziewczynę mocnych nie ma.

- Jak się uprzesz, to jak ten baran Roztockiego - mówię. - Nie szkoda ci dnia?

- Nie szkoda mi, bo widzisz, bardzo chcę zobaczyć, jak tam teraz wygląda. Ciocia mi mówiła, że już ją oszklili i że nawet parkiet jest położony. Czasami myślę, że może bym chciała prowadzić klubokawiarnię na wsi. Co to trzeba skończyć, żeby móc?

- Chyba mniej niż wydział aktorski.

Zabójcze spojrzenie. No, ale co tej Kasi po głowie chodzi?

- Sieroto! - powiadam. - Zastanów się! Czy ty byś wytrzymała na wsi?

- Nie wiem właśnie. Może bym i wytrzymała.

- Oj, Kasia, czy ty przypadkiem na siłę nie szukasz problemu? Tylko po to, żeby na złość mamie inaczej go rozwiązać?

- Psycholog! - mówi pogardliwie.

No, to ja się już nie odezwę. Ani słowa. Woda w gębę.

- Żaden psycholog - mówię. - Tylko zdaje mi się, że tak jest.

- To ci się źle zdaje. Podoba mi się tutaj. Może nie wieś, ale ludzie.

Ludzie jej się podobają. Mnie też, ale przecież ludzie to nie wszystko. Nic nie powiem. I tak jej nie przekonam, po co mam sobie język strzępić?

- Gdybyś tu żyła od urodzenia, gdybyś nie była przyzwyczajona do czego innego - mówię - to byłoby wszystko w porządku. Ale to przecież jest życie, o którym nie masz zielonego pojęcia. Spójrz na Klarę.

- Właśnie patrzę.

Nie, teraz to już koniec. Ani słowa. Kaganiec na twarz. Ładny dom wybudował sobie młody Zychowiak. Ten jego mały smyk siedzi na płocie i śpiewa:

Idzie kaczor polną drogą, Przytupuje lewą nogą, Nagle potknął się i zbladł, Bo w ramiona kaczki wpadł!

Zobaczył nas, to zaraz przycichł. Do Zychowiaka podobny, jakby kto skórę zdarł. Mijamy go. Nogami macha, głowę odwrócił.

- Ładne dziecko ten Zygmuś - mówi Kasia.

Idziemy środkiem drogi, między koleinami, już niedaleko do klubu-kawiarni, a nawet chyba widać szary pawilon za szkołą. Zygmuś znowu śpiewa:

Idzie Rafał polną drogą. Przytupuje lewą nogą, Nagle potknął się i zbladł, bo w ramiona Kasi wpadł!

Głupi smarkacz! Słowo daję, chętnie bym mu pupę sprał na kwaśne jabłko. Czego ta Kaśka się śmieje, też niemądra. Odwracam się, po Zygmusiu śladu nie ma.

- Prysnął - cieszy się Kasia. - Bał się, że zawrócisz. Ale przecież ty byś mu nic nie zrobił, prawda?

- Tylko bym mu głowę ukręcił, nic poza tym.

- Ummm... jaki podły! - mruczy Kasia.

Ale teraz ona zapomina o Zygmusiu, to tylko mnie jeszcze ciągle trzęsie. Zapomina, patrzy jak zaklęta. W rzeczy samej, pawilonik jest śliczny, więcej szkła niż muru.

- Trumienka dla śpiącej królewny - mówię. No, to strzeliłem.

- Jeżeli nawet, i tak możesz być spokojny. Królewicza nie ma w pobliżu.

Uuuu! Niedobrze. Zostawia mnie i leci do okna. Staje na palcach, zagląda do środka. Oj, przyjdzie chyba przepraszać Katarynkę. To przez tego Zygmusia cholernego, to on mnie tak rozzłościł, bo co za głupie śpiewki, nie rozumiem. Niech sobie, o kim chce, śpiewa, ale Kasi niech mi nie rusza! Nie wiem, co ona widzi przez to okno, przecież tam jest jeszcze zupełnie pusto w środku. Podejdę chyba i przeproszę, nie mam na co czekać, ona mi tak łatwo tej trumienki nie daruje i nie zrozumie, że to Zygmuś mnie wkurzył. Idę.

- No i jak w środku wygląda? - zagajam obojętnie. A spod oka patrzę. No, tak. Tego między nami jeszcze nie było. - Kasia, daj spokój.

- To ty mi daj spokój. Idź stąd i daj mi spokój!

- No, Kasia, nie płacz, no!

Że się obrazi, to przewidywałem, ale łzy? Łyka je i łyka, nosem pociąga.

- Nie gap się na mnie! - mówi. - Nie gap się, słyszysz?

- Mogę się nie gapić.

Opieram się o drzwi do tej przeklętej trumienki i gwiżdżę. Na durnia wychodzę, sam to widzę, nikt mi nie musi mówić. A do tego łapię się na tym, że gwiżdżę o kaczorze, który się potknął. Wiec przestaję. Wyjmuję chustkę i podaję Kasi. Bierze, nie wszystko między nami skończone, jeszcze wspólna chustka została.

- Nie gniewaj się, Katarynka - mówię. - Strzeliłem nieprzeciętnie głupio.

- Nieprzeciętnie! - powtarza, ale chowa moją chustkę do swojej kieszeni.

No, to podejdę do niej. Podchodzę. Unosi głowę i patrzy na mnie, podle mi się robi.

- Kaśka... - mówię i czuję, że mi w gardle zasycha, napiłbym się wody. Już raz tak było, wtedy, kiedy ją w chlewie zamknąłem.

- Kaśka...

Kładę ręce na jej policzkach i to jest tak, jakbym pisklaka w nich trzymał małego.

- Rafał, proszę cię... - mówi i ja nie wiem, o co ona mnie prosi, i już się chyba nigdy nie dowiem, bo całuję tę podkówkę, a drzewo za Katarzyną rośnie mi nagle koroną w dół, a korzeniami do góry.

A po południu zbiera się na burzę, stoimy z Kasią w oknie i patrzymy, jak chmurzyska ciągną szare, masywne, nisko, tuż nad ziemią prawie.

- Podskoczyłbyś do nich? - pyta Kasia.

- Pewno, że bym podskoczył - mówię. - Wielka filozofia.

- To idź i podskocz.

- Nie chce mi się.

- Aha.

Pani Klara kroi placek ze śliwkami.

- Jak wy ze sobą rozmawiacie, to mi się płakać chce - mówi.

- Czy wy nigdy nie macie ochoty na sensowną rozmowę, tylko zawsze takie banialuki?

- Ja czasami mam - powiada Kasia. - Ale widzi ciocia, partner wysiada pod tym względem.

- Ja też czasami mam - odgryzam się. - Ale widzi pani, z dziećmi to z sensem nie ma o czym. W chowanego się pobawić, w klasy, owszem. A rozmowa to już ciężej idzie.

Patrzę teraz, jak pani Klara układa placek na talerzyku. Ładnie wygląda, pewnie jeszcze ciepły.

- No, to siadajcie. No, to siadamy.

- Bierzcie, ja nie będę jadła. Papieros marzy mi się już od godziny - mówi pani Klara i zapala giewonta. - Powiedzcie mi teraz taką rzecz. Już chyba możecie? Dlaczego tak wam zależało na tym, żeby Kasi mama nie zobaczyła się z doktorem?

Kaśka nie odpowiada, kręci głową, miny robi takie żadne.

- Bo ja wiem... - mówi wreszcie. - Tak jakoś... Po co? Tyle lat minęło, niech sobie dalej mijają. Mamie mogłoby być głupio, doktorowi głupio.

Oj, mętnie się Kasia spowiada, ja bym rozgrzeszenia nie dał za takie stękanie.

- E, przesada! - mówi pani Klara. Papierosem przegarnia popiół w popielniczce i zużyte zapałki.

Katarynka swój placek ogląda na wszystkie strony, jakby pierwszy raz w życiu coś takiego widziała. Oj, Kasiu, Kasiu!

- To się je bez chrzanu i musztardy, możesz śmiało zaczynać - mówię.

- Zginęłabym bez ciebie, mój dobry człowieku - odpowiada mi Kasia. Patrzy żwawiej, pewnie ma nadzieję, żeśmy zeszli z tematu. I ma rację.

- Jak się woda zagotuje, to weźcie sobie herbatę. Ja zajrzę do kurnika, jajka powybieram.

Pani Klara wychodzi. Biorę sobie drugi kawałek placka, fajny jest.

- Czemu jej nie powiedziałaś? - pytam. - Ostatecznie, nic w tym złego nie było.

- Na pewno nic złego nie było. Ale widzisz, ciocia nie lubi mojego taty. Nigdy go nie lubiła. Słyszałam, jak kiedyś rozmawiała o nim z wujem Markiem. Nie wiedzieli, że ja słyszę. "Taki drętwy! - mówiła. - Sztywny. Bardzo do Zuzy nie pasuje". Wiec teraz sam powiedz: czy ciocia w ogóle by mnie zrozumiała? Chyba nie.

- Myślę, że może by zrozumiała. Łatwa jest do rozumienia, a filozofii wielkiej w tym nie ma. To, że twój tata sztywny, to jedna sprawa, a to, że tobie o niego idzie, to druga.

- Ciocia myśli, że ja tak o mamę - uśmiecha się Kaśka.

- A o mamę to ja jestem zupełnie spokojna. Mamie bilans zawsze się zgodzi, nawet kiedy ma w nim czortowski bałagan, już taka jest. Uwielbiam ją niezależnie od tego. Ale tata!

- Co tata?

- Tata ma wszystko poukładane w sobie jak w szufladkach. Jedna szufladka z tym, druga z owym, trzecia jeszcze z czymś innym. Ale niech tylko w jednej z nich ktoś zrobi mu bałagan, to zaraz i w reszcie nie może się połapać. Gdyby tak mama wyskoczyła nagle tacie z tej szufladki, w której ją tata trzyma, to jemu wszystko by runęło. Cały jego system. Bo tata ma system, według tego systemu żyje. Może to dla kogoś śmieszne, drętwe, sztywne, ale przecież nie dla niego.

Kasia sięga po następny kawałek placka, młóci szybko, muszę się pospieszyć, bo ona ma, rzeczywiście, tempo sprinterskie.

- A jeżeli dla niego jest ważne, to tylko to się liczy, nie?

Taki pewien nie jestem, czy Kasia ma rację. Te wszystkie rzeczy, które dla Meli były ważne, na przykład, to obiektywnie patrząc, reprezentowały sobą dobrze wyrośniętą chałę.

- Ej, nie zawsze się to liczy, co dla kogoś ważne. Czasami ludziom wydają się ważne sprawy zgoła chałowate.

- O chałowate nie walczę.

Zrezygnuję chyba z następnego placka, niech już ona sobie zje wszystko do końca, jeszcze by mi śliwka w gardle stanęła.

- A czy ty w ogóle wiesz, co chałowate, a co nie?

- Nie wiem - odpowiada Kasia z punktu. - I to jest najgorsze. Wybieram to, o czym wiem, że bez pudła jest ważne. Będziesz jadł?

- Nie.

- To ja zjem. Obiektywne wartości znam. Wyliczyć ci?

- Nie, dziękuję. Ja je też znam.

- A co się liczy dla mnie osobiście, to ja, Rafał, nie wiem. Ty wiesz? No, ty to wiesz, że na pewno matematyka. Już tego mogę ci zazdrościć. Bo ja, na przykład, nie wiem, czy dla mnie z całą pewnością liczy się teatr. Czasami myślę, że tak, czasami wcale nie jestem taka pewna.

Trzyma w ręku nadgryziony kawałek placka i patrzy na mnie, jakbym to ja mógł powiedzieć, co się dla niej liczy, a co nie.

- Prawie wszystkim dziewczętom w moim wieku marzy się scena. Myślisz, że nie wiem? Może ja jestem tylko taka typowa?

- Typowa, Katarynka, to ty nie jesteś - mówię i patrzę, jak ona się zabiera do ostatniego kawałka.

Typowa to ona nie jest, sam widziałem, jak się przeistacza z Kaśki w różne inne babki. Nieprzeciętne to są widowiska, jak raz taką jedną staruchę mi grała, to aż mnie przerażenie ogarnęło, że może ona taka naprawdę jest, a na Kaśkę tylko się zgrywa. Ja tam ją widzę wyłącznie na scenie.

- Kasia - mówię - ty byś chyba zrobiła starszliwe głupstwo, jakbyś się rozmyśliła.

- A gdybym tak została nauczycielką...? Już wiem, co jej po głowie chodzi.

- Na wsi? - pytam, żeby się upewnić.

- Na wsi.

Już nic nie mówię, o nic więcej nie pytam, bo znam tę historyjkę o ludziach, którzy zafascynowali nieszczęsną Katarzynę. Kto wie, czy bez mojego pytania Kasia mi tu zaraz z tą fascynacją nie wystąpi, to jej ukochany monolog. Ale jakoś nie. Cisza. Pewnie ją ten placek zamurował. A może usłyszała, że pani Klara nadchodzi.

- Słuchaj, Rafał, zabieraj się do domu, żebyś zdążył przed burzą. Ciągnie, spójrzcie, jakie chmurzyska.

Nie chce mi się jechać, ale chyba muszę, to fakt.

- Czy pani jutro jedzie do pana Marka? - pytam.

- Jadę.

- To może by się pani zgodziła Kaśkę na rynku wyrzucić?

- Mogę ją wyrzucić, a co macie w planie?

- Grającą szafę - mówi Katarzyna. - Do cukierni wstawili, ciociu, ma ciocia pojęcie?

- Mam pojęcie.

Pani Klara kiwa głową. Dobra jest, jutro gramy!

Tak, ale jak długo można? Kaśka już dziesiątą dwuzłotówkę pakuje do tej nienażartej paszczy, grozi mi bankructwo ostateczne, nie wypominając nikomu dwóch różowych, puszystych z kremem. Jest dopiero piętnasty, a ja już się skończyłem finansowo. Trzeba się będzie rozejrzeć za jakimś zajęciem czy jak? Mógłbym u Roztockiego robotę znaleźć, on ludzi szuka, ale nawóz po polu rozrzucać tylko po to, żeby Kasia mogła grającą szafę dwuzłotówkami karmić, to przy największym uczuciu jakoś mi się nie chce. Po co ja ją tam brałem, sam dziewczynę rzuciłem w szpony namiętności. A wyrwać nie sposób.

- Rafałku, skarbie, masz jeszcze dwa złote?

Rafałku, skarbie, niech to drzwi ścisną, mam dwa złote, mam, ale przecież...

- Co ty masz taką minę? - dziwi się Kaśka. - Co...? Może ja za dużo...?

- Nie, skąd - powiadam. - Graj sobie, Katarynka!

"Graj sobie!" Tylko że katarynkę to się korbką kręci i melodyjka zasuwa. Wraca Kaśka od tej szafy, siada i słucha.

- Wiesz? - mówi. - Ja to chciałabym być taką grającą szafą.

- Pewno - zgadzam się. - Zarobek łatwy. Jakbyś sobie przełyk wytrenowała, to łykanie dwuzłotówek żaden problem.

- No wiesz! Niemądry jesteś. Ja z zupełnie innych powodów.

- Z jakich?

Nie mówi od razu, brodę ręką podparła i patrzy na szafę.

- Taką radość ludziom sprawia. Głupia szafa, nawet tego nie rozumie. A ja bym rozumiała.

Widzę nagle, że Kasia wzrok od szafy odrywa i patrzy uważnie na coś, co się dzieje za moimi plecami. Odwracam głowę i też patrzę. Ale nic się tu nie dzieje, po prostu jakaś dziewczyna stoi, nie wiem, skąd ją znam, bo nie ze szkoły i nie zethapu.

- Czy mogłabym usiąść z wami na chwilę? - pyta.

Kaśka mówi, że tak, dziewczyna siada, ciągle nie wiem, już mi głupio, ale ciągle nie wiem, skąd ją znam.

- Nie poznajesz mnie?

- Wiesz co? - mówię. - Nie!

- Renata - ona powiada i już mi świta.

- Ach, Renata! Oczywiście, bardzo cię przepraszam, ale tak jakoś...

- Nie dziwię się, widziałeś mnie raz.

Teraz Renata patrzy na Kasię, uśmiecha się, nie powiem, mile.

- Ja wam przeszkodziłam?

- Ależ skąd! - mówi Kasia. - Szafa gra.

Teraz Renata na mnie spogląda. I tak patrzy, jakby się wahała.

- Słuchaj... - mówi wreszcie. - Chciałam cię tylko o coś zapytać, Rafał, czy ty... no, czy ty przypadkiem nie widziałeś Artura?

- Widziałem.

- Kiedy?

- Kilka dni temu. Dlaczego pytasz?

- Szukam go.

Rozumiem, że Renata szuka Artura, ale nie rozumiem, dlaczego nie może go znaleźć.

- Byłam u niego w domu, wiesz, do tego się posunęłam, bo przecież nikogo tam nie znam. Jego mama powiedziała mi, że Artur wyjechał i wróci dopiero pod koniec września, na kilka dni, bo potem jedzie na studia.

Uuuu, bracie Arturze...

- Możliwe - mówię.

- Nie! - powiada Renata twardo. - Niemożliwe. I słuchaj, Rafał... - Renata wyciąga papierosy, zapałki, rozgniata w palcach twardego giewonta. - Ja cię bardzo proszę. Znajdź mi Artura! Znajdziesz?

Patrzy na mnie, czeka na to, co powiem. A ja nie wiem, co mam powiedzieć. Wiem, po co jej ten Artur tak pilnie potrzebny.

Na Kasię teraz patrzę. Przygląda się Renacie, już nieomal widzę, jak się w niej wszystkie strunki napinają, ma Kasia intuicję.

- Znajdź jej tego Artura - mówi. - Postaraj się!

Renata uśmiecha się do Kaśki, najpierw żywo, a potem coś jej się w oczach zaczyna błyszczeć. Oj, mają te dziewczyny ślepia w mokrym miejscu, aż złość bierze.

- Jak ja ci go znajdę? - zastanawiam się.

- Pójdź do niego do domu - prosi Renata. - On na pewno jest, jego mama tak tylko mi mówi.

- Nie! Przecież wie, że możesz go w każdej chwili spotkać.

Renata przechyla się w moją stronę.

- Zrozum! To jest niemożliwe, żeby on wyjechał.

Już mi się nie chce tłumaczyć biednej Renacie, że na tym świecie nie ma rzeczy niemożliwych.

- Masz dwa złote? - pyta się to moje szczęście niestrudzone. - Jak masz, to idź i wrzuć na to samo.

Idę, nawet chętnie, bo muszę myśli do kupy zebrać. Wrzucam dwa złote, oglądam szafę z jednej, z drugiej strony, żeby trochę na czasie zyskać, ale co mi po czasie, jak nic mądrego do głowy mi nie przychodzi. No, dobra, pójdę do Artura do domu, ale z góry wiem, że to niewypał. Może chociaż jego adres zdobędę. Renata ważniejsza mi się wydaje niż Artura spokój. Odwracam się, idę do stolika. Widzę dwie głowy nachylone do siebie. Renata coś mówi, Kaśka przytakuje. No, mogłem przewidzieć, że mnie Kasia grzecznie spławia. Ale po co ta dziewczyna jej to mówi, po co? Na mój widok Renata wstaje.

- Idę, nie będę wam przeszkadzać. Więc jak, Rafał?

- Pójdę do niego. Mieszkasz tam, gdzie dawniej?

- Tak, na Pustelnej.

- Wpadnę do ciebie jutro i powiem, co się udało załatwić.

Mówię to wszystko spokojnie, ale mnie diabli biorą na Renatę. No, bo po co ona tej Kasi mówiła? Co jej Kasia pomoże? Odchodzi. Siadam, patrzę na Kasię, sam czuję, że spode łba.

- Rafał...? - pyta Katarzyna przeciągle. - Ty wiesz, dlaczego ona szuka tego Artura?

- Wiem - mówię. - Możesz sobie darować.

- Skąd wiesz?

- Od niego.

- To on tu gdzieś był?

- On tu gdzieś był, ale teraz to już nie mam pojęcia, gdzie się podziewa. Spłynął.

- To podłe... - mówi Kasia cicho. - Jakie to podłe... Och, Rafał... - Przymruża oczy, buzię wykrzywia, jakby z bliska patrzyła na jakieś ohydztwo.

- W końcu Artur się zjawi - pocieszam ją.

- No i co z tego? Zjawi się, jak już będzie za późno - mówi Kaśka zapalczywie. - A z jakiej racji Renata ma się o to wszystko sama martwić? "W końcu się zjawi! - przedrzeźnia mnie. - W końcu się zjawi!" Dobry jesteś!

- Na małżeństwo nigdy nie jest za późno - mówię drętwo.

- Na małżeństwo? - Kaśka patrzy na mnie i mruga oczyma, jakby jej jakiś paproch wpadł.

- A coś ty myślała? Przecież teraz on musi się z Renatą ożenić, nie?

- Zwariowałeś? On się z nią nie ożeni i Renata dobrze o tym wie. Chyba nie łudziła się nawet przez pięć minut.

Nie zwariowałem, po prostu logicznie myślę. Dziwna ta Kasia. Patrzymy na siebie, jakbyśmy się dopiero w tej chwili poznali. Dziwna Kaśka, daję słowo. Logicznie myślę, nic więcej. A jeżeli nie, to w takim razie dlaczego one mi każą szukać Artura? Za kogo one mnie mają, bardzo przepraszam!

- Musi się z nią ożenić, przecież innego wyjścia nie ma - mówię i sam słyszę, że za głośno. Kaśka pochyla głowę.

- Jest inne wyjście... - powiada cichutko. Potem znowu podnosi głowę, patrzy na mnie, uśmiecha się jakoś tak dziwnie. - A ty, Rafał, skoczyłeś mi wysoko... ponad głowę.

Podjeżdżam pod dom Sopoćków, Kasia nie wybiega przed ganek, tylko pani Klara macha mi ręką z okna.

- Kasia wzięła hamak i poszła do zagajnika - woła. - Idź tam!

Każą, to idę. Gdzie ona tam hamak powiesiła? Brzózki młode, giętkie, a Kasia, było nie było, swoje waży. Z brzegu nie widzę, wchodzę głębiej. Też nie ma. A może przy ściernisku, z drugiej strony? No, tak, jest Katarynka, śpi czy nie śpi? Nie śpi.

- Można cię trochę od pszczół pooganiać?

- Pszczół tu nie ma, ale pooganiać możesz. Staję przy drzewie, rzeczywiście, dość masywne znalazła, i poruszam hamakiem, nie za bardzo, ale silniej, niż to Kasia robiła.

- Daj spokój, bo zwymiotuję!

- A proszę cię bardzo, zwymiotuj sobie - mówię uprzejmie, ale Kaśka się złości.

- Jejku, ja poważnie! Nie mogę tak się huśtać wysoko, bo mi się wtedy coś robi z błędnikiem.

- Jak mi tak uczenie tłumaczysz, to zaraz rozumiem. Siadam sobie teraz naprzeciwko Kaśki i patrzę na nią.

- Co u ciebie słychać? - pytam.

- Nic. Co ma być słychać, głowa mnie boli i tyle. Od taty fajny list dostałam, wiesz? - ożywia się nagle.

Wyjmuje z kieszeni spodni zmiętoszony arkusik, rozprostowuje go.

- Masz! Obejrzyj sobie.

- Obejrzyj czy przeczytaj?

- Możesz przeczytać, ale najpierw obejrzyj.

Oglądam, fajny list. Cały w rysuneczki. Pod każdym rysuneczkiem podpis. Czytam: "Tadzio kupuje kwiatki dla mamy! Tadzio leci na dworzec! Tadzio podaje mamie herbatę!". Najbardziej mi się podoba ten ostatni Tadzio, obwiązany fartuszkiem w groszki. Ale i ten z donicą też jest klawy. Oddaję Kasi list.

- Wdechowy - mówię. - Nie wygląda na to, żeby go drętwy facet pisał.

- Dlatego ci pokazałam. Taki on drętwy, jak ten list - smutnieje Kasia. - Żal mi taty - mówi. - Ma taką jedną szufladkę pełną ciepła i co mu po niej? Mama nigdy jej nie otwiera, może nie potrafi, może nie chce, kto to wie? A jeżeli tata sam ją otworzy, to ona wcale tego nie zauważa, wiesz? Napisała do mnie krótko: "Dojechałam szczęśliwie, bez przygód, dom zastałam w idealnym porządku, tatuś kupił piękny dywan przed mój tapczan..."

Uśmiecha się smutno Katarynka, po chwili mówi dalej:

- Dojechała bez przygód. A dla mnie takie powitanie: kwiaty, kolacja, dywanik to już byłaby przygoda! Mama jest nieprzytomna na punkcie dywanów, byle jaki jej nie zachwyci. Więc ile on się musiał nabiegać, żeby w końcu znaleźć coś, co się mamie będzie podobało. Dojechała bez przygód. A ja stanęłabym boso na takim dywanie i byłabym nieludzko szczęśliwa, i napisałabym do Niny, bo moja córka będzie miała na imię Nina, napisałabym do niej: "Spotkała mnie cudowna przygoda dywanikowa..."

Patrzę na Kaśkę i myślę, że mnie chyba też spotkała jakaś przygoda.

- Gdyby mama wyszła za twojego tatę - mówi Kasia dalej - to może miałaby dywanikowe przygody i każdy powrót do domu byłby dla niej rewelacją. Nie wyszła, rozumiem, wybrała sobie coś innego. Ale nie rozumiem, dlaczego to w takim razie o moim ojcu mówi: drętwy?

Kasia wstaje z hamaka, szkoda. Szarpie sznur. Wstaję i ja, żeby jej pomóc. Zwijam hamak, biorę go pod jedno ramię, pod drugie Kasia wsuwa mi rękę. Idziemy przez zagajnik, gadać się jakoś nie chce. Pani Klara myje okna w pokoju, widzimy z daleka.

- Muszę jej pomoc - mówi Kasia. - Wuj Marek jutro wraca. A Izabelę dziś rano przywiózł pan Mikołaj, wiesz? Ciocia będzie miała wreszcie całą rodzinę w domu. Hej, ciociu Klaro! - woła Kasia z daleka. - Zamawiam sobie mycie następnego okna.

Okazuje się, że następne jest już umyte.

- To w czym my możemy pomóc?

- Idźcie do ogrodu po kwiaty. Ale rwij, Kasiu, tak, żeby do każdego wazonu coś było. I żeby kolory się zgadzały. I żeby to nie były wiechy.

Kładę hamak na ganku i gnamy do ogrodu. Tu jest fajnie, o, tu jest fajnie!

- Zaczniemy od tych żółtych, co? - pytani Kasi.

- Nie. Zaczniemy od czegoś innego. Od tego mianowicie, czy zastałeś Artura w domu? - Kasia stoi miedzy grządkami, sama jak słonecznik.

A myślałem, że zapomniała. Myślałem, że jej to z głowy wyleciało.

- Zastałeś czy nie?

- Nie.

- I co?

- Wyjechał. Jego matka prawdę powiedziała Renacie. Od razu wiedziałem, że to prawda. Adresu nie podała żadnego. Obóz wędrowny. Zapytałem o trasę, bo można by napisać do jakiegoś schroniska po drodze. Ona trasy, mówi, nie zna. W Beskid poszedł. W który? Ona nie wie, w który. Dobrze ją Artur ustawił.

- Byłeś u Renaty?

- Byłem.

- I...?

- Co ja jej poradzę?

Kasia nachyla się, zrywa żółte kwiaty.

- No i czemu nie rwiesz? - pyta. - Pospiesz się.

- Czasu jest dosyć - mówię.

- Może dla ciebie, ale nie dla Renaty! - odpowiada mi Kasia ostro. - Ona mieszka na Pustelnej. Pod którym?

- Pod ósmym. Nie mieszaj się w to, Kasia. Przecież ty w niczym jej nie pomożesz.

- Ja nie. Ale Pola.

- A co jej Pola poradzi? Oszalałaś?

- Przestań wymachiwać tymi kwiatami, Rafał, bo im głowy poodpadają. Pola w wojewódzkim szpitalu na pewno kogoś zna, miała tam praktykę i szkołę też tam ma. Wiesz, szpital odpada, tu wszyscy Renatę znają.

- Kaśka! - mówię i czuję, że mi diabeł pod gardło podjeżdża. - Trzeba ściągnąć Artura, rozumiesz? To jedno trzeba zrobić.

I trzeba Arturowi powiedzieć, jak się ma zachować. A jeżeli cokolwiek zaczniesz załatwiać z Polą, to ja... to ja... - Nie kończę, bo mi nic do głowy nie przychodzi. Nie wiem, co ja, tylko wiem, że najchętniej sprałbym teraz Kaśkę tak, że tylko by jej nogi w powietrzu latały.

- Co ty? - pyta Kaśka.

- Wygrzmocę cię, jak Boga kocham!

- Dobrze - mówi Kaśka. - A teraz pójdziesz ze mną do Poli!

Zrywamy kwiaty, aż im korzenie piszczą. Pójdę z nią do Poli, pewnie, że pójdę. Może mi się uda przetłumaczyć tym zwariowanym dziewczynom, co trzeba robić, a czego nie trzeba.

U Mikołaja w domu nikogo nie ma, tylko Pola siedzi na strychu i szykuje polne bratki do suszenia. Sprzedaje to później w skupie ziół. Siadam na jakiejś beczce i słucham, jak Kasia wyłuszcza sprawę Renaty. Pięknie, nawet i moje stanowisko uwzględnia w tej relacji. Ale dokładniej swoje i Renaty. Pola słucha, kiwa głową, że też te dziewczyny zawsze tylko przytakują. Renata pewnie też tak głową kiwała, wtedy to problemu nie było. Rozpacz mnie ogarnia, jak tej Kasi słucham, rozpacz. I nagle słyszę, jak Pola mówi:

- Znam Renatę, całą tę rodzinę znam. Stać ich na to, żeby dziecko utrzymać.

Oddycham z ulgą, może ta nareszcie Kasi kubeł zimnej wody na głowę wyleje.

- Ale nie stać ich na to, żeby Renata mogła je mieć. Moralność im nie pozwala. Renacie też. Znam tę śpiewkę, nasłuchałam się przez ten czas, kiedy byłam na praktyce. "Nie mogę, siostro, chociażbym chciała. Co by ksiądz proboszcz na to powiedział?" Ale przedtem to o księdzu proboszczu nikt nie myśli. Ty, Rafał, mówisz, że Artur powinien się z Renią ożenić? A powinien, masz rację. Tylko pomyśl sobie, jak by on to swoje prawo skończył, gdyby je zaczynał z żoną i niemowlakiem pod pachą? Dziwisz się, że mu to nie w smak? Ja się tak bardzo nie dziwię.

Teraz Polę mam ochotę udusić. Każdego mogą zrozumieć. Renatę mogą, Artura mogą, tylko mnie nie mogą! Przyznają mi rację, ale uważają, że to jest racja idioty. Racja kretyna, racja durnia. A przecież to jest zwykła ludzka racja, nic więcej.

- Pięknie! Wiec uważacie, że on jest w porządku. Nogi za pas i w Beskid!

- Wcale nie uważamy, że on jest w porządku. Powinien Renacie pomóc, powinien z nią być.

Pola mówi jeszcze coś, ale nie mogę słuchać, we łbie mi się to wszystko nie mieści.

- Wiec wy na miejscu Renaty zrobiłybyście to samo? - pytam wreszcie, bo mnie to nurtuje już od wczoraj, bo w końcu nie wiem, jak by Kaśka postąpiła, na przykład.

- Ja tak - mówi Pola. - Ale nie ze względu na księdza proboszcza. Ze względu na swoją przyszłość.

- W takim razie jesteś nieodpowiedzialna za swoje czyny. Kompletnie nieodpowiedzialna!

- Być może... - przyznaje Pola. - Być może, że to tak wygląda. A Kasia ani słowa. Patrzę na nią, czekam. Milczy.

- No, Katarynka?

Cicho się zrobiło na Mikołajowym stryszku, Kaśka włosy odgarnęła do góry, przysiadła na jakiejś belce jak kura na grzędzie. To ja wzruszam ramionami i podchodzę do sieci, w którą Mikołaj ryby łowi w stawie. Oczka poprzerywane, sprawdzam, czy tylko w tym miejscu, czy wszędzie. Wszędzie, sieć jest do niczego. Powiem o tym pani Klarze, bo się wczoraj martwiła, jak się ma Mikołajowi odwdzięczyć, żeby go przypadkiem nie urazić. Niech mu sieć kupi. Odwracam się na pięcie.

- No, więc jak, Katarynka? - Chyba jej dosyć czasu dałem na myślenie.

Spojrzenie ma jakieś takie, widzę, że coś chce mi nim powiedzieć, ale ja się na subtelnościach nie znam. Niech powie normalnie, takie tam czytanie w oczach to dobre dla humanistów, a ja matematyk jestem i proszę mi prawdę wygarnąć, jak trzeba, a nie gapić się na mnie jak koza na malowane wrota.

- Ja wam coś powiem - mówi Pola. - Idźcie wy do domu. Ja mam robotę, muszę jeszcze do ojca iść na pole, bo mi kazał przylecieć pod wieczór, a może się jeszcze i do miasteczka wybiorę. Zobaczę, jak będzie. Jedno wam obiecuję, zajmę się Renatą sama. Niech to dla ciebie, Kasiu, będzie rozdział z podpisem: koniec!

Mądra jest Polinka z jednej strony, chociaż z drugiej nie bardzo. Widzę, że Kasia waha się, ale w końcu mówi:

- Dobrze, Pola. Jeżeli ty się tym zajmiesz, to... - Podchodzi, całuje Polę i idzie do wyjścia. Ja jeszcze zostaję, ale też wyciągam łapę do Polinki.

- Czekaj, Rafał... - mówi Pola. - Dla ciebie to żaden koniec. W tym wojewódzkim oni robią takie rzeczy, owszem, ale ktoś z rodziny musi krew dać, rozumiesz? Ja nie mogę, bo jestem rejestrowanym dawcą i pobierali ode mnie w zeszłym tygodniu, więc teraz nie wezmą, nawet gdybym chciała. Artura nie ma, tak? No, a jej rodzina odpada. Dasz?

Baranieję. Jeszcze mam własną krew dorzucać do tego interesu? Czy ta Pola oszalała?

- Honorowo, Rafał! - nalega.

- Komu ty mówisz o honorze, Pola? Tobie się klepki poprzestawiały.

- Więc znajdź Artura! - syczy Pola cicho. Widzę, że jest wściekła. - Niech przyjedzie tylko po to jedno: dać krew! Znajdziesz go?

- Gdzie ja ci go będę szukał, gdzie? - pytam się Poli, jakby ona mogła wiedzieć.

- Nie wiem gdzie. Musisz go wytrzasnąć, choćby spod ziemi. Bez krwi nie da się nic zrobić.

- Rafał! - woła Kasia z dołu.

- Idź do niej - mówi Pola już spokojnie. - Idź do niej, ona jest taka fajna.

Wracamy do Sopoćków, ale nie szosą, Kasia wybrała drogę przez łąkę. Idzie, głowę ma spuszczoną, ani słowa jeszcze nie powiedziała. Nie zgadza mi się to równanie, nie mogę zrozumieć, skąd w tej Kaśce tyle cynizmu. Bo to jest cynizm, nic więcej. Idę za Kasią ze dwa kroki z tyłu, ale nagle ona przystaje, dochodzę do niej, bierze mnie pod rękę dziwnym jakimś gestem, jakby ratunku szukała czy coś. Zaraz mi złość przechodzi, tylko smutek zostaje. Cholernie mi smutno, cholernie. Jeszcze się mocniej do mnie przygarnia, głowę unosi w moją stronę.

- Rafał... - mówi. - Ty sobie nie myśl o mnie źle.

- A jak ja mam myśleć, Kasia?

- Może tylko, że mnie nie rozumiesz?

- A nie mógłbym ciebie zrozumieć? Bardzo bym chciał, wiesz chyba. Znowu głowę opuściła, trzyma się mojego ramienia kurczowo, palce zaciska na rękawie swetra.

- Wiec ci powiem, chociaż nikomu nie mówiłam. Nie mówiłam, bo wiesz, przez gardło mi przejść nie mogło... Ale jeżeli zacznę ryczeć, to się nie złość.

- Nie będę się złościł - obiecuję i Kaśce, i sobie.

- Widzisz, w naszym domu mieszkała taka Lucyna. Zwyczajna, żadne cudo. Starsza ode mnie o jakieś trzy lata, ale spotykałyśmy się często na schodach, gadałyśmy, potem zaczęła przychodzić do nas i ja do niej czasami wpadałam. - Kasia głowy nie podnosi, jakby nie do mnie mówiła, tylko do tej zielonej trawy, po której idziemy. - I ta Lucyna, tak jak Renata, rozumiesz? I też chłopak jej przepadł jak kamień w wodę. Tylko że Lucyna to dziecko urodziła. Najpierw uważała się za bohaterkę i mówiła, że dla niej to pestka mieć dziecko bez ślubu. Zastąpię mu ojca, mówiła, ile się po świecie takich dzieci chowa i dobrze im. Ten chłopczyk był śliczny, nie masz pojęcia! Chodziłam do Lucyny, dawała mi go przewijać, brałam go na ręce, taki to był dzidziuś słodki, że...

Idziemy, Kasia przerwała swoje o tej Lucynie, a ja jej nie popędzam, bo się domyślam, że siły zbiera do powiedzenia mi tego, co jej nie może przez gardło przejść. Powietrza w płuca nabiera, wydycha je i znowu to samo, nabiera i wydycha.

- I jednego dnia - mówi wreszcie, ale bardzo cicho - Lucyna oddała tego Piotrusia do domu dziecka.

Znowu Kasia milczy, tylko idzie szybciej. No, więc oddała, źle zrobiła czy dobrze, nie wiem, ale żaden dramat.

- W zeszłym roku poszłam z Lucyną, żeby go zobaczyć. Ona chodzi do niego tak mniej więcej raz na pół roku. I widziałam go.

- Źle mu tam było? - próbuję się domyślić.

- Może nie źle, ale... Lucyny, widzisz, nie poznał.

"Pani! Pani!" - To wszystko, co mówił, kiedy go brała na ręce. "Ja jestem mama" - tłumaczyła mu Lucyna, prosiła go, żeby powtórzył. Ale on nie, za nic. "Pani! Pani!"

Biedna Kasia, już głos jej się łamie, ale nie płacze, wytrzymuje jakoś.

- A potem Lucyna została z nim, a ja poszłam na salę, opiekunka mnie wzięła, bo prosiłam. Wiec tak, Rafał. Te dzieci mają gdzie spać, mają co jeść, zabawki też mają, ale... nie umiem ci powiedzieć. Od początku bałam się, że nie potrafię, a kiedy już zaczęłam, to tak strasznie chcę, żebyś mnie zrozumiał.

- Ja już troszkę rozumiem - powiadam.

- Troszkę, to mnie nie urządza. Więc słuchaj... Słuchaj i zrozum. Ja tam widziałam maleńką dziewczynkę, która siedziała w kąciku, niczym się nie bawiła, tylko tak się jakoś dziwnie kiwała. Zapytałam tej opiekunki, dlaczego. I wiesz, dlaczego?

- Nie.

- Dlatego że tam dzieci często tak się kiwają. To jest głód, Rafał, taki głód uczucia. Nikt ich nie przytula do siebie, nikt im nie mówi najpotrzebniejszych słów: mój skarbie, moja dziecinko, moje kochanie, czy ja wiem, jakich jeszcze? Tych zwyczajnych, które każde inne dziecko słyszy. Kiedy matka przytula dziecko, to tak się kołysze razem z nim. Siedzi i tak się kołysze, prawda? A tam, Rafał, dzieci kołyszą się same.

Och moja Kasiu, Katarynko! Och, moja Szafo Grająca! Tak by mi się chciało wziąć teraz Kaśkę na ręce i zanieść ją gdzieś, w taki fajny świat, w którym nie ma żadnej Lucyny, żadnego Artura ani dzieci kołyszących się samotnie. Ale gdzie ja ci go znajdę, u licha? Jesteśmy już prawie na podwórzu Sopoćków. Kasia zatrzymuje się, staje przede mną. W końcu mi pewnie ukręci ten guzik od koszuli.

- Zapytałam się Renaty, czy nie mogłaby urodzić swojego dziecka. Byłeś wtedy przy szafie. To była pierwsza rzecz, o którą zapytałam. Pewno, powiedziała, mogłabym gdzieś wyjechać, urodzić i oddać. I teraz mnie zrozum, Rafał. Teraz ty mnie zrozum. Myślę, że ona naprawdę tego dziecka nie powinna mieć. Jest na to za głupia. Dzieci mogą się rodzić tylko ludziom i zwierzętom. Ale nigdy potworom. Potworom nigdy, Rafał.

Skończyła Kaśka. I co ja mam jej powiedzieć? Bo nie ma racji, dziecko to jest dziecko, cześć, kropka. Chce Katarynka, żebym ją zrozumiał, trudno mi, bo dla mnie życie to sprawa poza dyskusją. Najważniejsze. Nawet jeżeli gdzieś po drodze przyjdzie się pokołysać samemu. Ale troszkę to ja Kasię pojmuję, na tyle, żeby nie mieć do niej żalu. Poli nie mogę. Na każde dziecko chucha i dmucha, każde wydaje się jej nie wiem jak cudowne. A tu - bach! Ty nie jesteś konsekwentna, Polinka. Coś musze tej Kasi powiedzieć, stoi i czeka.

- Czy ciągle jeszcze tak źle o mnie myślisz? - dopytuje się w końcu.

- Nie! - mówię. - Teraz to inaczej wygląda.

Pani Klara stoi na ganku, widzi nas, woła. Idziemy. Ja nawet chętnie idę. Z Polą zawsze szukałem samotności, zawsze myślałem, jak by się tu gdzieś z nią urwać, z Kasią inaczej. Z Kasią wolałbym nie zostawać samemu.

- Ciebie to złości, że ja się tak ciągle do czegoś dopasowuję - powiada nagle. - Ale muszę się przecież na coś zdecydować. Więc tak sobie myślę, Rafał, może ja bym poszła na psychologię, co? Mogłabym wtedy pracować w jakiejś poradni. Na przykład w poradni świadomego macierzyństwa. Głupi jesteś, wiesz?

Nie jestem głupi, tylko piekielnie rozśmieszony i dlatego zwija mnie w korkociąg. Bo jak tu się nie śmiać, kiedy sobie człowiek wyobrazi Kaśkę w takiej poradni, no jak? Pędzelki nad uszami, portki na niej opięte, bo chyba Kasia Baltazara w wadze przeskoczy, jak tak dalej pójdzie. Tańczy sobie przez to podwórze, "proszę cię, Rafał", i podkówka. Poradnia świadomego macierzyństwa pasuje do niej akurat jak pięść do nosa.

- Z czego ty się tak śmiejesz? - pyta mnie pani Klara.

- Jemu dużo do śmiechu nie potrzeba - mówi Kasia za mnie. - Wystarczy palcem kiwnąć, a on zaraz rechocze, ciociu, jakby było z czego. Lepiej byś sobie guzik przyszył!

Podaje mi guzik, ukręciła, wiedziałem, że tak będzie.

Idziemy sobie przez rynek, popołudnie upalne jak diabli. Zrobiliśmy już chyba ze dwadzieścia kilometrów, może przesada, dziesięć.

- Odwiozę cię - mówię.

Ale ona - nie. Na zegarek patrzy.

- Jeszcze trochę - mówi. - Za godzinę.

Ja mogę, ale widzę, że Kaśka ma dosyć, ledwo nogami powłóczy. Tak to czas nigdy nam się nie dłuży, ale jak trzeba coś z nim zrobić, to zaraz nie wiadomo co. Już całe swoje dzieciństwo Kasi opowiedziałem, z mamą w roli głównej, i całą młodość górną i chmurną zreferowałem, jak trzeba. O czym by tu jeszcze?

- Chodź, Kasia, zajdziemy do kościoła, pokażę ci Klimy mozaikę.

- Tę nie dokończoną?

- I tę dokończoną. Dwie tam są.

Wchodzimy, pusto, tylko babcia Rucianowskiego różaniec odmawia i jakieś dwie babki z księdzem coś szepczą przy samym wejściu. Fajny jest ksiądz Balicki, najbardziej to mi się w nim podoba, że gra z chłopakami w piłkę nożną na boisku szkolnym. Kiedyś widziałem na własne oczy, jak gola strzelił Heńkowi Makule, a z Heńka najlepszy przecież bramkarz w naszym ełkaesie. Tak czy owak, księdza Balickiego to bardzo szanuję. Kasi oczy błyszczą. Ładna ta Klimy mozaika, pewno. Druga byłaby jeszcze ładniejsza, ale co zrobić. Chłodno tu, przyjemnie, mógłbym jeszcze postać, ale Kasię już gna.

- Chodź - mówi - Idziemy.

Idziemy, trudno. Znowu Kasia na zegarek patrzy, ale dopiero dziesięć minut minęło, myślę, że ona trochę przesadza, a może i nie. Może rzeczywiście Sopoćkowie wolą się witać w domu bez świadków? Kasia by wolała. Ja też bym wolał. Więc niby dlaczego komuś mam psuć?

To i chodzimy bez celu, a takie chodzenie - rzecz beznadziejna. Szafę i ciastka Kasia zaliczyła na samym wstępie, potem nam się nudno zrobiło. Uuuuu...., gorąco nieprzeciętnie.

- Kiedy patrzyłam na te mozaiki, zaraz sobie waszą Klimę wyobrażałam, wiesz?

- Nasza nigdy ona nie była. Odstawała od nas na trzy kilometry, mówiłem ci. Wściec się było można.

Przechodzimy obok piekarni, świeży chleb pachnie, jeść mi się zachciało.

- Chodź - mówię - kupimy sobie pół bochenka.

Jeszcze ciepły, skórka miękka, pod palcami się ugina, ale w zębach trzeszczy. Siadamy z Kasią na ławce pod kinem. Kasia zamówiła sobie piętkę, a ja resztę zjem.

- Mama mi nie pozwala jeść takiego chleba - mówi Kasia.

- Mnie też nie pozwalała, a potem Mela. A to najlepszy chleb. Teraz mi się pić chce, a tobie?

- Też.

To idziemy na wodę sodową. A stamtąd Kasia rusza wreszcie w stronę domu. Motor mam przed bramą.

- No, to jak? Pojedziemy pomalutku? - pytam.

- Chyba tak - mówi Kasia. - Coś mi się zdaje, że nudno dziś było. - I przygląda mi się podejrzliwie. - Ale mnie czasami dobrze, chociaż nudno. A tobie?

- Bardzo dobrze.

Kasia ma racje. Nudno było, ale z nią nawet i to jest ciekawe. Innej dziewczynie to już bym się urwał z piętnaście razy. Objeżdżam rynek, za rogiem mieszka Artur, nie chce mi się patrzeć w stronę jego domu, bo zaraz cała złość mi wraca, dziś znowu tam byłem i znowu spudłowałem. Nie ma co, nie znajdę Artura, chociaż złaziłem wszystkich po kolei. U Adamczewskiego byłem, u Renka Gradzika byłem, u Smoleńca byłem, u Kuby Rydzewicza byłem, więcej przyjaciół on tu nie ma, ten cały Artur. Mogę jeszcze jutro wpaść do Staniszewskiego, ale z Witkiem to Artur ostatnio koty darł, więc Witek też nic nie będzie wiedział, tamci nie wiedzą, to Witek tym bardziej. Nikomu pary z gęby nie puścił. Przepadł, misterna rzecz.

- Wolniej! - krzyczy Kasia za moimi plecami.

Ale mnie się spieszy na szosę. Bardzo lubię jeździć szosą. Przez mostek będziemy zaraz przejeżdżać. O, w tym miejscu z Renatą stałem dziś rano, tu się z nią umówiłem. Żal mi dziewczyny, ręce oparła o poręcz, przechyliła się, łzy jej do wody kapały, smutne to było. Kto by pomyślał, rzeczka płynie sobie grzecznie, spokojnie, a tam Renacine łzy w tej wodzie gdzieś aż do samego morza wędrują.

- Wolniej, Rafał!

Dobra, wolniej, już teraz mogę, bo na szosie jesteśmy, a to szczególnie lubię. Te wierzby po obydwóch stronach drogi tak mi się podobają. Spękana kora, chropawa od narośli i odcisków, zawsze mnie to bierze, lubię ręką przesuwać po takiej korze, może i dlatego twarze starych ludzi godzinami mogę oglądać, bo do wierzbowej kory są podobne. Wolę drzewa niż kwiaty, ale głupio byłoby do cioci na imieniny z dębem w garści wędrować. Po szczeniacku ten Artur wychodzi. Pola z Renatą pojutrze mają jechać, co tu robić, jej bohu, pojęcia zielonego nie mam. Renata o nic mnie nie prosiła, ani słowa nie pisnęła, tylko do tej rzeki płakała i płakała. Dusi mnie ta cała sprawa, w życiu mnie tak nic nie dusiło, ale coś mi się widzi, że przyjdzie rękaw od koszuli podciągnąć i niech biorą, ile trzeba, dobrą mam, zerową. Ta jednak pociecha, że może się przydać komuś, kto bardzo będzie krwi potrzebował, i o tym muszę myśleć, a nie o tym, dlaczego to robię. A może na przekór wszystkiemu dla jakiegoś dziecka okaże się ratunkiem, życie mu ocali albo co? Chyba już nawet do Staniszewskiego nie będę chodził. Wracając, zajadę do Poli, zapytam: "To kiedy ja mam się zgłosić, Polinka?". "Dobry z ciebie kolega - powie - na poziomie jesteś, Rafał". A ze mnie zły kolega, najchętniej zdrowo bym dołożył Arturowi, taki ten mój poziom, żaden inny. Zatrzymuję motor, do tyłu się oglądam, Kasia na mnie patrzy.

- Co się stało? - pyta. - Dlaczego nie jedziesz?

- Więc dobrze, Katarynka - mówię. - Dam jej krwi, ile trzeba. Tylko nie pytaj mnie, dlaczego to zrobię, bo nie wiem, słowo honoru, że nie wiem. Dam i cześć. Ale żadnego gadania na ten temat nie chcę. Ani słowa!

Już mogę dalej jechać, ale Kaśka kładzie mi rękę na ramieniu, woła, więc się znowu oglądam.

- Słuchaj, Rafał - mówi, a te ślepia cętkowane mało jej z powiek nie wylecą. - Słuchaj...

- Słucham, no?

- Muszę ci coś powiedzieć.

- Mów, czekam przecież.

- Kiedy muszę się zebrać... chwileczkę.

Czekam, a ona się zbiera za moimi plecami. Wreszcie, kładzie mi ręce na policzkach i trzyma moją głowę tak mocno, że ruszać nią nie mogę i tylko przed siebie patrzę, bo za siebie Kasia mi nie daje.

- Więc tak... - mówi. - Może są chłopcy równiejsi od ciebie, ale ja żadnego takiego nie znam. I jak ja jestem z tobą, Rafał, to...

- To co?

- Kiedy nie wiem. Jedź.

- To mnie puść.

- Puszczę, jak ruszysz.

Ruszam. Kasia znowu ręce mi na ramionach kładzie, a jej głowę czuję na plecach, chociaż nie ma dziś wiatru. Oj, Katarynka, jak ty jesteś ze mną, to ja też nic nie wiem. Jadę wolno, dobrze mi, żal wjeżdżać w końcu na to podwórko Sopoćków. Gniady przed gankiem, nawet go pani Klara do garażu nie wprowadziła. Pan Marek w drzwiach staje, rękę do góry podnosi.

- Coście tak bałamucili? Kaczka w ryżu stygnie.

Kaśka zeskakuje i leci do niego, potem ja za nią. A w kuchni pachnie fenomenalnie, pani Klara kaczkę wyjmuje z piecyka, śpiewa sobie, szczęśliwa, aż patrzeć miło.

- Myjcie ręce i do stołu! - woła. - Kasiu, a do ciebie jest list. Położyłam go w pokoju, książka chyba albo jakieś pisma.

To ja pierwszy myję ręce, a Kasia leci szukać swojego listu. Długo jakoś nie wraca, pan Marek już przy stole siedzi, a jej ciągle nie ma.

- Gdzie ta Kasia przepadła? Idź, Rafał, zobacz, co się tam stało, zawołaj ją - prosi mnie pani Klara.

Zaglądam do pokoju, wchodzę. Kasia stoi, patrzy na mnie, w garści papierzyska jakieś trzyma.

- Wiesz, Rafał? - mówi, ale minę ma speszoną. - Wiesz, że ja dostałam rolę w Teatrze Młodego Widza?

- W telewizji?

- Tak. Dostałam rolę, rozumiesz? Główną rolę!

Wygląda, że dopiero w tej chwili do Kasi dotarło to, o czym mi mówi. Wymachuje swoimi papierzyskami, śmieje się, oczy jej błyszczą.

- Jeszcze przed wakacjami mnie oglądali, musiałam wyklepać jakiś dialog, kilka min zrobić do kamery, myślałam, że nie wyszło. A tymczasem wyszło. Dostałam tę rolę, Rafał! Spójrz, mama przysłała mi scenariusz, żebym mogła się zacząć uczyć, bo próby rozpoczną się we wrześniu. Och, Rafał!

No, fajno, ale dlaczego ja tym scenariuszem obrywam po głowie, to nie bardzo rozumiem. Wyrywam go Kaśce i patrzę na pierwszą stronę. Adaptacja Ani z Zielonego Wzgórza.

- Chodź - mówi Kasia i ciągnie mnie za rękaw. - Chodź, muszę im powiedzieć.

Pani Klara kroi kaczkę.

- Umyj ręce, Kasiu - mówi. - Pospiesz się! A Kaśka staje przed nią, dyga nieśmiało.

- Może by pani zechciała nazywać mnie Kordelią?...

- Kordelią? - krzywi się pani Klara. - Czyś ty oszalała, Kasiu?

- Kiedy bylam młodsza, wolałam imię Geraldyna, ale teraz jestem zdania, że Kordelią jest najładniejsze...

No, myślę sobie, to my teraz będziemy mieli kino. Kaśka tańczy dookoła stołu, wreszcie obejmuje Marka Sopoćko i woła:

- Będę grała Anię w Teatrze Młodego Widza! Będę grała Anię!

Teraz Katarynka robi się ważniejsza niż ta kaczka w ryżu. Sopoćkowie rzucają się na adaptację, ja się nie rzucam, staję z boku, patrzę na Kaśkę i śmiać mi się chce. Bo teraz to ona już nie myśli o poradni świadomego macierzyństwa ani o studium nauczycielskim, ani o klubie żadnym. Tylko to wie, że będzie grała, wszystko inne liczyć się przestało. A co się ze mną stanie, tego nie wiem. Tata mi się przypomina i już mi cała ochota na śmiech mija. Na kaczkę też mam mniejszy apetyt. Najchętniej bym się zabrał stąd i do chałupy wracał. Ten dzień ciągnie się jak kisiel, dosyć już mam, zmęczyło mnie to wszystko. Mówię, że jadę, bo ojciec sam siedzi. Zatrzymują mnie, owszem, ale oni wszyscy też jacyś nieprzytomni, rozumiem. Za dużo wrażeń jak na jedno popołudnie. Zabieram się. Pan Marek przed dom mnie odprowadza, Kaśka tylko "do zobaczenia" woła i nos w scenariusz wtyka. Jeszcze raz się oglądam, kiedy z podwórza na drogę wyjeżdżam. Nie ma Kaśki w oknie ani na ganku nie stoi. No, dobra, kismet, będzie, co będzie.

Poli nie zastaję, więc tylko u Mikołaja karteczkę zostawiam i ruszam do domu. Ojciec jest. Siedzi przy telewizorze i boks ogląda.

- Dopiero się zaczęło - mówi. - Zdążyłeś.

Myśli, że ja na boks wróciłem. Nie, tata, ja nie na boks, żebyś ty wiedział, staruszku, jak się dziś podle czuję, tobyś mnie chyba przez nokaut techniczny poddał. Daj sobie spokój, powiedziałbyś, niedaleko pada jabłko od jabłoni. Może i świętą rację miała Melania, tylko że ona tak mówiła, kiedy kapci zapomniałem zmienić i na podłogę, jak ojciec, w brudnych butach lazłem. A ty, tata, myślałbyś sobie o swojej Zuzannie i o mojej Kaśce. Kładę się na tapczanie, oczy zamykam, nic mnie ten boks nie obchodzi, słucham tylko, jak tata stęka przy każdym silniejszym ciosie, zupełnie jakby to on sam obrywał. Może szkoda, że nie pojechałem na obóz z drużyną, kiedy Radziwonowicz proponował. "Jedź - mówił - co z tego, że teraz nie należysz, ale stary, wypróbowany druh jesteś". Może szkoda, że nie pojechałem, a może i nie szkoda, bo coś ładnego zaliczyłem. Usnąłbym chętnie, ale nie dlatego, że mi się spać chce. To myśli takie mam niewygodne jak cudze półbuty. Ja wiem, że Kaśka świetnie się do aktorskiej roboty nadaje, sam jej to tłumaczyłem. Ale pomachać mogła, taki drobiazg, jedna chwilka, jedno machnięcie. Poderwała tę rudą sensatkę, proszę bardzo, rozumiem, że się cieszy, dlaczego nie, ale pomachać mogła, przecież wie, że z tego machania obrządek się zrobił. "Prawie wszystko mam w sobie po ojcu - powiedziała - po mamie bardzo mało". Tylko że widzisz, Kasia, to nie ilość się liczy, tylko waga, bardzo mało po mamie - dziś przechyliło szalkę. Jutro nie pojadę do Spoćków. Ani pojutrze. W ogóle mogę tam nie jechać, jak tak się sprawy mają, jak Kasia wagi nie pilnuje. Usnę. Zacznę liczyć, to może usnę. Raz, dwa, trzy, cztery, pięć, sześć, siedem, osiem, dziewięć, dziesięć, jedenaście... E, tam!

Dobre są takie mgiełki poranne, co to niebo niebieskie widać, słońce widać, a nad samą ziemią snuje się przejrzysty, białawy obłok, jakby dym jakiś po trawie łaził. A tu jałowce w rosie całe, pomyślałbyś, że pająk je pajęczyną oplótł. Pójdę stąd chyba, bo w końcu krasnoludków zacznę szukać na tej polanie. Coś mnie rozmazuje zanadto cały ten plener i taka się ze mnie Ania z Zielonego Wzgórza robi. Wrócę do domu i kilka równań rozwiążę dla uzyskania równowagi, bo jeszcze trochę, a w poślizg wpadnę i ze łbem wlecę do Jeziora Lśniących Wód. Ależ miała minę Sylwia, kiedy od niej tę Anię pożyczyłem! I tata, jak o trzeciej rano przyszedł, żeby mi światło na siłę zgasić. Dobra to jest dla Kasi rola, nic ująć, nic dodać, jak sobie na świeżo czytałem, cały czas mi Kaśka przed oczyma stała. Już ona im pokaże, jak się tę Anię powinno grać, już ja to widzę. Z Polą na ósmą się umówiłem, godzina czasu, gdzie mnie tu przyniosło, daję słowo, po co ja tu przylazłem, trzeba było w domu siedzieć, kilka równań ułożyć albo pospać dłużej. Ale mnie już od wczoraj tak nosi.

- Panie Rafał!

O, Klimacki. Ładnie ten jego konik utrzymany.

- Dzień dobry - mówię. - A skąd pan tak rano wraca?

- Ja to nie dziwota, matce karmę dla kur woziłem. Siadaj pan, podrzucę, na rynek jadę. Ja to nie dziwota, ale pan skąd?

Siadam sobie obok Klimackiego.

- A ja ze spaceru.

Pogwizduje Klimacki, głową kręci.

- Nie udał się spacer, co? Panna oddzielnie, kawaler oddzielnie.

- Panny w ogóle nie było - mówię. - Sam sobie łaziłem.

- Już mnie pan nie oszukasz! - śmieje się chytrze. - Za stary jestem.

- Wcale pana nie oszukuję, panie Klimacki, coś pan!

- Hę, hę! A ja pannę mijałem przy rozstajach, no? I jak pan raz wyglądasz? Starego w pole nie wyprowadzisz, hę, hę! Śmieje się, oczy mruży, nos krzywi, tylko mu te zębiska wielkie u konia widać.

- E, nie ma się czego wypierać. Krew nie woda, co to ja nie wiem? Wiem, wiem. Panna przy rozstajach na autobus czekała, nie widziałem ino, w którą stronę chce jechać, do Sopoćków pewno, kogo chciała zobaczyć, to w lesie zobaczyła.

- Pan się myli, panie Klimacki. Ja tej panny na oczy dziś nie widziałem.

- No, to może ona do miasta.

Na rynek wjeżdżamy równo z autobusem. Zostawiam Klimackiego i na przystanek lecę, ale udaję, że tak sobie idę. Zwalniam, staję przed wystawą, w bok patrzę, pół godziny czasu, zawsze DŚ. W sukience przyjechała. Uczesana jaka. Pantofle białe, na obcasie, uuu, aktorka. Patrzę teraz na wystawę, niech sobie Kasia przypadkiem nie wyobraża, że ja na nią czekam. Łapie mnie za rękaw.

- Rafał...! Wytrzeszczam oczy.

- O, Katarynka! Skąd ty tutaj? Autobusem przyjechałaś?

- Tak.

- Po zakupy?

- Nie.

Przygląda mi się, spokój ma w spojrzeniu absolutny, coś mi się widzi, że to ja mam się tłumaczyć, ale ja nie będę, moja pani, to się po mnie nie pokaże.

- Do ciebie, Rafał, przyjechałam. Nie było cię wczoraj i... - utyka.

Słowem jej nie podeprę, niech utyka, kiedy taka jest.

- Nie wiedziałam, co się stało. Dlaczego nie byłeś?

- A dlaczego miałem być? Nie umawialiśmy się przecież - mówię.

- Nie wiedziałam, że musimy się umawiać - powiada Kasia. Widzę, że się nastroszyła. - Na teraz też nie umawiałam się z tobą, a jednak przyjechałam. Zdaje się, że niepotrzebnie?

Już mnie nie trzyma za łokieć. Otwiera torebkę, grzebie w niej, o proszę, z torebką przyjechała, Sophia Loren.

- Dlaczego zaraz niepotrzebnie? Może potrzebnie? - mówię.

- Więc zdecyduj się. Potrzebnie czy niepotrzebnie? Nie znalazła w torebce tego, czego szukała, pewno niczego nie szukała. Ooo, ale patrzy ostro. Humory, tak? Liz Taylor.

- Coś ty się tak ubrała? - pytam. - Na festiwal do Cannes jedziesz czy jak?

- Więc niepotrzebnie, tak?

Kieckę ma niebrzydką, kretonik jakiś, ale uszyta fajnie. Biorę to w dwa palce.

- Ho! - mówię. - Paryski model. Dior to czy Chanel?

- Moja ciotka emerytka.

- Też ładnie.

- Dlaczego się wygłupiasz? Zidiociałeś czy jak? - pyta to wytworne dziewczę. - O co ci chodzi? Dlaczego jesteś taki wściekły? Co cię ugryzło?

- Za dużo pytań naraz. Nie wygłupiam się, nie zidiociałem, o nic mi nie chodzi, nie jestem wściekły, nic mnie nie ugryzło. Muszę już iść, bo się z Polą umówiłem na ósmą.

- Jedziecie?

- Ano właśnie.

- To ja cię odprowadzę, Rafał.

Idziemy na mostek, na mostku z Polą mam się spotkać.

- Nawet nie wiesz, dlaczego przyjechałam.

- Nie wiem.

- Pewno się nawet nie domyślasz?

- Nie.

- A ja przyjechałam, bo... wiesz... nie pomachałam ci wtedy. Wszystko przez ten scenariusz. Ale ty, zdaje mi się, nie zauważyłeś tego...?

Nie, ja nie zauważyłem, skąd, co to mnie obchodzi, pomachała czy nie pomachała, pestka dla mnie, mogła machać, mogła nie machać, ja tam na takie rzeczy uwagi nie zwracam.

- Zauważyłem, że nie pomachałaś - mówię. - Oglądałem się przecież.

Patrzy Kasia na mnie, uśmiecha się jak jakaś dziewczynka mała i ręką w powietrzu macha.

- To ja teraz. Za tamto...

No, dobra, no. No, dobra, oj, no!

- Dlatego nie przyjechałeś?

- Dlatego.

- Aha...

Więcej nic nie mówi, tylko uśmiecha się, idzie sobie obok mnie.

- Kasia... - mówię. - Ja tam cię wolę w spodniach i z poczochraną głową.

- Ja siebie też wolę w spodniach. Ale muszę się znowu do sukienek przyzwyczajać, bo potem będę się na planie ruszała jak chłopak.

Jak chłopak? Z tym tańczeniem? Już do chłopaka to ona niepodobna. No, ale może racja. Wsuwa mi Kasia rękę pod ramię, równo nam się idzie, chociaż ona na tych obcasach. Wiesz...? - mówi. - Wymyśliłam sobie coś. Coś ty wymyśliła, Katarynka?

- A z tą grającą szafą, pamiętasz? Mówiłam ci, że chciałabym jak ona...

- Pamiętam.

- Więc chyba będę. Pomyśl, Rafał, tylko pomyśl! Z taką Anią chociażby. U Zychowiaków ile dziewczynek! U Wali Rucianowskiej, Mikołaja, u was w miasteczku, we wsi, wszędzie. Otworzą sobie telewizor w którąś tam niedzielę, żeby Anię obejrzeć, prawda?

- Na pewno.

- Więc muszę się straszliwie starać, żeby im to trafiło. Przekręcą gałką, ekran się rozjaśni, dziewczyny patrzą, Ania stoi na stacji i czeka na Mateusza. To będę ja, Rafał, szafa gra.

Dobra jest ta łapka pod moim ramieniem, kładę na niej rękę.

- Uporządkowało mi się w głowie, wiesz? Już jakoś widzę swoje życie trochę dalej niż do jutra. Nie myśl, że chcę być sławna i nic więcej. Popularna i nic więcej. Szafą chcę być. I dlatego jeszcze przyjechałam, Rafał, żeby ci o tym powiedzieć.

Przyjechała, żeby mi powiedzieć. Bardzo dobra jest ta łapka, bardzo. Gładka, chłodna. I te oczy cętkowane, i cała Kaśka w ogóle. Swoją dolę do życia tutaj chce dołożyć, to się dla niej zrobiło pierwsze. Grać będzie Rucianowskim, Zychowiakom. Urszulce Grzelakowej, Sopoćkom, może i Klimackiemu. Już ja to wiem z całą pewnością, że Kaśka wróci tu kiedyś, do klubu-kawiarni i do naszego miasteczka, choćby na krótko, tyle żeby na swoim postawić konkretnie, żeby tych właśnie ludzi przed sobą zobaczyć, a nie innych, żeby nie przed ekranem ich sobie wyobrażać, ale żywych mieć przed oczyma i widzieć, jak na nią patrzą, jak jej słuchają.

- Ja się nie dam, tak jak mama, postawić na jednej scenie, wiesz? - powiada nagle, jakby w moich myślach siedziała.

- Wiem - mówię. - Już cię widzę, jak w klubie-kawiarni deklamujesz Sonety krymskie.

- Może - mówi Kasia.

Polinka na mostku stoi, ręką nam macha.

- Przyjedziesz po obiedzie?

- Przyjadę, Katarynka.

- Przyjedź, Rosamunda okociła się dziś w nocy, kociaki ma tłuste jak kluski, zobaczysz.

- Dobra.

Pola już leci w naszą stronę, stuka ręką w zegarek. Późno widać, autobus nie będzie czekał, a my autobusem jedziemy. Pola nie chciała, żebym brał motor. Nie, Pola, nic mi nie będzie, nawet nie poczuję, że mi krwi trochę wyciągną, ale niech tam, mogę autobusem jechać.

- To na razie, Kasia.

Już odchodzę, ale jeszcze się odwracam, przystaję, patrzę na Kaśkę i czuję, że mi się oczy robią durne, jak u tego psa Sopoćków, kiedy na panią Klarę spogląda.

- Och, ty - mówi Kasia. - Leć!

Siedzimy z Kaśką w kuchni i parzymy kawę, to znaczy bardziej Kasia parzy, bo ja tylko patrzę. Tata zabrał się ze mną. Mam wolne popołudnie, powiada, chyba pojadę z tobą do Sopoćków pogadać z Markiem o starych Polakach. No i dobra. Siedzą teraz i wspominają, a duchy przodków snują się po kątach, aż podłoga skrzypi. Kasia kazała sobie dziurę po igle pokazać, pokazałem, długo na nią patrzyła, ani słowem się nie odezwała. Potem mi tylko szybko rękaw zsunęła, mruknęła coś pod nosem, ale nie zrozumiałem co, a powtórzyć nie chciała. Kuchnię u pani Klary to ja bardzo lubię. Kasia ma rację, że w tym domu wszystko pachnie rumiankiem, ale najmocniej pachnie w kredensie kuchennym, pojęcia nie mam, skąd się bierze ten zapach, bo nigdzie tu nie ma suszonego rumianku, sprawdzaliśmy z Kasią po kątach, nigdzie go nie ma, a pachnie. Ładny barometr przywiozła Kasia Sopoćkom. Stukam palcem, wskazówka leci na pogodę.

- Dobry miałaś pomysł z barometrem, Katarynka!

- To nie ja.

- A kto?

Kasia wyjmuje szklanki, ustawia na stole, uśmiecha się, jakby trochę pogardliwie.

- Z barometrem była cała historia. Kiedy tu jechałam, mama postanowiła kupić coś dla cioci i dla wuja. Przy obiedzie mówi do taty, że trzeba dla cioci materiał na sukienkę, a dla wuja modną koszulę. A tata w krzyk.

- Dlaczego?

- Nie podobało mu się. Że to wyrzucone w błoto pieniądze, bo koszula się podrze w rok, a sukienka jeszcze prędzej. "Według ciebie, Tadziu - mama powiada - powinno się kupować prezenty z żelaza. Więc może im traktor kupimy albo snopowiązałkę?" Tacie aż nos poczerwieniał, sama widziałam. Mama poszła, kupiła materiał i koszulę.

- A skąd barometr?

- Tata odprowadzał mnie na dworzec. Już siedziałam w przedziale, jak wyjął z teczki pakę. Położył mi ją na kolanach. "Tu jest barometr, Kasiu - mówi do mnie. - Pożyje dłużej niż tamte rzeczy i może kiedyś bardzo stary wuj Marek i bardzo stara ciocia Klara spojrzą na niego i któreś powie: «Pamiętasz? To Kasia nam go przywiozła!» I to jest właśnie żelazo, z którego lubię kupować prezenty".

- Ładne - mówię.

- Bardzo ładne. Materiał i koszulę ciocia schowała do szafy. A wuj przez całe popołudnie chodził z barometrem po mieszkaniu, szukał dla niego miejsca, wreszcie znalazł. I często widzę, jak tu podchodzi i stuka palcem w szybkę. Z mojego taty jest kawał romantyka, to ci powiem. A mamę uwielbia. Nawet gdybym znał wszystkie języki świata, nie znalazłbym odpowiednich słów na określenie swojego uczucia do niej. Domyślasz się, że to cytat?

- Domyślam się.

- Czekaliśmy na mamę po premierze Nory Ibsena. I wtedy mi to powiedział. Staliśmy przed teatrem, padał deszcz, tata nie chciał czekać w samochodzie, bo mama nie miała parasolki i tata bał się, że ona zmoknie, przechodząc te parę kroków do parkingu. Wreszcie pokazała się w drzwiach, podbiegł do niej z tym swoim czarnym, ogromnym parasolem, pod którym chciał ją ukryć. O, Rafał, ja tego nigdy nie zapomnę...

Stoi Kasia pośrodku kuchni, w ręku trzyma garnuszek z kawą, ale ja wiem, że ona ani tej kawy nie widzi, ani tego garnuszka, ani mnie, chociaż siedzę naprzeciwko niej. Teraz, to ona musi patrzeć na coś, co dawno minęło, ale tak jej w pamięci zostało, jak zdjęcie w albumie.

- Nie wiem, skąd się wziął fotoreporter. Wystrzelił jakby spod ziemi. Leci do mamy z aparatem przy oczach, z tym fleszem. I mama odsunęła ręką tatę i parasol: "Odejdź, Tadziu!". Pół nocy przepłakałam, tak mi go żal było.

Kaśka nalewa kawę do szklanek, trzy zanosi do pokoju, dwie zostawia w kuchni. Wraca, zagląda pod stół, bo tam w wiklinowym koszyku gnieździ się Rosamunda ze swoimi kociętami.

- Chodź, zobacz! - mówi. - One są nieprzytomnie śmieszne.

Nie lubię kotów, wszystkie one dla mnie są jednakowo paskudne i wcale nie śmieszne, tylko dość obrzydliwe. Ale już ja dla tej Kasi to nawet do kociego koszyka mogę wejść i Rosamundę mogę drapać za uchem, i tymi jej smarkaczami zachwycać się, jakby było czym.

- Ale nie sądź - powiada Kasia nagle - że ja mamy nie kocham. Bardzo ją kocham. Jeden człowiek jest taki, drugi inny.

To, że jeden człowiek taki, a drugi inny, odkrywcze nie jest, moja Katarynko, ale ja wiem, co masz na myśli. Chętnie bym już spod tego stołu wylazł, bo mi tu niewygodnie, kark drętwieje i kolana bolą.

- Ty sobie tu możesz zostać, Kasia, ale ja mam ochotę na kawę.

Wyłażę, Kasia też. Siadamy przy stole, patrzę za okno, Jasiek Olimpię czyści przed stajnią, zgrzebłem jej ogon przeczesuje. Kasia słodzi kawę swoją i moją.

- Dziękuję - mówię.

Unosi głowę, uśmiecha się. A ja znowu jej spojrzenie swoim przetrzymuję. I znów tak na nią patrzę, że Kasi buzia poważnieje, oczy spuszcza. Pod stół, do Rosamundy zagląda. Potem łyżeczką cukier w cukiernicy przegarnia, a ja patrzę. Teraz Kaśka nogą macha i na czubek pantofla spogląda, ale coś już się tam koło ust pojawia, uśmieszek malutki taki, że go ledwie widać. Ja patrzę twardo, bo wiem, że jeszcze chwilka, jeszcze minutka, może dwie, a Kasia zacznie się złościć po swojemu. Już bohatersko głowę podnosi, pomalutku, wyżej, wyżej, świetnie! No, tak.

- Och, Rafał, jaki ty jesteś!

- No, jaki jestem, jaki?

- Podły.

Podły. Też pięknie, mogę być podły, dlaczego nie.

- Jak to było, Kasia? - pytam. - Nawet gdybym znal wszystkie języki świata, nie umiałbym znaleźć słów... Tak?

- Podobnie.

- ...nie umiałbym znaleźć słów na opisanie mojej miłości... Cicho w kuchni Sopoćków, słychać, jak mucha brzęczy.

- Czy ty też powiesz mi: "Odejdź, Rafał"?

Odsuwam krzesło, unoszę się, proszę bardzo, mogę odejść w każdej chwili, ale teraz jeszcze patrzę w te jej oczy, z których nagle uśmiech ucieka.

- Nie - mówi Kaśka cicho.

Długo patrzy Kasia na tę dziurę w ścianie, którą nam Klima wykuła. Potem otrząsa się nagle jak psiak, który przed chwilą z wody wyskoczył.

- Dziwne to... - mówi.

Nie wiem, co ona tam w tej dziurze dziwnego widzi, dziura jak dziura.

- Dziwne - powtarza. - Aż mi się wierzyć nie chce, żeby taki twardy człowiek jak twój tata nie mógł się przez całe życie uwolnić od jednej babki. Żeby w każdej szukał jej odbicia. A może on w siebie wmawia?

- Może i wmawia, kto to może wiedzieć, Katarynko. Myślę, że mój tata już pewno sam nie wie, co jest prawdziwe w tym wszystkim, a co nie. A może dlatego tak mu to uczucie urosło, że nigdy tak naprawdę nie był z twoją mamą?

- Jak to?

- Zwyczajnie - mówię - nigdy z nią tak naprawdę nie był.

Idziemy z Kaśką do pokoju, patrzę, jak ona rozsiada się w moim fotelu, i myślę sobie, że chyba z jedną trzecią życia oddałbym za to, żeby móc ją na tym fotelu oglądać co dzień.

- Nigdy z nią nie był? - powtarza Kaśka. - Co ty właściwie przez to rozumiesz? Przecież się znali.

- Ale nie mieli wspólnego domu, wspólnych kłopotów i tego wszystkiego, wiesz, tego całego bigosu na głowie. Żadne wspólne dziecko im nie chorowało, żadna wspólna herbata na ich wspólny dywan się im nie wylała, żadnych rachunków wspólnie nie płacili. Z niczego się w stosunku do siebie nie musieli rozliczać. Mnie się zdaje, że w takiej sytuacji to mogą się bez pudła kochać aż do samej śmierci. Bo nie mają okazji, żeby sprawdzić siebie nawzajem, jasne chyba, nie?

- Nie wiem, Rafał - mówi Kaśka i skrobie paznokciem obicie fotela.

- Nie skrob! Jak słyszę takie skrobanie, to aż mi włosy dęba stają. Mam ochotę natychmiast wyprysnąć. No, nie skrob, proszę cię, Katarynka!

Przestaje. Przygląda mi się, ale widzę, że to jest takie spojrzonko, które niczego nie zauważa. Nawet gdyby mi teraz naprawdę włosy dęba stanęły, to też by to Kaśki nie poruszyło. Rękę trzyma na oparciu fotela, mógłbym przechylić się i pocałować każdy jej palec, każdy różowy paznokieć.

- O czym myślisz, Katarynka? - pytam, ale mam znakomitą świadomość, że to najgłupsze pytanie, jakie człowiek może zadać człowiekowi, bo właściwie co to kogo obchodzi, o czym ktoś drugi myśli, jedyna rzecz naprawdę w życiu prywatna to myślenie. "O czym ty tak myślisz, Rafał?" - pytała mnie zawsze kochana, niezapomniana Melania i zaraz sama sobie odpowiadała, że na pewno o zielonych migdałach. Nie mówiła nigdy o niebieskich, tylko o zielonych.

- A o tym sprawdzaniu myślę - przytomnieje Kaśka. - O tym, że ja chyba tak jak Ania z Zielonego Wzgórza nie cierpię ludzi i miejsc bez wad.

Uśmiecha się, może to o moich wadach myślała? Nie pytam. Potem rozgląda się po pokoju, jakby pierwszy raz u nas była.

- Wiesz, że tu jest ładnie - mówi.

A właśnie, że nie wiem. Dla mnie to tu jest okropnie. Te stare graty, ta podłoga nierówna, ten kredens zawalidroga, zbrzydło mi.

- Mnie się nie podoba, ja swoje mieszkanie urządzę inaczej - mówię.

- Jak?

- Gratów o wiele mniej.

Kasia odwraca się szybko, bierze z biurka kolorowy flamaster.

- Daj kawałek papieru - prosi - to ci narysuję, jak będzie w moim domu. Tyle razy o tym myślałam i wszystko już sobie wymyśliłam.

Daję kawałek papieru, siadam sobie na szerokiej poręczy fotela i patrzę, jak moja Kaśka rysuje. Włosy ma mięciutkie, pachnące.

- No! - mruczy gniewnie i opędza się ode mnie jak od jakiejś muchy. - Spójrz...

Tu będzie Katarynki kuchnia. Ładnie rysuje, widzę tę kuchnię, jakbym w niej siedział.

- A ten placek to co? - pytam.

- Talerz na ścianie.

- Nie lubię!

Przechyla Kaśka głowę, spogląda na swój talerz, potem na mnie, potem znowu na talerz. I wreszcie rany gorzkie! Zmazuje ze ściany całą tę ceramikę.

- A co lubisz?

- Zegary.

Rysuje Katarynka zegar zamiast talerza i wiem teraz, że to, o czym myślałem, sprawdza się nagle na tym świstku. Zegar zamiast talerza! To znaczy, że ten drugi taboret, który stoi obok stołu, jest dla mnie. Potem Kasia rysuje pokój. Kwadratowy. Dobra, niech będzie, chociaż zawsze myślałem o prostokącie.

- Dywan, prawda? - upewnia się Kaśka.

- Jasne, że dywan.

Więc pojawia się puszysty dywan, wielki, prawie na cały pokój.

- Wiesz, ja bardzo lubię palmy. Chciałabym mieć palmę. Tu bym ją postawiła, w tym kącie pokoju.

- W porządku - mówię - lubimy palmy.

Nie wiem, czy Kasia to czuje, ale ja czuję, że nagle zawisło nad nami jakieś napięcie, coś jakby mgła, taka gęsta, że człowiek przestaje widzieć drugiego człowieka, tylko błądzi po omacku, a właściwie, to może i nie mgła, raczej wrażenie podobne do tego, które zawsze mnie ogarnia, kiedy patrzę, jak na maszt wciągają flagę państwową, hymn grają, a na najwyższym podium stoi jakaś nasza dziewczyna albo chłopak ze złotym medalem na piersi. Coraz ładniejsza robi się palma, liście ma długie, prawie do ziemi sięgają.

- Zasłony lubisz pstrokate? - pyta Kasia.

- Nie. W jednym kolorze.

- Całe szczęście! - oddycha z ulgą.

I właśnie w tej chwili, kiedy ona zaciąga okno naszą zasłoną, słyszę, że tata otwiera drzwi, potem jego kroki słyszę. Zagląda.

- O! - mówi. - Dzień dobry.

Kasia podnosi się szybko, chce się przywitać, kuchnia i pokój wylatują jej z rąk i spadają na podłogę, wolno, jakby to był kawałek papieru, a nie mieszkanie. Tata podnosi, patrzy.

- Co to jest? - dziwi się.

- Mieszkanie - mówi Kasia spokojnie, no, bo pewno, każdemu wolno mieszkanie rysować, ostatecznie.

- Czyje? - pyta tata i jakoś tak dziwnie na Katarynkę patrzy, jakby ona na tym świstku Bóg wie co narysowała. Kasia przechyla głowę, nic nie mówi przez chwilę, wreszcie odpowiada niepewnie:

- Tak sobie. Niczyje.

- Aha! - mówi tata, oddaje Kaśce kartkę, ale przecież widzę, że on wyraźnie nie wierzy w to niczyje mieszkanie, zbyt dobrze zna się na rzeczy, żeby w takie "niczyje" wierzyć. A potem długo patrzy na mnie, brwi ma ściągnięte, ponury jest, jak zawsze, kiedy się jakaś heca szykuje. To ja też patrzę mu prosto w oczy. "Nie, tata - myślę - ja sobie tego mieszkania nie dam odebrać". I on wie, że ja tak myślę i że ja naprawdę tego mieszkania nie dam sobie odebrać za nic w świecie, za żadne skarby, bo nagle robi unik, to znaczy odwraca się i palcem przygniata ziemię w doniczce, która na oknie stoi.

- Kwiaty nie były podlewane - mówi - chyba od tygodnia...