Jak dziiała mózg - spis treści.

---

7.3 Emocje i układ limbiczny

Układ limbiczny: pojęcie wprowadzone przez Paula Broca.
Kora zakrętu obręczy tworzy pierścień (�ac. limbus) wokół pnia mózgu.
Zwykle do układu limbicznego zalicza się:

korę zakrętu obręczy korę śród- i około-węchową wzgórze podwzgórze hipokamp sklepienie ciała suteczkowate jądra migdałowate

Większość struktur limbicznych rozwinęa się w ciągu ostatnich 150 mln lat, jest on słabo rozwinięty u gadów, najbardziej u ssaków.

Drażnienie prądem obszarów limbicznych wywołuje psychozy i halucynacje.
Zawiera struktury kontrolujące typowe zachowania dla danego gatunku.
Emocje, zachowania opiekuńcze, to funkcje kory starej (limbiczna), jąder migdałowate (amygdala) kontrolujących strach i agresję, oraz innych, pobliskich obszarów mózgu nazywanych "limbicznymi".

---

Czym s� emocje?

Emocje w psychologii to procesy psychiczne, silne doczucia pobudzające nadające wrażeniom subiektywne wartości i jakości.
Są to zwykle automatyczne, do�� krótkie i złożone reakcje organizmu.
Emocje są zwykle widoczne na zewnątrz, mają swoje korelaty fizjologiczne nawet jeśli są skrywane, np:

• Strach wiąże się z szybszym biciem serca, często falą gorąca, zwiększonym napięciem mięśni;

• Wstyd wiąże się z rozszerzeniam naczyń krwionośnych twarzy (rumieńce) i górnej części ciała.

• Szczęcie związane jest z uczuciem unoszenia, ekspansji płuc.

• Smutek związany jest z rozlużnieniem mięśni nóg i rąk, napięciem mięśni gardła i okolic oczu.

Paul Ekman odkry�, �e ekspresja emocji jest tylko cz�ciowo kulturowo uwarunkowana, gdy� gniew, pogarda, wstr�t, strach, rado��, smutek i zdziwnienie to emocje uniwersalne, ka�dy cz�owiek potrafi je rozpozna� na twarzach ludzi dowolnej rasy.
Opracowany przez niego system kodowania wyraz�w twarzy opisuje spos�b kurczenia si� r�nych mi�ni, prowadz�cych do r�nych wyraz�w twarzy.
Mikroekspersje mi�ni twarzy wykorzystuje si� to do wykrywania k�amstwa, mo�na si� tego nauczy�, �atwiej jest robi� obserwacje na wideo w zwolnionym tempie.
Komputerowe modele twarzy, np. CANDIDE, r�wnie� wykorzytuj� wyniki tych bada�.
Rysownicy komiks�w wykorzystuj� budow� twarzy i zwi�zek napi�cia poszczeg�lnych mi�ni z emocjami wyra�onymi na twarzy.

U�miechem spontanicznym i towarzyskim steruj� inne mi�nie twarzy.
U�miech spontaniczny (zwany usmiechem Duchenne'a) anga�uje mi�nie wok� oka (orbicularis oculi, mi�sie� okr�ny oka) i ust (zygomaticus major, mi�sie� jarzmowy).
U�miech towarzyski (zwany panameryka�skim) anga�uje g��wnie usta.

Jakie mamy pierwotne emocje? Klasyfikacj� przeprowadzi� ju� Arystoteles.
S� tu r�ne teorie, zwykle jednak s� przynajmniej 4 pary:
Smutek-rado�� (szcz�cie), odraza-akceptacja, strach-z�o��, zdziwienie-oczekiwanie.
Kombinacje lub wariacje daj� emocje wt�rne; biblioteki emocji zawieraj� wideo ponad 400 sekwencji ilustruj�cych r�ne emocje.
Emocje to psycho-fizjologiczne stany zwi�zane z dzia�aniem lub przygotowaniem do dzia�ania.
Zaanga�owany jest tu g��wnie pie� m�zgu i uk�ad limbiczny, cia�o jest obszarem ekspresji emocji.

Uczucia w wi�kszo�ci j�zyk�w s� odr�niane od emocji, ale s� tu du�e r�nice w kategoryzacji poj�� miedzy j�zykami.
Np. ang. "feeling" okre�la zar�wno fizyczne poczucie dotyku jak i uczucie mi�o�ci.
Nasze okre�lenia uczu� mog� odpowiada� do�� odmiennym stanom u r�nych ludzi, gdy� nie ma prostego sposobu na wskazanie o jak� kategori� stan�w chodzi.
T�umaczenie okre�le� wyra�aj�cych emocje pomi�dzy odmiennymi j�zykami i kulturami jest bardzo trudne, nie ca�kiem przek�adalne.
Wida� to r�wnie� w ocenach korelacji pomi�dzy ocen� emocji na zdj�ciach przez ludzi z r�nych kultur (J.S. Boster, Emotion categories across languages, Chap. 8, Handbook of Categorization in Cognitive Science, 2005).

Uczucia mo�na uzna� za przefiltrowane, refleksyjne stanu m�zgu/organizmu wywo�ane emocjami.
Uczucia s� prywatne, �atwe do ukrycia, umys� jest obszarem, w kt�rym si� pojawiaj�.
Zaanga�owana jest g��wnie kora m�zgu, szczeg�lnie kora przedczo�owa.

Czy uczucia s� biologiczne, czy te� s� tworem spo�ecznym?
Kontekst, w jakim pojawiaj� si� uczucia zale�y w oczywisty spos�b od obyczaj�w.
Szczeg�lnie liczne przyk�ady daj� tu sprawy zwi�zane z seksem.

• Zazdro�� o partnera nie jest uniwersalna, w niekt�rych kulturach to kwestia go�cinno�ci, wi�kszo�� dawnych kultur preferowa�a poligami�, niekt�re poliandri�.

• Adopcja mordercy syna mo�e sta� si� form� zado��uczynienia dla matki (Polinezja?).

• Japo�skie amae, zachowanie maj�ce na celu wywo�anie zachowa� opieku�czych, rozpieszczania.

• Bycie dzik� �wini� u Maorys�w (J. Diamond ?).

Nastroje to s�absze emocje rozi�gni�te w czasie, zabarwiaj�ce subiektywne prze�ycia jak i interpretacj� stan�w poznawczych. Typowe nastroje to weso�o�� lub smutek, niepok�j lub beztroska, zadowolenie lub niezadowolenie, t�sknota.
Emocje t�a utrzymuj�ce si� d�u�ej przechodz� w nastroje.
Prawid�owy nastr�j ulega zmianom w do�� szerokim zakresie, mi�dzy obni�onym a wzmo�onym.
Depresj� mo�na zdefiniowa� jako nastr�j wyra�nie obni�ony, z dominacj� uczucia smutku.
Dysforia to objaw depresji po��czony z dra�liwo�ci�.
Euforia to wzmo�ony nastr�j szcz�cia, rado�ci, ekstaza jest jej wy�szym stopniem.
Mania to zaburzenie powi�zane z eufori�, zawy�on� ocen� w�asnych mo�liwo�ci, nasileniem aktywno�cii psychicznej i ruchowej
Hipomania to l�ejsza odmiana manii.

Afekt to daj�ca si� obserwowa� ekspresja emocji.
Apatia to afekt os�abiony.

Emocje mobilizuj� organizmy do wykonywania pewnych czynno�ci.
Emocje s� prawid�owo rozpoznawane na twarzach ludzi wszystkich kultur.

Procesy zachowania homeostazy <=> emocje <=> uczucia <=> procesy poznawcze.
Nami�tno�ci to silne i trwa�e sk�onno�ci do prze�ywania r�nych nastroj�w i afekt�w.

Afektywne obliczanie (affective computing) odnosi si� do komputerowej analizy i ekspresji emocji.

Anotonio Damasio dzieli emocje na pierwotne, wt�rne i emocje t�a.
A. Damasio, Tajemnica �wiadomo�ci, Rebis 2000

---

Teorie emocji

Emocje powsta�y w wyniku rozszerzenie mechanizm�w zachowania homeostazy, by przygotowa� organizm do odpowiedniej reakcji.

Pierwsze systematyczne obserwacje emocji u zwierz�t zrobi� ju� Darwin, opisuj�c wyniki w ksi��ce "O wyrazie uczu� u cz�owieka i zwierz�t" (1872). Funkcje podstawowych emocji podobne s� u ludzi jak i u zwierz�t. Fizjologiczna teoria Williama Jamesa, rozwini�ta niezale�nie przez Carla Langego, zwana teori� Jamesa-Langego. Lange s�dzi�, �e emocje to reakcje naczyniowo - ruchowe, pogl�dy Jamesa by�y nieco bardziej z�o�one: emocje to postrzegane reakcje organizmu, postrze�enie prowadzi do reakcji fizjologicznych a te s� analizowane �wiadomie i "postrzegane" jako stany emocjonalne. Bod�ce pobudzaj� kor� czuciow�, wa�ne bod�ce emocjonalne pobudzaj� najpierw kor� ruchow� i reakcje fizjologiczne, a to dopiero postrzegane jest jako emocje. Uszkodzenia kory zmniejszaj� kontrole nad emocjami ale nie likwiduja podstawowych emocji. Potykaj�c si� lub odskakuj�c przed p�dzacym pojazdem najpierw reagujemy, �apiemy r�wnowag�, pojawia si� reakcja fizjologiczna a dopiero potem u�wiadomienie emocji strachu.

Teoria Cannona-Barda (1915) odwraca sytuacj�: najpierw czujemy emocje a potem zmiany fizjologiczne.
Za reakcje emocjonalne odpowiedzialne jest podwzg�rze, w kt�rym dokonuje si� ocena emocjonalnego znaczenia dochodz�cej informacji; sygna�y przechodz� najpierw przez wzg�rze a st�d do kory i do podwzg�rza, kt�re z jednej strony przesy�a je po modyfikacji r�wnie� do kory (dzi�ki czemu mamy �wiadome odczucie emocji), a z drugiej wysy�a sygna�y do pnia m�zgu odpowiadaj�c za reakcje fizjologiczne, wyst�puj�ce jednocze�nie z emocjami.

Emocje zwi�zano z bardzije precyzyjnie z dzia�anem m�zgu w pracach Jamesa Papeza (1937).

Powstawanie emocji zachodzi w p�tli (zwanej obecnie kr�giem Papeza) zaczynaj�cej si� od tylnej cz�ci wzg�rza, przez kt�r� sygna�y zmys�owe docieraj� do kory czuciowej i podwzg�rza. Kora czuciowa wp�ywa na zakr�t obr�czy, kt�ry przesy�a je przez kor� oko�ow�chow� do hipokampa, st�d przez j�dra przegrody do cia� suteczkowatych i innych j�der podwzg�rza odpowiedzialnego za reakcje fizjologiczne organizmu. Informacja wraca z cia� suteczkowatych do przedniej cz�ci wzg�rza i znowu do kory zakr�tu obr�czy. Odczuwanie emocji mia�o si� wi�za� z integracj� sygna��w z kory czuciowej z sygna�ami z podwzg�rza.

Paul MacLean w latach 1949-1970 rozwin�� teori� uk�adu limbicznego jako uk�adu odpowiedzialnego za emocje
Kr�g Papeza rozszerzy� o w�chom�zgowie (kora oko�ow�chowa, �r�dw�chowa i oko�ohipokampowa), cia�o migda�owate, przegrod� i kora przedczo�ow� jako odr�bny poduk�ad, "m�zg wegetatywny" lub emocjonalny.
Hipokamp traktowany by� jako struktura odpowiedzialna za analiz� "symboliki niewerbalnej", nie�wiadomych skojarze�; "klawiatura emocjonalna".
Do�wiadczanie i wyra�anie emocji wynika z kojarzenia bod�c�w wewn�trznych i zewn�trznych.

Joseph LeDoux krytykuje samo poj�cie uk�adu limbicznego, jest to mgliste poj�cie, synonim wi�kszo�ci o�rodk�w podkorowych powy�ej pnia m�zgu.
Hipokamp nie bierze udzia�u w reakcjach emocjonalnych, chocia� pierwotnie uwa�ano go za cz�� uk�adu limbicznego.

Przyjemno�� wywo�uje pobudzanie elektryczne bocznej cz�ci podwzg�rza (LH, lateral hypothalamus), oraz stymulacja j�dra p�le��cego.
J. Olds i P. Milner (1956): szczur naciska na przycisk stymuluj�cy j�dro LH bez przerwy.
Lezje j�dra brzuszno-przy�rodkowego powoduj� zanik poczucia g�odu i w efekcie zag�odzenie.

Strach �atwo jest warunkowa�, st�d mechnizmy strachu s� najlepiej poznane.
L�k, niepok�j to strach bez wyra�nego powodu, zwykle zwi�zany z oczekiwaniem na jakie� niebezpiecze�stwo.
G��wna struktura analizuj�ca emocje tego typu to cia�o migda�owate, sk�adaj�ce si� z oko�o 10 j�der.
Odbieranie pobudze�: bezpo�rednio z wzg�rza (12 ms u szczura) lub przez kor� (25 ms, nieco wolniej).
Wzg�rze rozdziela og�lne cechy bod�ca, przyspieszaj�c reakcj�.
Kora sensoryczna analizuje z�o�one aspekty bod�ca, reakcja jest nieco p�niejsza.
Kora przy�rodkowa przedczo�owa hamuje niew�a�ciwe zachowania, je�li zostan� wywo�ane pomy�kowo.
Hipokamp i kora �r�dw�chowa, nale��ca do formacji hipokampa, pozwalaj� zapami�ta� epizod, w tym kontekst reakcji emocjonalnych.

Swoiste bod�ce czuciowe trafiaj� do pierwotnej kory czuciowej, nieswoiste do bocznej cz�ci j�dra migda�owatego.

Ekspresja emocji negatywnych: j�dro �rodkowe (centralne) cia�a migda�owatego pobudza wyspecjalizowane struktury odpowiedzialne za r�ne formy zachowa�.

J�dro migda�owate uczy si� reakcji warunkowych, tworz�c pami�� emocjonaln�.
Pami�tanie sytuacji emocjonalnie pobudzaj�cych stwarza wra�enie istnienia pami�ci "b�yskowa" (flashbulb memory), przywo�ywanej jako epizod, niemal fotograficznej.
Jest to zwi�zane z wydzielaniem du�ej ilo�ci adrenaliny przez nadnercza, kt�ra przez pie� m�zgu zwi�ksza plastyczno�� hipokampa i cia�a mida�owatego, prowadz�c do zapami�tania zdarzenia.

Dok�adniejsze badania pokazuj�, �e szczeg�owa pami�� takich zdarze� to tylko pozory, mamy po prostu silne wra�enie pami�tania, ale dorabiamy sobie szczeg�y.

Inne struktury silnie zaanga�owane w analiz�, ekspresj� i kontrol� emocji to:

• Podwzg�rze i kora wyspy, kt�rych dzia�anie tworzy autonomiczne sk�adowe emocji.

• Brzuszna cz�� pr��kowia steruj�ce stereotypowymi zachowaniami emocjonalnymi.

• Brzuszno-przy�rodkowa kora przedczo�owa (vmPFC) kontroluje i hamuje zachowania spo�ecznie naganne.
  Wed�ug niekt�rych teorii (Bechara, Damasio,Tranel, Anderson 1998) ta cz�� kory zaanga�owana jest w kontrol� marker�w somatycznych, skojarze� pomi�dzy emocjonalnymi stanami cia�a a zdarzeniami mentalnymi.

Cia�o migad�owate ma skomplikowan� struktur�, mo�na je podzieli� na 7 g��wny struktur.
U cz�owieka wykryto kom�rki cia�a migda�owatego reaguj�ce na wyrazy twarzy - lepiej si� szybko da� przestraszy�?
Szczury w ciele migda�owatym maj� specyficzn� grup� neuron�w reaguj�c� na ultrad�wi�ki ostrzegaj�ce przed kotem; takich specyficznych filtr�w mo�e by� wi�cej.

Centralna cz�� cia�a migda�owatego po��czona jest obustronnie z kor� wyspy.
Kora wyspy ma kom�rki o zr�nicowanej strukturze.
Inne po��czenia: przednia cz�� otrzymuje bezpo�rednie projekcje z wzg�rza (j�dro brzuszno-przy�rodkowe, VMb) ;
Tylna cz�� ��czy si� obustronnie z wt�rn� kor� czuciow� S2 i otrzymuje projekcje z j�dra brzuszno-przednio-dolnego (ventral posterior inferior, VPI) oraz z tylnej cz�sci j�dra brzuszno-bocznego (ventromedial nucleus) wzg�rza, kt�re przekazuj� informacj� o stanach emocjonalnych, zmys�owym dotyku, b�lu, sw�dzeniu, temperaturze, niedotlenieniu.

Cz�� przednia kory wyspy analizuje informacje zapachowe, smakowe, wewn�trzne (z uk�adu autonomiczego) i limbiczne (cia�o migda�owate), wysy�a informacje do brzusznej cz�ci pr��kowia i kory oko�oczo�odo�owej.
Cz�� tylna analizuje informacje s�uchowo-czuciowo-mi�niowe.

Kora wyspy gra wa�n� rol� w analizie b�lu, strachu, wstr�tu, z�o�ci, smutku i szcz�cia.
Jest te� kluczow� struktur� w tworzeniu poczucia przymusu zwi�zanego z uzale�nieniami narkotycznymi, jak i uczucia g�odu.
Prawdopodobnie jej rol� jest interpretacja zmiany stan�w cia�a w wyniku emocji, co pozwala na ich ocen� i zapami�tanie, uprzytomnienie, �wiadomo�� emocji (por. teori� Williama Jamesa).
W przedniej cz�ci kory wyspy oraz przedniej cz�ci kory zakr�tu obr�czy (aCC) u cz�owieka i ma�p naczelnych znajduj� si� specyficzne neurony (spindle neurons), zaanga�owane w procesy poznawczo-emocjonalne, zwi�zane z samo�wiadomo�ci� i empati�.

Czy procesy poznawcze i afektywne tak zasadniczo si� od siebie r�ni�?
Interpretacja subiektywna jest bardzo r�na.
Procesy poznawcze s� bardziej precyzyjne, zlokalizowane.
Procesy afektywne s� ma�o precyzyjne, zdelokalizowane, mobilizuj�ce m�zg/organizm do okre�lonego dzia�ania.
Ewolucyjnie procesy poznawcze rozwin�y si� p�niej, modyfikuj�c dzia�anie uk�adu emocjonalnego i w pewnym stopniu go kontroluj�c.

Og�lna zasada dzia�ania: po��danie - dzia�anie - spe�nienie. przymus dzia�ania uruchomiony zostaje przez bodziec wyzwalaj�cy: niski poziom glukozy => g��d, �adne nogi => po��danie, z�o�one potrzeby wynikaj�ce z modelu �wiata, np. potrzeba zrozumienia, sp�jnej teorii �wiata; przyjemno�� z dzia�ania zgodnego z przymusem => rytua�y, przygotowania, zaloty; zadowolenie, spe�nienie - dopaminowy uk�ad nagrody wzmaga aktywno�� brzuszno-przy�rodkowej kory przedczo�owej.

Uk�ad nagrody dzia�a je�li nie jest hamowany przez negatywne emocje.
Rozwi�zywanie zda� umys�owych pozbawionych emocjonalnych sk�adowych hamuje dzia�anie j�dra migda�owatego, w efekcie pojawia si� uczucie przyjemno�ci.

Konieczna jest r�wnowaga:
nadaktywno�� brzuszno-przy�rodkowej kory przedczo�owej prowadzi do manii;
niska aktywno�� j�der migda�owatych wzmaga sk�onno�ci psychopatyczne.

Uk�ad motywacji, nadaj�cy nap�d do dzia�ania, zwi�zany jest z podsystemem dopaminergicznym.

Do powstania emocji konieczna jest interpretacja przez p�aty czo�owe. Uszkodzenia wybranych szlak�w �acz�cych o�rodki podkorowe z kor� czo�ow� i przedczo�ow� upo�ledza mo�liwo�ci interpretacji stanu m�zgu, powoduj�c r�ne zaburzenia emocjonalne. Anhedonia to niemo�no�� odczuwania przyjemno�ci powoduj�ca zaprzestanie wykonywania czynno�ci daj�cych uprzednio przyjemno��. Aleksytymia to niemo�no�� wyra�enia za pomoc� s��w swoich stan�w emocjonalnych. Paratymia to braku zwi�zku mi�dzy uczuciami a ich ekspresj�. Paramimia to zaburzeniu zwi�zku mi�dzy prze�yciami a ekspresj� uczu�, np. reakcje mimiczne i gesty niepasuj�ce do wypowiadanych s��w.

---

Choroby afektywne

Urazy psychiczne: "zesp� pourazowych zaburze� emocjonalnych" (PTSD, Post-Traumatic Stress Disorder) powstaje w wyniku silnych prze�y� emocjonalnych stanowi�cych zagro�enie dla �ycia, np. katastrof.
Silne stany l�kowe mog� zmieni� silnie struktur� wielu obszar�w m�zgu.
Konieczne jest blokowanie wydzielania adrenaliny by obni�y� pobudliwo�� pnia m�zgu.

Fobie to obezw�adniaj�ce stany l�kowe, ma je oko�o 10% ludzi, a s�absze fobie nawet po�owa.
Niekt�re popularne i osobliwe fobie:

• akrofobia - l�k wysoko�ci,

• aidsofobia, wenerofobia - l�k przed chorobami;

• arachnofobia - l�k przed paj�kami

• antropofobia - lek przed lud�mi

• agorafobia - l�k otwartych przestrzeni, to najcz�ciej spotykana fobia.

• brontofobia - l�k przed piorunami;

• gefynofobia - l�k przed przekraczaniem most�w;

• klaustrofobia - l�k przed zamkni�tymi przestrzeniami, przciwie�stwo agorafobii.

• mykofobia - wstr�t do grzyb�w

• nadmierna trema,

• strach przed lotem samolotem.

• fobi� ostrych narz�dzi i p�yn�w niespo�ywczych;

• fobia czysto�ci - ca�e �ycie w wannie?

• basifobia - l�k przed chodzeniem

• stasifobia � l�k przed staniem

• stasibasifobia � lek przed staniem i chodzeniem.

Picasso panicznie ba� si� �cinania w�os�w i fryzjera
Pascal i Prus cierpieli na agorafobi�.
Matejko mia� fobi� ciemno�ci (achluofobi�).
Hans Christian Andersen ba� si� panicznie po�ar�w.
Michael Jackson boi si� zarazk�w (arachibutyrofobia),
Eddie Murphie boi si� brudu (mizofobia).

Istniej� instynktowne l�ki na gro�ne dla �ycia zwierz�ta lub sytuacje, np. l�k przez �mijami, upadkiem z du�ej wysoko�ci.
Korelacja fobii u bli�ni�t jednojajowych wskazuje na ich neuroanatomiczne przyczyny.

Fobie to reakcje warunkowe zwi�zane z szybkim, lecz prymitywnym szlakiem wzg�rze-cia�o migda�owate, oraz kontekstu kodowanego przez hipokamp.
Fobie wynikaj� z podkorowego uczenia si� (utajonego uczenia) korelacji pomi�dzy kontekstem (epizodem) a pobudzeniem cia�a migda�owatego, wywo�uj�cym rekacj� strachu.
Zbyt s�abe hamowanie cia�a migda�owatego przez kor� powoduje niemozno�� opanowania paniki.

Uog�lnianie l�ku: w przypadku fobii pobudzenia prowadz�ce do paniki mog� si� rozszerza� na inne bod�ce wyzwalaj�ce.
Panika to intensywny, kr�tkotrwa�y okres przera�enia, powoduje bardzo silne pobudzenie autonomicznego uk�adu nerwowego.
Panika zwi�zana jest z fobiami lub silnymi l�kami.
Napady paniki wywo�a� mo�e hiperwentylacja, CO₂, mleczan sodu, a nawet sugestia (np. pokazywanie pozornie rosn�cego t�tna, polewanie ciep�� woda zadrapania sugeruj�c, �e to kapie krew).
Obserwacja w�asnych dozna� cielesnych mo�e wywo�a� stany l�kowe, np. obserwacja bicia serca.

Wrodzony mechnizm paniki mo�e by� zwi�zany z konieczno�ci� mobilizacji organizmu by unikn�� uduszenia (Donald Klein)?
W dolnej cz�ci pnia m�zgu s� kom�rki reaguj�ce na poziom CO₂ we krwi, po��czone z cia�em migda�owatym.
Korelacja poziomu CO₂ z stanem fizjologicznym tworzy bod�ce warunkowe.
My�l o podwy�szonym t�tnie pobudza pami�� epizodyczn� o ataku paniki, hipokamp pobudza cia�o migda�owate.
Panice sprzyja nadczynno�� prawego zakr�tu hipokampa; sk�onno�ci do paniki powstaj� gdy zakr�t ten jest nadmiernie ukrwiony.

Ca�kowity brak uczucia strachu zwi�zany jest z zwapnieniem j�der migda�owatych (znanych jest tylko kilka przypadk�w).
Jest to bardzo niebezpieczne, gdy� �atwo si� zabi�.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD, obsessive-compulsive disorder), zwane te� nerwic� natr�ctw, charakteryzuje si� uporczywymi nawrotami my�li lub obraz�w i przymusem wykonywania r�nych czynno�ci. Obsesyjne stany umys�u prowadz� do czynno�ci natr�tnych, rytualnych, symboliczne, nale�y do nich np. ci�g�e mycie r�k, przymus liczenia, obawa przed pomy�k�, obsesje moralne, poczucie winy. Cierpi na nie oko�o 2% ludno�ci. Przyczyn� OCD s� pobudzenia j�dra ogoniastego, jednego z j�der podstawy m�zgu, do kt�ego docieraj� pobudzenia z kory oraz dopaminowe projekcje z VTA (brzuszny obszar nakrywki) i istoty czarnej �r�dm�zgowia, a wychodz� projekcje do p�at�w przedczo�owych. Rola jadra ogoniastego to nie tylko nap�d ruchowy, ch�� dzia�ania, ale r�wnie� automatyzmy my�lenia, sterotypowe sekwencje dzia�a�. U os�b zakochanych, kt�re ogladaj� zdj�cia partner�w, obszar VTA (brzuszny obszar nakrywki), cz�� �r�dm�zgowia, wysy�a do j�dra ogoniastego du�o dopaminy ... nie ma mi�o�ci bez dopaminy i aktywnego j�dra ogoniastego!

U os�b z OCD pobudzenia zaczynaj�c si� od j�dra ogoniastego (A), kt�re wyzwala uczucie przymusu dzia�ania, przez oczo�odo�ow� okolic� kory przeczo�owej (B) stwarzaj�c� uczucie, �e co� jest nie tak, i kor� zakr�tu obr�czy, zwracaj�c� uwag� na uczucie zak�opotania.

Zesp� Tourette'a (ma go 1 osoba na 20.000), to nieprawid�owo�� dzia�ania mozgu, w kt�rej co kilkana�cie minut pojawia si� kilkuminutowy przymus wykonywania niekontrolowanych sekwencji ruch�w, tik�w, wypowiadania obscenicznych s��w. W lewej p�kuli m�zgu brakuje aktywno�ci w: (A) tylno-bocznej okolicy przedczo�owej, odpowiedzialnej za planowanie czynno�ci; (B) zwoj�w podstawy kontroluj�cych ruchy automatyczne; (C) przedniej cz�ci kory obr�czy, zwi�zanej ze skupianiem uwagi. Najpierw pojawia si� poczucie przymusu, potem ruchy cia�a i okrzyki. Ruchy s� wynikiem pobudzenia skorupy, kt�ra ma projekcje do kory przedruchowej w p�acie czo�owym. Skorupa to cz�� pr��kowia (razem z j�dem ogoniastym) zaanga�owana w automatyzmy dzia�ania.

OCD i zesp� Tourette'a s� wynikiem braku kontroli wyuczonych dzia�a�.
Zesp� niedoboru nagradzania - nigdy nie ma si� dosy�, brak zadowolenia - bardzo cz�sty, st�d hazard, narkomania, alkoholizm, ob�arstwo ...
By� mo�e konieczna b�dzie genetyczna modyfikacja ludzi by zapewni� sprawniejsze dzia�anie mechanizmu nagrody.

Problemy z rozpoznawaniem swojego w�asnego stanu emocjonalnego wynikaj�c z uszkodze� p�at�w czo�owych.
Zesp� czo�owy prowadzi do p�asko�ci emocjonalnej, powstaj� problemy z podejmowaniem decyzji.
Po lobotomii powstaje zesp� czo�owy jatrogenny, charakteryzuj�cy si� bezwolno�ci�, brakiem inicjatywy i zainteresowania �wiatem i swoj� przysz�o�ci�, monotoni� uczuciow� (por. "Lot nad kuku�czym gniazdem").
Alekstymia - niezdolno�� do wyra�ania emocji; cz�owiek jest w�ciek�y a zachowuje si� spokojnie ("si�a spokoju").

Emocje s� zwykle silniejsze od rozumu: wi�cej jest projekcji z o�rodk�w podkorowych odpowiedzialnych za emocje ni� odwrotnie. S� tu du�e indywidualne r�nice.

Zesp� Aspergera to zaburzenie rozwojowe prowadz�ce do znacznej redukcji ekspersji, a by� mo�e i rozumienia, emocji; mie�ci si� w spektrum autyzmu.

Uszkodzenia cia�a mida�owatego prowadz� do zespo�u Kl�vera-Bucy'ego.

Jak to si� dzieje, �e specyficzne zaburzenia przep�ywu infromacji i stany pobudzenia r�nych struktur m�zgu prowadz� do konkretnych zachowa� i specyficznych wewn�trznych odczu�?
Relacje pomi�dzy stanami m�zgu a stanami wewn�trznymi wymagaj� rozwini�cia neurofenomenologii, a to jest trudne z braku dobrego opisu stan�w mentalnych: jak scharakteryzowa� nasze stany mentalne?
Naj�atwiej jest opisywa� proste eksperymenty w kt�rych pojawia si� intencja dzia�ania, wyb�r jakiej� mo�liwo�ci.
Pe�ne rozumienie wymaga komputerowych symulacji na poziomie neuronowym; przyk�ady takich symulacji znajd� si� w wyk�adzie: Modelowanie Funkcji M�zgu.

---

Filmy: lokalnie!

Literatura

J. LeDoux, M�zg emocjonalny. Wyd. Media Rodzina, Pozna� 2000
A. Damasio, Tajemnica �wiadomo�ci, Rebis 2000

---

Nast�pny wyk�ad | Jak dzia�a m�zg - spis tre�ci