UNESCO (30.03; 6.04.2011)
UNESCO – powstaje między 1 a 17 listopada 1945 roku .
W konferencji założycielskiej uczestniczyły 44 państwa; Akt konstytucyjny podpisano w Londynie 4 listopada 1945 roku.
Przewodniczącą Kongresu Założycielskiego była brytyjska minister edukacji - Ellen Wilkinson .
UNESCO jest organizacją afiliowaną, czyli współdziała, przy ONZ. Współdziała z Radą Społecnzo-Gospodarczą ONZ. Jest ona organizacją niezależną od ONZ.
Dzisiaj UNESCO skupia 193 państwa a siedzibą jest Paryż.
Okresy funkcjonowania UNESCO:
1945 -1948 → lata „klubu dyskusyjnego”; wymiany myśli i poglądów - Julian Sorell Huxley (ur. 22 czerwca 1887 – zm. 14 lutego 1975) – angielski,biolog, humanista. Jeden z założycieli World Wildlife Fund. W latach1946-1948sprawował funkcję pierwszego w historii dyrektora generalnego UNESCO
1955-1966 → tworzenie gr. badawczych; seminaria; tworzenie zasad zabezpieczenia dóbr kultury w czasie wojny → Konwencja Haska (1954). W minimalnym stopniu działa się w sferze kultury.
1966
– deklaracja zasad międzynarodowej współpracy kulturalnej. -
Podnoszenie poziomu kulturalnego społeczeństw; zachowanie
równowagi między rozwojem technologicznym a intelektualnym.
→
Państwa powinny szanować odmienność innych kultur; udostępniać
innym własne dziedzictwo.
→ Rozwój poprzez stosowanie
kultury w sferze kultury.
1970 r. - pierwszych spotkanie ministrów ds. kultury wszystkich państw członkowskich UNESCO. Jest to pierwsza konferencja światowa w Wenecji w sierpniu/wrześniu 1970 roku.
1972 roku. - Helsinki – spotkanie ministrów kultury państw europejskich - EuroKalt.
II światowa Konferencja ds. kultury → Meksyk 1982 r. → umiejscawianie kultury w sposób aktywny w działaniach UNESCO.
Od 2009 roku (16.11) Dyrektorem Generalnym jest Irna Bokova z Bułgarii. (pierwsza kobieta z bloku wschodniego).
→ Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego – 17 grudnia 1975 roku. Preambuła definiuje powody zawiązania konwencji:
Zagrożenie wynikające z czynników gospodarczych i społecznych i starzenia się budynków.
Nieskuteczna działalność państw.
Zachowanie dzieł o wyjątkowej wartość i jako elementu światowego dziedzictwa.
Dążenie do zachowania owego dziedzictwa.
Dziedzictwo kulturalne wg konwencji:
Dziedzictwem kurualnym jest/są zabytki, działa architektury, rzeźby i malarstwa, elementy informacji o charakterze archeologicznym, napisy przedstawiające wyjątkowa wartość dla całego świata z punktu dorobku cywilizacyjnego.
Dziedzictwo narodowe - zabytki, zespoły budowli, miejsca zabytkowe
Dziedzictwo naturalne – pomniki przyrody, formacje geologiczne i fizjograficzne, miejsca lub strefy.
Art. III Konwencji:
Państwo samo definiuje swoje dobra. I może samodzielnie decydować o tym co jest ich dobrem kultury.
Art. IV Konwencji:
Każde państwo ma obowiązek identyfikacji i konserwacji dóbr kultury oraz przekazanie ich kolejnym pokoleniom.
Art. VIII Konwencji:
Ustala się Międzynarodowy Komitet Ochrony Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego (zwany: Komitet Dziedzictwa Światowego). Ten komitet tworzy listę dziedzictwa światowo, w której najważniejszą rolę odgrywają państwa.
Procedura wpisu na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO:
Kandydatury zgłaszane są podmiotom koordynującymi sprawy kultury na terenie danego państwa na szczeblu centralnym (zgłaszane przez jednostki lokalne – mogą zgłaszać ośrodki UNESCO, oraz podmioty lokalne [województwa, powiaty ipt]).
Decyzja Generalnego Konserwatora Zabytków (który jest w Polsce wiceministrem kultury). Kandydatury są przez niego opiniowane.
Kandydatury są przesyłane przez podmiot do Centrum Światowego Dziedzictwa na tzw. „Listę Informacyjną”. Na tej liście obiekt może znajdować się do 10 lat (czas maksymalnego oczekiwania). Dopiero po roku (trwa to minimum rok) może być zgłoszone do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa.
Ocena przez … (uzupełnić)
Wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa dokonuje Komitet Dziedzictwa Światowego.
Stan Listy Światowego Dziedzictwa na sierpień 2010: 911 obiektów w 151 krajach z czego 704 to obiekty kulturalne a 180 obiekty naturalne; 27 mieszane.
Obecność na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO nakłada na państwo obowiązek opieki nad tym obiektem a jednocześnie obiekt ten staje się bardziej popularny – jest promowany (promowanie własnej kultury). Promowanie to tez ma drugą stronę medalu gdyż obiekty te ulegają degradacji (zniszczeniu).
Kryteria wpisu:
Do końca 2004 roku było 6 kryteriów kulturalnych i 4 kolejnych naturalnych. Od roku 2005 roku połączono to w jedna listę kryteriów – 10.
Unikatowa,
uniwersalna wartość – kryterium nadrzędne a druga: spełnianie
jednego z kryteriów:
Punkt 6 nie jest kryterium podstawowym!! i
nie można na jego podstawie wpisywać obiektu na liście światowego
Dziedzictwa UNESCO:
I.
"reprezentować arcydzieło ludzkiego geniuszu twórczego"
II.
"przedstawiać ważną wymianę ludzkich wartości, na
przestrzeni dziejów lub w obszarze danego regionu świata, w
zakresie rozwoju architektury lub technologii, w sztukach
monumentalnych, urbanistyce lub projektowaniu krajobrazu"
III.
"przedstawiać unikatowe albo przynajmniej wyjątkowe
świadectwo tradycji kulturowej lub istniejącej albo minionej
cywilizacji"
IV.
"przedstawiać szczególny przykład typu budowli, zespołu
architektonicznego lub technologicznego albo krajobrazu
ilustrującego ważny etap (lub etapy) w historii ludzkości"
V.
"przedstawiać szczególny przykład tradycyjnego ludzkiego
osadnictwa, zagospodarowania ziemi lub morza, reprezentatywny dla
danej kultury (lub kultur), albo ludzkiej interakcji ze
środowiskiem, szczególnie jeśli stało się ono zagrożone
wskutek nieodwracalnej zmiany"
VI.
"pozostawać w bezpośrednim lub namacalnym związku z
wydarzeniami lub żywą tradycją, pomysłowością lub wierzeniami
albo z dziełami artystycznymi lub literackimi o wyjątkowym
uniwersalnym znaczeniu (Komitet uznaje, że to kryterium powinno być
stosowane w połączeniu z innymi kryteriami)"
- WYJĄTEK!! Auschwitz Birkenau – jako
jedyny zabytek wpisany na podstawie tego kryterium.
VII.
"obejmować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze lub tereny
szczególnego naturalnego piękna i o estetycznym znaczeniu"
VIII.
"przedstawiać szczególne świadectwo ważnych etapów w
historii planety, zawierające ślady dawnego życia, istotnych
toczących się procesów geologicznych tworzących formy
ukształtowania terenu lub istotne formacje geomorficzne lub
fizjograficzne"
IX.
"przedstawiać szczególny przykład toczących się procesów
ekologicznych i biologicznych, istotnych dla ewolucji i rozwoju
lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich ekosystemów
lub społeczności roślin i zwierząt"
X. "obejmować najważniejsze środowiska przyrodnicze do ochrony różnorodności form życia, łącznie z zagrożonymi gatunkami o uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki i konserwacji przyrody."
Polskie zabytki na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO:
1978 r. - historyczne centrum Krakowa (rynek,Wawel i Dzielnica Kazimierz).
1978 r. - Kopalnia soli w Wieliczce. [obecnie zgłoszona kopalnia soli w Bochni]
1979 r. - Niemiecki Nazistowski Obóz Koncentracyjny i Zagłady 194_-1945 – Auschwitz Birkenau. (Obóz Auschwitz – obóz koncentracyjny początkowo obóz dla polskich więźniów politycznych; Obóz Birkenau – rozszerzenie o obóz zagłady w związku z realizacją planu Reinhardt – zbudowany przez więźniów z Auschwitz.)
1979 r. - Puszcza Białowieska (początkowo tylko w Polsce) – białoruska część dołączyła w latach 90-tych.
1980 r. - historyczne centrum Warszawy (Stare Miasto; historyczne centrum Warszawy) [kwestia odbudowanej Warszawy – problem cegły → nie warszawska a wrocławska czyli nie oryginalna cegła, która odbudowywano]
Zamość (Perła Północy) → 1992 rok – W mieście urodziła się Róża Luksemburg
Zespół miejski Torunia → 1997 rok (ścisła Starówka;
1997 rok → Zamek Krzyżacki w Toruniu
1999 rok → Kalwaria Zebrzydowska (Manierystyczny Zespół Architektoniczny i Krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii)
2001 rok - Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (kościoły ewangelickie → Dolny Śląsk)
2003 rok - Drewniane kościoły Małopolski i Podkarpacia.
2004 rok - Parka Mużakowski (obiekt współdzielony z Niemcami – centralna cześć na terenie Niemiec; w Polsce głównie elementy przyrodnicze).
2006 rok – Hala Ludowa (Hala Stulecia) [Hala wystawiennicza i hala widowiskowa].
Potencjalne obiekty do wpisania na listę UNESCO: kościoły(cerkwie) prawosławne na Podkarpaciu (obiekt Polsko-Ukraiński); Kopalnia soli w Bochni.
Konwencja o ochronie dziedzictwa niematerialnego (uchwalona 2003 roku; Polska od roku 2010):
Są to pieśni, teatr, praktyki, wyobrażenia, przekazy wiedza, umiejętności, wytwory wspólnoty (np. język)
Instytucje są analogiczne względem instytucji ochrony dziedzictwa naturalnego i kulturalnego. Obecnie na liście światowego Dziedzictwa Niematerialnego jest 212 obiektów.
Program „Pamięć Świata” z 1992 roku
Dokument komplementarny z konwencją UNESCO z 1972 roku.
Pierwsze spotkanie związane z programem odbyło się w Pułtusku.
Definiuje listę zbioru dokumentów o najwyższej wartości z punktu widzenia dziejów świata.
Na liście znajdują się 193 elementów 9 z nich to są to dobra polskie.
O Obrocie Ciał Niebieskich (Kopernik)
Akt Konfederacji generalnej Warszawskiej z 1573 r.
Rękopisy Fryderyka Chopina w Zbiorach Biblioteki Narodowej i Towarzystwa im Fryderyka Chopina w Warszawie.
Podziemne archiwum getta warszawskiego (tzw. Archiwum Ringelbluma)
Tablica XXI postulatów gdańskich
Kodeks Supraski ( w zbiorach Biblioteki Narodowej) → wspólne dobro Polski, Rosji i Słowenii; dotyczy wiary prawosławnej.
Archiwum Komisji Edukacji Narodowej (Kraków)
Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu
Archiwum Radziwiłłów i Księgozbiorów Nieświeskich.