23.02

Czym jest kultura?

We współczesnym świecie definicji kultury jest wiele (350 teorii na gruncie socjologii)

Człowiek to twórca i uczestnik kultury, bez niego nie ma kultury

Poznanie kultury to poznanie człowieka; poznanie człowieka to poznanie kultury, wszystko co wytworzył człowiek jest kultura, wszystko co nas otacza jest wytworem kultury

[pan Czaja w 2008 roku nie wiedział, że się zmieniła ustawa o ochronie dóbr kultury]

2 źrodłosłowia:

Colere – uprawiać, hodować (najważniejsze jest przekształcanie za sprawą działań człowieka od stanu przyrody w bardziej pożądany – przeciwstawianie się naturze, narzucanie ładu naturze)

Cultus – kult, czcić (nabożna cześć oddawana Bogu);

Pierwszym autorem, który użył słowa ‘kultura’ bliskiego dzisiejszej definicji (nazwał filozofię, kulturę ducha) był Markus Cycer

Termin kultura był zamiennie używany z terminem cywilizacja

Na polskim gruncie takie rozumienie kultury skończyło się w wieku XIX, związane z postacią Joachima Lelewela („wykład dziejów powszechnych” 1822 – 1824) – wymienienie poszczególnych elementów składające się na kulturę: moralność, religia, obyczaje, organizacja społeczna, praca fizyczna i umysłowa, nauka, sztuka; to rozumienie wyrasta ze szkoły niemieckiej (Samuel Hufendorf – kultura jako ogół warunków które są stworzone i wynalazków, sztuk, urządzeń uprawianych przez człowieka obejmujący zwłaszcza instytucje polityczne, zasady sprawiedliwości regulujące ludzkie działania, w myśl wskazań rozumu); z myśli Hufendorfa wynika, że kultura to tylko wartości pozytywne (pozytywne konotacje), a te które od nich odbiegają są wyłączone z kultury; funkcjonalne rozumienie kultury zostało obalone przez Johanna Gottfrieda Herdera– „zachowania niekulturalne też są kulturą”;

Kultura wytwarza się jako zjawisko społeczne; sama kultura wynika ze współdziałania ludzi;

Caspar Hauser – dziecko pozbawione świata zewnętrznego, po 14 roku życia został wypuszczony i nie był zdolny do życia wśród ludzi

Kultura to zbiorowy wytwór, wytwór tożsamym dla różnych kręgów, warstw;Udział w kulturze to drugie narodziny człowieka; Każdy z nas jest twórca kultury, ale trzeb funkcjonować w społeczeństwie, w kulturze;

Edward Taylor 1871 „Primitive culture” – kultura lub cywilizacja to złożona całość, która w głównej mierze obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, prawo, moralność, obyczaje oraz wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez człowieka jako członka społeczeństwa

Dziedziny i kategorie kultury:

wszystkie działania w sferze kultury to dzieło człowieka; wszystko pozostaje w kręgu ludzkich zainteresowań i interesów; świat zewnętrzny to wytwory człowieka; te przedmioty to dziedziny i kategorie; 3 dziedziny zainteresowania człowieka (3 przedmioty, którymi jest zainteresowany człowiek)

• inni ludzie

• wytwory materialne człowieka (+zjawiska naturalne stanowiące obiekt ludzkich zainteresowań)

• kultura symboliczna, duchowa, niematerialna (kultura świadomości; wartości symboliczne powstające w świadomości ludzi); jej istotą jest samo zwrotność (absorbuje odbiorcę i nadawcę); 3 kategorie: nauka (chęć poznania człowieka), religia (bo istotą jest zastanawianie się nad sobą), sztuka (najpełniejsza)– abstrakcyjna, bezinteresowna, samo zwrotna;

02.03

Rdzeń kultury symbolicznej to kanon wartości, który występuje w obrębie tradycji, myśli i sztuki – to zespół konkretnych elementów kultury symbolicznej, charakterystycznych dla narodu; są pozytywnie oceniane; kanon jest wyznacznikiem przynależności do określonej wspólnoty kulturowej; kultura ludowa wcześniej, teraz kultura masowa, popularna (najszerszy zakres – nie jest ograniczona do żadnej klasy, warstwy, media rozprzestrzeniają, pierwotnie medium kultury symbolicznej – najtańsza kultura i najszerzej rozprzestrzeniona: kino), kultura elitarna (nie jest adresowana do elit społecznych, tylko taka, która podlega ocenie fachowców)

Kultura narodowa –szeroki i złożony układ sposobów działania, norm, wartości, symboli, wierzeń, wiedzy, dzieł artystycznych, który przez jakąś zbiorowość uznawany jest jako własny; zbiorowość o wspólnej kulturze -> naród; istotnym elementem do budowania kultury narodowej jest tradycja i przeszłość; to układ niejednolity, system wartości do którego możemy włożyć wszystkie elementy (bo one wszystkie konstruują naród);

Stosunki kulturalne – wszelkiego rodzaju interakcje państw, grup społecznych, ludzi do jakich dochodzi poprzez granice państw, a przedmiotem jest kultura; współcześnie 3 płaszczyzny:

• Warstwa instytucjonalna (podmioty – akt prawny, organizacja, podmioty międzynarodowe itp.)

• Sfera komercyjna (wymiana handlowa)

• Warstwa żywiołowa, spontaniczna (Sami się realizujemy)

Powody zainteresowania się kulturą:

• Oryginalność kultury, atrakcyjność, chęć jej poznania

• Można na niej zarobić (coraz więcej zarabiamy, w efekcie mamy więcej możliwości jej poznania)

• Pracujemy relatywnie mniej, mamy więcej czasu

• Rozwój edukacji, naukowo – techniczny (procesy demokratyczne też wpłynęły na zainteresowanie)

Geneza stosunków kulturalnych sięga czasów najdawniejszych, początków ludzkości; podczas wędrówek plemion dochodziło do styku różnych kultur, ludzie posiadali potrzeby materialne, estetyczne, duchowe [nie ma daty granicznej]; 3 okresy:

• Czasy najdawniejsze do końca świata antycznego – świat policentryczny w którym występują elementy dyfuzji kulturowej [policentryzm kulturowy]

• Od średniowiecza do końca wieku XIX – zjawiska dyfuzji kulturowej: samoistne rozprzestrzenianie się kultury w przestrzeni

• Od końca wieku XIX do dnia dzisiejszego – instytucjonalizacja stosunków kulturalnych

Pierwsza koncepcja podziału Europy: Wasylij Tatiszczew: Na wschodzie granicą są góry i rzeka Ural; druga koncepcja: państwo Karola Wielkiego, 4 krainy, odrzucenie Rosji; trzecia koncepcja: schizma wschodnia: świat zachodni rzymskokatolicki, świat wschodni prawosławny; czwarta koncepcja: zimnowojenny Henry’ego Kissingera linia Bugu

Wymyślone przez Przastillę: tam gdzie prąd kulturowy – barok dotarł – tam jest Europa; Druga koncepcja: współczesne postrzeganie kultury: Rada Europy – prawa człowieka i demokracja;

Policentryzm kulturowy – równoległe funkcjonowanie ośrodków kulturowych (różne zaawansowanie, nieświadomość zapożyczeń);

co zostało ze świata antycznego? Sfera życia intelektualnego: idee polityczne, formy sprawowania rządów (reżimy polityczne), filozofia daje krytycyzm, organizacja igrzysk, pieniądze, obywatelstwo, zawody; ze starożytnego Rzymu: organizacja państwa, ład prawny, skuteczność działania politycznego;

dyfuzja kulturowa: realizowana przez pryzmat rywalizujących religii – chrześcijaństwo i islam; miały charakter misyjny (cystersi – gotyk, budownictwo; święta, obrzędowość, edukacja); handel rozprzestrzenia kulturę, konflikty militarne, małżeństwa dynastyczne (WARZYWA);

09.03

Romanizm [wiek XI – XII]

Termin wprowadzony w wieku XIX, najprzód w filologii dla określenia języków wywodzących się z łaciny. Później także dla sztuki i architektury po ponownym zainteresowaniu się sztuką starożytnego Rzymu; szczególny rok 1000 – na szeroką skalę rozpoczęto budowę kościołów (2 role: miejsce kultu, miejsce obronne);

charakter obronny (budulcem kamień, grube mury, otwory okienne małe, otwory drzwiowe małe, mało oświetlenia, konstrukcja bryły [prostopadłe ściany, walce, ostrosłupy] – inaczej plan rotundy, masywne wieże)

w środku olbrzymi rodzaj ascezy, brak elementów dekoracyjnych; rzeźba kamienna (architektoniczna połączona z kolumnami [najważniejsze Drzwi Gnieźnieńskie]) – sceny biblijne połączone z naturą: ukazanie boskiego triumfu na ziemi, filary; malarstwo romańskie: proste, ścienne [we Włoszech mozaiki], zdobienie ksiąg, brak głębi, ograniczona gama kolorów, tematyka sakralna;

Gotyk

Budowle sakralne, otrzymują rodzaj lekkości, zwiewności, cegła budulcem, strzeliste wieże, smukłe budowle, otwory okienne duże (najczęściej wypełnione witrażami), bogato zdobione portale, w kościołach występują łuki (ostre, odporowe), elementem dekoracyjnym małe wieżyczki, duża asceza (klasyk: Kościół Mariacki w Gdańsku – „Sąd Ostateczny” Hansa Merlinga, oryginał w Muzeum Narodowym w Gdańsku; okiennice Dworca Głównego),

wewnątrz freski ze scenami biblijnymi, obrazy z tymi scenami, kościoły wydłużone, płaszczyzna prostokątów; malarstwo: charakterystyczne tryptyki (pojawiają się autorzy z nazwiska); smukłość, wydłużenie postaci (mała realność), nagość [bez przyrodzeń], duża ekspresja, siła wyrazu, dużo symboliki (elegii biblijnej) religijnej, tańce śmierci, sceny okrucieństw; rzeźba wolnostojąca (Saint Denis w Ile we Francji), charakter kolumn, [Notre Dame, Reims, Malbork]

Renesans (Odrodzenie)

Wiek odrodzenia sztuk i nauk; początek to schyłek średniowiecza, odkrycie Ameryki przez Kolumba; człowiek w centrum uwagi, zwrócenie uwagi na jednostkę, człowiek to główny cel działań społecznych; działanie doczesne człowieka to nie tylko droga do zbawienia, ale ważnym staje się sens egzystencji; odwołanie do Antyku

Formy idealne, symetryczne, odwołanie się do form idealnych (Greckich), prekursorem w nurcie architektonicznym; zwrócenie uwagi także na budowle świeckie; w Polsce charakterystyczna: Wawel; pojawia się dziedziniec, otoczony krużgankami, arkadami, brak wewnętrznej komunikacji, konstrukcja na planie prostokąta, linie poziome, widoczne klatki schodowe, wnętrze: jasność, kasetony (Rzeźby przedzielone belkami), głównym elementem dekoracyjnym są wiszące tkaniny – arrasy; większe okna, sceny dotyczące motywów roślinnych i zwierzęcych; malarstwo: światłocień, perspektywa, technika olejna, postać ludzka zyskuje pełnię, obiekty idealne, pozbawione cech przypadkowych, tematyka biblijna, mitologiczna, wzorcem staje się Dawid;

Barok

Barocco (port) – perła o nieregularnym kształcie; mistycyzm, pierwszy prąd wychodzący poza Europę, 2 nurty: religijny, świecki; tylko funkcja reprezentacyjna, ogrody cechą charakterystyczną; przestrzeń wpisana w krajobraz; parki francuskie [uporządkowany, symetryczny, oczka wodne, fontanny, labirynty], angielskie [natura bez ingerencji człowieka], włoskie [charakter piramidalny, równo przycięte, labirynty]; płaskorzeźby, malarstwo ścienne, wykorzystanie szkła, złota, luster wewnątrz;

Malarstwo przepełnione ruchem, plafony, kwestie gestów, wyrażanie emocji, pejzaże, natura, portrety trumienne, pojawienie się polifonii, muzyka barokowa integruje kulturowo Europę;

instytucjonalizacja – w miejsce dyfuzji kulturowej zajmują stosunki zinstytucjonalizowane; państwo staje się kluczowe, istotnym elementem staje się prawo, ingerencja prawa, pojawienie się gwarancji międzynarodowej; początkiem instytucjonalizacji w międzynarodowych stosunkach kulturalnych: kwestia prawna - 1883 – konwencja związkowa paryska (tzw. Prawo patentowe); 1886 – ochrona własności intelektualnej (konwencja berneńska); promocja kultury przez państwa poza granicami: Francja pojawienie się Alliance francaise (1884 – pierwsza instytucja do świadomej promocji języka i kultury poza granicami Francji); organizacje międzynarodowe: podmiot związany z Ligą Narodów (doświadczenia I. wojny światowej, pojawienie się państw narodowych, rewolucja przemysłowa), 15 V 1922 – Komisja Współpracy Intelektualnej – z inicjatywy Francji i Belgii – komitet doradczy Ligi Narodów; w 1924 przekształcona w Instytut Współpracy Intelektualnej, który staje się organem Ligi Narodów: podmiot składający się z 17 intelektualistów ( Maria Curie – Skłodowska, Albert Einstein) – forum wymiany opinii – uznaje się za pierwszy podmiot w płaszczyźnie światowej.

23.02

Umowy dwustronne między państwami

Umowy wielostronne

Bipolarny układ definiuje kulturę

Socrealizm – Żdanow ‘narodowa w formie, socjalistyczna w formie’

Zjazd w Szczecinie 1948 (założenia realizmu socjalistycznego)

Dramat socrealistyczny – buraczany; monizm ideowy, funkcjonowanie umów dwustronnych;

Odwilż – od tytułu książki Erenburga, odejście od monizmu; napływ nowych zjawisk, tendencje ograniczone działaniem cenzury;

Blok zachodni – swoboda tworzenia, mnogość idei, wielość prądów: postmodernizm, popart, realizm włoski, neorealizm, teatr absurdu, groteska, egzystencjalizm,

Rada Europy -> najważniejszy dokument: Europejska Konwencja Kulturalna

Od 1983 także UE – Deklaracja Stuttgartska

1 sierpnia 1975 – Akt Końcowy KBWE

1 stycznia 1995 – powstanie OBWE (INSTYTUCJONALIZACJA)

Umowy wielostronne realizowane w wymiarze globalnym: UNESCO kultura duchowa i materialna

Organizacje międzynarodowe pozarządowe działające globalnie i lokalnie, charakter konsultacyjny i dedykowane są do konkretnych zawodów, grup społecznych, propagują określone wartości

ITI –międzynarodowy instytut teatralny

Organizacje pozarządowe działające na terenie poszczególnych państw (III sektor), realizujące programy międzynarodowe

Fundacja Batorego

Tożsamość – element samoidentyfikacji;

Zagrożenia twarde – wojna

Zagrożenia miękkie – konflikty etniczne, regionalne, religijne, wewnętrzne,

Największe niebezpieczeństwa od strony państwa – globalizacja (burzenie kultury narodowej, zaburzenia tożsamości, hegemonia wzorców indywidualnych), zagrożenia czystości języka,

Bezpieczeństwo kulturowe – zdolność państwa do ochrony tożsamości kulturowej, dóbr kultury, dziedzictwa narodowego w warunkach otwarcia na świat, umożliwiających rozwój kultury poprzez internalizację wartości niesprzecznych z własną tożsamością;

Elementy definiujące:

• Ochrona wartości kultury symbolicznej (język, tradycja, literatura, filozofia, religia), ochrona tożsamości kulturowej,

• ochrona materialnych dóbr kultury,

• prawa kultury narodu, grup etnicznych i poszczególnych jednostek,

• otwartość kultury (równowaga pomiędzy wewnętrznym rozwojem przy jednoczesnym hamowaniu treści niepożądanych),

• promocja kultury poza granicami państwa,

• związana z polityką wewnętrzną państwa oraz strategią budowy bezpieczeństwa państwa;

2 kategorie: kultura duchowa, kultura materialna

Głównym zagrożenie w sferze kultury duchowej jest globalizacja – napływ kultury masowej, zanik kultury narodowej

W sferze kultury materialnej – zagrożenie miękkie i twarde (więcej zabezpieczeń)

UNESCO 1945: tradycje z dwudziestolecia międzywojennego: 21 września 1921 – rezolucja Ligi Narodów (Leona Burgois) utworzono Komisję Międzynarodową Współpracy Intelektualnej z siedzibą w Genewie; pierwotnie był to podmiot składający się z 11 osób, a w jego składzie można było odnaleźć największe indywidualności (Einstein, Curie – Skłodowska, Białobrzeski Czesław (prof. Fizyki UW)), istotą była niezależność, niepowiązana z państwami; jednocześnie organ Ligi Narodów; głównym celem i zadaniem była koordynacja współpracy pomiędzy bibliotekami, muzeami, inicjowanie współpracy na kontynencie pomiędzy studentami, inicjowanie dyskusji intelektualnych; nie tworzyli trwałych aktów prawnych; początkowo w 3 podkomisjach (bibliograficzna, stosunków międzykulturowych i własności intelektualnych)l od 1930 te podkomisje zastąpiono komitetami ekspertów, do 1939 powstało ich 14 (m.in. literatury i sztuki, międzynarodowe biuro muzeów, biuro sztuki ludowej);

od 1925 w Paryżu powstaje Międzynarodowy Instytut Współpracy Intelektualnej; ciało wykonawcze Komisji Współpracy Intelektualnej; finansowane przez rząd francuski; praktyczny wymiar relacji pomiędzy państwami komisji;

Międzynarodowe Biuro Edukacji 1925;

Konferencja Ministrów Państw Alianckich (CAME) rok 1942 – początkowo 8, z inicjatywy British Council; spotkanie ministrów edukacji i oświaty do koordynowania tej dziedziny; tezy tego spotkania to: dążenie do światowego pokoju przy jednoczesnym umacnianiu stosunków między państwami w dziedzinie kultury oraz oświata leży u podstaw wszelkiej kultury, którą należy rozwijać

UNESCO (30.03; 6.04.2011)

UNESCO – powstaje między 1 a 17 listopada 1945 roku .

W konferencji założycielskiej uczestniczyły 44 państwa; Akt konstytucyjny podpisano w Londynie 4 listopada 1945 roku.

Przewodniczącą Kongresu Założycielskiego była brytyjska minister edukacji - Ellen Wilkinson .

UNESCO jest organizacją afiliowaną, czyli współdziała, przy ONZ. Współdziała z Radą Społecnzo-Gospodarczą ONZ. Jest ona organizacją niezależną od ONZ.

Dzisiaj UNESCO skupia 193 państwa a siedzibą jest Paryż.

Okresy funkcjonowania UNESCO:

• 1945 -1948 → lata „klubu dyskusyjnego”; wymiany myśli i poglądów - Julian Sorell Huxley (ur. 22 czerwca 1887 – zm. 14 lutego 1975) – angielski,biolog, humanista. Jeden z założycieli World Wildlife Fund. W latach1946-1948sprawował funkcję pierwszego w historii dyrektora generalnego UNESCO

• 1955-1966 → tworzenie gr. badawczych; seminaria; tworzenie zasad zabezpieczenia dóbr kultury w czasie wojny → Konwencja Haska (1954). W minimalnym stopniu działa się w sferze kultury.

• 1966 – deklaracja zasad międzynarodowej współpracy kulturalnej. - Podnoszenie poziomu kulturalnego społeczeństw; zachowanie równowagi między rozwojem technologicznym a intelektualnym.
  → Państwa powinny szanować odmienność innych kultur; udostępniać innym własne dziedzictwo.
  → Rozwój poprzez stosowanie kultury w sferze kultury.

• 1970 r. - pierwszych spotkanie ministrów ds. kultury wszystkich państw członkowskich UNESCO. Jest to pierwsza konferencja światowa w Wenecji w sierpniu/wrześniu 1970 roku.

• 1972 roku. - Helsinki – spotkanie ministrów kultury państw europejskich - EuroKalt.

• II światowa Konferencja ds. kultury → Meksyk 1982 r. → umiejscawianie kultury w sposób aktywny w działaniach UNESCO.

Od 2009 roku (16.11) Dyrektorem Generalnym jest Irna Bokova z Bułgarii. (pierwsza kobieta z bloku wschodniego).

→ Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego – 17 grudnia 1975 roku. Preambuła definiuje powody zawiązania konwencji:

1. Zagrożenie wynikające z czynników gospodarczych i społecznych i starzenia się budynków.

2. Nieskuteczna działalność państw.

3. Zachowanie dzieł o wyjątkowej wartość i jako elementu światowego dziedzictwa.

4. Dążenie do zachowania owego dziedzictwa.

Dziedzictwo kulturalne wg konwencji:

Dziedzictwem kurualnym jest/są zabytki, działa architektury, rzeźby i malarstwa, elementy informacji o charakterze archeologicznym, napisy przedstawiające wyjątkowa wartość dla całego świata z punktu dorobku cywilizacyjnego.

Dziedzictwo narodowe - zabytki, zespoły budowli, miejsca zabytkowe

Dziedzictwo naturalne – pomniki przyrody, formacje geologiczne i fizjograficzne, miejsca lub strefy.

Art. III Konwencji:

Państwo samo definiuje swoje dobra. I może samodzielnie decydować o tym co jest ich dobrem kultury.

Art. IV Konwencji:

Każde państwo ma obowiązek identyfikacji i konserwacji dóbr kultury oraz przekazanie ich kolejnym pokoleniom.

Art. VIII Konwencji:

Ustala się Międzynarodowy Komitet Ochrony Dziedzictwa Kulturowego i Naturalnego (zwany: Komitet Dziedzictwa Światowego). Ten komitet tworzy listę dziedzictwa światowo, w której najważniejszą rolę odgrywają państwa.

Procedura wpisu na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO:

1. Kandydatury zgłaszane są podmiotom koordynującymi sprawy kultury na terenie danego państwa na szczeblu centralnym (zgłaszane przez jednostki lokalne – mogą zgłaszać ośrodki UNESCO, oraz podmioty lokalne [województwa, powiaty ipt]).

2. Decyzja Generalnego Konserwatora Zabytków (który jest w Polsce wiceministrem kultury). Kandydatury są przez niego opiniowane.

3. Kandydatury są przesyłane przez podmiot do Centrum Światowego Dziedzictwa na tzw. „Listę Informacyjną”. Na tej liście obiekt może znajdować się do 10 lat (czas maksymalnego oczekiwania). Dopiero po roku (trwa to minimum rok) może być zgłoszone do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa.

4. Ocena przez … (uzupełnić)

5. Wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa dokonuje Komitet Dziedzictwa Światowego.

Stan Listy Światowego Dziedzictwa na sierpień 2010: 911 obiektów w 151 krajach z czego 704 to obiekty kulturalne a 180 obiekty naturalne; 27 mieszane.

Obecność na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO nakłada na państwo obowiązek opieki nad tym obiektem a jednocześnie obiekt ten staje się bardziej popularny – jest promowany (promowanie własnej kultury). Promowanie to tez ma drugą stronę medalu gdyż obiekty te ulegają degradacji (zniszczeniu).

Kryteria wpisu:

Do końca 2004 roku było 6 kryteriów kulturalnych i 4 kolejnych naturalnych. Od roku 2005 roku połączono to w jedna listę kryteriów – 10.

Unikatowa, uniwersalna wartość – kryterium nadrzędne a druga: spełnianie jednego z kryteriów:
Punkt 6 nie jest kryterium podstawowym!! i nie można na jego podstawie wpisywać obiektu na liście światowego Dziedzictwa UNESCO:

• I. "reprezentować arcydzieło ludzkiego geniuszu twórczego"
  
  
  

• II. "przedstawiać ważną wymianę ludzkich wartości, na przestrzeni dziejów lub w obszarze danego regionu świata, w zakresie rozwoju architektury lub technologii, w sztukach monumentalnych, urbanistyce lub projektowaniu krajobrazu"
  
  

• III. "przedstawiać unikatowe albo przynajmniej wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej lub istniejącej albo minionej cywilizacji"
  
  

• IV. "przedstawiać szczególny przykład typu budowli, zespołu architektonicznego lub technologicznego albo krajobrazu ilustrującego ważny etap (lub etapy) w historii ludzkości"
  
  

• V. "przedstawiać szczególny przykład tradycyjnego ludzkiego osadnictwa, zagospodarowania ziemi lub morza, reprezentatywny dla danej kultury (lub kultur), albo ludzkiej interakcji ze środowiskiem, szczególnie jeśli stało się ono zagrożone wskutek nieodwracalnej zmiany"
  
  

• VI. "pozostawać w bezpośrednim lub namacalnym związku z wydarzeniami lub żywą tradycją, pomysłowością lub wierzeniami albo z dziełami artystycznymi lub literackimi o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu (Komitet uznaje, że to kryterium powinno być stosowane w połączeniu z innymi kryteriami)" - WYJĄTEK!! Auschwitz Birkenau – jako jedyny zabytek wpisany na podstawie tego kryterium.
  
  

• VII. "obejmować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze lub tereny szczególnego naturalnego piękna i o estetycznym znaczeniu"
  
  

• VIII. "przedstawiać szczególne świadectwo ważnych etapów w historii planety, zawierające ślady dawnego życia, istotnych toczących się procesów geologicznych tworzących formy ukształtowania terenu lub istotne formacje geomorficzne lub fizjograficzne"
  
  

• IX. "przedstawiać szczególny przykład toczących się procesów ekologicznych i biologicznych, istotnych dla ewolucji i rozwoju lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich ekosystemów lub społeczności roślin i zwierząt"
  
  

• X. "obejmować najważniejsze środowiska przyrodnicze do ochrony różnorodności form życia, łącznie z zagrożonymi gatunkami o uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki i konserwacji przyrody."

Polskie zabytki na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO:

• 1978 r. - historyczne centrum Krakowa (rynek,Wawel i Dzielnica Kazimierz).

• 1978 r. - Kopalnia soli w Wieliczce. [obecnie zgłoszona kopalnia soli w Bochni]

• 1979 r. - Niemiecki Nazistowski Obóz Koncentracyjny i Zagłady 194_-1945 – Auschwitz Birkenau. (Obóz Auschwitz – obóz koncentracyjny początkowo obóz dla polskich więźniów politycznych; Obóz Birkenau – rozszerzenie o obóz zagłady w związku z realizacją planu Reinhardt – zbudowany przez więźniów z Auschwitz.)

• 1979 r. - Puszcza Białowieska (początkowo tylko w Polsce) – białoruska część dołączyła w latach 90-tych.

• 1980 r. - historyczne centrum Warszawy (Stare Miasto; historyczne centrum Warszawy) [kwestia odbudowanej Warszawy – problem cegły → nie warszawska a wrocławska czyli nie oryginalna cegła, która odbudowywano]

• Zamość (Perła Północy) → 1992 rok – W mieście urodziła się Róża Luksemburg

• Zespół miejski Torunia → 1997 rok (ścisła Starówka;

• 1997 rok → Zamek Krzyżacki w Toruniu

• 1999 rok → Kalwaria Zebrzydowska (Manierystyczny Zespół Architektoniczny i Krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy w Kalwarii)

• 2001 rok - Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (kościoły ewangelickie → Dolny Śląsk)

• 2003 rok - Drewniane kościoły Małopolski i Podkarpacia.

• 2004 rok - Parka Mużakowski (obiekt współdzielony z Niemcami – centralna cześć na terenie Niemiec; w Polsce głównie elementy przyrodnicze).

• 2006 rok – Hala Ludowa (Hala Stulecia) [Hala wystawiennicza i hala widowiskowa].

• Potencjalne obiekty do wpisania na listę UNESCO: kościoły(cerkwie) prawosławne na Podkarpaciu (obiekt Polsko-Ukraiński); Kopalnia soli w Bochni.

Konwencja o ochronie dziedzictwa niematerialnego (uchwalona 2003 roku; Polska od roku 2010):

Są to pieśni, teatr, praktyki, wyobrażenia, przekazy wiedza, umiejętności, wytwory wspólnoty (np. język)

Instytucje są analogiczne względem instytucji ochrony dziedzictwa naturalnego i kulturalnego. Obecnie na liście światowego Dziedzictwa Niematerialnego jest 212 obiektów.

Program „Pamięć Świata” z 1992 roku

Dokument komplementarny z konwencją UNESCO z 1972 roku.

Pierwsze spotkanie związane z programem odbyło się w Pułtusku.

Definiuje listę zbioru dokumentów o najwyższej wartości z punktu widzenia dziejów świata.

Na liście znajdują się 193 elementów 9 z nich to są to dobra polskie.

• O Obrocie Ciał Niebieskich (Kopernik)

• Akt Konfederacji generalnej Warszawskiej z 1573 r.

• Rękopisy Fryderyka Chopina w Zbiorach Biblioteki Narodowej i Towarzystwa im Fryderyka Chopina w Warszawie.

• Podziemne archiwum getta warszawskiego (tzw. Archiwum Ringelbluma)

• Tablica XXI postulatów gdańskich

• Kodeks Supraski ( w zbiorach Biblioteki Narodowej) → wspólne dobro Polski, Rosji i Słowenii; dotyczy wiary prawosławnej.

• Archiwum Komisji Edukacji Narodowej (Kraków)

• Archiwum Instytutu Literackiego w Paryżu

• Archiwum Radziwiłłów i Księgozbiorów Nieświeskich.

06.04

Ochrona dóbr kultury w okresie konfliktów zbrojnych

Dobro kulturowe nie jest wyłącznie dobrem jednego narodu a dobrem całego świata (dobrem wspólnym).

• I Dokument związany z Konwencją haską z 1907 roku będący związany z regulaminem haskim będący załącznikiem do Konwencji haskiej

• II Dokument (9 Konwencja Haska - 1907) – Konwencja dotycząca bombardowania przez siły morskie w czasie wojny

• 1935 roku – tzw Pakt Waszyngtoński (Pakt Rericha)

• Konwencja Haska z 14 maja 1954 roku → konwencja ochrony dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego ( element rozszerzający: protokół I do Konwencji Haskiej z 1954 r.)

• Protokół II do Konwencji haskiej z 26 marca z 1999 roku

Ustawa o języku polskim

Parlament Rzeczypospolitej Polskiej:

– zważywszy, że język polski stanowi podstawowy element narodowej tożsamości

i jest dobrem narodowej kultury,

– zważywszy na doświadczenie historii, kiedy walka zaborców i okupantów z językiem

polskim była narzędziem wynaradawiania,

– uznając konieczność ochrony tożsamości narodowej w procesie globalizacji,

– uznając, że polska kultura stanowi wkład w budowę wspólnej, różnorodnej kulturowo

Europy, a zachowanie tej kultury i jej rozwój jest możliwy tylko poprzez

ochronę języka polskiego,

– uznając tę ochronę za obowiązek wszystkich organów i instytucji publicznych

Rzeczypospolitej Polskiej i powinność jej obywateli

Ustawa o ochronie zabytków

Ustawa określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi, zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robot budowlanych przy zabytkach, a także organizacja organów ochrony zabytków.

Formami ochrony zabytków są:

1) wpis do rejestru zabytków;

2) uznanie za pomnik historii;

3) utworzenie parku kulturowego;

4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania

przestrzennego.

Muzea

Art. 1.

1. Muzeum jest jednostką organizacyjną, nie nastawioną na osiąganie zysku, której

celem jest sprawowanie opieki nad zabytkami, informowanie o wartościach i

treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii,

nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej

i estetycznej oraz umożliwianie kontaktu ze zbiorami przez działania

określone w art. 2.

2. Muzealiami są rzeczy ruchome i nieruchomości wpisane do inwentarza muzealiów.

Muzealia stanowią dobro ogólnospołeczne.

Art. 2.

Muzeum realizuje cele określone w art. 1, w szczególności przez:

1) gromadzenie zabytków w statutowo określonym zakresie,

2) katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych muzealiów,

3) przechowywanie gromadzonych zabytków, w warunkach zapewniających

im właściwy stan zachowania i bezpieczeństwo, oraz magazynowanie ich w

sposób dostępny do celów naukowych,

4) zabezpieczanie i konserwację muzealiów oraz, w miarę możliwości, zabezpieczanie

zabytków archeologicznych nieruchomych oraz innych nieruchomych

obiektów kultury materialnej i przyrody,

5) urządzanie wystaw,

6) organizowanie badań i ekspedycji naukowych, w tym archeologicznych,

7) prowadzenie działalności edukacyjnej,

8) udostępnianie zbiorów dla celów edukacyjnych,

9) zapewnianie właściwych warunków zwiedzania i korzystania ze zbiorów,

10) prowadzenie działalności wydawniczej.