Przełom ustrojowy: przejście władzy z rąk ogółu członków wspólnot rodowo-plemiennych działających za pośrednictwem wiecu, w ręce księcia i jego drużyny. Monarcha sprawując władzę na zasadzie patrymonialnej decydował w najważniejszychkwestiach dot gospodarki, sił zbrojnych i sądownictwa oraz reprezentował kraj na zewnątrz. Terytorialnie państwa były większe niż wlasnosci plemienne.
Państwo Samona VIIw w strefie granicznej slowiansko awarskiej (Morawy, ziemie naddunajskiej Słowacji, ziemie serbskie nad dolną Łabą) – doraźna federacja plemion: wiec był podstawą, Samo służył radą i użytecznością.
Państwo Wielkomorawskie w IXw – w latach 20tych plemiona miejscowe tworzyły związek polityczny. Mojmir (przywódca) rozszerzył w 830 teren na zach Słowację usuwając księcia Pribinę. W tych latach nastąpiła pierwsza oficjalna chrystianizacja kraju. Rościsław przejął po ojcu rządy na zasadzie dziedzicznej, jego książęta mu podlegali, ale słuchał ich rad. Powstała niezależna organizacja kościelna w 873 – Konstatnyn i Metody – stabilizacja wladzy przez uznanie papieskie.
Państwo silne: przeciwstawilo się najazdom frankonskim w poł IXw., rozszerza granice do przybycia nomadycznych Węgrów ze stepów nadczarnomorskich – upada.
Państwo Czeskie – koniec IXw, górny bieg Łaby i nad Morawą, wpierw14 książąt ochrzczonych 845, ale mało to daje, dopiero książę Borzwoj ochrzczony przez Metodego 883, jednoczy plemiona czeskie, ustanawia stolicę w Pradze. Na niedługo byli pod zwierzchnością p. wielkomorawskiego, raczej niezalezni od nomadycznych Węgrów, ale 950 przyjmują zależność trybutarną od Niemiec - Bolesław I. Rozszerza on państwo nawet po Kraków i może Śląsk. Biskupstwo dopiero 973.
Później konflikty z państwem polańskich Piastów: tracą 989 Śląsk i chwilę później Małopolskę - Bolesław II. Po jego śmierci kryzys: wewnętrzne spory wykorzystują niemieccy i polscy sąsiedzi, to pogłębia związki z Cesarstwem.
Państwo Piastów – legenda wg Galla: ze związku plemiennego nad środkową Wartą z głównym grodem w Gnieźnie, gdzie od IXw rządzili na zasadzie dziedzicznej potomkowie Siemowita Piastowica. W latach 60tych Xw książę Mieszko realizował już program zjednoczenia ogółu plemion dorzecza Odry i Wisły. Ter: Kujawy,Mazowsze, wschodnie Pomorze,potem Pomorze Zachodznie. Płacił trybut Cesarzowi z ziem sięgających „aż po Wartę”, do 1000r (Bolesław).
Oficjalna chrystianizacja od Czechów 966, 968 misyjne biskupstwo w Poznaniu
989 Mieszko zdobywa Śląsk, chwile pozniej Małopolskę i tuz przed śmiercią oddaje cale panstwo pod opiekę papieską – dagome iudex. Całkowite zjednoczenie nastąpiło na Zjeździe Gnieźnieńskim: nowemu biskupstwu gnieznienskiemu podporzadkowano kolobrzeskie,krakowskie i wroclawskie.
1025 – koronacja Bolesława jako władcy suwerennego. Lata 30te XIw – separatyzmy plemienne, ale pozniej odbudowanie aparatu wladzy panstwowej.