USUS po uzupełnieniu

Ubezpieczenia społeczne

Pytanie 1.

Proszę przedstawić zakres podlegania ubezp. społ. przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu USUS z uwzględnieniem wymiaru składki na poszczególne rodzaje ubezpieczenia.


Pozarolnicza działalność gospodarcza – art. 8 ust. 6 USUS jest to dz. gosp. w rozumieniu ustawy o swob. dział. gosp., artystyczna, wolny zawód, wspólnik spółki osobowej oraz jednoosobowej spółki z o.o. jak również wspólnicy spółki cywilnej, oraz prowadzący publ. oraz niepubliczne placówki oświatowe. Podleganie obowiązkowi ubezp.występuje od dnia rozpoczęcia działalności gospodarczej.

Prowadzący pozarolniczą dział. gosp. obowiązkowo podlega:

Dobrowolnie – ubezp. chorobowemu, w przypadku gdy ta działalność jest jedynym tytułem do ubezpieczeń.

Podstawą wpisu os. fiz. prowadzącej jednoosobową dział. gosp., lub wspólnika spółki cywilnej jest wpis do CEIDG, wniosek zgodnie z zasadą jednego okienka jest przekazywany do ZUS. Niezależnie od wpisu do CEIDG musi dokonać wpisu ubezp.zdrowotnego. Podstawą wpisu wspólników spółek prawa handlowego jest złożenie odpowiedniego indywidualnego formularza do ZUS.

Wysokość składki określają:

Osoby prowadzące pozarolniczą dział. gosp. oraz osoby z nimi współpracujące mogą zadeklarować kwotę przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek:

Max roczna kwota podstawy wymiaru składki: 250% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w poprzednim kwartale i nie może być wyższa niż 30-krotność przeciętnego wynagrodzenia określonego na podstawie 19 ust. 10 USUS.

Wymiar składki na poszczególne rodzaje ubezp.wynosi:


Pytanie 2

Proszę wskazać, jak rozstrzygnąć zbieg tytułów ubezpieczenia w postaci umowy zlecenia i prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.


Zbieg tytułów z umowy cywilnoprawnej i działalności gospodarczej reguluje wprost art. 9 ust. 2a

Osoba prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu tej działalności, jeżeli z tytułu wykonywania umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z KC stosuje się przepisy dot. zlecenia, oraz współpracy przy wykonywaniu tych umów podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 18 ust. 8. Może ona dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z tytułu, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, prowadząca jednocześnie pozarolniczą działalność, dla której właściwa jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o której mowa w art. 18a, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów, z zastrzeżeniem ust. 2c

Należy odnieść się także do art. 18 ust. 8, który określa podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.


Pytanie nr 3.

W jakim zakresie i z jakiego tytułu obowiązkowemu ubezp. społ.mu podlega osoba prowadząca kilka rodzajów pozarolniczej działalności gospodarczej i jaka jest minimalna podstawa wymiaru składki takiej osoby?


Obowiązkowo ubezp. emerytalnemu i rentowym podlegają m.in. os. fiz., które na obszarze RP są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi (art. 6 pkt 5 USUS).


Osoba prowadząca kilka rodzajów działalności pozarolniczej jest objęta:

- obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z jednego wybranego przez siebie rodzaju działalności – art. 9 ust. 3 USUS – zbieg tytułów ubezpieczeń,


- obowiązkowo wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezp. emerytalnemu i rentowym – art.  12 ust. 1 USUS.


- dobrowolnie ubezp. chorobowemu na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, w tym prowadzące pozarolniczą działalność gosp. – art. 11 ust. 2 USUS,

OKRES – osoby prowadzące dz. gosp. (również kilka jej rodzajów)


Podstawa wymiaru składek na ubezp.emerytalne i rentowe:

Przy czym przepis art. 18 a ust 1 nie mają zastosowania do osób, które:

  1. prowadzą lub w okresie ostatnich 60 m-cy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wyk. dz. gosp. prowadziły pozarolniczą działalność;

  2. wykonują dz. gosp. na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia dz. gosp. w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej dz. gosp.


Roczna podstawa wymiaru składek na ubezp. emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności (121 650,00 zł) prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gosp. narodowej na dany rok kalendarzowy (4 055,00zł), określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach (art. 19 ust. 1 USUS).

Podstawę wymiaru składek na ubezp. chorobowe oraz ubezp. wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezp. emerytalne i rentowe, przy czym nie stosuje się tu ograniczenia z art. 19 ust. 1. (art. 20 USUS).

Podstawa wymiaru składek na ubezp. chorobowe osób, które ubezp. chorobowemu podlegają dobrowolnie, nie może przekraczać miesięcznie 250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia – art. 20 ust. 3 USUS.


Pytanie 4.

W jakim zakresie ubezp. społ. podlega osoba pozostająca w kilku równoległych stosunkach pracy i jaka jest podstawa wymiaru składki na ubezp. społ. takiej osoby?


Pracownicy, z wyłączeniem prokuratorów, podlegają obowiązkowo ubezp. społ. z każdego stosunku pracy. Obowiązku ubezpieczeń nie wyłącza prawo do emerytury lub renty, jak również podleganie ubezp. z innego stosunku pracy. Każdy pracownik z każdej umowy o pracę podlega więc obowiązkowo ubezp. społ..

Poza systemem powszechnym znajdują się również sędziowie. Jednakże gdy sędzia lub prokurator zostanie np. zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako nauczyciel akademicki, to jako pracownik obowiązkowo będzie podlegał ubezp. społ.. Tak samo będzie, gdy zawrze umowę zlecenia lub będzie miał inny tytuł do ubezpieczeń wymieniony w tym przepisie.

Podstawa wymiaru – przychody, w rozumieniu przepisów o podatku doch. od os. fiz., uzyskiwane z tytułu każdego zatrudnienia w ramach stosunku pracy – art. 6 ust. 1 pkt. 1 w zw. z art. 18 ust. 1 USUS.


Pytanie 5.

Proszę przedstawić jakie skutki w sferze ubezp. społ.wywołuje zawarcie umowy o dzieło z własnym pracodawcą oraz porównać je ze skutkami zawarcia tego rodzaju umowy z innym zamawiającym. Proszę ocenić jaka kwota będzie stanowiła podstawę wymiaru składki oraz kto będzie jej płatnikiem w następującym stanie faktycznym: „Anna K. jest pracownikiem medycznym szpitala, w którym jest zatrudniona na umowę o pracę. Pracuje na zmiany za wynagrodzeniem 3000 złotych. Szpital zawarł umowę o świadczenie usług medycznych ze spółką z o.o., a spółka z kolei zawarła umowę zlecenia z Anną K., której przedmiotem było wykonywanie usług medycznych na rzecz Szpitala, pod jego nadzorem, ale w czasie wolnym od pracy przez Annę K., za wynagrodzeniem 2000 złotych.”

Odpowiedź na część I pytania

Za pracownika (art. 8 ust. 2a USUS) uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie:

WNIOSEK: od umowy o dzieło zawartej z własnym pracodawcą należy odprowadzać składki na ubezp. rentowe, emerytalne, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne, a także składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Podstawa ich wymiaru – łączny przychód zatrudnionego (do przychodu uzyskiwanego z etatu dolicza się przychód z umowy o dzieło, który ujmuje się w miesięcznym raporcie za ubezpieczonego).

Uwaga na wyjątki: w przypadku gdy pracodawca podpisze umowę o dzieło z pracownikiem przebywającym na urlopie bezpłatnym, wychowawczym lub macierzyńskim, które stanowią przerwę w opłacaniu składek z tytułu umowy o pracę, w tym przypadku od umowy o dzieło nie odprowadza się składek na ubezp.społ..

Ratio legis tego przepisu: wprowadzona przez ustawodawcę konstrukcja uznania przyjmującego zamówienie za pracownika dla celów ubezp. społ. zmniejsza atrakcyjność umów cywilnoprawnych jako instrumentu służącego obniżeniu kosztów pracy. Zawieranie umów cywilnoprawnych z własnymi pracownikami ma nie być dla pracodawcy opłacalne. Zasady podlegania ubezp. społ. w tym przypadku wpływają w znaczący sposób na praktykę. Konstrukcja uznania za pracownika dla celów ubezp. społ.przeciwdziała nadużywaniu umów cywilnoprawnych jako formy dodatkowego zatrudnienia u własnego pracodawcy (Marzena Szabłowska – Juckiewicz, Umowy cywilnoprawne w ubezpieczeniach społecznych).

Zawarcie umowy o dzieło z innym zamawiającym: przepisy USUS w przypadku umowy o dzieło co do zasady w ogóle nie wprowadzają obowiązku odprowadzania składek na ubezp.społ.. W tym zakresie istnieją jednak dwa wyjątki:

  1. zatrudnienie u własnego pracodawcy na podstawie umowy o pracę,

  2. świadczenie w ramach umowy o dzieło pracy na rzecz pracodawcy, z którym pracownik pozostaje w stosunku pracy.

Samo zawarcie umowy o dzieło z innym zamawiającym nie jest podstawą do dobrowolnego przystąpienia do ubezp. społ. Taką możliwość daje jednakże kontynuacja ubezpieczeń w sytuacji, gdy dana osoba wcześniej miała swój obowiązkowy tytuł do ubezpieczeń (np. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę, która uległa rozwiązaniu) – w takim przypadku były pracownik może w ciągu 30 dni od dnia ustania obowiązkowego tytułu złożyć wniosek o kontynuowanie ubezp. i samodzielnie opłacać za siebie składki, wykonując umowę o dzieło. Ta zasada dotyczy wszystkich osób, które utraciły pierwotny tytuł, lecz chcą kontynuować wcześniejsze ubezp. (w takim przypadku zachowują ciągłość). Poza tym, jeżeli umowa o dzieło jest jedynym tytułem do ubezp., można dobrowolnie odprowadzać składki na ubezp. społ. od kwoty nie niższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia brutto (1 850 zł).

Odpowiedź na część II pytania – rozwiązanie kazusu:

Zgodnie z treścią art.18 ust.1a USUS, w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezp. emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z KC stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

Potwierdził to również SN w uchwale 3 sędziów z dnia 2 września 2009 r., sygn. akt II UZP 6/09 – pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z innym podmiotem, jest płatnikiem składek na ubezp.społ. (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) za tę osobę (nie ma tego w uchwale SN, ale dot. to także składki zdrowotnej). W związku z tym pracodawca, a więc podmiot, na rzecz którego wykonywana jest praca w ramach umowy cywilnoprawnej, jest zobowiązany do rozliczania i opłacania należnych składek za wyżej wymienione osoby, tak jak za osoby wykonujące pracę w ramach umowy cywilnoprawnej zawartej z własnym pracodawcą.

Podsumowując, w tej sprawie podstawą wymiaru składek będzie zarówno umowa o pracę jak i umowa zlecenia – tj. kwota 5 000,00 zł (w zw. z art. 8 ust. 2a USUS), natomiast płatnikiem wszystkich składek będzie pracodawca.


Pytanie 6

W jakim zakresie i z jakiego tytułu obowiązkowemu ubezp. społ. podlega zleceniobiorca związany także umową o pracę z podmiotem, który nie jest zleceniodawcą?


Zleceniobiorca, którego podstawa wymiaru składek na ubezp.emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od wynagrodzenia minimalnego, podlega obowiązkowo ubezp. emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia, nawet jeżeli umowę zlecenia wykonuje na rzecz podmiotu nie będącego jego pracodawcą.


Podstawa prawna: – według Kasi - art. 9 ust. 1 (chyba powinno być ust. 1a - Krzysztof) USUS: Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezp. emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezp. emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a. (Według mnie ten przepis nie ma zastosowania do przedmiotowego pytania, ze wzglkdu na to, że odnosi się do osób zatrudnionych u pracodawcy na podstawie stosunku pracy lub wykonujących pracę na jego rzecz - Krzysztof).


- według mnie - art. 9 ust. 2C USUS: Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, której podstawa wymiaru składek na ubezp.emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezp. emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, lub z innych tytułów osiąga kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a.


Obowiązkowo z tytułu wykonywania umowy zlecenia Zleceniobiorca podlega zawsze ubezp. zdrowotnemu.


Ponadto z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz zleceniodawcy, nie będącego pracodawcą zleceniobiorcy, przy osiąganiu przychodu wyższego niż minimalne miesięczne wynagrodzenie, zleceniobiorca może podlegać dobrowolnie na swój wniosek ubezp. emerytalnemu i rentowemu z tego tytułu.


  1. Na jakich zasadach ubezpieczeniom społecznym podlega radca prawny, w zależności od formy, w jakiej wykonuje swój zawód?

Zgodnie z art. 8 ustawy o radcach prawnych, radca wykonuje zawód:

  1. w ramach stosunku pracy;

  2. na podstawie umowy cywilnoprawnej;

  3. w kancelarii radcy prawnego;

  4. w spółce.

W zależności od formy wykonywanego zawodu zróżnicowane będą zasady ubezpieczeń społecznych, którym taki radca podlega. Składki na ubezpieczenie społeczne radcy prawnego opłacają jednostki organizacyjne zatrudniające radcę prawnego (w ramach stosunku pracy), spółki lub osobiście radcowie prawni wykonujący zawód w kancelarii radcy prawnego lub w spółkach – art. 226 ustawy o radcach prawnych.

UMOWA O PRACĘ:

Radca prawny jako pracownik będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym – art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ubezpieczeniu chorobowemu – art. 11 ust. 1 ustawy, oraz ubezpieczeniu wypadkowemu – art. 12 ust. 1 ustawy.

Podstawę wymiaru składki stanowić będzie przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Gdy radca prawny zatrudniony na podstawie umowy o pracę, realizuje czynności polegające na zastępstwie procesowym i otrzymuje zasądzone prawomocnym wyrokiem sądu należności z tego tytułu - należności te należy traktować jako przychód ze stosunku pracy – podlega on takim samym zasadom (w zakresie obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne) jak zwykłe wynagrodzenie za pracę.

UMOWA CYWILNOPRAWNA:

Dwie sytuacje:

  1. Radca prawny jednocześnie prowadzi działalność pozarolniczą – jeżeli radca prowadzi działalność i w jej ramach zawiera umowę zlecenia z danym podmiotem, a przedmiot prowadzonej działalności jest tożsamy z przedmiotem wykonywanej umowy zlecenia (świadczenie pomocy prawnej) i dla celów podatkowych przychód z tej umowy jest traktowany jako przychód z działalności, wówczas umowa zlecenia nie jest traktowana jako odrębny tytuł do ubezpieczeń. Będzie to jedna z umów, na podstawie której działalność jest prowadzona, a więc tytułem do ubezpieczeń dla takiego radcy będzie jedynie prowadzona działalność. Zleceniodawca nie będzie w takim wypadku zgłaszał go do ubezpieczenia, ani odprowadzał składek.

  2. Radca prawny nie prowadzi działalności, a umowa zlecenia jest jedynym tytułem do ubezpieczeń – podlega ubezpieczeniom jako zleceniobiorca. Będzie podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu, jak również zdrowotnym. Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy – art. 13 pkt 2 ustawy.

Podstawa wymiaru składek:

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. A więc podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zleceniobiorcy stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzyskiwany przez zleceniobiorcę z tytułu wykonywanej umowy. Przy czym roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy – art. 19 ust. 1 ustawy. Do osiągnięcia tej maksymalnej kwoty składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oblicza się i przekazuje do Zakładu od podstawy wymiaru ustalonej zgodnie z art. 18 ustawy, a od nadwyżki ponad tę kwotę nie pobiera się składek – art. 19 ust. 3 ustawy.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe – art. 20 ust. 1 ustawy. Nie ma zastosowania ograniczenie w postaci maksymalnej kwoty – art. 20 ust. 2 ustawy. Ubezpieczenie chorobowe natomiast w przypadku umowy zlecenia jest dobrowolne, a więc podstawa wymiaru składek nie może przekraczać miesięcznie 250 % prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia – art. 20 ust. 3 ustawy.

Składki na ubezpieczenie:

  1. Emerytalne – finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni (zleceniobiorca) i płatnicy składek (zleceniodawca) – art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy;

  2. Rentowe – finansują z własnych środków, w wysokości 1,5% podstawy wymiaru ubezpieczeni (zleceniobiorca) i w wysokości 6,5% podstawy wymiaru płatnicy składek (zleceniodawca) – art. 16 ust. 1b ustawy;

  3. Chorobowe – finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni (zleceniobiorcy) – art. 16 ust. 2 ustawy;

  4. Wypadkowe – finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek (zleceniodawcy) – art. 16 ust. 3 ustawy.

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe ubezpieczeni – zleceniobiorcy – sami obliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu.

WŁASNA DZIAŁALNOŚĆ POZAROLNICZA – KANCELARIA:

Radca prawny prowadzący własną działalność podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym – art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy, oraz ubezpieczeniu wypadkowemu – art. 12 ust. 1 ustawy. Natomiast ubezpieczeniu chorobowemu podlega dobrowolnie – art. 11 ust. 2 ustawy. Radca taki podlega ubezpieczeniom od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej – art. 13 pkt 4 ustawy.

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób prowadzących pozarolniczą działalność finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni (radca prawny) – art. 16 ust. 4 pkt 1 ustawy. Sami ubezpieczeni również obliczają i przekazują te składki co miesiąc do Zakładu – art. 17 ust. 3 ustawy.

Podstawa wymiaru składek: art. 18 ustawy – zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek.

Zgodnie z orzeczeniem SN z dnia 10.04.2013 r. (II UZP 2/13), do adwokatów i radców prawnych podejmujących działalność pozarolniczą stosuje się art. 18a ustawy, tj. w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe może stanowić zadeklarowana kwota w wysokości nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.

SPÓŁKA:

Wspólnik spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej uważany jest również za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność – art. 9 ust. 6 pkt 4 ustawy. Aktualne więc będą uwagi poczynione w punkcie wyżej.

W przypadku natomiast wspólnika spółki cywilnej, możemy mieć do czynienia z dwiema sytuacjami:

  1. Spółka cywilna jako płatnik składek wspólników i pracowników – na spółce ciąży obowiązek zgłoszenia wszystkich tych podmiotów do ubezpieczenia, co wiąże się ze sporządzaniem i przekazywaniem co miesiąc do ZUS dokumentów rozliczeniowych i opłacania składek.

  2. Gdy wspólnicy opłacają składki samodzielnie – każdy wspólnik samodzielnie zgłasza się i rozlicza, przekazując dokumenty i opłacając składki na własne ubezpieczenia, w całości z własnych środków. Spółka zgłasza jedynie pracowników.


  1. Proszę przedstawić strukturę podziału składki na ubezpieczenie społeczne, na przykładzie stosunku pracy i wskazać, w jakim zakresie do jej pokrycia zobowiązany jest pracodawca, a w jakim pracownik.

Od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy pracownik podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym – emerytalnemu, rentowym, chorobowemu oraz wypadkowemu.

Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Natomiast stopa procentowa składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń – art. 15 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Stopy procentowe składek na ubezpieczenia społeczne:

1. emerytalne – 19,52 % podstawy wymiaru, składki finansują z własnych środków, w równych częściach ubezpieczeni (pracownicy) i płatnicy (pracodawcy) – art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy – płacą oni po 9,76 % od podstawy wymiaru;

2. rentowe –8,00 % podstawy wymiaru, składki finansują z własnych środków w wysokości 1,5 % podstawy wymiaru ubezpieczeni (pracownicy) i w wysokości 6,5 % podstawy wymiaru płatnicy (pracodawca) – art. 16 ust. 1b ustawy;

3. chorobowe – 2,45 % podstawy wymiaru, składki finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni (pracownicy) – art. 16 ust. 2 ustawy;

4. wypadkowe – od 0,40 % do 8,12 % podstawy wymiaru, składki finansują w całości, z własnych świadków, płatnicy składek (pracodawca) – art. 16 ust. 3 ustawy. Zasady różnicowania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe określa ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych i rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków.

Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za pracownika obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do ZUS w całości pracodawcy – art. 17 ust. 1 ustawy. Pracodawcy są zobowiązani do obliczania, rozliczania i przekazywania składek zarówno w części, która jest finansowana przez nich, jak i w części finansowanej przez ubezpieczonego (pracownika). W myśl art. 17 ust. 2 ustawy części składek finansowane przez ubezpieczonych są przez płatnika obliczane i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych – przekazywane do ZUS.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

  1. Proszę wskazać, w jaki sposób oblicza się składkę na ubezpieczenie zdrowotne i od jakich przychodów jest ona potrącana oraz kto ją finansuje?


Problematyka składki na ubezpieczenie zdrowotne uregulowana jest przede wszystkim w dziale IV rozdziale 2 (art. 79 – 95) ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.


Składka na ubezpieczenie zdrowotne:


Zgodnie z brzmieniem art. 79 ustawy składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki i jest składką miesięczną – osoby odprowadzające składkę są obowiązane, bez uprzedniego wezwania, opłacać te składki za każdy miesiąc kalendarzowy, i niepodzielną – ubezpieczeni, którzy odprowadzają składkę od kwoty, która nie odpowiada ich rzeczywistym przychodom, zapłacą taką samą składkę zarówno wówczas, gdy podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu przez cały miesiąc, jak i wówczas, gdy ubezpieczeniem objęci są jedynie przez kilka dni danego miesiąca.


Podstawa wymiaru składki:


Podstawa jest różna, w zależności od tytułu objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym.

1. Rolnik prowadzący działalność w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej – podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne rolnika stanowi zadeklarowana kwota odpowiadająca dochodowi ustalonemu dla opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, w kwocie nie niższej niż minimalne wynagrodzenie (lub kwocie odpowiadającej minimalnemu wynagrodzeniu w przypadku prowadzenia działalności niepodlegającej opodatkowaniem PIT).

2. Pracownicy, osoby wykonujące pracę nakładczą, zleceniobiorcy i osoby z nimi współpracujące, osoby duchowne, osoby pobierające świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osoby pobierające zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, osoby pobierające świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia, osoby odbywające służbę zastępczą, funkcjonariusze Służby Celnej – dla określenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy dotyczące podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, co oznacza, że podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne stanowi co do zasady przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ustawa wprowadza pewne wyjątki. Przy obliczaniu wymiaru składki:

- nie stosuje się wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną (art. 81 ust. 5 ustawy),

- nie stosuje się ograniczenia maksymalnej podstawy wymiaru składki do kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej za dany rok kalendarzowy (art. 81 ust. 5 w zw. z art. 19 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych),

- podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowane przez ubezpieczonego niebędącego płatnikiem składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego (ar. 81 ust. 6 ustawy),

- do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne (wszystkich ubezpieczonych) nie zalicza się zasiłku przyznawanego na podstawie przepisów o ubezpieczeniu chorobowym lub wypadkowym (art. 67 ust. 6 ustawy).

3. Osoby prowadzące działalność pozarolniczą lub osoby z nimi współpracujące (z wyłączeniem osób, które zawiesiły działalność gospodarczą) – podstawę wymiaru składki stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale, włącznie z wypłatami z zysku. Ustalona w ten sposób składka obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku (art. 81 ust. 2 ustawy).

4. Żołnierze zawodowi oraz odbywający nadterminową zasadniczą służbę wojskową i służbę okresową, policjanci, funkcjonariusze: ABW, AW, CBA, SKW, SWW, BOR, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej – podstawę wymiaru składki stanowi kwota odpowiadająca ich uposażeniu.

5. Posłowie, sędziowie i prokuratorzy – podstawę wymiaru składki stanowi kwota odpowiadająca wysokości ich uposażenia lub wynagrodzenia.

6. Emeryci i renciści – podstawą jest kwota brutto emerytury lub renty.

7. Bezrobotni – podstawą jest kwota odpowiadająca wysokości pobieranego zasiłku dla bezrobotnych lub stypendium.


Powyższe wyliczenie jest jedynie przykładowe. Pełny katalog można zrekonstruować na podstawie art. 80 oraz 81 w zw. z art. 66 ustawy.


Zbieg tytułów oraz uzyskiwanie kilku przychodów w ramach jednego tytułu:


Jeżeli ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, to składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie – art. 82 ust. 1 ustawy. Podobnie jest w przypadku uzyskiwania kilku przychodów z jednego tytułu ubezpieczenia – art. 82 ust. 2 ustawy.

Tak samo, jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności, wymienionych w art. 82 ust. 5 ustawy, to składkę odprowadza odrębnie od każdego rodzaju – art. 82 ust. 3 ustawy. Natomiast jeżeli taki ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności, to odprowadza składkę odrębnie od każdej prowadzonej spółki – art. 82 ust. 4 ustawy.


Obliczanie składki na ubezpieczenie zdrowotne:


Pierwszym krokiem jest obliczenie składki należnej, tj. 9% od odpowiedniej podstawy wymiaru składki. Następnie sprawdzamy czy składka nie podlega ograniczeniu ze względu na kwotę podatku dochodowego. Nie zawsze bowiem składka będzie odprowadzana w pełnej wysokości. Na podstawie art. 83 ustawy należy sprawdzić, czy obliczona w ten sposób składka nie jest wyższa od zaliczki na podatek dochodowy. Jeżeli składka jest wyższa niż zaliczka na podatek dochodowy, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości zaliczki na podatek (z wyjątkami określonymi w art. 83 ust. 3 ustawy) – art. 83 ust. 1 ustawy. W przypadku nieobliczania zaliczki na podatek dochodowy przez płatnika, od przychodów stanowiących podstawę wymiaru składki, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości 0 zł – art. 83 ust. 2 ustawy.

Ponadto, zgodnie z art. 27b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zw. z art. 95 ustawy, składka na ubezpieczenie zdrowotne, w wysokości nie wyższej niż 7,75% podstawy wymiaru składki podlega odliczeniu od podatku, od ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, karty podatkowej oraz zryczałtowanego podatku dochodowego od osób duchownych. Pozostałą część składki, tj. 1,25%, która nie jest odliczana od podatku, ubezpieczony pokrywa z własnej kieszeni – jest potrącana z uzyskiwanego przez niego dochodu.


Finansowanie składki na ubezpieczenie zdrowotne:


`Zasadą jest, iż składkę na ubezpieczenie zdrowotne finansują sami ubezpieczeni – art. 84 ustawy. Art. 85 i 86 ustawy przewidują jednak sytuacje, w których składka opłacana jest przez inne podmioty, m.in.: w przypadku osób pozostających w stosunku pracy, w stosunku służbowym albo odbywających służbę zastępczą – pracodawca albo podmiot zobowiązany do wypłaty świadczeń pracowniczych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, oraz za osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia – zamawiający. Składka opłacana jest także przez instytucję zgłaszającą daną osobę do ubezpieczenia zdrowotnego ze środków pochodzących z budżetu państwa. Do takich osób należą, m. in. (jeżeli nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu):

- żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową – z części pozostającej w dyspozycji Ministra Obrony Narodowej;

- studenci oraz słuchacze studiów doktoranckich – szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie, w której osoby te odbywają studia;

- osoby pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej – ośrodek pomocy społecznej.


10. Proszę wyjaśnić pojęcie nienależycie pobranych świadczeń w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zasady ich zwrotu i terminy przedawnienia.


nienależnie pobrane świadczenia – są to świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania oraz świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia. (art. 84 ust. 1 ustawy systemowej)


zasady zwrotu nienależnie pobranych świadczeń:

- zobowiązanymi do zwrotu świadczeń nienależnie pobranych są osoby, z którymi organ ubezpieczeń społecznych jest związany stosunkiem ubezpieczenia społecznego, którym świadczenia wypłaca i do których je adresuje. Obowiązkiem zwrotu świadczeń może być obciążony płatnik lub inny podmiot, jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało wywołane przekazaniem przez ten podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość,

- warunek konieczny ustalenia obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia stanowi świadomość osoby, która świadczenie pobrała, co do faktu, że zostało jej ono wypłacone bez podstawy prawnej, przy czym o istnieniu tej świadomości przesądza (domniemanie ustawowe) dokonanie pouczenia o okolicznościach ustania prawa do świadczeń albo wstrzymania ich wypłaty. Pouczenia powinien dokonać organ, który będzie wypłacać świadczenia; stanowi ono integralną część każdej decyzji rentowej,

- kwoty nienależnie pobranych świadczeń ustalone prawomocną decyzją oraz kwoty odsetek i kosztów upomnienia, podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń, a jeżeli prawo do świadczeń nie istnieje - ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,

- nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata,

- świadczenie nienależne podlega zwrotowi wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych w przepisach prawa cywilnego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane. W takich okolicznościach kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek za zwłokę.

- Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty (w formie umowy), jeżeli:

1) zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub

2) kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

- należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, których termin płatności odroczono lub które rozłożono na raty, nie podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń,

- jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.



termin przedawnienia należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń - 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. (art. 84 ust.7 ustawy systemowej)

Przedawnieniu nie ulegają należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

Pytanie 11. Jakie należności wchodzą w zakres pojęcia „należności z tytułu składek" i z jakim terminem ulegają przedawnieniu?

Należności z tytułu składek zdefiniowane zostały w art. 24 ust. 2. USUS. Jest pojęciem szerszym niż definicja składki z art. 4 pkt 3 USUS.


Należności z tytułu składek nieopłaconych w terminie Zakład ma obowiązek dochodzić jeżeli nie uległy przedawnieniu. Może je egzekwować w trybie:

Tytułem egzekucyjnym zgodnym z art. 777 KPC są administracyjne tytuły wykonawcze obejmujące składki na ubezp. społ., ubezp. zdrow. oraz FUS. Nie są tytułami egzekucyjnymi tytuły wyk. dot. składek na Fundusz Pracy.

Termin przedawnienia należności z tytułu składek dla zobowiązań powstałych od dnia 01.01.2012 r. wynosi 5 lat i liczony jest od upływu terminu wymagalności, którym jest termin płatności składki (w zależności od rodzaju składki to 5, 10, 15 dzień następnego miesiąca).

Przedawnienie powoduje wygaśnięcie zobowiązań wobec Zakładu - czyli, Zakład nie może dochodzić należności, ale również płatnik nie może ich dobrowolnie opłacić.

Przedawnieniu nie ulegają należności zabezpieczone hipoteką bądź zastawem - jednakże egzekwowane mogą być wyłącznie z przedmiotu hipoteki lub zastawu w kwocie z odsetkami; ustalonej na dzień upływu przedawnienia, (tzn. od upływu przedawnienia nie liczymy dalszych odsetek).

Termin przedawnienia ulega przerwaniu wyłącznie po uprawomocnieniu się postanowienia o upadłości lub umorzenia postępowania upadłościowego (po ustaniu tej przyczyny termin biegnie na nowo).

Termin przedawnienia ulega zawieszeniu (po ustaniu przyczyny termin biegnie dalej
z uwzględnieniem czasu sprzed zawieszenia):

Przedawnienie osoby trzeciej lub następcy prawnego upływa po 5 latach liczonych od końca roku kalendarzowego w którym decyzja została wydana.

W latach 2003 - 2013 obowiązywał 10 letni termin przedawnienia, w zw. z tym wprowadzono przepisy przejściowe, polegające na tym, że w przypadku zobowiązań o których mowa powstałych do 31 grudnia 2011, których upływ 10 letniego terminu przedawnienia jest bardziej korzystny niż upływ 5 letniego terminu przedawnienia liczony od 1 stycznia 2012 r. to stosuje się ten 10 letni termin przedawnienia, jeśli nie jest bardziej korzystny, to przedawnienie 5 lat liczone jest od dnia 1 stycznia 2012 r.

Przykłady:

Termin wymagalności 5 maja 2005 r. - przedawnienie 10 lat upływa 4 maja 2015 r. , bardziej korzystne niż 5 lat liczonych od 1 stycznia 2012 r., które upływają 31 grudnia 2016 r.

Termin wymagalności 16 grudnia 2011 r. - przedawnienie 10 lat upływa 15 grudnia 2021 r., bardziej korzystne jest liczenie terminu przedawnienia 5 lat od dnia 1 stycznia 2012 r. - który upływa w dniu 31 grudnia 2016 r.


Pytanie 12.

Czy ZUS może zastosować jakieś ulgi w zakresie obowiązku zapłaty należności z tytułu składek, jeżeli tak, to w jakich okolicznościach i w jakim trybie?


ZUS może stosować ulgi w zakresie obowiązku zapłaty należności z tytułu składek:

  1. odroczyć termin płatności składek:

    • na wniosek takiego płatnika,

    • jeżeli przedsiębiorca nie ma możliwości terminowego zrealizowania obowiązku opłacenia składek ubezp za siebie i zatrudniane osoby,

    • polega na wyznaczeniu nowego, dłuższego terminu bez naliczania z tego tytułu odsetek za zwłokę od dnia następującego po dniu wpływu wniosku,

    • ZUS ustala nowy termin, który uniemożliwia podjęcie czynności zmierzających do przymusowego wyegzekwowania należności w drodze post. egzekucyjnego przed upływem nowego, wyznaczonego terminu.

    • ZUS pobiera opłatę prolongacyjną z tytułu odroczenia terminu zapłaty w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę obowiązującej w dniu podpisania umowy.

    • Wniosek płatnik musi złożyć najpóźniej przed upływem ostatniego terminu płatności danej składki,

    • odroczenie może dot. tylko należności finansowanej przez płatnika,

    • ulgi tej nie można zastosować do kwot składek w części finansowanej przez ubezpieczonych niebędących jednocześnie ich płatnikami.

  2. wyrazić zgodę na spłatę zaległości w ramach układu ratalnego - rozłożenie na wniosek płatnika należności na raty, z uwzględnieniem jego płatniczych możliwości,

    • może dot. zaległych, jak i przyszłych składek,

    • od składek rozłożonych na raty nie nalicza się odsetek za zwłokę od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o rozłożenie. - odsetki naliczane są tylko od dnia następującego po upływie terminu płatności do dnia wpływu wniosku,

    • płatnik, który otrzymał od ZUS zgodę na raty, nie jest traktowany jako dłużnik, a należności rozłożone na raty nie są wymagalne, jeżeli płatnik składek reguluje postanowienia zawartego układu ratalnego.

  3. umorzyć należności z tytułu nieopłaconych składek przy spełnieniu przez płatnika określonych warunków:

    • umorzenie możliwe tylko w przypadku całkowitej nieściągalności (należności z tytułu składek na ubezp.społ. ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezp.mogą być umarzane bez spełnienia powyższej przesłanki, jeżeli jest to uzasadnione),

    • umorzyć można tylko składki finansowane ze środków płatnika składek.

Z wnioskiem o ulgę mogą wystąpić m.in.:

Warunkiem niezbędnym do rozpoznania sprawy o udzielenie ulgi jest złożenie wraz z wnioskiem (o rozłożenie spłaty zadłużenia na raty, o odroczenie) dokumentacji umożliwiającej ocenę zasadności udzielenia ulgi. Zakres dokumentów jakie należy dołączyć do wniosku jest zależny od rodzaju prowadzonej działalności i formy opodatkowania (np. sprawozdania finansowe, wyciąg z księgi przychodów i rozchodów).

Wniosek można złożyć pisemnie (za pośrednictwem poczty lub firmy kurierskiej bądź osobiście w każdej jednostce ZUS), ustnie do protokołu (w jednostce ZUS), elektronicznie, a nawet telefonicznie (aby złożyć wniosek w tej formie dłużnik musi mieć profil na platformie PUE).

Wniosek rozpatrywany jest niezwłocznie w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia skompletowania dokumentacji niezbędnej do rozpatrzenia sprawy i nie później niż w terminie dwóch miesięcy od dnia wpływu wniosku.

Gdy ZUS podejmie decyzję o wyrażeniu zgody na rozłożenie spłaty zadłużenia na raty / odroczenie, dłużnik informowany jest o konieczności podpisania umowy cywilnoprawnej, która określa szczegółowe warunki realizacji ulgi.

Umowa podpisywana jest w terenowej jedn. org. ZUS może też zostać wysyłana w dwóch egzemplarzach do dłużnika na wskazany przez niego adres. Dłużnik zobowiązany jest niezwłocznie podpisać umowę i odesłać oba egzemplarze do ZUS, który po jej podpisaniu przesyła ponownie jeden egzemplarz do dłużnika.


Inne rodzaje (formy) ulg:

Mimo nieopłacania składki, osoby te nadal podlegają ubezp. zdrowotnemu, a ze zwolnienia od opłat mogą korzystać tylko w m-ch, w których spełniają w/w wymogi.

Przedsiębiorcy spełniający określone wymogi, którzy opłacają składki tylko za siebie (ew. za osoby z nimi współpracujące) mogą być zwolnione od obowiązku comiesięcznego przekazywania do ZUS dokumentów rozliczeniowych.

Warunki:


Pytanie 13

Przy spełnieniu jakich przesłanek możliwe jest umorzenie należności z tytułu składek na ubezp. społ.? Proszę omówić także możliwość umorzenia składek wobec płatnika, który jest jednoczenie ubezpieczonym.


Art. 28 ust. 2 i 3 USUS określa, że należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, tj. gdy:

  1. dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podst. odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby 3;

  2. sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył post. upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 233 i 978);

  3. nastąpiło zaprzestanie prowadzenia dział. przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby 3 (w rozumieniu OP),

  4. nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym post. likwidacyjnym;

  5. wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w post. egzekucyjnym;

  6. nie nastąpiło zaspokojenie należności w umorzonym post. upadłościowym (uwaga: nie stosuje się do składek w części fin. przez ubezpieczonego, chyba że jest on jednocześnie płatnikiem składek;

  7. naczelnik US lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;

  8. jest oczywiste, że w post. egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.



Umorzenie składek powoduje także:



Wyjątek dot. należności z tytułu składek na ubezp. społ. ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia, które mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności (art. 28 ust. 3a USUS).

Zgodnie z postanowieniami § 3 Rozp. MGPiPS z dnia 31.07.2003 r. w sprawie szczeg. zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezp. społ. ZUS może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:

    1. gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;

    2. poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tyt. składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;

    3. przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.


Pytanie 14. Jakie warunki muszą być spełnione, aby przedsiębiorca mógł domagać się umorzenia należności z tyt. składek, mimo braku ich całkowitej nieściągalności?

Zgodnie z art. 28 ust. 3a USUS należności z tyt. składek na ubezp.społ. ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia, mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności.

Przypadki te określa Rozp. MGPiPS z dnia 31 lipca 2003 r. w spr. szczeg. zasad umarzania należności z tyt. składek na ubezp.społ. (Dz.U 2003.141.1365).

Zgodnie z § 3. ust. 1 ww. rozp. ZUS może umorzyć należności z tyt. składek jeśli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny (wspólnie zamieszkujące i gospodarujące z zobowiązanym osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające z zobowiązanym w faktycznym związku) w szczególności w przypadku:

  1. gdy opłacenie należności z tyt. składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych; wnioskodawca musi wykazać, że zasługuje na przyznanie mu tej ulgi, musi przekonać organ, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny (WSA Gorzów Wlkp. I SA/Go 1012/10).

  2. poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tyt. składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności (pozarolnicza działalność w rozumieniu art. 8 ust. 6 USUS); W przepisie § 3 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia MGPiPS z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezp.społ. nie ma mowy o "miejscu" prowadzenia działalności (siedzibie przedsiębiorcy) lecz o "prowadzeniu działalności". Zarówno wykładnia literalna, jak również celowościowa tego przepisu prowadzi do wniosku, że ocena tego, czy działalność może być dalej prowadzona nie sprowadza się do ustalenia, że poniesione straty materialne są związane z siedzibą tej działalności. Nie jest bowiem wykluczone, że klęska żywiołowa jaka dotyka przedsiębiorcę poza miejscem prowadzenia działalności może uniemożliwiać dalsze jej prowadzenie (WSA Warszawa V SA/Wa 2762/13).

  3. przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności. Przewlekła choroba zobowiązanego może stanowić podst. ubiegania się o umorzenie należności z tytułu składek tylko wówczas, gdy pozbawia ona zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu pozwalającego na opłacenie należności. W przypadku, gdy zobowiązany mimo istnienia choroby uzyskuje dochody, wspomniana podstawa umorzenia nie ma zastosowania (WSA Lublin III SA/Lu 56/12).



Pytanie 15.

Czy od decyzji organu rentowego (Oddziału ZUS) odmawiającej wnioskodawcy umorzenia należności z tyt. składek na ubezp.społ. przysługuje odwołanie do sądu powszechnego-sądu ubezpieczeń społecznych, a jeśli nie, to czy i w jakim trybie taka decyzja może być zakwestionowana?

Od decyzji organu rentowego odmawiającej wnioskodawcy umorzenia należności z tyt. składek na ubezp.społ. nie przysługuje odwołanie do sądu powszechnego. Jest to jeden z dwóch wyjątków od zasady z art. 1 KPC rozpatrywania przez sady powszechne odwołań od decyzji organu rentowego wyrażony w art. 83 ust. 4 USUS. Decyzja w tym przypadku opiera się na tzw. uznaniu administracyjnym. (NSA II GSK 1438/11).

Droga odwoławcza składa się z dwóch etapów:

  1. wniosek do prezesa ZUS o ponowne rozpatrzenie sprawy,

  2. następnie droga sądowo-administracyjna.

ad. 1) Decyzja o odmowie umorzenia należności z tyt. składek na ubezp.społ. może być zakwestionowana przez Prezesa ZUS. Do Prezesa ZUS strona wnosi o ponowne rozpatrzenie sprawy na zasadach dotyczących decyzji wydanej w I instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dot. odwołań od decyzji określone w KPA. Prezes ZUS rozpatrując wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy związany jest zasadami KPA, w tym zobowiązany jest: przestrzegać zasady dochodzenia do prawdy materialnej; tj. podejmować wszelkie działania niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy; należycie i wyczerpująco informować wnioskodawcę o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie jego obowiązków lub praw, będących przedmiotem postępowania administracyjnego; w sposób wyczerpujący zebrać, rozpatrzyć i ocenić cały materiał dowodowy oraz uzasadnić swoje rozstrzygnięcie. Prezes ZUS podejmuje ponownie decyzję, w której albo utrzymuje w mocy poprzednią decyzję, albo ją uchyla i zmienia.

ad. 2) Jeśli wnioskodawca nie jest zadowolony z decyzji może wnieść skargę do NSA. Skargę do NSA składamy zgodnie z art. 52 i 53 PPSA adresujemy do WSA i składamy za pośrednictwem ZUS wyda w terminie 30 dni od doręczenia decyzji przez Prezesa ZUS. Zasadnicza i kluczowa dla wnoszącego odwołanie różnica pomiędzy sposobem działania Powszechnego Sądu Pracy a Sądu Administracyjnego polega na tym, iż sąd administracyjny nie ocenia „słuszności" samego rozstrzygnięcia zawartego w wydanej decyzji, a jedynie sprawuje kontrolę nad prawidłowością jej wydania:

Brak możliwości ingerowania przez sąd administracyjny w treść decyzji wynika z faktu, iż decyzja ZUS, a następnie Prezesa ZUS (rozpatrującego wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy), ma charakter uznania administracyjnego, więc sąd administracyjny bada jedynie jej legalność.

Przekłada się to przede wszystkim na fakt, iż o ile Sąd Powszechny może dokonać zmian w decyzjach wydanych przez ZUS, to Sąd Administracyjny takich możliwości nie ma: Sądy Administracyjne nie są powołane do wkraczania w merytoryczną treść rozstrzygnięcia, nie mogą przejmować funkcji administrowania na siebie. (NSA III SA 764/00).


Pytanie nr 16

Jakie są uprawnienia, a jakie obowiązki inspektorów kontroli ZUS, którzy dokonują kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych?

Zakres kontroli na podstawie art. 86 ust. 2 USUS obejmuje w szczególności:

Inspektorzy mają prawo:

  1. badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli (art. 87 ust. 1 pkt 1 USUS);

  2. dokonywać oględzin i spisu składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek (art. 87 ust. 1 pkt 1a USUS);

  3. zabezpieczać zebrane dowody (art. 87 ust. 1 pkt 2 USUS);

  4. żądać udzielania informacji przez płatnika składek i ubezpieczonego (art. 87 ust. 1 pkt 3 USUS);

  5. legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeśli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli (art. 87 ust. 1 pkt 4 USUS)

  6. przesłuchiwać świadków (art. 87 ust. 1 pkt 5 USUS);

  7. przesłuchiwać płatnika składek i ubezpieczonego, jeżeli z powodu braku lub po wyczerpaniu innych środków dowodowych pozostały niewyjaśnione okoliczności mające znaczenie dla postępowania kontrolnego (art. 87 ust. 1 pkt 6 USUS);

  8. dla celów kontroli wykorzystuje informacje zawarte na kontach ubezpieczonych i na kontach płatników składek (art. 87 ust. 2 USUS);

  9. do wstępu i do poruszania się po terenie siedziby płatnika oraz miejsc prowadzenia przez niego działalności, na podstawie upoważnienia, bez potrzeby uzyskiwania przepustki; inspektorzy nie podlegają rewizji osobistej przewidzianej w wew. regulaminie określonym przez płatnika składek (art. 90 ust. 1 USUS);

  10. wykonywać czynności kontrolne poza terenem siedziby płatnika oraz miejscami prowadzenia przez niego działalności a także w miejscu prowadzenia działalności przez osoby 3 w zw. z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podst. odrębnych umów, w razie niezapewnienia przez płatnika składek warunków, o których mowa w art. 88 ust. 1 pkt 3 (tj. warunki niezbędne do przeprowadzenia czynności kontrolnych, w tym udostępnienie środków łączności, z wyjątkiem środków transportowych, oraz innych niezbędnych środków tech. do wykonania czynności kontrolnych, którymi dysponuje płatnik) , a także w przypadkach, gdy charakter czynności tego wymaga (art. 90 ust. 4 USUS). W takich przypadkach płatnik składek jest obowiązany, na żądanie inspektora kontroli Zakładu, wydać określone przez niego dokumenty wymienione w art. 88 ust. 1 pkt 1 (wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób trzecich w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie odrębnych umów ) na czas niezbędny do przeprowadzenia czynności kontrolnych, nie dłuższy jednak niż 3 tygodnie. Czynności w tym zakresie są prowadzone w terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu. Z wydania dokumentów sporządza się protokół, który podpisuje również płatnik składek.

Inspektorzy mają obowiązek:

17 Proszę przedstawić zasady przeprowadzania czynności kontrolnych przez ZUS u płatnika składek oraz prawa i obowiązki płatnika składek w czasie kontroli.

Podstawa prawna:

→ art. 86 – 92a USUS

→ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania kontroli płatników składek

→ art. 77 – 84d USDG

I Zasady przeprowadzania czynności kontrolnych przez ZUS u płatnika składek

art. 86 ust. 2 USUS [zakres kontroli]

Kontrola może obejmować w szczególności:


Art. 87 USUS [uprawnienia inspektora kontroli]

1.W trakcie przeprowadzania kontroli inspektor kontroli Zakładu ma prawo:

1. badać wszelkie księgi, dokumenty finansowo-księgowe i osobowe oraz inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli;

1a. dokonywać oględzin i spisu składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek;

2. zabezpieczać zebrane dowody;

3. żądać udzielania informacji przez płatnika składek i ubezpieczonego;

4. legitymować osoby w celu ustalenia ich tożsamości, jeśli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli;

5. przesłuchiwać świadków;

6. przesłuchiwać płatnika składek i ubezpieczonego, jeżeli z powodu braku lub po wyczerpaniu innych środków dowodowych pozostały niewyjaśnione okoliczności mające znaczenie dla postępowania kontrolnego.

2. Inspektor kontroli Zakładu wykorzystuje dla celów kontroli informacje zawarte na kontach ubezpieczonych i na kontach płatników składek.

Art. 89 USUS [obowiązki inspektora kontroli]

1. Inspektor kontroli Zakładu wszczyna kontrolę u płatnika składek po okazaniu legitymacji służbowej i po doręczeniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.

1a. Upoważnienie, o którym mowa w ust. 1, powinno zawierać co najmniej:

1) wskazanie podstawy prawnej;

2) oznaczenie jednostki organizacyjnej Zakładu;

3) datę i miejsce wystawienia;

4) imię i nazwisko inspektora kontroli Zakładu oraz numer jego legitymacji służbowej;

5) oznaczenie kontrolowanego płatnika składek;

6) wskazanie daty rozpoczęcia kontroli i przewidywanego terminu zakończenia kontroli;

  1. zakres przedmiotowy kontroli;

  2. podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;

  3. pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego płatnika składek.


Datą wszczęcia kontroli jest dzień doręczenia kontrolowanemu płatnikowi składek upoważnienia do przeprowadzenia kontroli.

W przypadku nieobecności płatnika składek kontrola może być wszczęta po okazaniu dokumentów, osobie upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw płatnika składek. Z czynności tych sporządza się protokół i doręcza niezwłocznie płatnikowi składek.

Obecny w czasie kontroli płatnik składek, a także osoba przez niego wskazana, mają prawo uczestniczyć w czynnościach kontrolnych.

Płatnik składek powinien być zawiadomiony o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków lub oględzin, w sposób umożliwiający mu udział w przeprowadzaniu tego dowodu, nie później niż bezpośrednio przed podjęciem tych czynności. Nie dot. to sytuacji, gdy okoliczności faktyczne uzasadniają natychmiastowe podjęcie czynności, a płatnik jest nieobecny. Fakt nieobecności płatnika odnotowuje się w protokole przeprowadzonej kontroli.

Art. 90 USUS [czynności kontrolne]:

Uprawnienia Inspektor kontroli Zakładu:

Protokół kontroli – opisuje ustalenia kontroli, sporządza się w 2 jednobrzmiących egzemp., z których jeden doręcza się kontrolowanemu płatnikowi składek lub osobie upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia jego spraw; stanowi podstawę do wydania decyzji i powinien zawierać oznaczenie:

  1. terytorialnej jednostki organizacyjnej Zakładu;

  2. kontrolowanego płatnika składek;

  3. inspektorów kontroli Zakładu wykonujących kontrolę;

  4. określenie zakresu kontroli;

  5. czas trwania kontroli z określeniem daty wszczęcia i zakończenia kontroli oraz z wymienieniem dni przerwy w kontroli;

  6. opis dokonanych ustaleń z podaniem podstaw prawnych;

  7. przedstawienie dowodów;

  8. pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń;

  9. pieczęć i podpis inspektora kontroli Zakładu;

  10. informacje o wpisie do książki kontroli.

Płatnik składek ma prawo w terminie 14 dni od daty otrzymania protokołu złożyć pisemne zastrzeżenia do jego ustaleń, wskazując równocześnie stosowne środki dowodowe.

Inspektor kontroli Zakładu ma obowiązek rozpatrzyć zgłoszone zastrzeżenia i w razie potrzeby podjąć dodatkowe czynności kontrolne. O sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń płatnika składek informuje się na piśmie.


czas trwania kontroli – różni się w zależności od statusu płatnika składek, oraz od liczby ubezpieczonych zatrudnionych u danego przedsiębiorcy. 2 rodzaje płatników składek:

Prawa płatnika składek w czasie kontroli:

  1. Uczestniczenie w czynnościach kontrolnych, a także wskazanie osoby do uczestniczenia w tych czynnościach (art. 89 ust. 4 USUS);

  2. Uczestniczenie w przeprowadzaniu dowodu z zeznań świadka lub oględzin (art. 89 ust. 5 USUS);

  3. Żądanie dostępu do wydanych dokumentów (art. 90 ust. 6 USUS);

  4. Wniesienie zastrzeżeń do ustaleń protokołu kontroli (art. 91 ust. 3 USUS).


Obowiązki płatników składek – art. 88 usus:

  1. nieodplatnie udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób 3 w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie odrębnych umów;

  2. udostępniać do oględzin składniki majątku, których badanie wchodzi w zakres kontroli, jeżeli zalegają z opłatą należności z tytułu składek;

  3. sporządzić i wydać kopie dokumentów związanych z zakresem kontroli i określonych przez inspektora kontroli Zakładu;

  4. zapewnić niezbędne warunki do przeprowadzenia czynności kontrolnych, w tym udostępnić środki łączności, z wyjątkiem środków transportowych, oraz inne niezbędne środki techniczne do wykonania czynności kontrolnych, którymi dysponuje płatnik;

  5. udzielać wyjaśnień kontrolującemu;

  6. przedstawić tłumaczenie na język polski sporządzonej w języku obcym dokumentacji fin.-księgowej i osobowej przedłożonej przez płatnika składek.

  7. w sprawach objętych zakresem kontroli płatnik składek ma obowiązek, w wyznaczonym terminie, dostarczyć inspektorowi kontroli Zakładu żądane dokumenty.


PYTANIE 18

Jakie świadczenia przysługują z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezp.społ.go w razie choroby i macierzyństwa?

Zgodnie z art. 2 ustawy zasiłkowej obejmują:

  1. w przypadku choroby:

a) zasiłek chorobowy,

b) świadczenie rehabilitacyjne,

c) zasiłek wyrównawczy;

  1. w razie macierzyństwa:

a) zasiłek macierzyński,

b) zasiłek opiekuńczy.




Pytanie nr 19

Zasiłek chorobowy - komu przysługuje, jaka jest podstawa obliczenia i jego wysokość?

Zasiłek chorobowy ustawodawca zdefiniował w art. 4-17 ustawy zasiłkowej i przysługuje Ubezpieczonym, na podstawie poniższych przesłanek:

  1. po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezp.chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezp.;

  2. po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezp.chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.

Do okresów ubezp.chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezp.chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana:

Od I dnia ubezp. chorobowego prawo do zasiłku chor. przysługuje:

  1. Absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezp.m chorobowym lub przystąpili do ubezp.chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;

  2. Jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy;

  3. Ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezp.chorobowego;

  4. Posłom i senatorom, którzy przystąpili do ubezp.chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

Zasiłek chorobowy przysługuje:


Wymiar zasiłku chorobowego i wysokość:


Pytanie 20

Proszę omówić okoliczności wyłączające prawo do zasiłku chorobowego.



  1. okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagradzaniu zachowuje prawo do wynagrodzenia. Okresy te wlicza się do okresu zasiłkowego.

  2. za okresy niezdolności pracy przypadającej w czasie:

    1. urlopu bezpłatnego,

    2. urlopu wychowawczego,

    3. tymczasowego aresztowania TA) lub odbywania kary pozbawienia wolności (pw), z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezp. chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary lub TA.

  3. niezdolność do pracy spowodowana została nadużyciem alkoholu - zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres pierwszych 5 dni tej niezdolności.

  4. gdy zaświadczenie lekarskie zostało sfałszowane.


Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia, gdy:.


21. Proszę przedstawić procedurę kontroli prawidłowości orzeczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby.

Kontrolę prawidłowości orzeczeń lekarskich o czasowej niezdolności do pracy reguluje art. 59 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Kontrola taka może być wszczęta na wniosek pracodawcy, wydziału Zakładu realizującego wypłatę zasiłków oraz lekarza orzecznika ZUS.

Osobami uprawnionymi do przeprowadzania takiej kontroli są lekarze orzecznicy ZUS. Do ich uprawnień należy:

  1. Przeprowadzenie badania lekarskiego ubezpieczonego w wyznaczonym miejscu lub w miejscu jego pobytu,

  2. Skierowanie ubezpieczonego na badania specjalistyczne, wykonywane przez lekarza konsultanta ZUS,

  3. Żądanie od lekarza wystawiającego zaświadczenie lekarskie do udostępnienia dokumentacji medycznej, stanowiącej podstawę wydania zaświadczenia oraz udzielenia wyjaśnień w tej sprawie

  4. Zlecanie wykonania badań pomocniczych we wskazanym terminie.

Każdorazowo ZUS wysyła do ubezpieczonego, za zwrotnym potwierdzeniem odbioru wezwanie, w którym wskazuje termin badania lub termin do przedłożenia wyników badań dodatkowych oraz informuje o konieczności przedłożenia całej posiadanej dokumentacji medycznej lekarzowi orzecznikowi.

W przypadku poddania się przez ubezpieczonego badaniu lub dostarczeniu przez niego żądanej dokumentacji i stwierdzeniu przez lekarza orzecznika ZUS wcześniejszej daty ustania niezdolności do pracy, lekarz orzecznik wystawia zaświadczenie na formularzu ZUS ZLA/K, które jest traktowane na równi z zaświadczeniem stwierdzającym brak przeciwwskazań do pracy. Zaświadczenie to jest przekazywane ubezpieczonemu w dniu badania, z jednoczesnym pouczeniem go o obowiązku doręczenia zaświadczenia pracodawcy. O wystawieniu zaświadczenia przez lekarza orzecznika, ZUS informuje również lekarza, który wystawił pierwotne zaświadczenie.

W sytuacji uniemożliwiania przez ubezpieczonego przeprowadzenia badania, niestawienia się w wyznaczonym terminie na badane, niewykonania wezwania Zakładu, nieprzedstawienia żądanej dokumentacji medycznej zaświadczenie o czasowej niezdolności do pracy traci ważność w dniu następującym po terminie wskazanym w treści wezwania. W takiej sytuacji ZUS wydaje decyzję o braku prawa do zasiłku. Decyzja taka wydawana jest również w sytuacja gdy lekarz orzecznik uzna, że niezdolność do pracy ustała wcześniej niż wskazano to w zaświadczeniu. Kopia wydanej decyzji przesyłana jest do pracodawcy ubezpieczonego.

Od orzeczenia wydanego przez lekarza orzecznika, ubezpieczonemu przysługuje prawo do wniesienia sprzeciwu lub zarzutu wadliwości do komisji lekarskiej ZUS. Termin na wniesienie sprzeciwu i zarzutu wadliwości wynosi 14 dni i biegnie od daty doręczenia zaświadczenia wydanego przez lekarza orzecznika. Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości opiera się przede wszystkim na dokumentacji medycznej zgromadzonej w sprawie ale również obligatoryjnie przeprowadza badanie stanu zdrowia ubezpieczonego. Od decyzji wydanej przez komisję lekarską przysługuje odwołanie do sądu powszechnego, w terminie 30 dni od daty doręczenia decyzji.



Pytanie 22

Proszę omówić zasady przyznawania świadczenia rehabilitacyjnego.


Świadczenie rehabilitacyjne (art. 18 ustawy zasiłkowej) przysługuje:

O takich okolicznościach orzeka lekarz orzecznik ZUSu.

Od orzeczenia lekarza orzecznika ubezpieczonemu przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUSu w terminie 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.

Sprzeciw wnosi się:


Zarzut wadliwości orzeczenia lekarza orzecznika:


Orzeczenie lekarza orzecznika stanowi podstawę do wydania decyzji ws. świadczenia rehabilitacyjnego, gdy:


Świadczenie rehabilitacyjne nie przysługuje osobie uprawnionej do:


Jeżeli świadczenie jest wypłacanie przez ZUS – do jego wypłaty niezbędne jest:

Zaświadczenie płatnika składek nie jest wymagane, jeżeli było złożone do:

Dodatkowo do wypłaty przez ZUS świadczenia za okres po ustaniu  tytułu ubezp.osoba ubiegająca się o świadczenie składa oświadczenie o niepodleganiu ubezp. z możliwych tytułów.


23. Zasiłek wyrównawczy. Wyjaśnij zagadnienie.


Podstawa prawna: art. 23–26 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2016 r. poz. 372)


Celem zasiłku wyrównawczego, jest zrekompensowanie (wyrównanie) ubezpieczonemu pracownikowi strat w jego zarobkach, poniesionych z powodu obniżenia jego sprawności do pracy. Zasiłek wyrównawczy ma być dla ubezpieczonego pracownika bodźcem do poddania się rehabilitacji zawodowej.


Zasiłek wyrównawczy przysługuje tylko pracownikowi (osobie dysponującej pracowniczym tytułem ubezpieczenia chorobowego). Podstawowym warunkiem nabycia prawa do tego zasiłku jest pogorszenie sytuacji finansowej pracownika (obniżenie jego wynagrodzenia ze stosunku pracy) spowodowane poddaniem się przez niego rehabilitacji zawodowej albo adaptacją lub przyuczeniem do wykonywania określonej pracy. Zgodnie z art. 23 ust. 2 ŚwiadPUbSpołU potrzebę poddania się pracownika rehabilitacji zawodowej stwierdza albo wojewódzki ośrodek medycyny pracy na wniosek lekarza medycyny pracy sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną u pracodawcy zatrudniającego pracownika albo lekarz orzecznik ZUS w toku prowadzonych badań dla celów ustalenia świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Orzeczenie lekarskie o potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji zawodowej pracownika wydane w trybie określonym w art. 23 ust. 2 ŚwiadPUbSpołU jest wiążące dla pracodawcy (§ 2 ust. 3 WarORehZawR).


Przesłanki:

Nabycie prawa do zasiłku wyrównawczego jest uzależnione od łącznego spełnienia przez pracownika następujących warunków:







Ubezpieczony może w terminie 14 dni od dnia doręczenia mu orzeczenia lekarza orzecznika ZUS wnieść sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS za pośrednictwem jednostki organizacyjnej właściwej
ze względu na miejsce jego zamieszkania (art. 18 ust. 4 ŚwiadPUbSpołU)


Prezes ZUS w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia wystawionego przez lekarza orzecznika ZUS (art. 18 ust. 5 ŚwiadPUbSpołU).


Pracodawca nie dysponuje samodzielnym uprawnieniem do zaskarżenia orzeczenia lekarza orzecznika ZUS. Może co najwyżej wnioskować do Prezesa ZUS, aby ten skorzystał z prawa do zgłoszenia zarzutu wadliwości orzeczenia lekarskiego (art. 23 ust. 6 w zw. z art. 18 ust. 4 i 5 ŚwiadPUbSpołU).


Ustalanie różnicy

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem pracownika przed otrzymaniem tego zasiłku - zasadniczo chodzi w tym wypadku o sumę wynagrodzenia z okresu 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc podjęcia przez pracownika rehabilitacji podzieloną przez liczbę miesięcy, w których to wynagrodzenie zostało osiągnięte – art. 38 ust. 1 w zw. z art. 36 ust. 1 ŚwiadPUbSpołU - a miesięcznym wynagrodzeniem otrzymywanym podczas pracy w warunkach rehabilitacji zawodowej. Można więc w uproszczeniu powiedzieć, że zasiłek wyrównawczy "uzupełnia" obniżony poziom wynagrodzenia za pracę należnego pracownikowi w okresie rehabilitacji.


Przykład:

Pan Michał przez 12 miesięcy przed chorobą zarabiał przeciętnie 3000 zł (kwota została obliczona na podstawie miesięcznego wynagrodzenia pomniejszonego o potrącone pracownikowi składki na ubezpieczenia społeczne). W okresie rehabilitacji zawodowej jego miesięczne wynagrodzenie wynosi 2000 zł (wynagrodzenie pomniejszone o potrącone składki na ubezpieczenia społeczne).

Zasiłek wyrównawczy dla pana Michała to 1000 zł

(3000 zł – 2000 zł = 1000 zł).


W przypadku, gdy ubezpieczony świadczył pracę jedynie przez część miesiąca wskutek nieobecności w pracy z przyczyn usprawiedliwionych to zasiłek wyrównawczy za ten miesiąc przysługuje mu w wysokości odpowiadającej różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem ustalonym według zasad przyjętych w art. 36–42 ŚwiadPUbSpołU, zmniejszonym o 1/30 część za każdy dzień tej nieobecności, a wynagrodzeniem za pracę uzyskanym w tym miesiącu. Owymi usprawiedliwionymi przyczynami są: niezdolność pracownika do pracy z powodu jego choroby, niezdolność pracownika do pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem albo innym członkiem rodziny, przebywanie pracownika na różnego rodzaju urlopach, a także korzystanie z ustawowych zwolnień od pracy oraz inne przyczyny usprawiedliwiające nieobecność w pracy.


Zasiłek wyrównawczy nie będzie przysługiwał pracownikowi za ten miesiąc, w którym pracownik w ogóle (tzn. ani przez 1 dzień) nie wykonywał pracy z powodu swojej nieobecności w zakładzie pracy.


Zasiłek wyrównawczy jest wypłacany za każdy miesiąc wykonywania pracy w warunkach rehabilitacji zawodowej. Wypłaty zasiłku dokonuje pracodawca, o ile jest płatnikiem składek na ubezpieczenie chorobowe zatrudniającym powyżej 20 ubezpieczonych, w terminach przyjętych w zakładowych przepisach płacowych dla wypłaty wynagrodzeń. W pozostałych przypadkach zasiłek wyrównawczy wypłaca ZUS.


Pytanie 24

Proszę scharakteryzować przesłanki nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego


Art. 29 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezp.społ.go w razie choroby i macierzyństwa

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezp.chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:

  1. urodziła dziecko;

  2. przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 r.ż., a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 r.ż., i:

    1. wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;

    2. w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej,

Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka wynosi i zasiłek z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie:


Zasiłek macierzyński przysługuje także:

W przypadku, gdy zatrudnienie ustało w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a pracownicy nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje jej do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.


Zasiłek macierzyński z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie przysługuje nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 10 roku życia.

Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego w takim przypadku nie może być krótszy niż 9 tygodni (63 dni).

W liczbie dzieci przyjętych równocześnie na wychowanie, od której zależy okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego, uwzględnia się dzieci w wieku do ukończenia 7 lub odpowiednio 10 roku życia. W przypadku, gdy w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego jedno z dzieci ukończy wiek 7 lub odpowiednio 10 lat, od tej daty zasiłek przysługuje w wymiarze odpowiednim do liczby pozostałych dzieci spełniających warunki wiekowe.

W razie zgonu przyjętego na wychowanie dziecka po upływie 8 tygodni jego życia, ubezpieczona zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. Jeżeli ubezpieczona przyjęła równocześnie na wychowanie więcej niż jedno dziecko i nastąpił zgon dziecka (dzieci) po upływie 8 tygodni życia, zasiłek macierzyński przysługuje przez okres odpowiedni do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

Śmierć dziecka - urodzenie martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tygodni życia, ubezpieczona ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres 8 tygodni (56 dni) po porodzie, nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka. W razie śmierci dziecka po upływie 8 tygodni życia, ubezpieczona zachowuje prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

W przypadku zgonu dziecka po upływie 8 tygodni życia, ubezpieczona, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, zachowuje prawo do urlopu macierzyńskiego w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu, jednak nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.

Ubezpieczony – ojciec dziecka będzie mógł się ubiegać o zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia przez matkę dziecka tylko w przypadku:


  1. Proszę scharakteryzować przesłanki nabycia prawa do zasiłku opiekuńczego.

Jest świadczeniem pieniężnym wypłacanym z ubezp. społ w razie niemożności wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad inną osobą art. 32 o świadczeniach pieniężnych z ubezp. społ., w razie choroby i macierzyństwa, tj:

    1. zdrowym dzieckiem do ukończenia lat 8 - w przypadku:

      1. nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 pojęcie niani i umowa uaktywniająca ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2013 r. poz. 1457), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,

      2. porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

      3. pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym przedsiębiorstwie podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

    2. chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat,

    3. innym chorym członkiem rodziny

Zasiłek opiekuńczy jest:

Podmiotem uprawnionym do otrzymania zasiłku opiekuńczego jest ubezpieczony zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki. Po wyroku TK z 6 marca 2007 r. P45/06, uprawnione do zasiłku opiekuńczego są osoby objęte ubezp. chorobowym zarówno dobrowolnym jak obowiązkowym.

Przesłanki wypłaty zasiłku opiekuńczego – art. 32 wyżej wyszczególnione.

Konieczność osobistego sprawowania opieki – sytuacja, gdy nie ma innych członków rodziny pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym, którzy mogliby zapewnić tę opiekę, WYJĄTEK: stanowią dzieci do lat 2.

Za członków rodziny uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat - jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Dzieci – dzieci własne ubezpieczonego lub jego małżonka oraz dzieci przysposobione, a także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie, pozostające we wspólnym gosp. domowym. Warunek ten uważa się za spełniony także wówczas, gdy pracownik pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z chorym tylko przez okres choroby

Łączny okres pozostawania na zasiłku opiekuńczym nie może przekroczyć 60 dni w roku, okres sprawowania opieki nad innym chorym członkiem rodziny jest ograniczony do 14 dni, natomiast nad dzieckiem do 60 dni.

Podstawą do wypłaty zasiłku jest zaświadczenie lekarskie (ZUS ZLA) lub oświadczenie ubezp o zamknięciu placówki do której dziecko uczęszcza, a także zaświadczenie lekarskie na zwykłym druku o chorobie, porodzie lub przebywaniu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.


26. Proszę omówić zagadnienie przedawnienia roszczeń o wypłatę zasiłku chorobowego, wyrównawczego, macierzyńskiego i opiekuńczego.

Podstawa prawna: Artykuł 67 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2016 r. poz. 372)

Instytucja "przedawnienia", o której mowa w komentowanym przepisie ma inny charakter, niż przedawnienie roszczeń majątkowych określone w KC (art. 117–125 KC). Wynika to z faktu, iż wypłata konkretnego świadczenia z ubezpieczenia chorobowego nie jest następstwem istnienia więzi obligacyjnych pomiędzy osobą uprawnioną do świadczenia a podmiotem zobowiązanym do jego wypłaty – jak to ma miejsce w przypadku stosunków cywilnoprawnych. Obowiązek wypłaty świadczenia przez podmiot do tego zobowiązany (ZUS, płatnika składek) jest wynikiem pozostawania osoby ubezpieczonej w stosunku ubezpieczenia społecznego i nabycia przez tę osobę z mocy prawa (w razie spełnienia przez nią wszystkich przesłanek ustawowych) uprawnienia do określonego świadczenia pieniężnego ze środków FUS.

Dlatego też termin użyty w przepisie tj. "przedawnienie roszczenia" jest mylący, albowiem może budzić uzasadnione skojarzenia z odpowiednimi regulacjami prawa cywilnego. W szczególności należy podkreślić, iż istota przedawnienia roszczeń w prawie cywilnym – zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 117 § 2 KC – polega na tym, że osoba zobowiązana do zadośćuczynienia roszczeniu majątkowemu, po upływie terminu przedawnienia może uchylić się od jego zaspokojenia, podnosząc w tym zakresie zarzut przedawnienia. Natomiast realizacja "przedawnienia roszczenia", o którym mowa w art. 67, w żadnym wypadku nie sprowadza się do możliwości zgłoszenia przez podmiot zobowiązany do wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego (ZUS, płatnika składek) zarzutu przedawnienia roszczenia, w celu uchylenia się od wypłaty.

Jakkolwiek przepis tego wprost nie stanowi, to jednak z uwagi na odrębności dotyczące regulacji z zakresu ubezpieczeń społecznych stwierdzić należy, iż "przedawnienie", którego dotyczy art. 67 ŚwiadPUbSpołU – w gruncie rzeczy – polega na tym, iż żądanie wypłaty konkretnego świadczenia ubezpieczeniowego po upływie wskazanego tam terminu wygasa z mocy prawa.

Wypłaty "przedawnionego" świadczenia uprawniony nie może skutecznie egzekwować.

Odmowa wypłaty "przedawnionego" w ten sposób świadczenia następuje przez wydanie stosownej decyzji, a nie przez zgłoszenie zarzutu przedawnienia.

W sytuacji gdy do konkretnego świadczenia z ubezpieczenia chorobowego został powołany płatnik składek, to po upływie terminu przedawniania powinien się wstrzymać z jego wypłatą, mimo że nie wydaje on – w przeciwieństwie do ZUS – decyzji w tym przedmiocie.

Jeśli osoba uprawniona uzna, że odmowa wypłaty świadczenia przez płatnika była bezprawna i naruszała jej interes może zwrócić się do ZUS z wnioskiem o wypłatę świadczenia. Od negatywnej decyzji ZUS (potwierdzającej tym samym zasadność odmowy dokonanej przez płatnika) osoba uprawniona będzie mogła wnieść odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych.

Podstawowy termin "przedawnienia" żądania wypłaty świadczenia z ubezpieczenia chorobowego, wynosi 6 miesięcy, licząc od ostatniego dnia okresu, za który świadczenie przysługuje (np. od dnia zakończenia okresu zasiłkowego, jeśli ubezpieczony nabył prawo do zasiłku chorobowego za cały ten okres).

Jeśli osoba uprawniona nie zgłosiła żądania wypłaty świadczenia z przyczyn od siebie niezależnych ww. termin 6-miesięczny należy liczyć od daty ustania przeszkody uniemożliwiającej zgłoszenie żądania (art. 67 ust. 3 ŚwiadPUbSpołU). Jeśli zaś okaże się, że niewypłacenie świadczenia – choćby w części – było następstwem błędu płatnika składek, o którym mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1 ŚwiadPUbSpołU, albo ZUS, to wówczas termin "przedawnienia", liczony od ostatniego dnia okresu, za który świadczenie przysługuje, wynosi 3 lata (art. 67 ust. 4 ŚwiadPUbSpołU).

Orzecznictwo:

SN wyr. z 19.2.2008 r. (II UK 114/07, OSNP 2009, Nr 9–10, poz. 128), "przedawnienie roszczenia o zasiłek chorobowy następuje ipso iure, co oznacza, że ubezpieczony po upływie okresów przedawnienia traci prawo do zasiłku i nie ma procesowych możliwości ubiegania się o jego wyrównanie".

O przedawnieniu prawa do zasiłku chorobowego decyduje data zgłoszenia roszczenia o wypłatę tego zasiłku, a nie data ustąpienia przyczyny uniemożliwiającej wypłatę zasiłku, a w szczególności data opłacenia w całości zaległych składek na ubezpieczenie (wyr. SA w Łodzi z 8.3.1996 r., III AUr 826/95, OSA 1996, Nr 6, poz. 24).

Wyr. SN z 3.12.1998 r. (II UKN 342/98, OSNAPiUS 2000, Nr 2, poz. 73) „w sprawie o wypłatę zasiłku chorobowego stwierdzenie, że roszczenie uległo przedawnieniu na podstawie art. 54 ust. 1 ŚwiadPUbSpołU 1974 (obecnie: art. 67 ust. 1 ŚwiadPUbSpołU) nie zwalnia sądu od rozważenia, czy nie występują przesłanki określone w ust. 3 i 4 tego przepisu (obecnie: art. 67 ust. 3 i 4 ŚwiadPUbSpołU), o ile okoliczności faktyczne sprawy mogą wskazywać na to, że niewypłacenie zasiłku nastąpiło z przyczyn niezależnych od osoby uprawnionej lub było następstwem błędu zakładu pracy.

27. Jakie świadczenia przysługują ubezpieczonemu z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej?


Podstawa prawna: Art. 6 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 167, poz. 1322), stanowi, iż ubezpieczonemu z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:

  1. zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,

  2. świadczenie rehabilitacyjne - dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,

  3. zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

  4. jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

  5. jednorazowe odszkodowanie - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,

  6. renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

  7. renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,

  8. renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

  9. dodatek do renty rodzinnej- dla sieroty zupełnej,

  10. dodatek pielęgnacyjny,

  11. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Pytanie 28

Rodzaje świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego oraz osób uprawnionych do tych świadczeń określony został przepisami ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Ich szczegółowy katalog wskazany został w ar. 6 ustawy, który wymienia:

  1. Zasiłek chorobowy: przysługujący dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy, lub chorobą zawodową1

  2. Świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

  3. Zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

  4. Jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

  5. Jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,

  6. Renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

  7. Renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową;

  8. Renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

  9. Dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej

  10. Dodatek pielęgnacyjny

  11. Pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Ad. 1 Zasiłek chorobowy: przysługuje ubezpieczonemu, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy, lub chorobą zawodową. Jego istotą jest zapewnienie ubezpieczonemu środków do życia na czas niezdolności do pracy. Zasiłek ten przysługuje niezależnie od okresu ubezpieczenia. Przysługuje przez okres nie dłuższy niż 182 dni. Jego wysokość wynosi 100% podstawy wymiaru. Prawo do zasiłku ustala i wypłaca płatnik składek jeżeli jest zobowiązany do jego ustalania i wypłaty w przypadku choroby lub macierzyństwa, w innych przypadkach dokonuje tego ZUS.

Ad. 2 Świadczenie rehabilitacyjne: przysługuje ubezpieczonemupo wyczerpaniu uprawnień do zasiłku chorobowego (niezdolność do pracy przekraczająca 182 dni), który jest w dalszym ciągu niezdolny do pracy , a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokuje odzyskanie zdolności do pracy. Podobnie jak zasiłek chorobowy przysługuje w wymiarze 100% podstawy wymiaru. Prawo do zasiłku ustala i wypłaca płatnik składek jeżeli jest zobowiązany do jego ustalania i wypłaty w przypadku choroby lub macierzyństwa, w innych przypadkach dokonuje tego ZUS. Św. Przyznawane jest w drodze decyzji ZUS.

Ad. 3 Zasiłek wyrównawczy: Jest to świadczenie przysługujące ubezpieczonemu będącemu pracownikiem, którego zadaniem jest uzupełnienie zarobków uzyskiwanych z tytułu wykonywanego po wypadku zatrudnienia, które w porównaniu z wynagrodzeniem uzyskiwanym przed wypadkiem uległy zmniejszeniu na skutek wypadku. Zmniejszenie to nastąpiło na skutek stałego, lub długotrwałego (trwającego powyżej 6 miesięcy) uszczerbku na zdrowiu.

Stanowi on różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem ubezpieczonego, a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej.

Stały uszczerbek na zdrowiu: naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmunie rokujące poprawy.

Długotrwały uszczerbek na zdrowiu rozumiany jest jako naruszenie sprawności organizmu, które wywołuje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:

Zasiłku tego nie należy utożsamiać z dodatkiem wyrównawczym, o którym mowa w art. 230 KP.

Przyznawane w drodze decyzji ZUS.

Ad. 4 Jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego: jest to świadczenie pieniężne zryczałtowane, toteż nie jest jego celem pełne naprawienie szkody. W literaturze podkreśla się, że jest to zryczałtowana forma pieniężnego wyrównania za doznanie uszczerbku na zdrowiu (szkoda biologiczna) wypłacanego niezależnie od tego, czy nastąpiło obniżenie wynagrodzenia lub czy stopień utraty zdrowia uzasadnia nabycie prawa do świadczeń rentowych.

Przesłanką nabycia prawa do jednorazowego odszkodowania jest doznanie stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji

Odszkodowanie to przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Wysokość ta może ulec zwiększeniu w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia ubezpieczonego, a także ulega zwiększeniu jeżeli w stosunku do ubezpieczonego orzeczona została całkowita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.



Ad. 5 Jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty: odszkodowanie to przysługuje członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy [racy lub choroby zawodowej, a także w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.

Krąg osób uprawnionych do świadczenia:

Wysokość świadczenia uzależniona jest od tego, kto jest do niego uprawniony. Warunki jej ustalania określa przepis art. 14 ustawy:

  1. Jeżeli do jednorazowego odszkodowania uprawniony jest tylko jeden członek rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty, przysługuje ono w wysokości:

  1. Jeżeli do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie:

  1. Jeżeli obok małżonka lub dzieci do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są równocześnie inni członkowie rodziny, każdemu z nich odszkodowanie przysługuje w wysokości 3,5-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, niezależnie od odszkodowania przysługującego małżonkowi lub dzieciom zgodnie z ust. 1 pkt 1 lub ust. 2.

  2. Jeżeli do jednorazowego odszkodowania uprawnieni są tylko członkowie rodziny inni niż małżonek lub dzieci, odszkodowanie to przysługuje w wysokości ustalonej według zasad określonych w ust. 1 pkt 2, zwiększonej o 3,5-krotne przeciętne wynagrodzenie, na drugiego i każdego następnego uprawnionego.

Przyznanie lub odmowa przyznania następuje w drodze decyzji ZUS.

Ad. 6: Renta z tytułu niezdolności do pracy: przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje niezależnie od długości okresu ubezpieczenia oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy.

Renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż:

1) 80% podstawy jej wymiaru – dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy;

2) 60% podstawy jej wymiaru – dla osoby częściowo niezdolnej do pracy;

3) 100% podstawy jej wymiaru – dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Podstawa wymiaru określana jest zgodnie z art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W przypadku zbiegu uprawnień do rent wypłaca się co do zasady rentę wyższą lub wybraną przez ubezpieczonego.

Decyzje w tym przemiocie wydaje ZUS



Ad. 7: Renta szkoleniowa przysługuje ubezpieczonemu, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Celem tego świadczenia jest czasowe zapewnienie środków ubezpieczonemu, aby zabezpieczyć go przed wykluczeniem zawodowym i w szerszej perspektywie przyczynić się ma do jego aktywizacji zawodowej. Przysługuje w czasie nabywania nowych kwalifikacji niezbędnych do podjęcia dalszego zatrudnienia. Podobnie jak renta, przysługuje niezależnie od okresu ubezpieczenia wypadkowego oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem.

Nie może być niższa niż 100% podstawy jej wymiaru i 120% kwoty najniższej renty szkoleniowej ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS. (Art. 20 ustWyp.).Renta szkoleniowa przysługuje przez okres 6 miesięcy. Okres 6 miesięcy, ulega wydłużeniu na czas niezbędny do przekwalifikowania zawodowego, nie dłużej niż o 30 miesięcy. Z wnioskiem o wydłużenie terminu występuje starosta.

Ad. 8: Renta rodzinna przysługuje dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej. Podstawową przesłanką nabycia prawa do tego świadczenia jest istnienie związku przyczynowo – skutkowego pomiędzy wypadkiem lub chorobą zawodową, a śmiercią ubezpieczonego lub rencisty.

Członkom rodziny rencisty uprawnionego do renty z ubezpieczenia wypadkowego, który zmarł z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, przysługują świadczenia określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS bez względu na długość okresu uprawniającego do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie tych przepisów. Renta rodzinna przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu wypadkowemu oraz bez względu na datę powstania niezdolności do pracy. Renta rodzinna nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej renty rodzinnej obliczonej i podwyższonej zgodnie z przepisami o emeryturach i rentach z FUS.

Ad. 9: Dodatek do renty rodzinnej. Do dodatku tego uprawniona jest sierota zupełna pobierająca rentę rodzinną z ubezpieczenia wypadkowego. Dodatek ten ma charakter świadczenia akcesoryjnego. Wysokość dodatku ogłaszana jest w komunikacie Prezesa ZUS wydawanym na podstawie art. 94 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Obecnie (wedle stanu na 1 marca 2016 wynosi 392,20 zł).

Ad 10: Dodatek pielęgnacyjny Przysługuje osobie uprawnionej do renty z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i w wysokości określonej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, tj. jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia. (Wedle stanu na dzień 1 marca 2013 r. wynosi 208,67  zł.).

Ad 11Pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne. W przeciwieństwie do pozostałych świadczeń ma ono charakter niepieniężny. Ze środków funduszu wypadkowego pokrywane są koszty skutków wypadków przy pracy lubchorbzawodowych , związane ze świadczeniami zdrowotnymi z zakresu stomatologii, szczepień ochronnych, nierefundowane na podstawie innych przepisów, na które ubezpieczony został skierowany przez lekarza orzecznika na wniosek lekarza prowadzącego. Z funduszu wypadkowego pokrywane są również koszty wyrobów medycznych w wysokości udziału własnego świadczeniobiorcy.

Pytanie 29

Proszę wskazać krąg podmiotów uprawnionych do świadczeń z ubezp. wypadkowego. Czy ubezp. to może być dobrowolne?

Zgodnie z art. 12 USUS: obowiązkowo ubezp. wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezp. emerytalnemu i rentowym.

Ubezp. wypadkowe jako jedyne występuje tylko w formie ubezp. obowiązkowego. Ustawodawca nie przewidział bowiem w żadnym przypadku możliwości dobrowolnego przystąpienia do ubezp.wypadkowego. W doktrynie wskazuje się, że ubezp. to jest albo obowiązkowe, albo wyłączone, co wynika z faktu, iż jego ratio legis to istnienie zagrożenia doznania urazu lub śmierci w związku z pracą lub określoną działalnością.

Zasadą jest, że ubezp. wypadkowemu podlegają osoby obowiązkowo podlegające ubezp. emerytalnemu i rentowemu.

Wyłączone z ubezp. wypadkowego są więc osoby podlegające ubezp. emerytalnemu i rentowym dobrowolnie.

Poza tym z ubezp.wypadkowego wyłączeni są:

  1. osobami, które prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy i zaprzestały jej prowadzenia albo zawiesiły wykonywanie działalności,

  2. osobami, które prowadziły inną niż określona w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej pozarolniczą działalność przez co najmniej 6 miesięcy i które zaprzestały jej prowadzenia,

  3. zleceniobiorcami, którzy wykonywali pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do które zgodnie z KC stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, przez okres co najmniej 6 miesięcy i którzy zaprzestali jej wykonywania,

  4. osobami duchownymi, podlegającymi z tego tytułu ubezp. społ. przez okres co najmniej 6 miesięcy.


Uprawnionymi do świadczeń z ubezp.wypadkowego są ubezpieczeni, którzy stali się niezdolni do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, a także członkowie rodzin ubezpieczonych lub rencistów, którzy zmarli wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Szczegółowo rodzaje świadczeń z ubezp.wypadkowego oraz krąg osób uprawnionych do tych świadczeń wymienia art. 6 Ustawy o ubezp. społ. z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują zatem następujące świadczenia:

  1. zasiłek chorobowy – dla ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,

  2. świadczenie rehabilitacyjne – dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,

  3. zasiłek wyrównawczy – dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

  4. jednorazowe odszkodowanie – dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

  5. jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,

  6. renta z tytułu niezdolności do pracy – dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

  7. renta szkoleniowa – dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,

  8. renta rodzinna – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty uprawnionego do renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,

  9. dodatek do renty rodzinnej – dla sieroty zupełnej,

  10. dodatek pielęgnacyjny,

  11. pokrycie kosztów leczenia.


Pytanie 30

Jakie okoliczności muszą wystąpić, aby zdarzenie mogło być uznane za wypadek przy pracy?


W myśl art. 3 ust. 1 USUS z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za wypadek przy pracy uważa się:


  1. Podczas lub w związku z wykonywanie przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych

  2. Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy nawet bez polecenia

  3. W czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy

Na równi z wypadkiem przy pracy w zakresie uprawnienia do świadczenia do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

  1. W czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż powyższe, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostają w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań

  2. Podczas szkolenia w czasie powszechnej samoobrony

  3. Przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe

Poszczególne przesłanki zawarte w określeniu „wypadek przy pracy” zostały zdefiniowane jako:

  1. Nagłość – czas nie przekraczający jednej zmiany roboczej (m.in. SN 30.06.1999 r. II UKN 2/99)

  2. Przyczyna zewnętrzna czynnik zewnętrzny pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny – w istniejących warunkach – wywołać szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym (m.in. SN 18.08.1999 r. II UKN 87/99)

  3. Uraz uszkodzenie tkanek ciała lub narządów człowieka w skutek działania czynnika zewnętrznego (art. 2 ptk 13 ustawy wypadkowej)

Określone zdarzenie może być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy, jedynie wówczas, gdy spełnia równocześnie wszystkie warunki.

Za śmiertelny wypadek przy pracy uważa się wypadek w wyniku, którego nastąpiła śmierć w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

Za ciężki wypadek przy pracy uważa się wypadek w wyniku, którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, takie jak: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, całkowita lub częściowa niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe, istotne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

Za zbiorowy wypadek przy pracy uważa się wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.


Pytanie nr 31

Proszę omówić przesłanki nabycia prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy i jego podwyższenia.

Ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy  lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego  uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy.

Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku  z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji. Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa wyżej, jest to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku, ogłaszane dla celów emerytalnych w Dzienniku Urzędowym RP "Monitor Polski" przez Prezesa GUS, stosowane poczynając od drugiego kwartału każdego roku przez okres jednego roku. Tak więc kwota przysługująca za jeden procent uszczerbku na zdrowiu  zmienia się raz w roku i nowe stawki obowiązują od 1 kwietnia danego roku  do 31 marca roku następnego.

Kwota ustalonego i przyznanego jednorazowego odszkodowania nie jest kwotą stałą. Może ona ulec podwyższeniu, w sytuacji zwiększenia o co najmniej 10% stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, będących następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, które nastąpiło wskutek pogorszenia się stanu zdrowia. I choć ustawa wprost tego nie artykułuje, to jednak należy przyjąć, że pogorszenie stanu zdrowia (uprawniające do zwiększenia jednorazowego odszkodowania), wynikać winno z wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, z tytułu której zostało przyznane jednorazowe odszkodowanie1. Pogorszenie stanu zdrowia, nawet skutkujące powiększeniem stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, ale wywołane innymi przyczynami, aniżeli związane z wypadkiem lub chorobą, nie może zatem rodzić prawa do żądania zwiększenia wcześniej przyznanego jednorazowego odszkodowania.

Stosownie zaś do art. 12 ust. 3 Ustawy Wypadkowej, odszkodowanie ulega zwiększeniu także w przypadku orzeczenia wobec ubezpieczonego całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.



Pytanie nr 32

„Co to jest kapitał początkowy i dla kogo się go ustala?”


KP – hipotetyczna kwota stanowiąca równowartość składek na ubezp. emerytalne, opłacanych przez ubezpieczonych oraz płatników składek przed dniem 1 stycznia 1999 r., będąca (wraz z innymi składnikami) podstawą obliczenia emerytur z FUS ubezpieczonym enumeratywnie wymienionym w ustawie emerytalnej.

Ustalenie kapitału początkowego ma na celu teoretyczne odtworzenie składek na ubezp. emerytalne za okres, w którym ZUS nie ewidencjonował składek osób podlegających ubezp. emerytalnemu na indywidualnych kontach ubezpieczonych. Instytucja kapitału początkowego została wprowadzona do systemu emerytalnego Ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezp. społ.(Dz.U. 1998, Nr 162, poz. 1118 ze zm).

Definicja legalna, zakres podmiotowy, tryb ustalenia, sposób obliczenia kapitału początkowego zostały określone w art. 173–177 ustawy emerytalnej.


Wartość KP ustala jednostka ZUS:

Kwota KP zależy od długości udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych przebytych przed 1 stycznia 1999 r., podstawy wymiaru i współczynnika p.


Kapitał początkowy stanowi równowartość:


Współczynnik ten oblicza się według następującego wzoru:

gdzie:

„p” – oznacza współczynnik;

wiek ubezpieczonego – oznacza wiek w dniu 31 grudnia 1998 r.;

wiek emerytalny – oznacza 60 – dla kobiet i 65 – dla mężczyzn;

staż ubezpieczeniowy – oznacza udowodniony okres składkowy i nieskładkowy;

wymagany staż – oznacza 20 – dla kobiet i 25 – dla mężczyzn.


Ustalona w powyższy sposób kwota KP podlega corocznej waloryzacji. KP po przeprowadzonej waloryzacji nie może ulec obniżeniu. Informacje o KP oraz zwaloryzowanym KP ewidencjonuje się na koncie ubezpieczonego.


KP ustala się, co do zasady, dla:


Pytanie 33.

Jakie okresy według ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezp. społ.są okresami składkowymi?


Okresami składkowymi są następujące okresy (art. 6 ustawy emerytalnej):

  1. ubezpieczenia, tj.:

  1. opłacania składek na ubezp. społ. w wysokości określonej w przepisach o:

    1. organizacji i finansowaniu ubezp. społ.

    2. o zaopatrzeniu emerytalnym twórców i ich rodzin,

    3. ubezp. społ. osób wykonujących pracę na podst. umowy agencyjnej lub umowy zlecenia,

    4. o ubezp. społ. członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin – Dekret z 4 marca 1976 r.

    5. o ubezp. społ. osób prowadzących dział. gosp. oraz ich rodzin,

    6. o ubezp. społ. duchownych,

    7. o adwokaturze,

    8. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu,

    9. o pomocy społecznej;

  1. zaliczone do okresów ubezp.społ. duchownych:

    1. okresy pozostawania duchownymi przed 1 lipca 1989 r., WARUNEK: opłacanie składek na ubezp. społ. za cały okres podlegania temu ubezp.,

    2. okresy przebywania duchownych na misjach oraz okresy prowadzenia przez duchownych dział. duszpasterskiej wśród Polonii, przypadające po dniu 14 listopada 1991 r., do dnia wejścia w życie ustawy;

  2. czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne albo okresy zastępczych form tej służby,

  3. działalności kombatanckiej, działalności równorzędnej z nią, a także okresy zaliczane do okresów tej działalności oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego, określone w przepisach o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego;

  4. pełnionej w Polsce służby w:

    1. Policji (Milicji Obywatelskiej),

    2. UOP, ABW i AW, SKW i SWW oraz CBA (w organach bezp. publ.),

    3. SG,

    4. SW,

    5. PSP,

    6. SC,

    7. BOR

  5. pobierania zasiłku macierzyńskiego;

  6. osadzenia w więzieniach lub innych miejscach odosobnienia na terytorium Polski na mocy skazania albo bez wyroku po dniu 31 grudnia 1956 r. za działalność polityczną;

  7. zatrudnienia za granicą osób, które w tym czasie nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22 lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów;

  8. świadczenia pracy po 1956 r. na rzecz org. polit. i zw. zawodowych, nielegalnych w rozumieniu przepisów obowiązujących do kwietnia 1989r.

Za okresy składkowe uważa się również przypadające przed 15 listopada 1991 r. następujące okresy, za które została opłacona składka na ubezp. społ. albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezp. społ.:

  1. zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia:

    1. na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż ½ pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał:

      • wynagrodzenie lub

      • zasiłki z ubezp.społ.: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową,

    2. obywateli polskich za granicą:

      • - w polskich przedstawicielstwach dyplomatycznych i urzędach konsularnych,

      • w stałych przedstawicielstwach przy ONZ i w innych misjach lub misjach specjalnych, a także

      • w innych polskich placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach, do których zostali delegowani lub skierowani; dot. to również członków rodziny delegowanego lub skierowanego tam pracownika, którzy podjęli zatrudnienie w tych placówkach w czasie pobytu za granicą,

    3. obywateli polskich za granicą - w org. międzyn., zagranicznych instytucjach i w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy międzyn. lub w których byli zatrudnieni za zgodą właściwych władz polskich; zgoda nie jest wymagana w stosunku do pracowników, którzy wyjechali za granicę przed dniem 9 maja 1945 r.,

    4. obywateli polskich za granicą - u innych pracodawców zagranicznych, jeżeli w okresie pracy za granicą były opłacane składki na ubezp. społ. w Polsce;

  2. pracy przymusowej wykonywanej na:

    1. rzecz hitlerowskich Niemiec w okresie II WŚ

    2. na obszarze ZSRR w okresie od 17.09.1939 r. do 31.12.1956 r.,

    3. na rozkaz władz alianckich do 31.12.1945 r.,

    4. w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranu oraz batalionach budowlanych podczas odbywania służby wojskowej w Wojsku Polskim;

  3. zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r.;

  4. pracy wyk. w czasie odbywania na obszarze Państwa Polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania - w wymiarze czasu pracy nie niższym niż 1/2 wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy;

  5. niewykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy na podst. przepisów KP zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie;

  6. czasowego pozostawania bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego, w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych wypłaconych z Funduszu Pracy;

  7. niewykonywania pracy przed dniem 4 czerwca 1989 r. na skutek represji politycznych;

  8. sprawowania mandatu posła lub senatora w Państwie Polskim;

  9. internowania na podst. art. 42 dekretu z 12.12.1981 r. o stanie wojennym;

  10. wyk. działalności twórczej lub artystycznej na obszarze Państwa Polskiego:

    1. objętej obowiązkiem ubezp. społ., za które opłacono składkę na ubezp. społ. lub w których ubezpieczony był zwolniony od opłacania składki,

    2. przypadającej przed dniem 1 stycznia 1974 r., uznane przez Komisję do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającą przy min. wł. d/s kultury, jeżeli opłacał składki na ubezp. społ. po 31.12.1973 r.;

  11. pracy adwokatów wykonywanej na obszarze Państwa Polskiego:

      1. objętej obowiązkiem ubezp.społ., za które opłacono składkę na ubezp. społ. lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

      2. przed dniem objęcia obowiązkiem ubezp.społ.go z tego tytułu;

  1. wykonywania na obszarze Państwa Polskiego pracy nakładczej:

  1. objętej obowiązkiem ubezp.społ., za które opłacono składkę na to ubezp. lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

  2. przed dniem objęcia obowiązkiem ubezp.z tego tytułu, jeżeli w tych okresach osoba wykonująca taką pracę uzyskiwała wynagrodzenie w wysokości co najmniej ½ obowiązującego najniższego wynagrodzenia, określonego na podstawie przepisów KP

  1. pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych i w innych spółdzielniach zrzeszonych w Centralnym Związku Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych, w zespołowych gospodarstwach rolnych spółdzielni kółek rolniczych zrzeszonych w Krajowym Związku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz pracy na rzecz tych spółdzielni:

  1. objętej obowiązkiem ubezp.społ., za które opłacono składkę na to ubezp. lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

  2. przed dniem objęcia obowiązkiem ubezp.społ. z tego tytułu;

  1. pracy na obszarze Państwa Polskiego wyk. na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy:

    1. objętej obowiązkiem ubezp.społ. i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezp. lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

    2. wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1976 r., jeżeli umowa odpowiadała warunkom ubezp.obowiązującym w tym dniu;

  2. pozarolniczej dz. gosp. na obszarze Państwa Polskiego:

    1. objętej obowiązkiem ubezp.społ.go i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezp. lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki,

    2. prowadzonej przed dniem objęcia obowiązkiem ubezp.z tego tytułu, jeżeli prowadzenie dz. gosp. odpowiadało warunkom ubezpieczenia;

  3. współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej dz. gosp. na obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezp. społ oraz okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezp. lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;

  4. ubezp.społ. duchownych na obszarze Państwa Polskiego, za które opłacono składkę na to ubezp. lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki;

  5. pobierania stypendium sportowego z tytułu wyczynowego uprawiania sportu na obszarze Państwa Polskiego po ukończeniu 15 roku życia, z wyjątkiem okresów pobierania stypendium przez osoby uczące się lub studiujące w systemie studiów dziennych.

Za okresy zatrudnienia i okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego, uważa się:


Pytanie 34

Częściowa i całkowita niezdolność do pracy. Proszę podać różnice oraz procedurę ich oceny.


Pojęcia te definiuje art. 12 ustawy o emeryturach i rentach.

Niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

        1. całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

        2. częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.


Wyr. SN z dnia 26 maja 2010 r., sygn. II UK 353/0 – dokonując analizy pojęcia "całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno:

Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, - jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym jak i ekonomicznym (por. niepubl. wyrok SN z 21 grudnia 2004 r., I UK 28/04).


Ocena niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia:

  1. daty powstania niezdolności do pracy,

  2. trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy,

  3. związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami,

  4. trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji,

  5. celowości przekwalifikowania zawodowego – dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS-u.

Orzeczenie lekarza orzecznika----- osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej ZUS-u, w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.

Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jedn. org; Zakładu właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.

Komisja lekarska nie rozpatruje sprzeciwu wniesionego po terminie.

W uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek osoby zainteresowanej, może przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu, w tym w szczególności w razie odrzucenia przez sąd odwołania od decyzji w przypadku określonym w art. 4779 § 31 KPC.

Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna Zakładu niezwłocznie zawiadamia osobę zainteresowaną


Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości dokonuje oceny:

Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.


Pytanie 35

Zasady przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy oraz ustalania jej wysokości z ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Proszę wskazać, od jakiej daty w przedstawionym stanie faktycznym Irena M. nabędzie prawo do renty i na jaki okres: „Irena M., urodzona w 1971 roku, uległa wypadkowi bez związku z pracą. Komisja Lekarska ZUS orzekła, że wnioskodawczyni jest częściowo niezdolna do pracy od 1 grudnia 2013 roku do 30 listopada 2016 roku. Wnioskodawczyni udowodniła w okresie od 1 grudnia 2003 roku do 1 grudnia 2013 roku 5 lat okresów nieskładkowych i okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 1 grudnia 2009 roku do 1 grudnia 2013 roku. Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy złożyła 10 grudnia 2014 roku.”

Zasady przyznawania renty


Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

  1. został uznany za niezdolnego do pracy,

  2. posiada wymagany - stosowny do wieku, w którym powstała niezdolność do pracy - okres składkowy i nieskładkowy,

  3. niezdolność do pracy powstała w okresach ściśle określonych w ustawie, np. w okresie ubezpieczenia, zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych, pobierania zasiłków z ubezp.społ.go (chorobowego lub opiekuńczego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Staż uprawniający do renty – okres składkowy i nieskładkowy wymagany do przyznania renty uzależniony jest od wieku osoby, w jakim powstała niezdolność do pracy i wynosi:

Warunek wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego nie jest wymagany od ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy z powodu skutków wypadku w drodze do pracy lub z pracy.

Okres wymaganych 5-ciu lat w odniesieniu do osób, u których niezdolność do pracy powstała po ukończeniu 30 roku życia, musi przypadać w ciągu ostatniego 10 lecia przypadającego przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.


Okresami składkowymi są m.in. okresy ubezpieczenia, czyli np. pracy na podstawie umowy o pracę, czynnej służby wojskowej w WP, pobierania zasiłku macierzyńskiego. – art. 6 UFUS

Okresy nieskładkowe to okresy, za które nie zostały opłacone składki, które jednak z uwagi na ich specyficzny charakter podlegają uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy oraz ich wysokości, np.:


W przedstawionym stanie faktycznym Pani Irena M. w dniu zdarzenia, które spowodowało częściową niezdolność do pracy miała 42 lata. Zatem wymagany dla niej staż ubezp. do otrzymania renty wynosi 5 lat w okresie 10 lat przed zdarzeniem.


Pani Irena uległa wypadkowi 01 grudnia 2013 r. Zatem okres składkowy, który rozpatrujemy w kazusie trwa od 01 grudnia 2003 r. do 01 grudnia 2013 r. W tym okresie Pani Irena była zatrudniona na umowę o pracę przez 4 lata (tj. od 01 grudnia 2009 r.). Ponadto Pani Irena udowodniła 5 lat nieskładkowych, zgodnie z art. 5 ust. 2 UFUS, można jej z tego tytułu zaliczyć max 1/3 okresu składkowego. Zatem 4 lata x 1/3 = 1,33 lat stażowych.

W sumie Pani Irena posiada 5,33 lat stażowych. Oznacza to, iż został spełniony warunek posiadania określonego stażu ubezpieczenia. Pozostałe warunki, zgodnie z treścią kazusu, też zostały spełnione. Pani Irena nabyła prawo do renty okresowej od dnia wypadku tj. od 01 grudnia 2013 r. na okres wskazany przez organ rentowy.



Pytanie 36 Problematyka wypadku w drodze do pracy oraz z pracy.

Podstawa prawna: art. 57b ustawy o emeryturach i rentach z FUS

Definicja tego zdarzenia określona została w art. 57b ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana. Ustawodawca w ust. 2 tego art. rozszerzył pojęcie drogi do pracy lub z pracy na drogę do miejsca i z miejsca:

1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;

2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;

3) zwykłego spożywania posiłków;

4) odbywania nauki lub studiów.

Podstawowymi elementami definicji wypadku w drodze do pracy i z pracy jest więc nagłość zdarzenia, zewnętrzność przyczyny, powstanie zdarzenia w drodze do lub z miejsca wykonywania pracy i szczególna charakterystyka tej drogi, a wiec musi być ona najkrótsza i nie może zostać przerwana. Pierwsze dwa elementy definicji – nagłość i zewnętrzność przyczyny można omówić odwołując się do elementów definiujących wypadek przy pracy. Zdarzeniem nagłym będzie więc zdarzenie krótkotrwałe, a przyczyną zewnętrzną będzie przyczyna pochodząca od świata zewnętrznego, a nie od samego pracownika. Przy określeniu drogi do lub z miejsca pracy należy uwzględnić definicję drogi w znaczeniu fizycznym oznaczającą pokonywaną przez pracownika trasę, jak i ogół czynności pracownika koniecznych w celu dotarcia do miejsca wykonywania pracy lub powrotu z tego miejsca, przy czym przepisy nie określają początku i końca drogi do pracy i z pracy (koniecznym natomiast jest aby miejsce wykonywania zatrudnienia było punktem początkowym lub końcowym tej drogi). W doktrynie i w dotychczasowym orzecznictwie przyjmuje się, że droga ta rozpoczyna się z chwilą opuszczenia przez pracownika mieszkania (zamknięcia drzwi domu) lub bramy zakładu pracy i kończy się również na granicy terenu władztwa zakładu pracy, czy też progu domu (mieszkania) pracownika (wyroki Sądu Najwyższego z: 24 stycznia 1997 r., II UKN 57/96, OSNP 1997/18/347, 22 stycznia 1998 r., II UKN 462/97, OSNP 1999/1/23). Przepisy nie określają również w jaki sposób droga ta powinna być przez pracownika pokonywana, a więc do niego należeć będzie wybór odpowiedniego dla siebie środka transportu.

Pozostałe dwa warunki, a więc zastrzeżenie, iż droga musi być najkrótsza i nie może być przerwana nie są bezwzględne – ustawodawca uznał bowiem, iż wypadek nastąpi w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc najkrótszą, była dla ubezpieczonego ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza. Ocena, czy przerwa była życiowo uzasadniona, musi być dokonywana w aspekcie niezbędnych potrzeb bytowych pracownika – czyli takich, których załatwienie jest nieodzowne. W konsekwencji, wypadkiem w drodze do lub z pracy jest m.in. wypadek, który miał miejsce w czasie: przerwy na codzienne, zwyczajowe dokonywanie zakupów artykułów spożywczych podczas odbywania najkrótszej drogi z pracy do domu, także wówczas, gdy dokonaniu zakupu towarzyszy spożycie alkoholu, które w żadnym stopniu nie wpłynęło na zdarzenie wypadkowe, (wyrok SN z 20 kwietnia 2001 r., II UKN 347/00), usuwanie usterki własnego samochodu przez pracownika pokonującego tym samochodem drogę do lub z pracy, niezależnie do kogo należał teren, na którym wypadek nastąpił (wyrok SN z 22 stycznia 1998 r., II UKN 462/97), drogi do lub z pracy pokonywanej kilkakrotnie w ciągu jednego dnia roboczego, np. z uwagi na pracę w systemie przerywanego czasu pracy (wyrok SN z 16 kwietna 1987 r., II URN 65/87). Do wypadków w drodze do lub z pracy nie będzie można natomiast zaliczyć: wypadku, mającego miejsce w czasie pokonywania drogi odbywanej po pracy celem dokonania codziennych zakupów, która nie była drogą najkrótszą ani najdogodniejszą komunikacyjnie do domu (wyrok SN z 20 kwietnia 2001 r., II UKN 351/00) ani też wypadku w drodze z pracy do domu związanej z udziałem w spotkaniu towarzyskim (wyrok SN z 10 grudnia 1997 r., II UKN 383/97).

Całokształt spraw związanych z prowadzeniem postępowania powypadkowego określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzenia. Rozporządzenie to nakłada na pracownika, który uległ wypadkowi obowiązek niezwłocznego powiadomienia o nim pracodawcy, który dokonuje ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku w drodze do pracy lub z pracy w karcie wypadku sporządzonej nie później niż na 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku. Uznanie zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy następuje na podstawie oświadczenia poszkodowanego, członka jego rodziny lub świadków co do czasu, miejsca i okoliczności zdarzenia, informacji i dowodów pochodzących od podmiotów badających okoliczności i przyczyny zdarzenia lub udzielających poszkodowanemu pierwszej pomocy oraz ustaleń sporządzającego kartę.

37. Proszę wyjaśnić pojęcie renty rodzinnej oraz wskazać, komu przysługuje.

Marian W. zmarł nagle 2 sierpnia 2014 roku. Miał ukończone 55 lat. Podlegał ubezpieczeniu społecznemu 22 lata 6 miesięcy do dnia 15 marca 2009 rok. Z orzeczenia Komisji lekarskiej wynika, że Marian W. już od grudnia 2009 roku był częściowo niezdolny do pracy. Wniosek o rentę rodzinną złożyły w dniu 10 września 2014 roku rozwiedziona małżonka Anna W, w wieku 53 lat, która nie miała ustalonych alimentów wyrokiem sądu ani ugodą sądową oraz córka Iwona W., która ukończyła 25 lat w dniu 10 lipca 2014 roku i egzaminy z IV roku studiów (regulaminowo studia 5-letnie) zdała 30 czerwca 2014 roku. Czy Anna W. i Iwona W. nabędą prawo do renty rodzinnej, od kiedy i na jaki okres?


Podstawa prawna: art. 67-71 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Wiadomości ogólne

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury, w tym emerytury pomostowej lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Uprawnieni do renty rodzinnej

Dzieci

Do renty rodzinnej mają prawo: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione - do ukończenia 16 lat, a po osiągnięciu tego wieku, pod warunkiem nauki w szkole, do ukończenia 25 lat oraz bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy do ukończenia 16 lat lub w czasie nauki w szkole do ukończenia 25 lat. Jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Pod pojęciem "nauki w szkole" należy rozumieć naukę pobieraną w systemie dziennym, wieczorowym, zaocznym oraz eksternistycznym.

Wnuki i rodzeństwo

Prawo do renty rodzinnej mają także wnuki, rodzeństwo i inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, jeżeli spełniają takie warunki jak dzieci własne i zostały przyjęte na wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, a ponadto nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją - jeżeli nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Wdowa

Prawo do renty rodzinnej przysługuje wdowie, jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, albo wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie ukończyły 16 lat, a jeżeli uczą się - 18 lat życia lub są całkowicie niezdolne do pracy. Uprawnienie do renty rodzinnej przysługuje również wdowie, jeśli spełni warunek dotyczący wieku lub niezdolności do pracy w okresie nie dłuższym niż 5 lat od śmierci męża lub od zaprzestania wychowywania ww. dzieci. Wdowa, która przed śmiercią męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli oprócz spełnienia w/w warunków wymaganych od wdowy, w dniu śmierci męża miała prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową.

Wdowa, która nie spełnia żadnego z wymienionych warunków wymaganych do przyznania renty rodzinnej i nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania - ma prawo do okresowej renty rodzinnej przez okres jednego roku od dnia śmierci męża albo przez okres uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od śmierci męża.

Wdowiec

Przepisy dotyczące wdowy stosuje się odpowiednio do wdowca.

Rozwiedziona małżonka

Prawo do renty rodzinnej przysługuje także rozwiedzionej małżonce lub małżonce pozostającej w separacji, jeżeli spełnia warunki wymagane od wdowy, a ponadto wykaże, że w dniu śmierci zmarłego małżonka miała prawo do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową.

Rodzice

Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania a ponadto spełniają warunki takie jak dla wdowy/wdowca (dotyczące wieku, niezdolności do pracy lub wychowywania dzieci).

KAZUS

Małżonka Anna W. może otrzymać rentę rodzinną na podst. art.70 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – jeżeli nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania - na rok od chwili śmierci męża LUB na dwa lata od chwili śmierci męża, o ile uczestniczy w jakichś szkoleniach lub programach mających na celu zdobycie kwalifikacji itd.

Córka Iwona otrzyma rentę rodziną na podst. art.68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – ukończyła 25 lat jednak świadczenie w odpowiedniej wysokości (90% do podziału z matką wg art. 74 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zostanie nadal wypłacane do ukończenia piątego roku studiów.



Pytanie 38

Proszę omówić, jakie warunki musi spełnić uprawniony do renty rodzinnej, aby nabyć prawo do dodatku pielęgnacyjnego albo dodatku dla sierot zupełnych.

Zgodnie z art. 75 ust. 1 Ustawy emerytalnej dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia.

Świadczenie to nie przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli przebywa ona w:

chyba że osoba taka przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.

Skoro ustawodawca wyraźnie wskazuje, którym świadczeniom można przypisać cechę okresowości, i skoro nie czyni tego w przypadku dodatku pielęgnacyjnego, to należy przyjąć, że prawo do tego świadczenia uzależnione jest tylko i wyłącznie od spełnienia warunków wymienionych w art. 75 Ustawy emerytalnej. Trwa zatem tak długo, jak długo ubezpieczony pozostaje niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji (por. D. Ciszewska, Charakter, s. 30).


Dodatek dla sierot zupełnych w wysokości 392,20 zł/m-c przysługuje, jeżeli do renty rodzinnej uprawniona jest sierota zupełna. (art. 76 ustawy emerytalnej).

Pojęcie „sieroty zupełnej” nie jest w Ustawie emerytalnej zdefiniowane – należy sięgnąć do orzecznictwa. Mamy w tej sprawie takie orzeczenia jak:


Pytanie 39

Zawieszenie prawa do emerytury i renty. Proszę omówić zagadnienie.


Art. 103 ustawy o emeryturach i rentach z FUS stanowi , że prawo do emerytur i renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu na nastepujących zasadach (art. 103a–106):


Przepisu ust. 1 nie stosuje się do emerytów, którzy osiągnęli wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3, z zastrzeżeniem art. 103a.

A więc ustęp ten wyłącza ogólne zasady zawieszania i zmniejszania świadczeń określone w art. od 104 -106 w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którym przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy oraz do ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., którym przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie warunki określone w art. 27 ust. 2 i ust. 3 ustawy- zastrzeżeniem art.103a.


Natomiast zgodnie z art. 103a. prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego.


Z powyższego przepisu wynika, że jeżeli emeryt kontynuuje zatrudnienie u pracodawcy, który zatrudniał go bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury to prawo takie ulega zawieszeniu.


Jednakże na uwagę zasługuje fakt, że w stanie prawnym obowiązującym od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. nie istniał ustawowy wymóg uprzedniego rozwiązania stosunku pracy warunkujący pobieranie świadczeń emerytalnych. Nie obowiązywał przepis, który przewidywałby zawieszenie prawa do emerytury. Takie wymaganie funkcjonowało od 1 lipca 2000 r. na gruncie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, które z dniem 8 stycznia 2009 r. zostało uchylone .A po jego uchyleniu nie istniał wymóg uprzedniego rozwiązania stosunku pracy, aby otrzymywać świadczenia emerytalne. Z kolei, regulacja prawna o treści identycznej, jak w art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, znalazła się w art.103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który wszedł w życie 1 stycznia 2011 r. (dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726).

Zatem w okresie od 8.01.2009 r. do 31.12.2010 r. nie obowiązywał żaden przepis, który takie zawieszenie by przewidywał.


Ponadto Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. akt K 2/12 (Dz. U. poz. 1285), ogłoszonego w dniu 22 listopada 2012 r., stwierdził, że art. 103a dodany przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.


Trybunał zatem stwierdził, że przepis art. 103a , w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W kwestii stosowania art. 103a orzekł również Sąd Najwyższy, stwierdzając że art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS znajduje zastosowanie do osób, które przed dniem 8.01.2009 r. nabyły prawo do wcześniejszej emerytury, a następnie w okresie od 8.01.2009 r. do 31.12.2010 r. nabyły i zrealizowały prawo do emerytury powszechnej/ Uchwała SN z dnia 7 maja 2015 r., sygn. III UZP 3/15/

Inny wyrok SN sygn. akt II UK 299/12 stanowi, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą- jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury– nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia 2011 r.


Reasumując należy dojść do wniosku, że stosowania art. 103a (stanowiącego o zawieszeniu prawa do emerytury w przypadku kontynuacji zatrudnienia) zależy od okresu i rodzaju nabytego prawa do emerytury. Jeżeli prawo takie zostało nabyte przed dniem 8.01.2009 r. świadczenie emerytalne zostanie zawieszone podczas kontynuowania zatrudnienia. Jeżeli nabycie miało miejsce w okresie od 8.01.2009 r. do 31.12.2010 r. to dalsza praca nie powoduje zawieszenia prawa do emerytury, chyba że dotyczy sytuacji, w której osoba przeszła na wcześniejszą emeryturę przed dniem 8.01.2009r., a następnie na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym we wskazanym wyżej okresie. Tak więc w odniesieniu do niej prawo do emerytury podlegać będzie zawieszeniu. Zawieszenie znajdzie też zastosowanie do osób, które prawo do emerytury nabyły od dnia 1.01.2011 r.



Zawieszenie świadczenia ( prawa do emerytury lub renty) może, zgodnie z art. 103 ust. 3 ustawy nastąpić na wniosek osoby uprawnionej. Z instytucji zawieszenia emerytury (w tym emerytury pomostowej - art. 17 ust. 1 ustawy o e.p.), renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej ustalonej dla jednej osoby, mogą skorzystać ci świadczeniobiorcy, którzy - gdyby uwzględnili w swoich przychodach również świadczenia ubezpieczeniowe - mogliby np. przekroczyć próg podatkowy. Zawieszenie świadczenia na wniosek osoby uprawnionej dotyczy także osób, w stosunku do których art. 103 ust. 2 ustawy wyłączył ogólne zasady zawieszania świadczeń ze względu na osiągnięcie powszechnego wieku emerytalnego.


Zgodnie z Art. 104. ust.1 prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3–8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezp.społ.go, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6.

Ust. 1a. Stanowi, że dla emerytów i rencistów prowadzących pozarolniczą działalność za przychód, o którym mowa w ust. 1, przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezp.społ. w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.


/ Ustęp 1 a utracił moc z dniem 15 marca 2005 r. na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 marca 2005 r., sygn. akt K 27/03 (Dz. U. Nr 41, poz. 401), w zakresie, w jakim z mocą wsteczną uniemożliwił przyjęcie rzeczywistego przychodu emerytów i rencistów, osiągniętego w okresie od 1 stycznia do 26 sierpnia 1999 r., z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, w kwocie niższej od przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezp.społ. w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych.


Ust. 2. Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezp.społ.go, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3.

Ust.3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się również do emerytów i rencistów osiągających przychód z tytułu działalności wykonywanej za granicą.

Ust.4. Przepisy ust. 1, 1a i 2 stosuje się również do osób wyłączonych z obowiązku ubezp.społ.go z tytułu ustalenia prawa do emerytury i renty lub wykonujących działalność niepodlegającą obowiązkowemu ubezp. społ.mu z uwagi na podleganie temu obowiązkowi z innego tytułu.

Ust.5. Przepisów ust. 1–4 nie stosuje się do honorariów z tytułu działalności twórczej i artystycznej.

Ust.6. Za przychód, o którym mowa w ust. 1, uważa się również kwoty pobranych zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, i kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego.

Ust.7. Prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy oraz renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, ulega zawieszeniu w razie osiągania przychodu w kwocie wyższej niż 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

Ust.8. W razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 r. w wysokości:

1) 24% kwoty bazowej obowiązującej przy ostatniej waloryzacji w 1998 r. – dla emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;

2) 18% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 – dla renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;

3) 20,4% kwoty bazowej, o której mowa w pkt 1 – dla renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba.

Ust.9. Kwoty maksymalnych zmniejszeń, o których mowa w ust. 8, podlegają podwyższeniu, przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w kolejnych terminach waloryzacji.

Ust.10. Prezes Zakładu Ubezp. społ.ogłasza w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”:

1) w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego – kwoty przychodu, o których mowa w ust. 7 i 8, z zaokrągleniem w górę do pełnych 10 groszy;

2) w terminie do 14 roboczego dnia listopada – kwoty graniczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego.



Fakt kontynuowania zatrudnienia przez osoby, które uzyskają prawo do renty rodzinnej lub renty z tytułu niezdolności do pracy - pozostaje bez wpływu na pobieranie tego świadczenia. W tym przypadku o tym, czy będzie ono pobierane w pełnej czy zmniejszonej wysokości lub też, czy będzie zawieszona jego wypłata, decyduje wysokość uzyskiwanego przychodu oraz - jeśli osoba ta jest uprawniona do emerytury - wiek osoby pobierającej świadczenie.



Przychód uzyskany w okresie, gdy prawo do świadczenia jest zawieszone w trybie art. 103a ustawy emerytalnej, nie podlega rozliczeniu.

Przy ustalaniu kwot granicznych przychodu, wyłączeniu podlegają dopuszczalne kwoty przychodu obowiązujące w miesiącach, w których świadczenie podlegało zawieszeniu.

Oznacza to więc, że rozliczeniu podlega wyłącznie przychód uzyskany w okresie, w którym prawo do emerytury nie podlegało już zawieszeniu w myśl art. 103a ustawy emerytalnej.

Natomiast przychód osiągany przez osoby, które przeszły na emeryturę przed dniem 1 stycznia 2011 r. i nie ukończyły powszechnego wieku emerytalnego, ustalanego indywidualnie w zależności od ich daty urodzenia, podlega rozliczeniu na zasadach ogólnych także w przypadku, gdy osoby te kontynuują zatrudnienie podjęte przed przejściem na emeryturę.



Pytanie nr 40

Proszę wyjaśnić, w jakich przypadkach świadczenie wynikające z prawa do emerytury ulega zmniejszeniu



Na zmniejszenie wysokości świadczenia wynikającego z prawa do emerytury wpływa przychód osiągany z tytułu wykonywania działalności podlegającej obowiązkowo ubezp. społ..

Emeryt ma obowiązek powiadomić organ rentowy o wykonywaniu działalności podlegającej obowiązkowi ubezp. społ.oraz o wysokości przewidywanego przychodu. Jeżeli z zawiadomienia nadesłanego przez emeryta wynika, że jego zamiarem jest osiągnie przychodu przekraczającego 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, nie wyższego jednak niż 130% tego wynagrodzenia, Oddział ZUS wyda decyzję o zmniejszeniu wysokości świadczenia.

Emeryturę zmniejsza się o kwotę przekroczenia przychodu, tj. kwotę stanowiącą różnicę między osiąganym przychodem a progiem zarobkowym, określonym wskaźnikiem 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.



W decyzji tej ZUS ustala, że zmniejszenie emerytury następuje od miesiąca, w którym została wydana ta decyzja (albo od miesiąca następnego, jeśli nie było możliwe wprowadzenie zmniejszenia w miesiącu wydania decyzji) i określa kwotę, o jaką emerytura podlega zmniejszeniu.

Świadczenie ustalone w wysokości wynikającej z zawiadomienia (oświadczenia) wypłacane jest do czasu, gdy emeryt nie zmieni jego treści, a więc do czasu gdy nastąpi zmiana wysokości osiąganego przychodu.

Kwota tego zmniejszenia nie może być jednak wyższa od kwoty maksymalnego zmniejszenia, określonej w ustawie emerytalnej.



Orzeczenie

Wyrok SN z dnia 9 maja 2006 r. , II UA 1/06

„Do ustalenia, czy zaistniały okoliczności uzasadniające zmniejszenie lub zawieszenie świadczenia przedemerytalnego, bierze się pod uwagę jedynie łączną kwotę tego świadczenia wypłaconą w roku rozliczeniowym (art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, jednolity tekst: Dz.U. Nr 120, poz. 1252).”

Pytanie 41. Zasiłek pogrzebowy. Proszę przedstawić podstawowe kwestie.


Podstawa prawna art. 77 - 81 Ustawy Emerytalnej.

Jest to jednorazowe świadczenie (w kwocie do 4.000 zł - art. 80) mające na celu zapobieżenie ryzyku ponoszenia kosztów pogrzebu. Przysługuje w razie śmierci ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, członka rodziny przywołanych osób2, oraz osobie, która w dniu śmierci posiadała warunki do emerytury lub renty pomimo jej nieustalenia.

BEZWZGLĘDNA ZASADA: JEDEN ZMARŁY - JEDEN ZASIŁEK - wypłacany jest osobie3, która pokryła koszty pogrzebu w:

Roszczenie o zasiłek pogrzebowy wygasa po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci, ale nie dłużej niż po 12 miesiącach od dnia pogrzebu w przypadkach utrudniających identyfikacje zwłok lub ustalenie osoby zmarłej (art. 81).

Świadczenie przysługuje również podczas pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego oraz świadczenia rehabilitacyjnego.


Pytanie 42. Proszę omówić cel i formy prowadzenia pracowniczych programów emerytalnych.


Podstawy prawne: ustawa o pracowniczych programach emerytalnych (art.6, art.24, art.42)


Pracownicze programy emerytalne:

Programy mogą być prowadzone w jednej z następujących form:

1) funduszu emerytalnego – ma charakter oszczędnościowo-inwestycyjny, jest podmiotem tworzonym specjalnie na potrzeby gromadzenia środków w ramach programów emerytalnych. Organem uprawnionym do reprezentowania oraz zarządzania funduszem jest wyłącznie pracownicze towarzystwo emerytalne.

2) umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego – przy tej formie składki wnoszone do programu mogą być w całości inwestowane poprzez fundusz inwestycyjny. Pracownik zyskuje możliwość wyboru dywersyfikacji środków pomiędzy fundusze o różnym profilu i poziomie ryzyka, co stwarza mu tym samym szansę na dostosowanie strategii inwestycyjnej.

3) umowy grupowego ubezp.na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezp.na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym - forma ta, oprócz funkcji oszczędnościowej, zapewnia uczestnikom programu również ochronę ubezpieczeniową, a więc ochronę przed skutkami realizacji ryzyka. Program prowadzony w ww. formie musi jednak spełniać kilka dodatkowych warunków określonych przepisami prawa, tj. co najmniej 85 % każdorazowej składki podstawowej musi być przeznaczone na inwestowanie poprzez ubezpieczeniowy fundusz kapitałowy oraz co najmniej 1 % składki podstawowej musi być przeznaczony na pokrycie kosztów ochrony ubezpieczeniowej. W konsekwencji, w programie w ww. formie tylko część składki podstawowej podlega inwestowaniu.
4)zarządzania zagranicznego - środki wnoszone do programu przekazywane są do zagranicznego zarządzającego, czyli do podmiotu mającego swoją siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej, podlegającemu nadzorowi organu nadzoru tego państwa.

O wyborze formy przesądza umowa między pracodawcą a reprezentacją pracowników. Po jej zawarciu pracodawca zawiera umowę z instytucją finansową lub tworzy pracownicze towarzystwo emerytalne. Pracownik przystępuje do PPE na podstawie swojej deklaracji składanej pracodawcy, również wszelkie oświadczenia woli kierowane do instytucji finansowej zarządzającej środkami w ramach PPE składane są za pośrednictwem pracodawcy.


Pytanie 43. Proszę wymienić elementy umowy zakładowej oraz kwestię reprezentacji stron przy jej zawieraniu.

Umowa zakładowa (dalej u.z.) to umowa, która określa treść pracowniczego programu emerytalnego. Art. 13 ustawy o pracowniczych programach emerytalnych (dalej ustawa ppe) wymienia elementy, które w szczególności powinna zawierać umowa zakładowa. W przypadku gdy umowa zakładowa nie zawiera wszystkich informacji wymaganych tym przepisem, zgodnie z art. 35 ust. 1 ppe Organ Nadzoru (KNF) wzywa pracodawcę do usunięcia nieprawidłowości pod rygorem odmowy dokonania wpisu do rejestru programów.

U.z. powinna zawierać:


Nadto u. z. zawiera warunki konwersji w przypadku zmiany funduszu jeżeli program jest prowadzony w formie umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego. U. z. może przewidywać dobrowolne wnoszenie akcji do funduszu emeryt. (art. 19).


Reprezentacja:

U.z. zawierana jest przez pracodawcę z reprezentacją pracowników. Reprezentację pracowników tworzą wszystkie zakładowe organizacje związkowe działające u danego pracodawcy. Jeżeli u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca zawiera umowę zakładową z reprezentacją pracowników wyłonioną w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Umocowanie reprezentacji pracowników wygasa po upływie 24 miesięcy od dnia wyłonienia reprezentacji w przypadku, gdy co najmniej połowa osób wchodzących w skład reprezentacji pracowników przestanie być pracownikami pracodawcy bądź gdy u pracodawcy rozpocznie działalność zakładowa organizacja związkowa (art.11).

W przypadku wygaśnięcia umocowania reprezentacji pracowników wybiera się nową reprezentacji pracowników. W imieniu pracodawcy umowę podpisują uprawnione osoby albo organy uprawnione do jego reprezentacji. Osoby reprezentujące pracodawcę powinny posiadać pełnomocnictwo szczególne w rozumieniu art. 98 KC. Pracodawca przedstawia reprezentacji pracowników ofertę utworzenia programu tj projekt u.z. oraz ustalone w umowie przedwstępnej warunki umowy z instytucją finansową statut towarzystwa emerytalnego i statut funduszu emerytalnego albo projekty tych statutów, określenie okresu ważności oferty, nie krótszego niż 3 miesiące. Jeżeli w ciągu 2 miesięcy od przedstawienia propozycji nie dojdzie do zawarcia umowy zakładowej z powodu niemożności uzgodnienia przez strony jej treści pracodawca może zawrzeć taką umowę z reprezentatywnymi organizacjami związkowymi o których mowa w kp.


Pytanie 44. Kto podlega z mocy ustawy ubezp. społ. rolników: wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu?


Kwestię tą regulują art. 1. ust. 1. i art. 7. ust.1. Ustawy, z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezp. społ. rolników (Dz.U.1991 Nr 7 poz. 24) dalej w skrócie USR.

Ubezp. społ. Rolników:

  1. rolników – pełnoletnia os. Fiz., zamieszkująca i prowadząca na terytorium RP, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia-art.6.pkt 1 USR

  2. pracujących z tymi rolnikami domowników – osoba bliska rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie, stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy-art.6.pkt 2 USR.


Rolnicy i pracujący z nimi domownicy aby podlegać ubezp. społ. rolników muszą:

  1. posiadać obywatelstwo polskie lub

  2. nie będąc obywatelami polskimi:

  1. przebywać na terytorium RP na podstawie:

  1. są obywatelami państw członkowskich UE, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym-ma zastosowanie tylko wówczas gdy przepisy UE dot. stosowania systemów zabezpieczenia społ. nie stanowią inaczej.


Ubezp. wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy:

  1. rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, jeżeli:

  1. domownik rolnika, jeżeli:

    • nie podlega innemu ubezp. społ lub

    • nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo

    • nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.


Termin zgłoszenia do KRUS – nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni :

działalność rolnicza – działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej (Art.6.pkt 3 USR),

gospodarstwo rolne – każde gospodarstwo służące prowadzeniu dział. rolniczej; (Art.6.pkt 4 USR).

dział specjalny – dział specjalny produkcji rolnej, o którym mowa w załączniku do ustawy-USR (Art.6.pkt 5 USR), np.:


Pytanie 45 Proszę wymienić rodzaje świadczeń rodzinnych i wskazać w jakim przypadku prawo do nich przysługuje cudzoziemcom.


Zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych (UŚR) osoby uprawnione do świadczeń nabywają do nich jedynie prawo a nie konkretne świadczenie. Czyli podmioty maja legitymację do żądania świadczenia publicznoprawnego a nie konkretnego wybranego świadczenia ze względu na fakt, iż celem świadczenia rodzinnego z dodatkami jest pokrycie wydatków związanych z utrzymaniem dziecka. Prawo do dodatków jest powiązane ściśle z prawem do zasiłku rodzinnego. Nie można otrzymać dodatku pomimo spełnienia przesłanek do jego nabycia bez posiadania uprawnień do otrzymania zasiłku rodzinnego.

Rodzaje świadczeń rodzinnych:

Osoba uprawniona do świadczeń rodzinnych musi mieć miejsce zamieszkania na terytorium RP (w rozumieniu art. 25 KC - WSA Gliwice IV SA/Gl 609/07) w okresie zasiłkowym (art. 3 UŚR), chyba, że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społ. lub umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

Czasowe przebywanie poza terytorium RP nie stanowi podstawy do utraty świadczenia (WSA Łódź II SA/Łd 187/08).

Osobą uprawnioną jest obywatel polski (obywatelstwo pierwotne lub wtórne),

albo cudzoziemiec:

Podwójne obywatelstwo (w orzeczeniach poniższych niemieckie) nie stanowi przeszkody do nabycia świadczenia rodzinnego w RP o ile nie pobierają oni świadczeń niemieckich albo nie otrzymują tam dochodów (NSA OW 183/04).

Należy zwrócić uwagę na orzeczenie WSA Gorzów Wielkopolski II SA/Go 358/08 dot. przypadków zasiłków polsko niemieckich w różnych stanach faktycznych:

Kryterium dochodowe 674 zł miesięcznie na osobę (764 zł - gdy w rodzinie osoba niepełnosprawna). Ustawa posługuje się konstrukcją: dochód rodziny w przeliczeniu na osobę.

Do dochodu należy praktycznie wszystko - również środki uzyskiwane poza granicami RP - nie zaliczamy jedynie udokumentowanych należności alimentacyjnych świadczonych pieniężnie na rzecz osób 3.

Pomniejszamy dochód natomiast o należny podatek oraz odliczamy składki na ubezp.zdrowotne oraz składki na ubezp.społ.

Nie uwzględnia się dochodów członka rodziny przebywającej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, jak również odlicza się ponoszone koszty utrzymania tej osoby przy obliczaniu dochodu.

W przypadku gdy nie można udokumentować dochodów zagranicznych - np. matka dziecka wie, że ojciec dziecka jest gdzieś na wyspach - to należy zgłosić na policję zaginięcie tej osoby - stanowi to podstawę prawną do potwierdzenia niemożności udokumentowania dochodów z art. 24 ust. 4 UŚR :) (decyzja SKO Wrocław SKO 4315/171/08), raz na kwartał podmiot realizujący świadczenia rodzinne ma obowiązek wystąpić do policji w celu powzięcia informacji o zaginionym.

Przeciętny miesięczny dochód rodziny – Σ wszystkich uzyskiwanych dochodów przez członków rodziny (bez względu na wiek) uzyskanych w roku poprzedzającym okres zasiłkowy podzielony przez liczbę członków rodziny oraz 12 miesięcy.

Jeżeli w ciągu roku dziecko dostanie orzeczenie o niepełnosprawności - to przeliczamy ponownie dochód nawet w trakcie trwania roku kalendarzowego - w celu ustalenia czy rodzina załapie się na próg 764 złote.

Zasada równoważnika zasiłkowego: przekroczenie kryterium dochodowego o kwotę nie większą niż zasiłek z przysługującymi dodatkami powoduje pomniejszenie zasiłku o tę przekroczoną kwotę. Świadczenie nie przysługuje jeżeli miałoby zostać wypłacone w kwocie poniżej 20 zł. Z tej konstrukcji można skorzystać tylko raz przez jeden pełny rok kalendarzowy będący okresem zasiłkowym. Czyli w przypadku przekroczenia w połowie jednego okresu zasiłkowego przysługuje nam potrącenie i tak przez cały następny rok (o ile posiada się status osoby uprawnionej do otrzymania zasiłku).

Uzyskanie lub utrata dochodu – obowiązek ponownego ustalenia dochodu. Jednakże uwzględniamy go wyłącznie w okresie pozostałym do końca okresu zasiłkowego. Czyli jeżeli w marcu dostaniemy np. podwyżkę 1000 zł to do miesięcznego przeciętnego dochodu rodziny doliczamy tylko kwotę 1000 zł podzieloną przez liczbę członków rodziny oraz 9 miesięcy (liczbę miesięcy pozostałą do grudnia). Zasiłek w ewentualnie zmienionym wymiarze będzie obowiązywał od następnego miesiąca (w przytoczonym przypadku od kwietnia).

Osoby utrzymujących się z gospodarstwa rolnego – do obliczenia dochodów potrzebne jest zaświadczenie wójta określającego liczbę hektarów przeliczeniowych, które mnoży się przez wysokość przeciętnego dochodu pracy z 1 ha przeliczeniowego określanego przez Prezesa GUS. Dochody z gospodarstwa rolnego sumuje się z innymi dochodami.


Pytanie 46. Proszę krótko scharakteryzować świadczenia opiekuńcze, w szczególności zasiłek pielęgnacyjny i świadczenia pielęgnacyjne.



W przypadku zasiłku pielęgnacyjnego oraz świadczenia pielęgnacyjnego nie stosuje się kryterium dochodowego przypadającego na osobę w rodzinie!!!

Świadczenia opiekuńcze mają na celu zapewnienie prawidłowego funkcjonowania w rodzinie:

poprzez częściowe sfinansowanie wydatków poniesionych na rzecz tych osób w celu zapewnienia im opieki i pomocy w codziennej egzystencji.

I. Zasiłek pielęgnacyjny – 153 zł m-cznie (przysługuje osobie uprawnionej a nie na jej rzecz), od m-ca w którym wpłynął do organu poprawnie wypełniony wniosek. Stroną postępowania zasiłkowego jest osoba, której ten zasiłek przysługuje, czyli:

Nie można pobierać zasiłku pielęgnacyjnego oraz dodatku pielęgnacyjnego - są to świadczenia wykluczające się.

Pobieranie obydwu jest tożsame z traktowaniem pobrania zasiłku pielęgnacyjnego jako nienależnego świadczenia. Zasiłek nie przysługuje osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie, jeżeli członkowi rodziny przysługuje zagraniczne świadczenie pielęgnacyjne, można jedna kumulować zasiłki zagraniczne na podst. przepisów o koordynacji zabezpieczenia społ. oraz umów międzynarodowych dwustronnych.

II. Świadczenie pielęgnacyjne - 1300 zł m-c przysługuje na czas nieokreślony (do 18 r.ż., osoby uczące się do 25 r. ż.). W przypadku, gdy orzeczenie o niepełnosprawności wydane zostało na czas określony, prawo o zasiłku upływa z terminem orzeczenia. Zasiłek przysługuje matce albo ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka, osobie będącej rodziną zastępczą, osobie, na której ciąży obowiązek alimentacyjny wedle KRO w przypadku nie podejmowania albo rezygnacji z zatrudnienia w związku z pełnieniem opieki nad dzieckiem (bezrobotny z wyboru spowodowanego koniecznością sprawowania opieki).

Zasiłek nie przysługuje osobom zwolnionym z pracy. Aby osoba spokrewniona w linii powyżej I ST., albo niespokrewniona otrzymała świadczenie należy wykazać brak możliwości opieki przez spokrewnionego I ST.

Organ rentowy może skorzystać z instytucji wywiadu środowiskowego w celu sprawdzenia podanych we wniosku informacji.

Ważniejsze wykluczenia zasiłku: nie otrzyma osoba uprawniona w przypadku pozostawania w związku małżeńskim z osobą, która nie ma orzeczenia o znacznej niepełnosprawności.

III. Specjalny zasiłek opiekuńczy - 520 zł m-c przysługuje osobom na których na mocy przepisów KRO ciąży obowiązek alimentacyjny oraz małżonkom, w przypadku gdy nie podejmują zatrudnienia lub rezygnują z zatrudnienia w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się znacznym st. niepełnosprawności, albo niższym ze wskazaniem stałej lub długotrwałej opieki.

Inaczej oblicza się dochód rodziny - w porównaniu do zasiłku rodzinnego:

IV. Świadczenie rodzicielskie - 1000 zł m-c przysługuje:

Zasada jest prosta: jeden zasiłek w tym samym czasie, oraz jeden zasiłek na to samo dziecko. Prawo do świadczenia rodzicielskiego obwarowane jest terminem 3 m-c terminem na złożenie wniosku od momentu ur. dziecka, objęcia go opieką itp.

II, III, IV - świadczenie za niepełny m-c: dzielimy kwotę przez 30 dni mnożymy przez liczbę dni przysługujących i dopiero wtedy zaokrąglamy w górę do pełnych 10 groszy.

II, III, IV - rolnicy w oświadczeniach podpisują klauzule obwarowaną odp. karną o treści: "Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.".


Pytanie 47. Zasiłek rodzinny. Proszę przedstawić podstawowe kwestie.

Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku:

      1. rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka;

      2. opiekunowi faktycznemu dziecka;

      3. osobie uczącej się.


Okres pobierania zasiłku rodzinnego – przysługuje do ukończenia przez dziecko:

      1. 18. r.ż lub

      2. nauki w szkole, jednak nie dłużej niż do ukończenia 21. roku życia albo

      3. 24. r.ż., jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub szkole wyższej i leg. się orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym st. niepełnosprawności.

Ponadto korzystniejsze zasady pobierania zasiłku rodzinnego są również przewidziane dla osoby uczącej się. Zasiłek rodzinny przysługuje bowiem tym osobom w trakcie nauki w szkole, a także w szkole wyższej, jednak nie dłużej niż do ukończenia 24. roku życia.

Wśród szkół, w których nauka uprawnia do zasiłku rodzinnego ustawodawca wymienił m.in. szkołę podstawową i szkołę ponadgimnazjalną. Szkoła ponadgimnazjalna jest pojęciem zdefiniowanym w ustawiez dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Na potrzeby zasiłku rodzinnego, dla ustalenia zakresu pojęcia szkoła ponadgimnazjalna należy stosować katalog szkół wymienionych w art. 9 ust. 1 tej ustawy.

Warunki przyznania zasiłku rodzinnego:

Jednym z warunków przyznania świadczenia jest kryterium dochodowe. Miesięczny rodzinny dochód w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie może przekraczać:

Uwaga, zmiany w zasiłku rodzinnym 2016!

Od stycznia 2016 roku wejdzie w życie ustawa "złotówka za złotówkę", według której rodzina przekraczająca próg dochodowy nie będzie automatycznie pozbawiana zasiłku, ale jej świadczenie będzie pomniejszane o kwotę, o jaką został przekroczony próg dochodowy. Np. jeśli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę wynosi 680 zł, zostanie jej wypłacony zasiek pomniejszony o 6 zł.

Kto jest uprawniony do zasiłku?

Negatywne przesłanki przyznania zasiłku rodzinnego

Ustawa u.ś.r. szczegółowo reguluje przypadki, w których zasiłek rodzinny nie przysługuje.
Świadczenie to nie przysługuje, jeżeli:

1) dziecko lub osoba ucząca się pozostają w związku małżeńskim;

2) dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej;

3) osoba ucząca się została umieszczona w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie;

4) pełnoletnie dziecko lub osoba ucząca się jest uprawniona do zasiłku rodzinnego na własne dziecko;

5) osobie samotnie wychowującej dziecko nie zostało zasądzone świadczenie alimentacyjne na rzecz dziecka od jego rodzica, chyba że:

a) rodzice lub jedno z rodziców dziecka nie żyje,

b) ojciec dziecka jest nieznany,

c) powództwo o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego z rodziców zostało oddalone,

d) sąd zobowiązał jednego z rodziców do ponoszenia całkowitych kosztów utrzymania dziecka i nie zobowiązał drugiego z rodziców do świadczenia alimentacyjnego na rzecz tego dziecka;

6) członkowi rodziny przysługuje na dziecko zasiłek rodzinny za granicą, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społ.go lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społ. stanowią inaczej.


Wysokość zasiłku rodzinnego

Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:

1) 89,00 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5. roku życia;

2) 118,00 zł na dziecko w wieku powyżej 5. roku życia do ukończenia 18. roku życia;

3) 129,00 zł na dziecko w wieku powyżej 18. R..ż do ukończenia 24. roku życia.


Katalog dodatków do zasiłku rodzinnego

Prawo do zasiłku rodzinnego obejmuje również prawo do dodatków do tego zasiłku. Katalog ten obejmuje dodatki z tytułu:

1) urodzenia dziecka;

2) opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego;

3a) samotnego wychowywania dziecka;

4a) wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej;

5) kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego;

6) rozpoczęcia roku szkolnego;

7) podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania.

Postępowanie w sprawach przyznawania i wypłacania świadczeń rodzinnych

Ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata następują odpowiednio na wniosek małżonków, jednego z małżonków, rodziców, jednego z rodziców, opiekuna faktycznego dziecka, opiekuna prawnego dziecka, rodziny zastępczej niezawodowej, osoby uczącej się, pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej, a także osób, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny.

Wniosek składa się w urzędzie gminy lub miasta właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby.

Wniosek powinien spełniać kryteria formalne wymienione w u.ś.r. Do wniosku należy załączyć m.in. dokumenty potwierdzające wysokość osiąganego dochodu w postaci zaświadczenia lub oświadczenia, w zależności od rodzaju źródeł uzyskiwanych dochodów.

W przypadku gdy w stosunku do osoby ubiegającej się o świadczenia rodzinne wystąpią wątpliwości dotyczące okoliczności samotnego wychowywania dziecka, organ właściwy może przeprowadzić wywiad.

W przypadku gdy osoba uprawniona do świadczeń rodzinnych lub członek rodziny tej osoby przebywa poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej w państwie, w którym mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społ.go, organ właściwy przekazuje wniosek wraz z dokumentami marszałkowi województwa.

Podmioty realizujące zadania w zakresie zasiłku rodzinnego

Postępowanie w sprawie świadczeń rodzinnych prowadzi organ właściwy, który realizuje zadania w zakresie świadczeń rodzinnych jako zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.

Organem właściwym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie rodzinne lub otrzymującej świadczenie rodzinne.

Ponadto samorząd województwa realizuje zadania w zakresie świadczeń rodzinnych jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Do zadań tych należy:

1) pełnienie funkcji instytucji właściwej w związku z udziałem Rzeczypospolitej Polskiej w koordynacji systemów zabezpieczenia społ.go w przypadku przemieszczania się osób w granicach Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego;

2) wydawanie decyzji w sprawach świadczeń rodzinnych realizowanych w związku z koordynacją systemów zabezpieczenia społ.go.

Świadczenia rodzinne przyznane decyzją wydaną przez marszałka województwa wypłaca organ właściwy.

Obowiązek samodzielnego uzyskiwania danych przez organy

Organ właściwy oraz marszałek województwa prowadzący postępowanie w sprawie świadczeń rodzinnych są obowiązani do samodzielnego uzyskania danych o osobach ubiegających się o świadczenia rodzinne od organów podatkowych lub ministra właściwego do spraw finansów publicznych, organów emerytalno-rentowych oraz z rejestrów publicznych, drogą elektroniczną, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw rodziny, lub drogą pisemną.

Wypłata świadczeń rodzinnych

Świadczenia rodzinne wypłaca się nie później niż do ostatniego dnia miesiąca, za który przyznane zostało świadczenie rodzinne.

Osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu.

W przypadku zbiegu prawa rodziców, opiekunów faktycznych dziecka lub opiekunów prawnych dziecka do świadczeń rodzinnych świadczenia te wypłaca się temu z rodziców, opiekunów faktycznych dziecka lub opiekunów prawnych dziecka, który pierwszy złożył wniosek.

Jeżeli dziecko nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z obojgiem rodziców, świadczenia rodzinne wypłaca się temu z rodziców, pod którego opieką dziecko się znajduje.

Weryfikacja kryterium dochodowego i wysokości świadczeń

Kwoty zasiłku rodzinnego podlegają weryfikacji co 3 lata, z uwzględnieniem wyników badań progu wsparcia dochodowego rodzin. Próg wsparcia dochodowego rodzin bada i przedstawia Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Do finansowania świadczeń rodzinnych mają zastosowanie przepisy o finansach publicznych.

Świadczenia rodzinne i koszty ich obsługi, składki na ubezp.emerytalne i rentowe z ubezp.społ.go oraz składki na ubezp. zdrowotne są finansowane w formie dotacji celowej z budżetu państwa.


Pytanie 48. Proszę wyjaśnić pojęcie nienależnie pobranych świadczeń w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych, zasady ich zwrotu oraz termin przedawnienia.

Pojęcie:

Zgodnie z art. 30 ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych, za nienależnie pobrane świadczenia rodzinne uważa się:

1) świadczenia rodzinne wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie, zawieszenie prawa do świadczeń rodzinnych lub zmniejszenie wysokości przysługujących świadczeń rodzinnych albo wstrzymanie wypłaty świadczeń rodzinnych w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca te świadczenia był pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia rodzinne przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą te świadczenia;

3) świadczenia rodzinne wypłacone w przypadku, o którym mowa w art. 23a ust. 5, za okres od dnia, w którym osoba stała się uprawniona do świadczeń rodzinnych w innym państwie w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społ.go, do dnia wydania decyzji o uchyleniu decyzji przyznającej świadczenia rodzinne;

4) świadczenia rodzinne przyznane na podstawie decyzji, której następnie stwierdzono nieważność z powodu jej wydania bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa albo świadczenie rodzinne przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania i osobie odmówiono prawa do świadczenia rodzinnego;

5) świadczenia rodzinne wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenia rodzinne, z przyczyn niezależnych od organu, który wydał tę decyzję.



Zasady zwrotu:

Obowiązek zwrotu jest instytucją zapobiegającą pobieraniu świadczeń rodzinnych przez osoby nieuprawnione do nich, które w toku postępowania nie wykazały całego, istotnego dla sprawy stanu faktycznego albo też zaniechały realizacji ciążącego na nich – jako uprawnionych – obowiązku informowania organu o każdej zmianie okoliczności faktycznych mających wpływ na dalsze przysługiwanie świadczenia, a organ z urzędu nie wykrył tych zdarzeń ani w postępowaniu, ani też w ramach kontroli legalności pobierania świadczeń rodzinnych.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, osoba, która pobrała nienależnie świadczenia rodzinne, jest obowiązana do ich zwrotu. Z przepisu tego wynikają dwa założenia o zasadniczym dla znaczenia instytucji zwrotu charakterze.

Po pierwsze, podmiotem, na który włożony został publiczny obowiązek zwrotu świadczenia rodzinnego, jest „osoba, która świadczenie pobrała”. Termin ten nie jest terminem tożsamym z pojęciem „strona postępowania” ani też z pojęciem „adresat decyzji przyznającej świadczenie”. Nie jest również, co oczywiste, równoznaczny z terminem „uprawniony”. Dla przyznania osobie statusu zobowiązanego do zwrotu świadczenia nienależnie pobranego wystarczające jest faktyczne pobranie świadczenia rodzinnego w przeszłości, a więc ustalenie, że na rzecz „pobierającego” organ dokonywał nieuzasadnionej wypłaty świadczenia. W postępowaniu w sprawie zwrotu świadczenia nienależnie pobranego ustalaniu podlegają więc w pierwszej kolejności fakty polegające na pobieraniu świadczeń. Następnie dopiero organ ustala zdarzenia obejmujące tytuł do świadczeń lub jego brak.

Po drugie, przedmiotem zwrotu może być równocześnie więcej niż jedno świadczenie rodzinne, skoro w przepisie tym posłużono się liczbą mnogą. 

Termin przedawnienia:

Zgodnie z art. 30 ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń przedawniają się z upływem 3 lat od dnia, w którym decyzja o ustaleniu i zwrocie nienależnie pobranych świadczeń stała się ostateczna. Bieg przedawnienia przerywa: odroczenie terminu płatności należności, rozłożenie spłaty należności na raty i każda inna czynność zmierzająca do ściągnięcia należności, jeżeli o czynności tej dłużnik został zawiadomiony (ust. 4).

Jednocześnie art. 30 ust. 5 przewiduje przedawnienie orzekania o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń. Bezprawie administracyjne polegające na pobraniu świadczenia w sposób nielegalny jest stwierdzane decyzją w terminie 10 lat od pobrania świadczenia objętego obowiązkiem zwrotu. Stosownie do tego unormowania, nie wydaje się decyzji o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, jeżeli od terminu ich pobrania upłynęło więcej niż 10 lat.


Pytanie 49. Jaki środek ochrony prawnej i w jakim trybie przysługuje płatnikowi bądź ubezpieczonemu od decyzji, co do których ustawa nie przewiduje dopuszczalności złożenia odwołania do sądu powszechnego?


Art.  83. 1.

2. Od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.

3. Odwołanie do sądu przysługuje również w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o świadczenie lub inne roszczenia.

4. Od decyzji przyznającej świadczenie w drodze wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania takiego świadczenia, a także od decyzji w sprawach o umorzenie należności z tytułu składek na ubezp.społ., odwołanie, o którym mowa w ust. 2, nie przysługuje. Stronie przysługuje prawo do wniesienia wniosku do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie sprawy, na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, określone w Kodeksie postępowania administracyjnego.


Powołany przepis jako lex specialis należy wykładać ściśle, czemu dał wyraz SN oraz sądy powszechne w wydanych przez siebie orzeczeniach. Wyliczenie to, uzasadnione różnymi względami, jest enumeratywne. Katalog wyjątków od prawa ubezpieczonego (obywatela) do odwołania się do sądu nie może być poszerzany inaczej, jak tylko poprzez ustawę. 


Zgodnie z art. 83 ust. 4 u.s.u.s. odwołanie w tych sprawach nie przysługuje. Jeżeli strona nie jest zadowolona z rozstrzygnięcia w wydanej decyzji, może wnieść do Prezesa ZUS wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy na zasadach dotyczących decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji, określone w kodeksie postępowania administracyjnego.


Zgodnie z art. 127 § 3 k.p.a. od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.


Na tej podstawie zastosowanie znajduje art. 129 § 2 k.p.a., zgodnie z którym wniosek należy złożyć w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji. Ostateczną decyzję Prezesa ZUS (wydaną po rozpatrzeniu wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy) można zaskarżyć do wojewódzkiego sądu administracyjnego za pośrednictwem Prezesa ZUS w terminie 30 dni od daty doręczenia decyzji.  Sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Sąd ma prawo, a jednocześnie obowiązek, dokonać oceny zgodności z prawem zaskarżonego aktu administracyjnego także wówczas, gdy dany zarzut nie zostanie podniesiony w skardze. Orzeczenie WSA jest wiążące dla prezesa ZUS tylko w konkretnej sprawie. Od wyroku WSA przysługuje natomiast skarga kasacyjna do NSA.

Pytanie 50 – Kto może być pełnomocnikiem ubezpieczonego w postępowaniu przed sądem powszechnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych?

Pełnomocnikiem ubezpieczonego w postępowaniu przed sądem powszechnym w sprawach z zakresu ubezp. społ.może być:

  1. adwokat lub radca prawny, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również małżonek, rodzeństwo, zstępni lub wstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia (zasady ogólne z art. 87 §1 KPC)

  2. przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony, a także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów (zasady z art. 465 §1 KPC).


Pytanie 51 Czy sprawa, w której ubezpieczony kwestionuje decyzję ZUS odmawiającą wydania zaświadczenia o niezaleganiu z opłatą składek na ubezp. społ. jest sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych? Proszę podać definicję sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Pojęcie sprawy z zakresy ubezp. społ.– art. 476 § 2-3 kpc

§ 2 Przez sprawy z zakresu ubezp. społ.rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących: 

  1. ubezpieczeń społecznych;

  2. emerytur i rent; 

  3. innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych;

  4. świadczeń odszkodowawczych przysługujących w razie wypadku lub choroby pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Więziennej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego oraz Centralnym Biurze Antykorupcyjnym.

§ 3 Przez sprawy z zakresu ubezp. społ.rozumie się także sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie, a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, sprawy o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami otwartych funduszy emerytalnych a tymi funduszami lub ich organami oraz sprawy ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi w rozumieniu przepisów o emeryturach kapitałowych a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.

Uchwała SN z 5.12.2007 r., II UZP 4/07

„Sprawa wszczęta na skutek odwołania od decyzji Zakładu Ubezp. społ.w przedmiocie odmowy wydania zaświadczenia o niezaleganiu z opłacaniem składek jest sprawą z zakresu ubezp. społ.w rozumieniu art. 476 § 2 pkt 1 KPC”

Uchwała z dnia 19 lutego 2008 r. II UZP 8/07

„Odmowa wydania przez Zakład Ubezp. społ.zaświadczenia 
lub zaświadczenia o treści żądanej przez osobę ubiegającą się o nie w przedmiocie zalegania z opłacaniem składek na ubezp.społ., ubezp. zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu właściwego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.”



Pytanie 52. Proszę podać, jakie sprawy z zakresu ubezp. społ.należą do właściwości rzeczowej sądów rejonowych, a jakie do sądów okręgowych.

Organ rentowy rozstrzyga w formie decyzji.

Właściwość rzeczowa (art. 4778 KPC - wyjątek względem właściwości z art. 16 i 17 KPC):

Właściwość miejscowa:

Wniesienie odwołania do Sądu z pominięciem organu skutkuje przekazaniem odwołania do organu.

53. Który Sąd jest rzeczowo właściwy do rozpatrzenia odwołania ubezpieczonego od decyzji ZUS, odmawiającej mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy? Czy w takiej sprawie dopuszczalne jest wniesienie skargi kasacyjnej od prawomocnego wyroku sądu II inst., a jeśli tak – to pod jakimi warunkami?

Art. 4778. § 1. Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów rejonowych.


§ 2. Do właściwości sądów rejonowych należą sprawy:

  1. zasiłek chorobowy, wyrównawczy, opiekuńczy, macierzyński, porodowy, pogrzebowy, rodzinny oraz o dodatki do zasiłku rodzinnego,

  2. świadczenie rehabilitacyjne,

  3. odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym, wypadku w drodze do pracy lub z pracy, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypadku lub choroby zawodowej pozostającej w związku z czynną służbą wojskową albo służbą w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służbie Kontrwywiadu Wojskowego, Służbie Wywiadu Wojskowego, Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Celnej,

  4. o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności,

  5. brak,

  6. o świadczenie z tytułu funduszu alimentacyjnego.

Z powyższego przepisu wynika, iż w sprawie odwołania ubezpieczonego od decyzji oddziału ZUS odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy właściwy w I instancji jest sąd okręgowy.

Postępowanie o emeryturę lub rentę toczy się początkowo w trybie administracyjnym przed ZUS lub innym organem rentowym . Zatem z żądaniem przyznania tych świadczeń nie można wystąpić bezpośrednio do sądu, pomijając drogę postępowania administracyjnego przed organem rentowym.

Postępowanie przed tym organem powinno zakończyć się wydaniem decyzji przyznającej lub odmawiającej prawa do świadczenia. Po jej otrzymaniu osoba ubiegająca się o świadczenie może wnieść odwołanie do sądu okręgowego wydziału ubezpieczeń społecznych, który jest właściwy ze względu na jej miejsce zamieszkania. Odpowiednie pouczenie o tym prawie powinna zawierać decyzja.

Orzeczenie sądu zapada jako wyrok sądu I instancji, wobec czego osoba z niego niezadowolona może go zaskarżyć, wnosząc apelację do sądu II instancji.

SKARGA KASACYJNA

Zasadą jest, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna jest niedopuszczalna jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych, jednakże w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty (a także o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego) skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3982 § 1 kpc.). Wypada dodać, iż każda sprawa o emeryturę lub rentę, bez względu na to, czy przedmiotem roszczenia jest w niej prawo do tych świadczeń, czy też ich wysokość, jest sprawą o prawo majątkowe, gdyż żądanie ubezpieczonego zmierza w istocie do realizacji prawa mającego bezpośredni wpływ na jego stosunki majątkowe (por. np. uzasadnienie orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1961 r., 2 CR 909/59, OSPiKA 1962, nr 1, poz. 8.

Analogiczne stanowisko Sąd Najwyższy zajął również w postanowieniu z dnia 23 marca 2001 r., II UKN 706/00 (OSNP 2002, nr 24, poz. 609), wskazując tam, że na podstawie art. 3921 k.p.c. tylko w sprawach o przyznanie i wstrzymanie emerytury lub renty oraz objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego kasacja przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia, w pozostałych sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych kasacja nie przysługuje, jeżeli wartość ta, ustalona stosownie do art. 22 k.p.c., jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych.

Z kolei w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się pogląd, zgodnie z którym sprawa wszczęta odwołaniem od decyzji rozstrzygającej o prawie do renty z tytułu niezdolności do pracy, kwestionującym wyłącznie stopień tej niezdolności, jest sporem o wysokość świadczenia, w którym o dopuszczalności skargi kasacyjnej decyduje wartość przedmiotu zaskarżenia



Pytanie 54 W sprawie o ustalenie wysokości emerytury organ rentowy oponuje co do dowodu z zeznań świadków na okoliczności dotyczące wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy, gdyż wysokość zarobków można udowodnić wyłącznie dowodami z dokumentów płacowych, a nie dowodami osobowymi. Czy stanowisko pozwanego jest słuszne, jaką kontrargumentację powinien podnieść radca prawny reprezentujący wnioskodawcę?



Stanowisko pozwanego nie jest słuszne. Co prawda zgodnie z § 21 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społ.j z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1412) „środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.” Ust. 2 stanowi zaś, iż: „W przypadku osób pozbawionych wolności lub tymczasowo aresztowanych środkiem dowodowym potwierdzającym okoliczności, o których mowa w ust. 1, za okres pracy wykonywanej w czasie pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, jest zaświadczenie z zakładu karnego lub aresztu śledczego.” to przepis ten należy stosować w postępowaniu przed organem rentowym, nie znajduje on zaś zastosowania w postępowaniu sądowym. Radca prawny reprezentujący wnioskodawcę powinien w swojej kontrargumentacji podnosić, iż przepis zawierający w sobie ograniczenia dowodowe tylko do wymienionych środków dowodowych, nie może być stosowany w postępowaniu sądowym, opartym na zasadzie swobodnej oceny dowodów.

Zgodnie z KPC Art. 473. § 1. W sprawach przewidzianych w niniejszym dziale (dział III Post. w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społ.) nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron. Ograniczenia dowodowe, o jakich stanowi ten przepis, to przede wszystkim ograniczenia dotyczące możliwości prowadzenia dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu (art. 247 k.p.c.). Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c. (Art. 247. Dowód ze świadków lub z przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu obejmującego czynność prawną może być dopuszczony między uczestnikami tej czynności tylko w wypadkach, gdy nie doprowadzi to do obejścia przepisów o formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności i gdy ze względu na szczególne okoliczności sprawy sąd uzna to za konieczne), sprawia, że każdy istotny fakt, może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (por. np. wyrok z 4 października 2007 r., I UK 111/07, LEX nr 275689). Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik albo ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezp.społ.go może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezp. społ.wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia - także wówczas, gdy z dokumentu (zaświadczenia o zatrudnieniu, dekretów płacowych oraz kart zarobkowych.) wynika co innego (art. 473 k.p.c.). Wyżej wskazane dokumenty, wystawione przez pracodawcę, są jego oświadczeniem wiedzy, które może być podważane w każdy sposób przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Dokument taki podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (art. 233 § 1 k.p.c.). Przypisanie szczególnego znaczenia dowodowego zaświadczeniu o zatrudnieniu, dekretom płacowym oraz kartom zarobkowym nie znajduje podstawy w przepisach procedury cywilnej.

Tym samym na etapie postępowania odwoławczego przed sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym, które przewidują zamknięty katalog środków dowodowych, służących do potwierdzania okresów zatrudnienia, mających istotne znaczenia dla nabycia praw do tych świadczeń oraz ich wysokości. Dowód z zeznań świadków jest dopuszczalny w zasadzie co do wszystkich faktów spornych lub niemożliwych do udowodnienia za pomocą dowodu z dokumentu, a nawet ponad i przeciwko osnowie dokumentu (por. m.in. wyrok SN z dnia 8 grudnia 1998 r., sygn. akt II UKN 357/98 oraz uchwałę SN z dnia 24 września 1984 r., sygn. akt III UZP 6/84). Jest to uzasadnione, albowiem postępowanie sądowe, zainicjowane wniesieniem przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego, toczy się z uwzględnieniem zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażonej w art. 233 § 1 KPC, zgodnie z którą sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 233 § 1 KPC sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. (Wyrok SA w Łodzi - III Wydział Pracy i Ubezp. społ.z dnia 8 maja 2013 r. III AUa 1367/12).

Jednakże, jak zauważa SN (III UK 93/12 Postanowienie SN - Izba Pracy, Ubezp. społ.i Spraw Publicznych z dnia 26 marca 2013 r.) należy stwierdzić, że naturalne jest, że w sprawach dotyczących często odległych zdarzeń pamięć świadków bardzo często bywa zawodna, dlatego słusznie Sąd Apelacyjny uznał za bardziej wiarygodny dowód z dokumentacji pracowniczej z przebiegu zatrudnienia wnioskodawcy. Dokumenty takie opisują rzeczywistość w sposób bardziej obiektywny, w przeciwieństwie do subiektywnych i czasami stronniczych zeznań świadków. SN niejako dokonuje różnicowania wartości środków dowodowych (wyr. SN Sygn. akt I UK 322/13 z 3 lutego 2014 r.) wskazując, iż „są dowody o większej (dokumenty) i mniejszej (środki osobowe, zwłaszcza dotyczące odległej przeszłości) mocy dowodowej. Ostatecznie jednak moc dowodową ma ten dowód, który sąd oceni za wiarygodny i poczyni na jego podstawie ustalenia.”


Pytanie 55. Proszę wymienić i zwięźle scharakteryzować podmioty uczestniczące w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.


Art. 477(11) § 1. Stronami są ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany.

§ 2. Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba taka nie została wezwana do udziału w sprawie przed organem rentowym, sąd wezwie ją do udziału w postępowaniu bądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron.

Stronami postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych są:

  1. ubezpieczony oraz inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja (po stronie powodowej),

  2. organ rentowy (po stronie pozwanej) oraz

  3. zainteresowany (po jednej z tych stron, zależnie od interesu związanego z wynikiem postępowania; niekiedy jednak zainteresowany może reprezentować interes własny, różny od interesu pozostałych stron procesu, np. pracodawca pokrywający zasiłki chorobowe z własnych środków - w sprawach o ustalenie prawa do zasiłku przysługującego jego pracownikowi, albo - w sprawach o podział renty rodzinnej - osoby występujące o taki podział, których interesy są sprzeczne).


Ubezpieczonym jest - mówiąc najogólniej - osoba ubiegająca się o ustalenie ubezpieczenia i świadczenia z tego wynikające (por. uwagi do art. 476). Ubezpieczonym zatem jest ten, kto występował o wydanie decyzji, kto swym wnioskiem wywołał aktywność organu rentowego


Osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja

Osoba, względem której organ rentowy wydał decyzję, działając bez jej wniosku (z urzędu, w wyniku kontroli uprawnień). Osoba inna niż ubezpieczony, której praw i obowiązków dotyczy decyzja to – podobnie, jak ubezpieczony – adresat decyzji administracyjnej, dana decyzja wywołuje w stosunku do tej osoby bezpośrednie skutki prawne, np. żona wspólnika spółki cywilnej zobowiązanej do uiszczenia z majątku wspólnego małżonków zaległych świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń.

Może tu chodzić o decyzje wydawane w sprawach o ustalenie istnienia ubezpieczenia i obowiązku uiszczenia składek z tego tytułu, wymiar składek, ustalenie prawa do renty rodzinnej po zmarłym emerycie lub renciście, który pobierał dodatek rodzinny, o wstrzymanie wypłaty świadczeń, o ustalenie obowiązku zwrotu nienależnie pobranych świadczeń albo o ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub przyznanie prawa do świadczeń wyższych po stwierdzeniu błędu organu rentowego lub odwoławczego. Inną niż ubezpieczony osobą, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, jest np. żona wspólnika spółki cywilnej zobowiązana do uiszczenia z majątku wspólnego małżonków zaległych świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń .

Cechą łączącą ubezpieczonego oraz inną osobę, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, jest to, że są adresatami decyzji administracyjnej, wymienionymi w niej jako strony postępowania przed organem ubezpieczeń społecznych. Nie jest natomiast stroną tego postępowania „zainteresowany”. Co do zainteresowanego organ rentowy nie wydaje decyzji, lecz ta - skierowana do innych podmiotów - swoją treścią wpływa na jego prawa lub obowiązki tak, że ma on interes prawny w uzyskaniu konkretnego orzeczenia sądowego.


Zainteresowany - ten czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba taka nie została wezwana do udziału w sprawie przed organem rentowym, są wezwie ją do udziału w postępowaniu bądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron. W stosunku do zainteresowanego możliwe jest, że będzie on adresatem decyzji administracyjnej, może jednak również ta decyzja wywoływać w stosunku do niego pośrednio skutki prawne(zainteresowany nie musiał brać udziału w postępowaniu przed organem rentowym). Zainteresowanym jest np:



Organami Rentowymi są organy uprawniono do wydawania decyzji w zakresie ubezp. Społ.:

- jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych określone w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, właściwe do wydawania decyzji w sprawach świadczeń,

- kolejowe jednostki organizacyjne,

- wojskowe organy emerytalne oraz organy emerytalne resortów spraw wewnętrznych

- sprawiedliwości, a także inne organy wojskowe i organy resortów spraw wewnętrznych
i sprawiedliwości właściwe do wydawania decyzji w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych,

- Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.


Pytanie 56. Proszę omówić odrębności postępowania przed sądem powszechnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.


Postępowanie przed sądem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych należy do tzw. postępowań odrębnych, które uregulowane zostały w przepisach KPC. Oznacza to tylko tyle, że w takich sprawach stosuje się przepisy ogólne dotyczące postępowania w sprawach cywilnych, z pewnymi modyfikacjami wynikającymi właśnie z charakteru takiego postępowania.

Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych –to sprawy, które spełniają dwa niezbędne warunki:


WSZCZĘCIE POSTĘPOWANIA: na skutek wniesienia odwołania od decyzji organu rentowego (lub odwołania na skutek nie wydania decyzji w terminie 2 m-cy od momentu zgłoszenia roszczenia), które wnosimy do sądu za pośrednictwem organu, który wydał zaskarżoną decyzję.

Organ, jeżeli uzna odwołanie w całości za słuszne, może zmienić lub uchylić zaskarżoną decyzję. W tym wypadku odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu.


WŁAŚCIWOŚĆ

Zasada – sąd okręgowy (wydział pracy i ubezpieczeń społecznych), w którego okręgu strona odwołująca się ma miejsce zamieszkania.

Sądem II inst. jest SA.

Przepisy regulujące to postępowanie zastrzegły kilka kategorii spraw, dla których rozstrzygania właściwe są SR właściwe ze względu na miejsce zamieszkania odwołującego się. Sądem II instancji będzie w tych przypadkach sąd okręgowy.


WYJĄTEK:

W przypadkach, w których nie jest możliwe określenie właściwości sądu, oraz w sprawach, w których świadczenia wypłacane są przez jednostkę ZUS wskazaną przez Prezesa ZUS - właściwy jest sąd, w którego okręgu mieści się siedziba organu rentowego.

Jest to jednak wyjątek od ogólnej zasady wskazanej powyżej i bardzo rzadko ma zastosowanie. Trzeba także pamiętać o możliwości przekazania przez właściwy sąd rozpoznania sprawy innemu sądowi równorzędnemu na zgodny wniosek stron, jeśli przemawiają za tym względy celowościowe. Taka decyzja należy tylko do gestii sądu, a my możemy tylko złożyć wniosek o takie przekazanie.


STRONY POSTĘPOWANIA


Sąd nie może zarządzić przymusowego sprowadzenia strony na rozprawę. Jedyna sankcja – możliwość nakładania grzywny na niestawiającego się.


Pełnomocnikiem ubezpieczonego może być również:


Nie jest dopuszczalne zawarcie ugody.


ORZECZENIA SĄDU


Sąd II instancji uchylając wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego może sprawę przekazać do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.


Pytanie 57. Rafał M. był zatrudniony w okresie od czerwca 2008 roku do czerwca 2014 roku na podstawie umowy o pracę i otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 1/3 wynagrodzenia minimalnego w skali jednego miesiąca. W tym samym okresie prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą w zakresie handlu i nie opłacał składek na ubezp. z tytułu działalności gospodarczej. Z jakiego tytułu wnioskodawca podlega ubezp. i dlaczego?

Wnioskodawca podlega ubezp. z obydwu tytułów – z tytułu umowy o pracę oraz z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (a taką działalnością z pewnością jest działalność gospodarcza w zakresie handlu). Zarówno z tytułu umowy o pracę, jak i prowadzenia działalności gospodarczej podlega obowiązkowo ubezpieczeniowym: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Dobrowolne natomiast będzie ubezp. chorobowe. Podstawą takiego rozwiązania jest art. 9 ust. 1 u.s.u.s. mówiący o zbiegach tytułów do ubezpieczeń.

Dzieje się tak dlatego, iż Wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 1/3 wynagrodzenia minimalnego w przeliczeniu na jeden miesiąc. Jeżeli podstawa wymiaru składek na ubezp.społ. z tytułu stosunku pracy w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od minimalnego wynagrodzenia, to taka osoba podlega także obowiązkowo ubezp. emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz ubezp. zdrowotnemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej; taka osoba może dodatkowo przystąpić do ubezp.chorobowego.

Gdyby Wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż kwota wynagrodzenia minimalnego (albo co najmniej 80% wysokości wynagrodzenia w pierwszym roku świadczenia pracy) to prowadzenie działalności nie byłoby objęte obowiązkiem ubezpieczeń społecznych, ale Rafał M. nadal miałby obowiązek opłacać składkę na ubezp. zdrowotne.

Art. 9. 1. Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracownicy), 3, 10, 18a, 20 i 21, spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a.

1a. Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezp.emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a (duchownych – stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, zwana dalej „kwotą minimalnego wynagrodzenia”, z zastrzeżeniem ust. 9 i 10), podlegają również obowiązkowo ubezp. emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a.


Pytanie 58

Witold W. urodzony 10 marca 1947 roku, złożył wniosek o emeryturę w dniu 1 grudnia 2014 roku. We wniosku wykazał, że był zatrudniony na podstawie umowy o pracę od 17 lat oraz że w okresie od 1 stycznia 1966 roku do 31 grudnia 1976 roku pracował jako domownik stale, w gospodarstwie rolnym rodziców o powierzchni 10 ha. Czy wnioskodawca spełnił warunki do ustalenia prawa do emerytury, na jakiej podstawie?


Przesłanki jakie łącznie muszą spełnić osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. w celu uzyskania prawa do emerytury przewidziane zostały w art. 27 ust. 1 ustawy emerytalnej. Przepis ten przewiduje, że osoby takie powinny: osiągnąć określony wiek emerytalny oraz posiadać odpowiedni okres składkowy: co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zgodnie z art. 27 ust. 3 pkt 1 ustawy emerytalnej, wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie do dnia 31 grudnia 1947 r. wynosi co najmniej 65 lat.

Ponadto dla przedmiotowego stanu faktycznego istotne znaczenie będą miały postanowienia art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, który stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe: przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Odnosząc przytoczone uregulowania do przedstawionego stanu faktycznego, należy stwierdzić, że Witold W., który złożył wniosek o emeryturę w dniu 1 grudnia 2014 r., spełnił warunki do ustalenia prawa do emerytury, ponieważ jako osoba urodzona przed dniem 1 stycznia 1949 r. osiągnął wymagany wiek emerytalny oraz wymagany okres składkowy. Witold W. w dniu złożenia wniosku miał ukończone 67 lat życia oraz łącznie 27 letni okres składkowy, na który składało się 17 lat pracy na podstawie umowy o pracę oraz 10 lat pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 lat. W związku z powyższym osiągnięcie prawa do emerytury przez Witolda W. nastąpiło na mocy art. 27 ust 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt ustawy emerytalnej.


Pytanie 59.

Kamil B, urodzony 10 marca 1980 roku, doznał w pracy w dniu 1 kwietnia 2014 roku urazu głowy. W dniu 30 września 2014 roku wystąpił do ZUS z wnioskiem o rentę z tytułu wypadku przy pracy. We wniosku wykazał - do dnia wypadku - 5 lat okresów nieskładkowych i 2 lata okresów składkowych. Komisja Lekarska ZUS uznała wnioskodawcę za częściowo niezdolnego do pracy w związku z wypadkiem od dnia wypadku do 30 czerwca 2016 roku. Czy Kamil B spełnia warunki do przyznania prawa do renty wypadkowej, a jeżeli tak, to w jakim okresie?


W przedstawionym stanie faktycznym w związku z przywołanymi poniżej przepisami nie można jednoznacznie uznać ze Kamilowi Będzie przysługuje prawo do renty. 

Zgodnie z art. 13 ustawy emerytalnej (z FUS)

Art. 13. 1. Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:

1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;

2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne.

2. Niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.

Zgodnie z art. 57 ustawy emerytalnej


Art. 57. 1. Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy;

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

2. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Art. 58. 1. Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

2. Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

3. Jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezp.przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe.

4. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.


Pytanie 60

ZUS ustalił w decyzji prawomocnej, że ubezpieczony Marian K. obowiązkowo podlega ubezp.: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzonej pozarolniczej dział. gosp. od 1 stycznia 1999 roku do 28 stycznia 2013 roku i w tym okresie nie opłacał składek na ubezp. społ. ZUS zobowiązał go zatem do zapłaty zaległych składek za cały okres (wraz z odsetkami). Czy słusznie? Proszę uzasadnić odpowiedź.


ZUS w ramach swoich uprawnień wynikających z art. 83 ust. 1 USUS. może wydać decyzję ustalającą prawidłowe podstawy wymiaru składek na ubezp. społ. w każdym czasie. Prawo do wydania takiej decyzji nie ulega przedawnieniu.

Przedawnieniu, o którym mowa w art. 24 ust. 4 USUS. podlegają jedynie należności z tytułu składek – po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne.

Przy czym nie ulegaja przedawnieniu należności z tyt. Składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem, jednakże po upływanie termniu przedawnienia, należności trakie mogą być jedynie egzekwowane z ich przedmiotu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do dnia przedawnienia.

Ustawa o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2012 r. skróciła termin przedawnienia z 10 lat na 5.

Zgodnie z art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 2011 r. do przedawnienia należności z tytułu składek, którego bieg rozpoczął się przed dniem 1 stycznia 2012 r., stosuje się przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, z tym że bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia 1 stycznia 2012 r. W myśl art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 16 września 2011 r., jeżeli przedawnienie rozpoczęte przed dniem 1 stycznia 2012 r. nastąpiłoby zgodnie z przepisami dotychczasowymi wcześniej, przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Termin przedawnienia należności z tytułu składek wynosił 5 lat do 31 grudnia 2002r.

Od dnia 1 stycznia 2003 r. wydłużony został do 10 lat.

W związku ze zmianą w 2003, wobec braku przepisów przejściowych powstały wątpliwości, czy wydłużony okres przedawnienia dot. należności powstałych po dniu wejścia w życia ustawy zmieniającej ten okres, czy też także przed nim.

W wyroku WSA w Warszawie z 22.11.2006 r., sygn. akt. III SA/Wa 2425/06, wskazano, iż brak przepisów przejściowych w ustawie nowelizującej oznacza, że przedawnienie należności winno być oceniane w oparciu o przepisy w brzmieniu znowelizowanym. Okoliczność, że należność powstała przed dniem wejścia w życie nowelizacji nie ma tu znaczenia. Z dniem wejścia w życie przepisu w nowym brzmieniu stosowanie przepisu dot. wymaga wyraźnego ustawowego odesłania.

Wyrok SN z 5 kwietnia 2005 r. , sygn. akt I UK 232/04 – zmiana art. 24 ust. 4 ustanawiająca 10 letni okres przedawnienia należności z tytułu składek na ubezp. społ., która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2003 r., nie ma zastosowania do należności przedawnionych przed tym dniem. Tym samym, dziesięcioletni termin przedawnienia odnosił się do tych należności, które nie były przedawnione w dniu 1 stycznia 2003 r.

Przedawnienie należności z tytułu składek na ubezp. społ. powoduje wygaśnięcie zobowiązania z tego tytułu w całości lub w części, zgodnie z art. 59 § 1 pkt 9 Ordynacji Podatkowej w zw. z art. 31 USUS.

Termin przedawnienia należności za okres od 1 stycznia 1999 roku do 1 stycznia 2003 roku został przedłużony do 10 lat.

W stosunku do należności powstałych od 01.01.2003 r. do 01.01.2012 obowiązywał od początku termin 10 lat. Zaś do należności za okres od 1 stycznia 2012 do 28 stycznia 2013 obowiązuje termin 5 letni.

Do 01.01.2012 przedawniły się należności za okres od 01.01.1999 r. do 01.01.2002 r. W stosunku do pozostałych należności powstałych do 01.01.2012 będą miały zastosowanie przepisy przejściowe. W związku, z czym okres przedawnienia został skrócony do w stosunku do nich do 5 lat chyba, że okres przedawnienia wg. dotychczasowych przepisów uległby przedawnieniu wcześniej.

Zakładając, że decyzja ustalająca została wydana w 2016 roku ZUS miał prawo do jej wydania tylko w stosunku do zaległych składek powstałych od roku 2006 (do części składek, których okres płatności przypadał w tym roku w zależności od terminu wydania decyzji w 2016) do 28 stycznia 2013.


1

2Członkowie rodziny (art. 77 ust. 2): "wszelkie typy dzieci", osoby na utrzymaniu i wychowaniu (wnuki, rodzeństwo, rodzice), małżonek.

3Roszczenie o zasiłek przysługuje również pracodawcy, domowi opieki itp. - czyli każdemu z podmiotów, który udokumentuje organizacje pogrzebu (art. 78).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Żydzi po masakrze w Jedwabnem – uzupełnienie
LITERATURA CZESKA PO 1945 wydanie uzupełnione
D19230130 Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 9 lutego 1923 r w przedmiocie uzupełnienia i zmiany
Wzór CV po prostu uzupełnij!
D19230576 Rozporządzenie Ministra Kolei Żelaznych z dnia 20 lipca 1923 r o uzupełnieniu i zmianach
D19230625 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 lipca 1923 r w przedmiocie uzupełnienia rozporząd
PO wyk07 v1
Rehabilitacja po endoprotezoplastyce stawu biodrowego
Systemy walutowe po II wojnie światowej
HTZ po 65 roku życia
Zaburzenia wodno elektrolitowe po przedawkowaniu alkoholu
Organy po TL 2
Leczenie uzupełniające nowotworów narządu rodnego chemioterapia, radioterapia
Metoda z wyboru usprawniania pacjentów po udarach mózgu
03Operacje bankowe po rednicz ce 1
Piramida zdrowia po niemiecku

więcej podobnych podstron