kusnierz 743[02] o1 02 u

___________________________________________________________________________

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Lidia Mnich

Sporządzanie rysunku technicznego i odzieżowego
743[02].O1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Maria Galińka
mgr inż. Jolanta Figura

Opracowanie redakcyjne:
inż. Lidia Mnich

Konsultacja:
mgr inż. Zdzisław Feldo

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[02].O1.02
„Sporządzanie rysunku technicznego i odzieżowego”, zawartego w programie nauczania dla
zawodu kuśnierz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Podstawy rysunku technicznego

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Kreślenia geometryczne

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

Rysunek odzieżowy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Kolorystyka – cechy barw

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5.

Kompozycja form płaskich i przestrzennych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6.

Ćwiczenia plastyczne

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej wykonywania rysunku

technicznego i odzieżowego.

W poradniku znajdziesz:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

743[02].O1

Podstawy zawodu

743[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

743[02].O1.03

Charakteryzowanie maszyn

i urządzeń stosowanych

w kuśnierstwie

743[02].O1.02

Sporządzanie rysunku

technicznego i odzieżowego

743[02].O1.04

Określanie właściwości skór

futerkowych

743[02].O1.05

Charakteryzowanie dodatków

i materiałów pomocniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

wykonywać szkice podstawowymi technikami,

−−−−

stosować podstawowe techniki rysunkowe do wykonywania kompozycji płaskich
i przestrzennych,

−−−−

projektować kompozycje projektowe,

−−−−

dobierać przybory i materiały do wykonania rysunku,

−−−−

posługiwać się podstawowymi materiałami rysunkowymi (narzędzia i podłoża),

−−−−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−−−−

zorganizować stanowisko pracy do wykonywania rysunków,

−−−−

dobrać materiały i przybory do sporządzania rysunku technicznego,

−−−−

określić rodzaje pisma rysunkowego, zasady konstrukcji, wzory liter, cyfr i znaków,

−−−−

napisać tekst pismem technicznym,

−−−−

określić zasady numeracji arkuszy rysunkowych, stosowanych symboli i oznaczeń,

−−−−

dobrać odpowiednią skalę rysunku do formatu arkusza,

−−−−

zastosować rodzaje i grubość linii w rysunku technicznym,

−−−−

zastosować zasady wymiarowania rysunków technicznych,

−−−−

określić zasady sporządzania rysunku odręcznego,

−−−−

określić prawidłową kompozycję pracy plastycznej,

−−−−

zastosować zasady ustalania proporcji przedmiotów na odległość,

−−−−

narysować ubiór i jego fragmenty w rozłożeniu,

−−−−

narysować projekt ubioru damskiego na sylwetce w ruchu,

−−−−

wyjaśnić znaczenie umiejętności rysowania postaci ludzkich w zawodach odzieżowych,

−−−−

scharakteryzować rysunki odręczne odzieżowe,

−−−−

rozróżnić barwy zasadnicze, pochodne i neutralne,

−−−−

odtworzyć kolory koła barw tęczowych i utworzyć barwy złamane,

−−−−

scharakteryzować cechy barw,

−−−−

dobrać barwy skóry ze względu na odcień i nasycenie barwy,

−−−−

rozróżniać cechy zestawień barw,

−−−−

wyjaśnić pojęcie relatywizmu w zestawieniach barw,

−−−−

wyjaśnić wpływ barw i ich zestawień w ubiorze na wygląd człowieka,

−−−−

wyjaśnić zasady zestawiania barw w projektowanych ubiorach,

−−−−

wyjaśnić zasady kompozycji symetrycznej i asymetrycznej,

−−−−

scharakteryzować przykłady ornamentów płaskich i przestrzennych,

−−−−

wyjaśnić pojęcie układów rytmicznych w ornamencie płaskim i przestrzennym,

−−−−

określić rolę dodatków i akcentów kolorystycznych w ubiorze,

−−−−

wyjaśnić zasady podziału form i ustalania proporcji elementów dekoracyjnych
w ubiorach,

−−−−

rozpoznać ubiór ekspresyjny i stonowany,

−−−−

określić wpływ klimatu oraz obyczajów ludzi i wydarzeń historycznych na kształt i kolor
ubioru,

−−−−

rozpoznać rodzaje i kształty ubiorów w poszczególnych epokach historycznych,

−−−−

rozpoznać rodzaje odzieży ze skóry, charakterystyczne dla okresów historycznych,

−−−−

wykonać

rysunki

techniczne

zastosowaniem

specjalistycznych

programów

komputerowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawy rysunku technicznego

4.1.1. Materiał nauczania

Rysunkiem nazywamy graficzne przedstawienie widoku przedmiotu istniejącego

lub projektowanego. Ze względu na przeznaczenie i sposób wykonywania rozróżnia się
rysunek artystyczny, odręczny i techniczny.

Rysunek artystyczny jest dziedziną sztuk plastycznych, w której podstawowym środkiem

wyrazu jest linia. Jest ostatecznym celem wypowiedzi artystycznej. W zależności od sposobu
ujęcia formy rozróżnia się rysunek linearny, walorowy, światłocieniowy i malarski.

Rysunek odręczny wiernie odwzorowuje przedmioty na płaszczyźnie rysunkowej.

Wymaga on poprawnej techniki wykonania i dużej czytelności, gdyż ma istotne znaczenie
w pracy zawodowej.

Rysunek techniczny wyraża ściśle rzeczywiste kształty i wymiary istniejących lub

projektowanych przedmiotów oraz odpowiada określonym zasadom umożliwiającym
jednoznacznie odczytania go.

Odmianą rysunku technicznego jest rysunek zawodowy, który dotyczy projektowania

i wykonania modelu poszczególnych asortymentów wyrobów z określonej specjalności
skórzanej. Znajomość rysunku odręcznego i technicznego pomaga w opanowaniu rysunku
zawodowego. Rysunek zawodowy jest dokumentem rozpoczynającym procesy wytwórcze od
szkiców, tzw. projektów, do ostatecznego wykonania przedmiotu.

Rysunek jest nieodzowny w każdej produkcji, a jednocześnie, obok mowy i pisma, jest

najważniejsza formą porozumiewania się projektów z wykonawcami. Kwalifikowany
pracownik powinien go poprawnie odczytywać.

Ze względu na sposób wykonania rozróżnia się dwa rodzaje rysunku technicznego:

−

rysunek techniczny odręczny, tzw. rysunek szkicowy,

−

rysunek techniczny wykonany za pomocą przyborów kreślarskich.

Natomiast ze względu na przeznaczenie rozróżnia się następujące rodzaje rysunków
technicznych:

−

rysunki poglądowe, odtwarzające obrazowo największe cechy przedmiotu,

−

rysunki schematyczne przedstawiające uproszczoną zasadę działania albo budowę

mechanizmu lub urządzenia,

−

rysunki konstrukcyjne odtwarzające dokładnie kształty i wymiary przedmiotu.

Rysunki konstrukcyjne z kolei dzieli się na: rysunki złożeniowe i montażowe,

przedstawiające całość mechanizmu lub urządzenia, albo jeden z zespołów w stanie
zmontowanym, rysunki wykonawcze poszczególnych części mechanizmu lub urządzenia.

Do najważniejszych przyborów rysunkowych kreślarskich należą: rysownica,

przykładnica, trójkąty, linijka (przymiar), kątomierz, krzywki, komplet przyborów
kreślarskich i pióra.

Do wykonywania rysunków technicznych, oprócz przyborów rysunkowych, potrzebne

są również materiały do kreśleń, takie jak: papier, kalka, ołówki, guma, tusz, mazaki,
przylepiec, szkicownik, teczka biurowa.

Stanowisko pracy do wykonywania rysunków

Sprawność pracy rysunkowej, jej jakość i wyniki zależą nie tylko od rodzaju materiałów

i przyborów do rysowania, lecz również od ich konserwacji, od umiejętności posługiwania się
przyborami, od zdolności i pilności ucznia, jak i od warunków zewnętrznych pracy. Jednym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z najważniejszych warunków zewnętrznych jest odpowiednie oświetlenie stanowiska do
rysowania światłem zarówno naturalnym (dziennym), jak i sztucznym. Źródło światła
powinno znajdować się z lewej strony rysującego, przy czym najkorzystniejsze jest
rozproszone, tj. nie dające cienia. Drugim warunkiem jest dobra organizacja miejsca pracy,
którym jest stół i rysownica pochylona pod katem do poziomu. Na stole należy ułożyć
wszystkie przedmioty w ten sposób, żeby z prawej strony znajdowały się tylko te, które
ujmuje się prawą ręką. Bliżej siebie układamy zawsze te przedmioty, które używa się
częściej.

Liternictwo

Polskie liternictwo opiera się na pisarskich znakach graficznych alfabetu łacińskiego.

Liczba krojów tego pisma jest bardzo duża. Można w nich wyróżnić trzy podstawowe typy:

−−−−

jednoelementowe (pojedynczy element grubości litery) i blokowe (rys.1),

−−−−

dwuelementowe (dwa elementy grubości litery) – wszelkie antykwy pochodzenia
rzymskiego (rys. 2),

−−−−

pisanka – pismo okolicznościowe, często z elementami ozdobnymi (rys.3).
W celu ozdabiania pisma niekiedy stosuje się szeryfy. Są to poprzeczne zakończenia

wszystkich elementów litery – pionowych, poziomych i skośnych.
Rozróżnia się trzy szerokości liter:

−−−−

szeroka,

−−−−

owalną,

−−−−

wąska,

oraz trzy grubości liter:

−−−−

cienką – proporcje elementu pionowego do wysokości litery 1:10,

−−−−

rednią – 1:7,

−−−−

grubą – 1:4.
Cyfry powinny być odpowiednio dobrane krojem do liter. Ich wysokość jest zawsze

równa wysokości dużej litery alfabetu. Najczęściej stosuje się cyfry arabskie.

Ważnym elementem graficznym i informacyjnym są: kropki, przecinki i średniki,

wykrzykniki itp. Właściwe użycie tych znaków ma wpływ na estetykę napisu.

Litery alfabety dzieli się na:

−−−−

majuskuły – duże litery alfabetu, dające się wpisać między dwie równoległe linie,

−−−−

minuskuły – małe litery alfabetu, o różnych wielkościach, dające się wpisać między cztery
linie konstrukcyjne.

Rys. 1. Pismo jednoelementowe Rys. 2. Pismo dwuelementowe Rys. 3 .Pisanka angielska
[1, s. 23] [1, s. 23] [1, s. 23]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pismo odręczne

W odzieżownictwie konieczna jest umiejętność posługiwanie się pismem odręcznym.

Podczas nauki w szkole wykonuje się m.in.:

−−−−

wywieszki informacyjne,

−−−−

plakaty informacyjne np. o pokazach mody, wystawach,

−−−−

wizytówki (wykonawcy),

−−−−

zaproszenia, np. na wystawy, pokazy mody.
Również w zakładach i firmach produkujących odzież seryjnie lub jednostkowo, a także

w miejscach sprzedaży (sklepach, butikach itp.), oprócz szyldów i druków firmowych,
zaproszeń i wizytówek wykonanych przez specjalistów od reklamy, stosuje się odręczne
napisy (wywieszki informacyjne).

Napisy odręczne wykonuj się:

−−−−

„z wolnej ręki” – kształt i grubość zależą od zastosowanego narzędzia,

−−−−

konstrukcyjne – przy użyciu przyborów kreślarskich,

−−−−

z użyciem szablonów (wzorników).
Można również zaprojektować i wykonać litery dekoracyjne, specjalnie skomponowane

i dostosowane do przekazywanej treści. Odbiegają one wówczas od klasycznych wyobrażeń
o poprawnym kształcie litery, są indywidualne i niepowtarzalne.

Narzędzia do pisania „z wolnej ręki” to m.in. ścięte pióro, flamaster lub patyk. Określa

się je jako narzędzia dwuelementowe. Pozwalają uzyskać plastyczny efekt cieniowania litery,
dzięki dwóm grubościom linii.

Pismo techniczne – litery i cyfry

Pismo techniczne zgodnie z nazwą, opracowano na potrzeby techniki. Opisuje się nimi

m.in. rysunki techniczne w odzieżownictwie, rysunki techniczne odzieży. Jest ono proste
w budowie, pozbawione ozdobników, może być proste (90 º) lub pochyłe (75º), co pokazano
na rysunku 4. Pismo techniczne jest znormalizowane.
Wymagania dotyczące budowy są określone w normie PN-80/N-01606. Wielkością umowną,

opisującą kształt liter i cyfr (arabskich i rzymskich) jest wielkość d – oznaczająca grubość
liter. Wysokość dużej litery (majuskuły) i cyfr określa się jako 10 x d, małej (minuskuły) zaś
jako 7 x d. Szerokości liter, określane jako g ,są zróżnicowane – występują litry szerokości 5
x g lub 6 x g (majuskuła) oraz (minuskuła).

Litery techniczne i cyfry pisze się najczęściej odręcznie. Współczesne narzędzia do

pisania liter technicznych to pióra „redis”, cienkopisy, rapidografy, piórka kreślarskie. Krój
pisma technicznego można stosować np. do wykonania wywieszek informacyjnych,
plakatów, wizytówek. Ze względu na mało efektowny, zgeometryzowany kształt, liternicy
rzadko wykorzystują do tych celów.
Istotną rolę w estetyce napisów pełni naświetlenie liternictwa, czyli zastosowanie
właściwych odstępów między literami. Każda litera, sama w sobie, ze względu na kształt ma
pewna ilość światła oraz swoją „masę”.

Właściwe zastosowanie światła w napisie decyduje o jego czytelności. Litery ułożone

zbyt blisko siebie, albo nadmiernie oddalone powodują nieczytelność napisu. Uogólniając,
można przyjąć że rozstaw liter nie powinien być większy niż 2/3 ich wysokości, a odległość
stosowana między wyrazami powinna być równa szerokości litery O.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Pismo techniczne: a)pochyłe, b) proste, c) konstrukcja pisma [1, s. 26]

Zasady kompozycji literniczej

Pojęcie kompozycja, elementarne dla wszystkich dziedzin sztuki, dotyczy również

liternictwa. Oznacza ono uporządkowany układ elementów plastycznych (wersów, barwy,
elementów ilustracyjnych), zastosowanych w celu uzyskania estetycznego i czytelnego
napisu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Redagując tekst napisu należy pamiętać, aby był on krótki, rzeczowy, czytelny,

pobudzający wyobraźnię odbiorcy. Partie tekstu układa się w bloki tekstowe. Blokom tym
nadaje się odpowiedni układ, zestawia według określonej kolejności i właściwie je
rozmieszcza.

Następnie dobiera się krój liter. Niezależnie od sposobu rozmieszczenia tekstów, musi być

zachowana optyczna równowaga napisu. Napisy reklamowe i informacyjne mają za zadanie
„przyciągnąć” wzrok widza. Środki, które temu służą, to znaki graficzne (wykrzykniki,
pytajniki, podkreślenia) oraz ilustracje, plamy barwne. Poprawnie wykonany napis powinien
sugerować treść bez konieczności wczytywania się w nią.
Przed przystąpieniem do kompozycji napisu należy:

−−−−

uświadomić sobie jego wielkość i proporcje płaszczyzny, na której ma być wykonany;
proporcje płaszczyzny powinny być dostosowane do otoczenia i „współgrać” z nimi,

−−−−

zachować margines czytelności, komponując tekst tak, by wokół niego znajdowała się
wolna przestrzeń,

−−−−

informacje najważniejsze wyróżnić kolorem, wielkością, krojem lub rozmieszczeniem
liter,

−−−−

jeśli kompozycja tego wymaga – związać kształt najważniejszego napisu z jego treścią.

Normalizacja w rysunku technicznym

Rysunek techniczny znajduje zastosowanie w procesie produkcyjnym odzieży:

−−−−

umożliwia przedstawienie modelu odzieży w ułożeniu płaskim, narysowanego dokładnie
w skali, według miar zdjęty z gotowego (uszytego) modelu odzieży wzorcowej,

−−−−

służy do kontroli poprawności wykonania wzorca,

−−−−

jest pomocny do orientacji w tabeli wymiarów,

−−−−

wskazuje, od jakich punktów są mierzone odcinki miar wykazane w tabeli.
W rysunku technicznym obowiązuje normalizacja. Dokumenty opisujące wymagania

w danej dziedzinie stanowią zbiór norm. W Polsce ośrodkiem normalizacji jest PKN (Polski
Komitet Normalizacji). Wykorzystywanie w odzieżownictwie normy z dziedziny rysunku
technicznego dotyczą m.in. opracowania arkusza kreślarskiego, pisma technicznego, rysunku
technicznego odzieży, linii rysunkowych.
Arkusz kreślarski A4 - opracowanie arkusza

−

rysunki powinny być wykonywane na formacie ujednoliconym, w celu łatwiejszego ich

gromadzenia i przechowywania; może być format A4 – 210x297mm (rys. 5), pozostałe
formy – mniejsze (A5, A6) lub większe (A3, A2, A1) – tworzy się przez dzielenie na pół
lub odpowiednio 2-krotnie powiększenie poszczególnych arkuszy kreślarskich,

−

arkusz A4 należy obramować ramką w odległości 5mm od krawędzi,

−

w prawym dolnym rogu należy zastosować tabliczkę informacyjna (prostą – rys. 6 lub

złożeniową- rys. 7).

Rys. 5. Arkusze kreślarskie – A1, A2, A4, A5 [1, s. 33]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 6. Tabliczka informacyjna prosta [1, s. 33]

Rys. 7. Tabliczka informacyjna złożeniowa : a)stosowana w rysunku technicznym odzieży, b) najczęściej

stosowana w rysunku technicznym [1, s. 33]

Linie rysunkowe

Rodzaje i grubości linii rysunkowych zostały znormalizowane w celu ujednolicenia ich

wyglądu oraz dla większej czytelności rysunków technicznych.
Linie rysunkowe, wykorzystywane w rysunku technicznym odzieży (rys. 8), dzieli się na:

−−−−

linie ciągłe,

−−−−

linie przerywane, utworzone z regularnie powtarzających się elementów (kreski, kropki),

−−−−

linie faliste.

Stosuje się dwie grubości linii, wzajemnie proporcjonalnych:

−−−−

linie grube – od 0,5 do 1mm,

−−−−

linie cienkie – od 0,12 do 0,25 mm.

Podział i zastosowanie linii rysunkowych:

−−−−

linia ciągła gruba – stosowana do przedstawienia widocznych krawędzi przedmiotów
w rysunku technicznym, widocznych krawędzi elementów węzłów konstrukcyjnych,
symboli przekrojów i operacji technologicznych, rysowanie ramki w opracowanym
arkuszu kreślarskim: w kreśleniach geometrycznych – linii odcinków, określonych jako
„dane”,

−−−−

linia ciągła cienka – stosowana do rysowania linii pomocniczych i wymiarowych
w rysunku technicznym, linii kreskowych przekrojów, oznaczeń symboli w rysunkach,
instruktażowych w kreśleniach geometrycznych – wszelkie linie pomocnicze,

−−−−

linia kreskowa cienka (długie kreski do 5 mm długości) – stosowana do oznaczenia
krawędzi niewidocznych w rysunku instruktażowym,

−−−−

linia kreskowa cienka ( krótkie kreski do 3 mm) – stosowana do oznaczenia widocznych
przeszyć w odzieży (np: stębnowania maszynowe), osi symetrii, osi kół ( średnicy ponad
12 mm),

−−−−

linia punktowa cienka – stosowana do oznaczania osi wyobrażalnych, osi brył
obrotowych, oznaczania przekrojów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−−−−

linia falista – stosowana do oznaczenia miejsc urwania i wyrwania przedmiotu linii
ograniczających cząstkowe widoki.

Rys. 8. Linie rysunkowe [1, s. 33]

Wymiarowanie w rysunku technicznym odzieży

Wymiary stanowią ważny element rysunku technicznego – umożliwiają odczytanie

rysunku i poprawne wykonanie przedmiotu. Na podstawie wymiarów sprawdza się zgodność
poszczególnych elementów odzieży z wymiarami zalecanymi w Polskich Normach.

Do wymiarowania rysunków technicznych stosuje się linie wymiarowe i pomocnicze oraz

umowne znaki i liczby wymiarowe:

−

linie wymiarowe rysuje się jako linie ciągłe, zakończone grotami strzałek,

−

strzałki wymiarowe mają kształt zaczernionych trójkątów,

−

linie wymiarowe kreśli się równolegle do kierunku właściwego wymiaru.

Aby zapewnić poprawne odczytywanie rysunku technicznego należy:

−

linie wymiarowe umieszczać w odległości 0,5cm od krawędzi rysunku,

−

nie powtarzać tych samych wymiarów,

−

jak najmniej wymiarów umieszczać wewnątrz rysunku,

−

podawać wymiary tylko konieczne, liczby wymiarowe wpisywać 1mm nad linią
wymiarową, w pobliżu środka jej długości,

−

linie wymiarowe nie powinny się przecinać,

−

większość wymiarów podaje się w mm ,z pominięciem miana,

−

linie wymiarowe krótsze umieszcza się bliżej, a dłuższe dalej od krawędzi rysunku,

−

liczby i symbole wymiarowe wpisuje się zawsze nad linią,

−

promienie kół lub łuków oznacza się literą R lub r.

4.1.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są przybory i materiały kreślarskie?

Jakie są podstawowe typy krojów pisma?

Jak dzieli się litery alfabetu?

Jakie są rodzaje liter w zależności od kształtu i użytego narzędzia?

Jakie są narzędzia do pisma odręcznego?

Jakie są proporcje liter w piśmie technicznym?

Jakie jest zastosowanie pisma technicznego?

Jakie są zasady kompozycji literniczej?

Jaki jest związek liter z przekazywana treścią?

10.

Na czym polega opracowanie arkuszu A4 w rysunku technicznym?

11.

Jakie linie rysunkowe są stosowane w rysunku technicznym?

12.

Jakie są zasady wymiarowania rysunków technicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Doprowadź do formatu A4 karton z bloku technicznego. Wykreśl na nim obramowanie

i tabliczkę rysunkową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy,

zapoznać się z zasadami opracowania arkusza A4,

opracować arkusz A4 zgodnie z normą,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

blok techniczny,

−

ołówki różnej twardości,

−

przybory kreślarskie,

−

nożyczki,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Napisz ołówkiem 2B lub 3B alfabet małych i dużych liter oraz cyfr na przygotowanym

arkuszu rysunkowym z wykonaną siatką ukośną do pisma technicznego, spoglądając na
pismo techniczne w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować stanowisko pracy,

napisać alfabet dużych liter,

napisać alfabet małych liter,

napisać cyfry pismem technicznym,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz do pisma technicznego,

−

poradnik ucznia,

−

ołówki miękkie 2B i 3B,

−

gumka,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj plakat informacyjny „ z wolnej ręki” literami o kroju technicznym

i fantazyjnym nawiązującym do treści.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy,

zaplanować treść plakatu,

zaprojektować litery dekoracyjne i dostosować je do przekazywanej treści,

zaplanować rozmieszczenie tekstu według zasad kompozycji literniczej,

wykonać plakat,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

karton rysunkowy A2,

−

narzędzia do pisania „z wolnej ręki”,

−

przybory rysunkowe,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Narysuj trzy figury geometryczne – prostokąt, trójkąt i okrąg na arkuszu

znormalizowanym. Zwymiaruj narysowane figury zgodnie z zasadami i normami
wymiarowania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy,

przygotować arkusz znormalizowany A4,

narysować figury geometryczne,

zwymiarować figury,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

blok rysunkowy,

−

ołówki różnej twardości,

−

przybory kreślarskie,

−

nożyczki,

−

poradnik ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

dobrać przybory i materiały kreślarskie do wykonywanej pracy?

rozróżnić podstawowe typy krojów pisma?

określić majuskuły i minuskuły?

określić narzędzia do pisma odręcznego?

określić proporcje pisma technicznego?

określić zastosowanie pisma technicznego?

określić zasady kompozycji literniczej?

dobrać rodzaj liter do przekazywanej treści?

opracować arkusz A4?

10)

określić rodzaje linii rysunkowych stosowanych w rysunku

technicznym?

11)

zwymiarować rysunek techniczny?

12)

wykonać plakat informacyjny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Kreślenia geometryczne

4.2.1 Materiał nauczania

Kreślenia geometryczne są ćwiczeniami wstępnymi, pomagającymi opanować podstawy

techniki rysowania. Wykonuje się je za pomocą przyborów kreślarskich. Dzięki znajomości
kreśleń technicznych najbardziej skomplikowane kształty przedmiotu, przedstawionego na
rysunku lub widzianego w rzeczywistości, mogą być podzielone na kilka najprostszych
konstrukcji. W rysunku zawodowym wyrobów skórzanych są przykłady zastosowania
konstrukcji geometrycznych
W kreśleniach geometrycznych podstawowymi pojęciami są: punkt, prosta i płaszczyzna,
znane z geometrii wykreślnej.

Punkt jest miejscem przecięcia się dwóch linii. Oznacza się go dużą literą alfabetu,

np: A, B.

Prosta jest nie kończącą się linią przechodzącą przez dwa dowolne punkty. Oznacza się ją

małymi literami, np: m, n. Część prostej zawarta między dwoma punktami nazywa się
odcinkiem.

Płaszczyzna, w odniesieniu do rysunku jest powierzchnią, na której wykonuje się

rysunek, a w odniesieniu do figur lub brył jest polem figury lub bokiem bryły.

Wykonanie konstrukcji geometrycznych powinno być bardzo staranne i dokładne.

W pierwszej fazie rysowania wszelkie linie wykonuje się lekko cienką kreską, ołówkiem 2H,
3H, aby, jeśli zajdzie potrzeba, można je było zetrzeć gumką, bez pozostawiania śladów.
Następnie należy zastosować odpowiednią klasę grubości linii rysunkowych. Do pogrubiania
linii potrzebny jest ołówek HB lub B. Pogrubione linie powinny symetrycznie pokrywać
poprzednią linię cienką, a oznaczenia powinny być starannie wykonane pismem technicznym.
Wykreślanie linii prostych
Przykład 1

Przez dany punkt A poprowadzić prostą równoległą do danej prostej a, posługując się

cyrklem i linijką (rys. 9.)

Rys. 9. Wykreślanie linii równoległych przy użyciu cyrkla i linijki [1, s. 24]

Rysujemy prostą poziomą a. Nad nią umieszczony punkt A, z którego dowolnym

promieniem r zakreślamy łuk przecinającą prostą a w punkcie A. Z punktu B tym samym
promieniem r

= r zakreślamy łuk przecinając prostą a w punkcie C. Następnie promieniem

AC zakreślamy z punktu B łuk o promieniu r

= AC do przecięcia z łukiem o promieniu

w punkcie D. Połączenie punktu D z punktem A tworzy prostą równoległą.

Przykład 2

Z punku A leżącego na prostej a wyprowadzić prostopadłą do tej prostej, posługując się

cyrklem i linijką ( rys. 10a).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Wykreślanie linii prostopadłych: a) z danego punktu na prostej, b) do danej prostej z punktu na niej nie

leżącego, c) z końca odcinka [1, s. 24]

Z punku A dowolnym promieniem r zakreślamy łuk, który przetnie prostą a w punktach

B i C. Z punktów tych promieniem nieco większym od r zakreślamy łuki, które przetną się
w punkcie D. Punkt D łączymy z punktem A. Odcinek AD jest prostopadły do prostej a.

Podobny jest sposób wykreślenia prostopadłej do prostej z punktu nie leżącego na niej

(rys. 10b).

Przykład 3

Z końca odcinka AB wystawić prostopadłą do niego, posługując się cyrklem i linijką

(rys.10c).

Z dowolnego punktu C promieniem CA = r zakreślamy łuk, który przetnie odcinek AB

w punkcie D. Punkt D łączymy z punktem C przedłużając go do przecięcia z łukiem
o promieniu r w punkcie E. Punkt E łączymy z A. Jest to prostopadła do odcinka AB.

Linie prostopadłe poziome i pionowe oraz ukośne można też wykreślać za pomocą

trójkątów i przykładnicy.

Przykład 4

Dany odcinek AB podzielić na 4 równe części za pomocą linijki i cyrkla ( rys. 11a).

Z końców odcinka A i B zakreślamy łuk jednakowym promieniem większym od połowy
odcinka. Punkty przecięcia łuków CD łączymy prostą przecinającą odcinek AB w punkcie
O na dwie równe części.

Tym samym sposobem można podzielić odcinki AO i OB na połowy. Wówczas odcinek

AB zostanie podzielony na cztery równe części.

Przykład 5

Dany odcinek CD podzielić na trzy równe części za pomocą linijki i cyrkla (rys. 11b).

Narysować prostą n pochyłą do odcinka CD i na niej odmierzyć cyrklem jednakowym
promieniem 3 różne odcinki.: CK, KL, LM, począwszy od punktu C. Punkt M połączyć
z punktem D, a następnie przez punkty L i K poprowadzić równoległe do odcinka MD.
Równoległe dzielą odcinek CD na trzy równe części .

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 11. Podział odcinka: a) na cztery równe części, b) na trzy równe części [1, s. 25]

Przykład 6

Wykreślić kąty: 60

, 120

, 240

za pomocą cyrkla i linijki (rys. 12).

−

Kąt 60

(rys. 12a). Z punktu A, będącego wierzchołkiem wykreślanego kąta, kreślimy

prostą, która ma być jednym z ramion kąta. Z tego samego punktu A dowolnym
promieniem r wykreślamy łuk, który przetnie ramię kąta w punkcie B. Następnie tym
samym promieniem r zakreślamy z punktu B łuk, przecinając poprzedni łuk w punkcie
C. Łączymy punkt A z punktem C, kąt CAB jest równy 60

−

Kąt 120

(rys. 12b). Wyznaczamy punkt C jak przy wykreśleniu kąta 60

. Z punktu

A promieniem r przedłużamy łuk w lewą stronę. Z punku C odmierzamy promieniem
równym BC łuk do przecięcia się z poprzednio narysowanym łukiem w punkcie D. Punkt
D łączymy z punktem A i otrzymujemy kąt DAB równy 120

(2x 60

−

Kąt 240

(rys. 12c). Wykreślamy kąt 60

jak w przykładzie A i przedłużamy ramię CA do

punktu D (240

= 60

+ 180

)

Kąty: 15

, 30

, 45

otrzymuje się przez podział kątów 30

, 60

,90

na połowy.

Rys. 12. Wykreślanie kątów metodą konstrukcyjną

a) 60

b) 120

, c) 240

[1, s. 26]

Przykład 7

Dowolny kąt ostry podzielić na połowy (rys. 13a)
Rysujemy dowolny kąt ostry o wierzchołku A, z którego dowolnym promieniem

r zakreślamy łuk przecinający ramiona kąta w punkcie B i C. Z punktów tych, jednakowym
promieniem r

zakreślamy łuki przecinające się w punkcie D. Łącząc punkt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

D z wierzchołkiem kąta A otrzymamy prostą dzielącą kąt BAC na połowy, nazywamy ją
dwusieczną kąta.
W podobny sposób dzielimy kąt prosty na połowę (rys. 13b)

Rys. 13. Dzielenie kątów na połowę: a) kąta ostrego, b) kąta prostego [1, s. 27]

Przykład 8

Wyznaczyć środek i długość promienia danego łuku (rys. 14). Rysujemy łuk

i wyznaczamy na nim trzy dowolne punkty: A,B,C. Łącząc punkty liniami prostymi,
otrzymujemy dwie cięciwy AB i BC, które dzielimy na połowy. Punkt przecięcia prostych
dzielących cięciwy – O jest środkiem łuku, a odległość, np. OB, jest jego promieniem r .

Rys. 14. Wykreślanie łuków [1, s. 28]

Przykład 9

Wykreślić okręgi styczne zewnętrznie i wewnętrznie (rys. 15).

−

Okręgi styczne zewnętrznie (rys.15a). Rysujemy linię punktową poziomą, na której
umieszczamy środki O i O

obydwu okręgów. Dwa okręgi są styczne do siebie zewnętrznie,

jeżeli odległość ich środków O O

równa się sumie promieni (OO

= R+ r)

−

Okręgi styczne wewnętrznie (rys. 15b).

Podobnie jak w przykładzie A rysujemy linię

poziomą i na niej zaznaczamy środki okręgów OO

. Środek okręgu O

znajduje się

wewnątrz okręgu o środku O. Dwa okręgi są styczne wewnętrznie jeżeli odległość ich
ś

rodków O i O

jest równa różnicy promieni ( OO

−

r).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Okręgi styczne: a) zewnętrznie ,b) wewnętrznie [1, s. 28]

Konstrukcja figur płaskich
Przykład 10

Zbudować trójkąt równoboczny mając dany bok (rys. 16).

Rysujemy odcinek AB równy bokowi trójkąta i z jego końców zakreślamy łuki

promieniem równym AB. Punkt C przecięcia łuków łączymy z punktami A i B –
otrzymujemy trójkąt równoboczny.

Rys. 16. Wykreślanie trójkąta równobocznego [1, s. 31]

Przykład 11

Zbudować równoległobok mając dane: podstawę AB bok skośny AD i kąt przy

wierzchołku A ( rys. 17)

Przy wierzchołku A podstawy AB budujemy dany kąt. Na jego pochyłym ramieniu

odmierzamy odcinek AD, po czym z punktu D zakreślamy łuk promieniem AB, a z punktu
B – promieniem AD i łączymy punkt przecięcia z punktami D i B.

Rys. 17. Konstrukcja czworokąta - równoległoboku [1, s. 32]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład 12

W okrąg o danym promieniu wpisać trójkąt równoboczny (rys. 18a).

W narysowanym okręgu wykreślamy dowolną średnicę np. AB, i z jednego jej końców,

np. z B zakreślamy łuk o promieniu równym promieniowi okręgu. Otrzymane na okręgu
punkty C i D łączymy z punktem A.

Przykład 13

W okrąg o danym promieniu wpisać kwadrat (rys. 18b).
W okręgu wykreślamy dowolną średnicę AB i prostopadłą do niej o środku O (jak

w przykładzie 2). Punkty przecięcia prostopadłej z okręgiem C i D łączymy z punktami A i B.

Przykład 14

W okrąg o danym promieniu wpisać pięciokąt foremny (rys 18c).
W okręgu wykreślamy dwie wzajemnie prostopadłe średnice AB i CD. Promień BO

dzielimy na połowy jak w przykładzie 4 – otrzymujemy punkt E, z którego promieniem EC
zakreślamy łuk przecinający promień OA w punkcie F. Odcinek CF równy CG jest szukanym
bokiem pięciokąta.

Rys. 18. Konstrukcja wielokątów foremnych wpisanych w okrąg: a) trójkąta, b) kwadratu, c) pięciokąta

[1, s. 33]

Zastosowanie kreśleń geometrycznych w kuśnierstwie

Znajomość kreśleń geometrycznych jest konieczna do wykreślania wzorników i części

składowych każdego wyrobu skórzanego oraz do umieszczania na nich przeszyć, ozdób,
zapięć itp.

Przy łączeniu skór futerkowych w pary lub większe płaszczyzny, zwane błamami, stosuje

się na rysunku kreślenie linii równoległych, prostopadłych, skośnych i łamanych. Rysunek 19
przestawia kilka wymiarowanych wzorników wykrojów służących do łączenia skór.

Przy ozdabianiu brzegów i naroży kożuszków lub serdaków ma zastosowanie konstrukcja

łuków i kół stycznych (rys. 20). Przy wykonywaniu szablonów z preszpanu lub tektury,
służących do wykroju skór, wykorzystuje się znajomość konstrukcji figur geometrycznych
(rys. 21).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19. Kreślenie linii przy opracowywaniu wzorników do łączenia skór: a) ząbki małe , b) ząbki duże,

c) ząbki płaskie d) ząbki skośne niskie, e) ząbki skośne wysokie, f) ząbki półkoliste [1, s. 42]

Rys. 20. Zastosowanie kreśleń geometrycznych w kuśnierstwie: a) podział odcinka, b) wykreślanie łuków kół

stycznych i zaokrągleń [2, s. 43]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Zastosowanie kreśleń geometrycznych w kuśnierstwie przy opracowaniu szablonów do rozkroju skór:

a) prostokąt, b) dachówka, c) łopatka, d) sześciobok równoległy, e) równoległobok w ząb i jaskółczy ogon,

f) równoległobok zeskok [2, s. 44]

Znaczenie rysunku technicznego

Podstawą realizacji każdego planu produkcyjnego jest dokumentacja techniczna, czyli

zbiór opracowań opisowych rachunkowych i rysunkowych. Najważniejszą częścią
dokumentacji jest zbiór opracowań rysunkowych.

Istnieją dwie metody przedstawiania obrazu przedmiotu w postaci rysunku technicznego:

−−−−

metoda poglądowa, polegająca na rysowaniu przedmiotu w rzucie ukośnym, czyli w tzw.
perspektywie równoległej,

−−−−

metoda ścisła, polegająca na rysowaniu przedmiotu w rzutach prostokątnych.

Perspektywa równoległa

Cechą perspektywy równoległej, zwanej rzutem ukośnym, jest to, że na rysunku zawsze

przedstawia ona przednią ścianę przedmiotu, jedną ze ścian bocznych i ścianę górną. Ściana
przednia i tylna są jednakowe i mają rzeczywisty wymiar przedmiotu. Natomiast ściany
boczne i podstawy są zniekształcone.

Chcąc przedstawić przedmiot w perspektywie równoległej, należy zastanowić się jakie on

ma położenie względem układu trzech osi współrzędnych x, y, z wychodzących z jednego
punktu O. Oś x ma kierunek poziomy, oś z – pionowy, a oś y rysujemy pod kątem 135°
w stosunku do osi x.

Biorąc pod uwagę układ osi współrzędnych, należy zapamiętać następujące zasady

rysowania przedmiotów w perspektywie równoległej:

−−−−

krawędzie przedmiotu pionowe, równoległe do osi z rysuje się bez skróceń (w skali 1:1),

−−−−

krawędzie przedmiotu poziome, równoległe do osi x rysuje się bez skróceń (w skali 1:1),

−−−−

krawędzie przedmiotu ukośne, równoległe do osi y, rysuje się o połowę krótsze od
wymiarów rzeczywistych ( w skali 1:2).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Opierając się na powyższych zasadach, wykonuje się rysunki figur i brył w perspektywie

równoległej.

Rys. 22. Położenie przedmiotów w perspektywie równoległej – w rzucie ukośnym

a) widok z przodu

b) widok z boku [2, s. 48]

Rys. 23. Rysowanie kwadratu w perspektywie równoległej: a) układ trzech osi, b) dany kwadrat c) kwadrat

w perspektywie równoległej ustawiony poziomo ,d) kwadrat w perspektywie równoległej ustawiony

pionowo [2, s. 48]

Przykład 15

Narysować w perspektywie równoległej trójkąt równoramienny
Rysujemy podstawę AB i z jej środka tj. punktu D, wyprowadzamy wysokość h, która

jako równoległa do osi y i nachylona pod kątem 45 °do podstawy, jest o połowę krótsza od
danego wymiaru h.

Rys. 24. Rysowanie figur w perspektywie równoległej [2, s. 50]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysowanie brył w perspektywie równoległej

Rysowanie brył należy rozpocząć od ustawienia ich w takim położeniu, aby ściany

boczne były prostopadłe do podstawy i równocześnie równoległe do osi z. Krawędzie ukośne
ś

cian bocznych i podstawy są równoległe do osi y i ulegają skróceniu.

Rysunek 25a przedstawia bryły ustawione pionowo, których krawędzie podstawy są

ustawione równolegle do osi y oraz x, a krawędzie wysokości brył są równoległe do osi
z. Ściany boczne są widoczne z prawej strony bryły.
Rysunek 25b przedstawia bryły, których podstawy są ustawione równolegle do osi z oraz x,
a ich wysokości są równoległe do osi y. Na rysunku są widoczne bryły z prawej strony ich
długości. Należy zwrócić uwagę na to, że widoczne krawędzie bryły są rysowane linią ciągłą
grubą, a krawędzie niewidoczne – linią kreskową średniej grubości.

Rys. 25. Bryły w perspektywie równoległej, których podstawy są ustawione równolegle do osi: a) y oraz x, b) z

oraz x [2, s. 51]

Rzuty prostokątne

Rzutem prostokątnym nazywamy obraz przedmiotu odtworzony na płaszczyźnie, zwanej

rzutnią, a czynności wykonywane przy sporządzeniu tego rodzaju rysunku technicznego

−

rzutowaniem.

Rzut każdego przedmiotu składa się z kilku charakterystycznych rzutów punktu na

płaszczyznę rzutni. Prosta rzutująca przeprowadzona od punktu przedmiotu znajdującego się
nad rzutnią daje punkt na płaszczyźnie rzutni i tworzy z nią kąt prosty, stąd nazwa rzuty
prostokątne.

Płaszczyzny rzutni tworzą układ trzech płaszczyzn połączonych osiami i kreśli się je

jako wzajemne prostopadłe kwadraty. Osie rzutni tym się różnią od osi układu
w perspektywie równoległej, że znajdują się z prawej strony środka osi O. Rysunek 26a
przedstawia rzutnię z zaznaczeniem osi i ich punktem przecięcia O, przy czym na rysunku
26b nastąpiło odchylenie płaszczyzny II i III o 90°, czyli trzy płaszczyzny rzutów zostały
ułożone na płaszczyźnie rysunkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Rzut punktu na trzy rzutnie: a) rysunek poglądowy w rzucie równoległym ukośnym, b) rysunek

w rzutach prostokątnych [2, s. 53]

Przykład 16

Narysować rzut odcinka AB na trzy płaszczyzny rzutni w rysunku poglądowym

i w układzie płaszczyznowym rzutni (rys. 27).

Rysujemy układ trzech rzutni i w przestrzeni między nimi umieszczamy odcinek AB

równoległy do rzutni III. Z końców odcinka prowadzimy proste rzutujące, prostopadle do
rzutni I, II i III.

Rys. 27. Rzutowanie odcinka w układzie trzech płaszczyzn rzutni [2, s. 55]

Przykład 17

Narysować rzut kwadratu ABCD na trzy płaszczyzny rzutni w rysunku poglądowym

i w układzie płaszczyznowym rzutni (rys. 28).

Rysujemy w rysunku poglądowym układ trzech rzutni i w przestrzeni między nimi

umieszczamy kwadrat o danym boku, narysowany w perspektywie równoległej. Kwadrat jest
ustawiony równolegle do rzutni poziomej II. Z wierzchołków kwadratu rysujemy linie
rzutujące prostopadle do trzech rzutni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na płaszczyźnie rzutni głównej otrzymamy dwa punkty, będące rzutniami prostopadłymi
wierzchołków kwadratu – punkt A

’

, który jest rzutem wierzchołków A i B oraz C

’

D’ –

rzut wierzchołków C i D.

Po połączeniu punktów A

’

i C

’

otrzymamy pierwszy rzut kwadratu. Jest nim bok

kwadratu.

Rys. 28. Rzuty figur płaskich ustawionych równolegle do rzutni poziomej

−

rzut prostokąta [2, s. 55]

Znając zasady prostokątnego rzutowania punktu, odcinka i figur płaskich, można

przystąpić do rzutowania brył. Bryły ustawia się względem płaszczyzny rzutni tak, aby ich
krawędzie główne, osi symetrii i wysokości były równoległe do osi x, y, z.

Krawędzie widoczne bryły rysuje się liniami grubymi, krawędzie niewidoczne –

kreskowymi, osie symetrii – punktowymi cienkimi, a linie pomocnicze – ciągłymi cienkimi.
Osie symetrii rysuje się w bryłach obrotowych, takich jak walec, stożek, kula. Również linią
punktową oznacza się osie ostrosłupa o podstawie kwadratu. Rysunek 29 przedstawia rzuty
brył.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 29. Bryły w rzutach prostokątnych: a) prostopadłościan w rysunku poglądowym i w układzie osi rzutni

b) ostrosłup, c) walec, d) stożek, e) kula [2, s. 57]

Rozwinięcie powierzchni brył

W rysunku zawodowym wykonuje się często plastycznie model wyrobu. W celu

łatwiejszego sporządzenia modelu jego elementy rysuje się na płaszczyźnie (dają się łatwo
wyciąć). Taki rysunek nazywa się rozwinięciem bryły. Jeżeli jest wykonany na jednej
płaszczyźnie, nazywa się siatką bryły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład 18

Narysować siatkę stożka, który został ścięty płaszczyzną równoległą do podstawy

(rys. 30a).

Wykreślamy podstawę stożka, która jest okręgiem o promieniu d/2. Przedłużamy w górę

rednicę koła od punktu A do E. Odcinek AE =R. Z punktu E zakreślamy promieniem

R jeden łuk, promieniem r – drugi łuk. Część podstawy stożka, tj. 1/4 obwodu koła, dzielimy
na cztery równe części i odkładamy je na łuku zakreślonym promieniem R, począwszy od
punktu A w lewo, dwukrotnie. Otrzymamy połowę obwodu podstawy. Odcinek AF równy
jest odcinkowi AG. Z punktu O

zakreślamy koło o promieniu równym 1/2 górnej szerokości

stożka w rzucie. Stanowi ono podstawę górną stożka. Punkt E łączymy z punktem F i G.

Rys. 30. Rozwinięcie powierzchni brył: a) stożka ściętego, b) walca, [2, s. 50]

Przykład 19

Narysować siatkę walca o danym promieniu koła podstawy r i wysokości h (rys. 30b).
Rysujemy okrąg o promieniu d/2 równym promieniowi podstawy walca. Przedłużamy

go w górę i na tej linii wykreślamy wysokość walca h, a następnie jego podstawę górną.
Ś

ciana boczna walca (powierzchnia obrotowa), zwana pobocznicą, równa się długości

obwodu koła jednej z podstaw walca, czyli πd, którą można obliczyć lub odmierzyć
wycinkami z koła.

Obserwując przedstawione rysunki stwierdzamy, że zachodzi pewne podobieństwo brył

i ich siatek do modeli oraz form wyrobów skórzanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są podstawowe pojęcia geometryczne?

Jak wykreśla się linie równoległe i prostopadłe?

Jakie są sposoby wykreślenia i podziału kątów?

Jak wykreśla się okręgi?

Jakie są metody konstrukcji figur geometrycznych?

Jakie jest zastosowanie kreśleń geometrycznych w kuśnierstwie?

Jakie są metody przedstawienia obrazu przedmiotu w postaci rysunku technicznego?

Jakie są cechy perspektywy równoległej?

Jakie są zasady rysowania figur w perspektywie równoległej?

10.

Jakie są zasady rysowania brył w perspektywie równoległej?

11.

Co to jest rzut prostokątny?

12.

Jakie są płaszczyzny rzutowania?

13.

Jakie są zasady rzutowania figur?

14.

Jakie są zasady rzutowania brył?

15.

Jak wykonuje się rozwinięcie brył?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykreśl linie prostopadłe i równoległe na arkuszu znormalizowanym A4, według

przykładów 1

−

3 zamieszczonych w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku wskazane przykłady,

zapoznać się ze sposobami kreśleń linii,

skompletować materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

wykreślić linie proste, prostopadłe i równoległe,

uzupełnić tabliczkę rysunkową,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

arkusz A4 znormalizowany,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj konstrukcję wielokątów foremnych wpisanych w okrąg: trójkąta, czworokąta,

pięciokąta na arkuszu znormalizowanym, według przykładów 12–14 w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczeni

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku wskazane przykłady,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zaplanować rozmieszczenie rysunków na arkuszu,

wykreślić wielokąty foremne według przykładów,

wypełnić tabliczkę rysunkową,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

arkusz znormalizowany A4,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zastosuj konstrukcję geometryczną podziału odcinka przy odmierzeniu zapięć w odzieży

futrzanej według rysunku 20 w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

odszukać w poradniku wskazany rysunek,

przygotować materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

odrysować formę przodu futra na arkuszu papieru,

wyznaczyć na formie linię zakładu,

określić liczbę zapięć,

wyznaczyć miejsce pierwszego i ostatniego zapięcia,

podzielić konstrukcyjnie otrzymany odcinek na równe części,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

arkusz szarego papieru,

−

szablon futra,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykreśl rzuty prostokątne punktu i odcinka na arkuszu znormalizowanym, według

objaśnień podanych w przykładzie 16 zamieszczonym w poradnika ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować arkusz znormalizowany A4,

zapoznać się z przykładami w poradniku ucznia,

rozplanować rozmieszczenie rysunków na arkuszu A4,

wykreślić rzuty prostokątne,

wypełnić tabliczkę rysunkową,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok techniczny,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Narysuj prostopadłościan, stożek i walec w perspektywie równoległej na arkuszu

znormalizowanym, mając na wzór rysunek 25 w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować arkusz znormalizowany,

zaplanować rozmieszczenie rysunków na arkuszu,

narysować bryły,

wypełnić tabliczkę,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok techniczny,

−

przybory kreślarskie,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić podstawowe pojęcie geometryczne?

wykreślić linie równoległe i prostopadłe?

wykreślić i podzielić kąty?

wykreślić okręgi?

zastosować kreślenia geometryczne w kuśnierstwie?

określić znaczenie rysunku technicznego?

określić cechy perspektywy równoległej?

określić zasady rysowania figur w perspektywie równoległej?

określić zasady rysowania brył w perspektywie równoległej?

10)

scharakteryzować rzut prostokątny?

11)

określić zasady rzutowania figur?

12)

określić zasady rzutowania brył?

13)

określić zastosowanie rozwinięć powierzchni brył na płaszczyźnie?

14)

wykonać konstrukcję wielokątów?

15)

wykonać rzuty prostokątne?

16)

narysować bryły geometryczne w perspektywie równoległej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Rysunek odzieżowy

4.3.1 Materiał nauczania

Wiadomości ogólne

Rysunek techniczny i odręczny wzajemnie się uzupełniają. Pierwszy wskazuje, jak ma

wyglądać przedmiot po wykonaniu oraz jak przygotować go do wykonania. Drugi zaś
przedstawia wygląd zewnętrzny wyrobu ustawionego w przestrzeni. W pracy zawodowej
często istnieje potrzeba odtworzenia z rysunku technicznego rysunku odręcznego i odwrotnie,
aby bardziej zrozumiale i jednoznacznie wyrazić kształt wyrobu.

Rysunek odręczny oparty jest na zasadach perspektywy zbieżnej. Powstaje na podstawie

wrażenia odbieranego w wyniku obserwacji danego przedmiotu. Obserwacja powinna być
wnikliwa, aby umożliwiła uchwycenie charakteru budowy przedmiotu i sporządzenie
właściwego szkicu. Rysunek odręczny wymaga więc od wykonawcy wnikliwej obserwacji
przedmiotu i pewności ruchu ręki, co wyrabia się drogą systematycznych ćwiczeń.

wiczenia należy rozpocząć od rysunku perspektywicznego, który jest odtworzeniem

przedmiotu w przestrzeni. Początkowe ćwiczenia z zakresu rysunku perspektywicznego – to
graficzne wykresy sporządzane za pomocą linii, ołówka HB lub B. Przy dalszym
wykonywaniu rysunków odręcznych są konieczne ołówki 2B

−

6B. Ołówki 4B

−

6B są

potrzebne do cieniowania rysunków odręcznych w końcowej fazie rysowania. Cieniować
można również miękką, najlepiej czarną lub brązową kredką.

Rysunki perspektywiczne i odręczne wykonuje się na kartonie nie normalizując go i nie

wprowadzając żadnego widocznego obramowania. Arkusz rysunkowy ustawia się tak, aby
rysowany przedmiot lub przedmioty zostały poprawnie rozmieszczone. Numer rysunku,
temat i podpis umieszcza się na dole arkusza rysunkowego, na jednym poziomie. Równy rząd
liter, odpowiedniej wielkości, dostosowany do wymiarów arkusza i rysunku, umieszczony we
właściwym miejscu, podnosi wartość estetyczną całej pracy.

Rysunek perspektywiczny
Rysunek perspektywiczny polega na umiejętności poprawnego przedstawiania przedmiotów
trójwymiarowych, widzianych przez oko ludzkie na płaszczyźnie dwuwymiarowej.
Do przedstawiania brył na płaszczyźnie używa się trzech sposobów:

−

rzutów prostokątnych,

−

perspektywy zbieżnej (rzeczywistej),

−

perspektywy równoległej (aksometrycznej).

Rzutowanie jest to przedstawienie widoku bryły ze stanowiska roboczego, na

płaszczyźnie pionowej (rzut pionowy), i ze stanowiska górnego, na płaszczyźnie poziomej
(rzut poziomy). Rzut pionowy wygląda jak rysunek modelowy „na płasko”, który jest
symetrycznym obrazem odzieży widzianym z przodu lub z tyłu.

Perspektywa zbieżna pozwala narysować przedmiot maksymalnie zbliżony wyglądem do

rzeczywistości. Ważnym elementem perspektywy zbieżnej jest horyzont. Jego wysokość na
rysunku zależy od usytuowania wzroku patrzącego. Horyzont nie istnieje materialnie, jest to
jedynie płaszczyzna wyobrażalna. Pozorne zmiany kierunku linii zależą od położenia
w stosunku do horyzontu i płaszczyzny obrazu:

−

punkt leżący na horyzoncie na wprost oczu patrzącego nazywa się punktem głównym
(punkt oka); do niego biegną wszystkie linie równoległe i prostopadłe do płaszczyzny
obrazu (rys. 31a),

−

punkt na horyzoncie, w którym leżą linie oddalające się pod kątem 45° od patrzącego,

nazywa się punktem zbiegu (rys. 31b)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Linie poziome i prostopadłe do płaszczyzny w rysunku perspektywicznym ulegają

pozornym skrótom; rysuje się jako linie ukośne.

Rys. 31. Punkt oka: a) położony centralnie , b) leżący z boku [1, s. 46]

Rysunek odręczny wyrobów kuśnierskich w perspektywie zbieżnej

Rysowanie figur i brył w perspektywie zbieżnej daje możliwość właściwego czytania

skrótów na fotografiach, rycinach, ilustracjach i na rysunkach modeli wyrobów futrzarskich,
które swoją budową przypominają bryły geometryczne. Poprzez obserwację wyrobu łatwo
będzie odtworzyć jego kształt i proporcje, a zwłaszcza stosunek długości do szerokości
i wysokości.

Przy obserwowaniu wyrobu należy ustalić wysokość linii horyzontu H, punktu ocznego

O, ustawienia wyrobu (czołowe, boczne, krawędziowe). W zeszycie lub na kartonie można
wykonać szkic i przystąpić do wykonania rysunku, umiejętnie rozplanowując go na arkuszu.
W zależności od umieszczenia przedmiotu – nad lub pod linią horyzontu – linię tę należy
rysować wzdłuż środka arkusza rysunkowego, niżej lub wyżej jego środka.

Przed rozpoczęciem szkiców odręcznych wyrobów skórzanych należy przeprowadzić

tzw. ćwiczenia rozmachowe, polegające na kreśleniu odręcznym linii prostych i regularnych
linii krzywych, aby następnie przejść do rysunku figur geometrycznych przypominających
swym kształtem przedmioty płaskie w poszczególnych wyrobach skórzanych. Należy przy
tym pamiętać o właściwej postawie rysującego. Światło powinno padać na arkusz rysunkowy
z lewej strony rysującego. Ołówek (2B

−

6B trzyma się trzema palcami: kciukiem,

wskazującym i środkowym, w ręce, która podczas rysowania porusza się swobodnie
w nadgarstku. Można rysować kredką, tuszem (patykiem lub pędzlem).

wiczenia rozmachowe przyzwyczajają rękę do swobodnego kreślenia linii prostych

w różnych kierunkach oraz linii owalnych i kołowych w celu wyrobienia sprawności
w odręcznym prawidłowym rysowaniu wzorników i form wyrobów skórzanych. Rysunek
rozmachowy wykonuje się na dużym formacie papieru, stojąc, aby można było ogarnąć
wzrokiem całość rysunku. Rysować należy szybko i śmiało, stosując różne grubości
i długości kresek.

Rysując linie proste poziome (rys.32a) należy poruszać całą ręką w stawie ramieniowym,

przesuwając ołówek od strony lewej do prawej. Można zaznaczyć punktami, gdzie ma być
początek i koniec linii, a rozpoczynając rysunek linii od początkowego punktu – spoglądać
w kierunku końcowego punktu. Linie rysuje się lekko, a później je wzmacnia.

Rysując linie proste pionowe (rys. 32a) stoi się równo, ręka powinna być podparta

palcami o papier. Ołówek przesuwa się bez odrywania go od papieru, a postać rysującego
odchyla się lekko do tyłu.

Rysując linie proste ukośne (rys. 32a) nachylamy je pod różnymi kątami, równolegle do

rysowanej linii. Można rysować odręczne linie ukośne ciągłe lub kreskowe. Łącząc linie
ukośne

otrzymuje się linie łamane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysując łuki (rys.32b) ręka spełnia rolę cyrkla i, w zależności od wielkości łuku, jest

punktem nieruchomym w nadgarstku (łuki małe), w łokciu (łuki większe) lub w ramieniu
(łuki duże).

Rysując koło (rys. 32b) najlepiej wykonywać je w narysowanych przedtem kwadratach.

Linie koła należy powtarzać kilkakrotnie, aż otrzyma się właściwą formę koła. Należy
rysować także koła styczne zewnętrznie, wewnętrznie, ze wspólnym środkiem. Niektóre
powierzchnie kół można kreskować różną grubością kresek, aby były bardziej wyraźne, łuki
łączyć mocniejszą kreską, stosując jakby zaokrąglenia i łączenia.

Łącząc linie łamane, otrzymuje się ząbkowania (rys. 32c), potrzebne w ozdobach

wyrobów skórzanych lub w łączeniach skór w kuśnierstwie.

Rys. 32. Ćwiczenia rozmachowe: a) poziome, pionowe i ukośne, b) łuki i koła styczne ,c) ząbki, d) figury

płaskie [2, s. 94]

Rys. 33. Rysunek czapki futrzanej w perspektywie zbieżnej [1, s. 46]

Zasada wizowania w rysunku z natury

Rysunek z natury jest rysunkiem odtwórczym; powinien wiernie odtwarzać

rzeczywistość. Jego wartość wzrasta, gdy uda się zaobserwować i odtworzyć więcej, niż może
spostrzec przeciętny człowiek. Niezależnie od tego czy obiektem rysowanym jest twarz,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

postać ludzka lub zwierzęca, architektura bądź martwa natura, rysunek powinien wiernie
przekazywać wzajemne relacje wielkości, długości, szerokości (proporcje) oraz relacje
przestrzeni, barwy (waloru) i światłocienia. W nauce rysowania ważna jest dokładność
w odtwarzaniu proporcji. Każdy obiekt należy najpierw sprowadzić do formy syntetycznej,
uproszczonej: koła, kwadratu, prostokąta, nawet wtedy, gdy są to formy przenikające się,
częściowo niewidoczne. Konieczne jest rysowanie osi wyobrażalnych (osi symetrii, osi
pionowych, poziomych), które ułatwią konstruowanie obiektu. Zanim wykona się właściwy
rysunek, należy go skonstruować z linii konturowych, przeniesionych z natury, o określonych
kierunkach. Cały rysunek powinien być zbudowany z takich linii „poszukujących" kształtu, by
w efekcie wydobyć kształt najwłaściwszy i najbardziej proporcjonalny

Zadaniu temu służy zasada wizowania (rys. 34), ułatwiająca uchwycenie właściwych

proporcji i kierunków; należy więc:

−

obserwować przedmiot z odpowiedniej odległości, co najmniej 2 razy większej od jego

długości lub szerokości,

−

rozpocząć rysowanie od osi wyobrażalnych i z właściwym ich umiejscowieniem na

płaszczyźnie (kompozycja),

−

zdecydować o wielkości rysunku w odniesieniu do wielkości umownej, porównywalnej,

np. wielkości głowy,

−

posługiwać się narzędziem (np. ołówkiem) trzymanym na odległość wyciągniętej ręki

(jedno oko zamknięte), do każdej krawędzi, którą trzeba narysować i przyłożyć ołówek,
by uchwycić kierunek linii (odległość wyciągniętej ręki),

−

przesunąć ołówek, nie zmieniając położenia ręki, i narysować linię, utrwalając jej

kierunek.

W ten sposób buduje się kształt całego obiektu, złożony z wielu linii – kierunków

przeniesionych z obiektu w przestrzeni na kartkę, płaszczyznę. Każda linia musi mieć
odpowiednią wielkość, porównywalną do wielkości umownej.

Linie odwzorowane należy w przybliżeniu „zmierzyć”, tj. ocenić ich wymiary ułamkowe,

np. szerokość głowy na wysokości linii oczu równa się 2/3 jej długości.

Wielkość linii można określić, trzymając ołówek w wyciągniętej ręce, i zaznaczając na

nim paznokciem kciuka widzianą odległość.

Rys. 34. Wizowanie w rysunku z natury [1, s. 42]

Rysunek z natury

Rysunek może być wykonywany z natury, z pamięci i z wyobraźni. Rysunek

obserwowanego przedmiotu wykonuje się szkicowo, a następnie cieniuje, czyli zaznacza
ś

wiatłocieniem, który w pełni powinien podkreślać charakterystyczną budowę przedmiotu.

Wydobywając światłocień, obserwuje się przedmiot przez lekko przymknięte powieki. Tam,
gdzie promienie światła padają prostopadle na powierzchnię przedmiotu lub bliskie są temu
położeniu, będzie pełne światło; tam, gdzie padają ukośnie – półcień, a gdzie nie trafią –
zarysowuje się cień, czyli cień własny przedmiotu. Światłocień wykonuje się miękkim
ołówkiem (4B

−

6B) lub kredką, liniami o różnym natężeniu, długości w różnym kierunku.

Można malować tuszem lub farbą, plamą barwną Płaszczyznę nie oświetloną –

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w najciemniejszym tonie, a prostopadłą do padających promieni światła – w jasnym tonie.
Pozostałe powierzchnie, w zależności od położenia w stosunku do światła, należy malować
półtonami. Przy rysowaniu przedmiotów ustawionych na różnych planach, światłocień
zaznacza się zgodnie z perspektywą powietrzną – przedmioty na pierwszym planie kreskuje
się mocniej, a na dalszych planach coraz słabiej, tzn. o mniejszym natężeniu i zagęszczeniu
kreski.

W rysunku z natury występuje zagadnienie bryły i sylwety przedmiotu. Bryły są formami

przestrzennymi, czyli trójwymiarowymi. Bryłami są więc modele wyrobów skórzanych, ale
ich cień rzucony na płaszczyznę, np. na ścianę, jest płaski. Cień ten jest sylwetą bryły,
płaszczyzną ograniczoną konturem (obrysem). Należy więc tak ustawić bryłę do rysowania,
aby uchwycić jej charakterystyczny kształt.

Rys. 35. Kolejne fazy powstawania rysunku odręcznego brył [1, s. 42]

Rysunek z natury wyrobów kuśnierskich

Do pierwszych rysunków wyrobów kuśnierskich powinny służyć modele proste w kroju.

Do takich należą: szale, kołnierze, czapki, rękawice, czyli tzw. galanteria skórzana. Najlepiej
jeśli model przeznaczony do rysowania jest ułożony na manekinie (kołnierz, szal, futro) lub
na klocku (czapka, kapelusz).

Arkusz papieru układa się w taki sposób, aby model wyglądał najkorzystniej. Ołówkiem

B lub 2B wykonuje się szkic manekina lub klocka na który z kolei nanosi się rysunek modelu.
Nakreślony ołówkiem model powinien mieć właściwą proporcję i formę. Po wykonaniu
szkicu zaznacza się kierunek, długość i charakter włosa oraz światłocień. Można to uzyskać
stosując zdecydowane kreski o różnym natężeniu i długości. Cieniować można ołówkiem lub
tuszem za pomocą piórka lub cienkiego pędzelka.

Rys. 36. Kolejne fazy powstawania rysunku odręcznego czapki futrzanej na klocku [2, s. 103]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 37. Rysunek z natury kurtki futrzanej na manekinie [2, s. 104]

Rysunek z natury figury ludzkiej w różnych ustawieniach

W odzieżownictwie szczególnie ważny jest rysunek figury ludzkiej. Na figurze łatwo

bowiem dostrzec istotne cechy ubioru: linię, sposób układania się materiału, styl,
powierzchnię materiałów. Trójwymiarowość bryły sprawia, że materiał po niej „spływa”,
bądź odstaje, przylega lub sterczy, lekko ją modeluje. Rysunki najczęściej stosowane
w branży odzieżowej to rysunki z pamięci lub wyobraźni, pozwalające kreować obraz ubioru,
tworzyć go, by później, na ich podstawie, urzeczywistnić projekt. Stosuje się również rysunki
dokładnie odtwarzające fason odzieży na figurze umownej, a nie rzeczywistej.

Aby posiąść umiejętność rysowania z natury i wyobraźni należy poznać budowę

człowieka, jego proporcje, relacje między wyglądem ciała w ruchu, a układem kośćca. Jest to
możliwe na podstawie obserwacji, szkiców i studiów z natury. Rzeczywiste proporcje
człowieka często odbiegają od idealnych. U większości ludzi dorosłych długość ciała
wyznacza się proporcjonalnie do wysokości głowy. Najczęściej jest to relacja 1:7 lub 1:8
(doskonała), bywa też 1:6.

Przy rysowaniu figury ludzkiej, zgodnie z zasadą wizowania należy:

−

najpierw obserwowaną postać odpowiednio usytuować (zastosować np. kompozycję

centralną, symetryczną lub po przekątnej),

−

następnie wyznaczyć osie wyobrażalne ciała ( oś symetrii, linie poziome ramion, talii,

tułowia, nóg),

−

określić długość i szerokość poszczególnych części ciała, posługując się miarą umowną,

−

zbudować figurę z form geometrycznych ( trójkątów, trapezów i innych).
Po skonstruowaniu i uchwyceniu proporcji należy „poszukać” indywidualnego kształtu.

Często szybko wykonywane rysunki szkicowe w różnych pozach oraz rysunki studyjne
pozwalają utrwalić obraz figury ludzkiej. Ujęcia en face, z tyłu i z boku ukazują człowieka
z tej samej perspektywy, bez skrótów. W ujęciu ¾ zaś posługujemy się skrótem
perspektywicznym, w którym jedna strona jest bliższa, a druga dalsza, lecz obie mają
zmienione proporcje w stosunku do obrazu rzeczywistego. Wygląd z przodu i z tyłu jest
przydatny w rysunku przedstawiającym fason odzieży na figurze. Sposób układania się ubioru
i jego linie, szczególnie dobrze prezentują się w ujęciu ¾.

Z wzorów antycznych przydatny do zastosowania w rysunkach odzieżowych jest także

wzorzec kontrapostu, tj. poza, w której masa ciała spoczywa na jednej nodze. Daje on
możliwość uzyskania efektu minimalnego ruchu, dynamiki. Rysunek postaci w kontrapoście
pozwala zaprezentować sposób układania się ubioru na figurze.

Zagadnienia dotyczące sylwetki statycznej i dynamicznej zostały szczegółowo omówione

w jednostce modułowej Z1.01. Projektowanie podstawowych wyrobów futrzarskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 38. Rysunek postaci a) z przodu, b) z boku c) z tyłu [1, s. 43]

4.3.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie są cechy rysunku odręcznego?

Jakie jest znaczenie rysunku odręcznego w rysunku odzieżowym?

Co to jest rysunek perspektywiczny?

Jakie są zasady wykonania rysunków w perspektywie zbieżnej?

Jaki jest cel wykonania ćwiczeń rozmachowych?

Co to jest światłocień w rysunku?

Jakie są zasady wykończenia rysunku światłocieniem?

Jakie są zasady rysowania figury ludzkiej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj rysunek czapki futrzanej w perspektywie zbieżnej, wykreślając horyzont, punkt

oczny, punkt oddalenia mając na wzór rys.33 w poradniku ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać przybory rysunkowe,

rozplanować rysunek na arkuszu z bloku rysunkowego,

zaznaczyć linie horyzontu (H), stanowisko obserwatora(S), punkt ocznym(O), punkty
oddalenia (od

i od

narysować czapkę w perspektywie zbieżnej,

zaprezentować rysunek.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model czapki futrzanej,

−

poradnik ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

blok rysunkowy,

−

przybory rysunkowe,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj ćwiczenie w rysunku rozmachowym na dużym arkuszu papieru wzorując się na

rysunku 32 poradnika ucznia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przygotować arkusz papieru do wykonania ćwiczenia – złożyć arkusz na cztery części,

przygotować przybory do rysowania,

wykonać ćwiczenie rozmachowe na każdej części o innym charakterze,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

arkusz papieru A1,

−

przybory do rysowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj ołówkiem lub kredką rysunek kołnierza futrzanego na manekinie. Uwzględnij

układ skór, kierunek włosa, kolor i zastosuj światłocień.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory,

zaplanować rozmieszczenie na arkuszu,

wykonać rysunek kołnierza,

zaznaczyć charakter okrywy włosowej,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model kołnierza ze skóry lisa na manekinie,

−

poradnik ucznia,

−

przybory do rysowania,

−

blok rysunkowy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Wykonaj ołówkiem rysunki z natury figury ludzkiej w trzech ustawieniach: z przodu,

z boku i z tylu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory,

zaplanować rozmieszczenie na arkuszu,

wyznaczyć osie wyobrażalne ciała,

zaznaczyć długość i szerokość poszczególnych części ciała,

narysować figury ludzkie,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model figury ludzkiej,

−

poradnik ucznia,

−

przybory do rysowania,

−

blok rysunkowy,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Wykonaj rysunek techniczny kamizelki futrzanej na podstawie szkicu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zorganizować stanowisko pracy,

zaplanować rozmieszczenie na arkuszu,

wykonać szkic kamizelki,

wykonać rysunek techniczny na podstawie szkicu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

model kamizelki futrzanej,

−

blok rysunkowy,

−

ołówki różnej twardości,

−

przybory kreślarskie,

−

przybory do rysowania,

−

poradnik ucznia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić cechy rysunku odręcznego?

określić znaczenie rysunku odręcznego?

scharakteryzować rysunek perspektywiczny?

określić zasady wykonania rysunków w perspektywie zbieżnej?

wykonać rysunek czapki (wyrobu) w perspektywie zbieżnej,

wykonać ćwiczenie rozmachowe?

określić rodzaje rysunków z natury?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

określić rodzaje światła w rysunku?

określić zasady rysowania figury ludzkiej?

10)

wykonać rysunek z natury figury ludzkiej?

11)

wykonać rysunek techniczny kamizelki futrzanej na podstawie
szkicu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Kolorystyka – cechy barw

4.4.1. Materiał nauczania

Barwy można rozpoznać jako:

−−−−

cechę światła,

−−−−

cechę powierzchni przedmiotu,

−−−−

cechę barwnika, farby i innych materiałów malarskich.

W celu usystematyzowania, wypracowano wiele modeli układu barw. Były to modele

przestrzenne, np. w kształcie kuli, stożka, piramidy, oraz najczęściej stosowane modele
płaskie

−

koła barw. Koło barw jest układem bardzo uproszczonym. Przedstawia się na nim

barwy tęczowe proste o jednakowym nasyceniu, nie uwzględniając stref światła (bieli) oraz
cienia (czerni).

Najprostszy schemat stanowi koło 6 barw tęczowych (chromatycznych; rys. 38a):

fioletowa, niebieska, zielona, żółta, pomarańczowa, czerwona. Między 6 barwami tęczowymi
można wyróżnić jeszcze 12 barw, powstałych ze zmieszania barw sąsiednich (rys. 38b):
fioletowo-niebieską, niebiesko-fioletową, niebiesko-zieloną, zielono-niebieską, zielono-żółtą,
ż

ółto-zieloną, żółto-pomarańczową, pomarańczowo-żółtą, pomarańczowo-rwoną, czerwono-

pomarańczową, czerwono-fioletową, fioletowo-czerwoną.

Barwy podstawowe to: niebieska, żółta, czerwona. Łącząc je ze sobą, uzyskuje się barwy

pochodne, tj. zieloną (niebieska + żółta), fioletową (czerwona + niebieska) i pomarańczową
(czerwona + żółta).

Barwy dopełniające do barw podstawowych występują w kole barw w parach

naprzeciwko siebie: dla barwy fioletowej (złożonej z czerwonej i niebieskiej) barwą
dopełniającą jest barwa żółta, dla barwy pomarańczowej (złożonej z czerwonej i żółtej) barwą
dopełniającą jest barwa niebieska, dla barwy zielonej (złożonej z niebieskiej i żółtej) barwą
dopełniającą jest barwa czerwona.

Barwy dopełniające, występujące obok siebie, powodują zjawisko powidoków. Barwy

dopełniające, zmieszane ze sobą w różnych proporcjach, dają odcienie złożone złamane,
natomiast zmieszane w ilościach identycznych – dają odcienie szarości. Również zmieszanie
wszystkich barw podstawowych pozwala uzyskać odcienie szarości. Wśród barw tęczowych
wyróżnia się również barwy pokrewne, takie jak:

−

barwa fioletowa (czerwony + niebieski), pomarańczowa (czerwony + żółty), czerwona,

−

barwa fioletowa (czerwony + niebieski), zielona (żółty + niebieski), niebieska.

O pokrewieństwie barw w grupie pierwszej decyduje zawartość barwy czerwonej,

w grupie drugiej zawartość barwy niebieskiej.

Oprócz barw tęczowych, w przyrodzie występują barwy neutralne (achromatyczne),

obojętne. Należą do nich biel, szarość i czerń.

Kolejną, trzecią grupę barw, nie mieszczących się w systemie chromatycznym barw

tęczy, stanowią barwy brązowe – ziemie (ugry, umbry, sjeny).

Rys. 39. Koło barw: a) złożone z 6 barw, b) złożone z 18 barw [1, s. 55]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Klasyfikacja barw na podstawie ich cech

Każda barwa ma określone cechy. Podstawową cechą jest barwność (chromatyczność) –

inaczej ton, który odróżnia ją od barwy szarej i innych barw. Ze względu na tę cechę barwy
dzieli się na: czerwone, zielone, żółte, szare, czarne, białe, fioletowe, pomarańczowe, brązowe
i wszelkie ich odcienie. Jasność to cecha, według której rozróżnia się barwy jasne, średnie
i ciemne (rys. 39). Stopień jasności oznacza się na skali szarości danej barwy.

W wypadku farb określoną jasność uzyskuje się albo przez dodanie bieli

−

barwy

pastelowe; albo przez dodanie szarości i czerni - ściemnianie.

Wśród różnych grup barw wyróżnia się barwy:

−

jasne – żółta i pomarańczowa (barwy tęczowe), biel (barwy neutralne), barwy pastelowe,

−

rednie – czerwona i zielona (barwy tęczowe), szarość (barwy neutralne), barwy złamane,

−

ciemne – niebieska i fioletowa (barwy tęczowe), czerń (barwy neutralne), barwy zgaszone.

Rys. 40. Jasność barw a) jasnych, b) średnich, c) ciemnych [1, s. 56]

Nasycenie jest to miara odmienności barwy od innych barw tego samego tonu i jasności,
inaczej stopień intensywności barwy (najsilniejszy lub najsłabszy bez domieszki bieli,

szarości, czerni). W wypadku farb nasycenie oznacza stopień zagęszczenia lub rozrzedzenia
barwnika. Czystość barw jest miarą zawartości obcej barwy. Ze względu na czystość barwy
dzieli się na:

−

czyste – barwy tęczowe podstawowe i pochodne o różnym nasyceniu oraz barwy
pastelowe (rys. 40) i biel; barwy pastelowe powstają przez zmieszanie barw tęczowych
z bielą,

−

złamane (rys. 41), powstające ze zmieszania barw tęczowych z szarością oraz przez
łączenie przeciwstawnych barw tęczowych lub barw zasadniczych,

−

zgaszone (rys. 42), powstające przez zmieszanie barw tęczowych z czernią.

Rys. 41. Powstawanie barw pastelowych : a) żółty z białym (bananowy), b) pomarańczowy z białym

(morelowy), c) czerwony z białym (różowy [1, s. 57]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 42. Powstawanie barw złamanych : a) żółty z szarym (oliwka), b) pomarańczowy z szarym

(brzoskwiniowy), c) czerwony z szarym (wiśniowy), d) fioletowy z szarym (wrzosowy), e) niebieski z szarym

(szaro

–

błękitny), f) zielony z szarym (zieleń chromowa) [1, s. 57]

Rys. 43. Powstawanie barw zgaszonych : a) żółty z czarnym (khaki), b) pomarańczowy z czarnym (umbra),

c) czerwony z czarnym (bordowy), d) fioletowy z czarnym (śliwkowy), e) niebieski z czarnym (granatowy),

f) zielony z czarnym (zgniła zieleń) [1, s. 57]

Temperatura barw to stopień ciepłoty lub chłodu barwy, mierzony zawartością barwy

niebieskiej bądź zielonej, fioletowej, porównywany do wody, lub pomarańczowej, czerwonej
bądź żółtej, porównywany do ognia, słońca.

Temperatura nie jest cechą stałą barwy, lecz zależy m.in. od sąsiedztwa innych barw

(rys 43).

Wśród barw tęczowych do ciepłych zalicza się barwy: pomarańczową, czerwoną, żółtą,

natomiast do zimnych: niebieską, zieloną, fioletową. Nawet barwy tęczowe idealnie czyste
i silnie nasycone mają odcienie temperaturowe, ze względu na zawartość barwy sąsiedniej
(rys 44).

Rys. 44. Układ barw zimnych i ciepłych [1, s. 57]

Rys. 45. Odcienie temperaturowe barw tęczowych: a) zimne (1 – cytrynowy, 2 – amarant, 3 – kobalt, 4 indygo,

5- szmaragd), b) ciepłe (6

–

słonecznikowy, 7 – mandarynka, 8 – makowy, 9 – purpura, 10 – lazur, 11 – trawa)

[1 s. 57]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Relatywizm barw

W procesie postrzegania nie można określić barw za pomocą wartości liczbowych,

bezwzględnych. Ta sama barwa może wywoływać różne wrażenia w zależności od warunków
w jakich występuje: barwy występujące w zespołach ulegają działaniu barw sąsiadujących, co
może wywołać pozorne zmiany ich tonu.

Rys. 46. Relatywizm barw – rozjaśniające działanie [1, s. 58]

Rys. 47. Oddziaływanie barw na człowieka: a) pogodne, b) żywe, c) przygnębiające, d) poważne [1, s. 58]

Kolorystyka i estetyka wyrobów futrzarskich

Zestawienia kolorystyczne nie powinny być przypadkowe, lecz dobrze przemyślane

i celowe, poparte znajomością poznanych barw i ich właściwości.

Harmonia zestawienia barwnego, polega na tym, że wszystkie jego składniki

współdziałają w wywoływaniu dodatniego efektu w wyglądzie całości ubioru. Zestawienie
kolorów w ubiorze jest też uwarunkowane porą dnia i porą roku. Może być utrzymane
w tonacji ciepłej lub zimnej, kontrastującej lub stonowanej, o kolorycie jasnym lub ciemnym.
W całości ubioru powinny występować najwyżej trzy kolory. Łatwiej wtedy dostosować je do
sylwetki, wieku, karnacji skóry, koloru włosów itp., a jeżeli zachodzi potrzeba, powinno się
kolorem tuszować braki i wady figury.

Ponadto są ubiory, w których występuje jeden kolor w różnych odcieniach. Takie

zestawienie nazywa się monochromatyczne albo tona1ne. Kompozycja ta może dać dobre
efekty pod warunkiem, że utrzymana będzie w zróżnicowanych walorach. Zestaw składający
się z waloru jednego tonu, np. szarości, można urozmaicić przez uzupełnienie ubioru
dodatkami (torba, pasek, buciki w kolorze żywym, czerwonym).

W zestawie barwnego ubioru dodatki mogą występować w kolorze dominującym, tzn.

w takim, który wyodrębnia się z całości, którego jest najwięcej (dominanta).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 48. Przykłady kompozycji do ozdabiania odzieży futrem z zastosowaniem różnej techniki i faktury

[2, s. 260]

4.4.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie barwy zaliczamy do podstawowych?

Jakie barwy zaliczamy do pochodnych?

Jakie są cechy barw?

Jak dzielimy barwy ze względu na czystość barw?

Jak dzielimy barwy ze względu na jasność barw?

Jak dzielimy barwy ze względu na temperaturę barw?

Co to jest relatywizm barw?

Na czym polega kompozycja zestawień kolorystycznych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykreśl na arkuszu z bloku rysunkowego okrąg i podziel go na sześć równych części.

Następnie co drugą część pokoloruj farbami o barwach zasadniczych, a pozostałe pokryj
farbami o barwach pochodnych powstałych przez zmieszanie dwóch sąsiadujących barw
zasadniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

wykreślić i podzielić okrąg według polecenia,

zamalować wskazane części farbami zasadniczymi,

uzyskać barwy pochodne przez mieszanie farb zasadniczych,

zamalować pozostałe części uzyskanymi kolorami,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do kreślenia,

−

przybory do malowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Narysuj na arkuszu rysunkowym trzy rzędy dowolnych figur, środkowy rząd pokryj

barwami czystymi, pierwszy rząd tymi samymi barwami z dodatkiem bieli i ostatni
z dodatkiem czerni. Określ, jakie barwy powstały.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

zaplanować rozmieszczenie figur na arkuszu,

narysować figury,

pomalować figury zgodnie z poleceniem,

określić powstałe barwy,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do kreślenia,

−

przybory do malowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Narysuj na arkuszu rysunkowym cztery okręgi a w nich jednakowe figury. Zamaluj

figury kolorem szarym naturalnym, a okręgi dowolnym – ciepłym i zimnym, jasnym
i ciemnym. Zaobserwuj wpływ barw na kolor szary. Wytłumacz to zjawisko.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory od wykonania ćwiczenia,

zaplanować rozmieszczenie na arkuszu,

wykreślić figury,

pomalować figury zgodnie z poleceniem,

określić wpływ barw na kolor szary,

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

wytłumaczyć zaistniałe zjawisko.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do kreślenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

przybory do malowania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić barwy podstawowe?

określić barwy pochodne?

określić cechy barw?

podzielić barwy ze względu na jasność barw?

podzielić barwy ze względu na czystość barw?

podzielić barwy ze względu na temperaturę barw?

wyjaśnić zjawisko relatywizmu barw?

określić cechy kompozycji zestawień kolorystycznych?

uzyskać barwy pochodne przez mieszanie farb zasadniczych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Kompozycja form płaskich i przestrzennych

4.5.1 Materiał nauczania

Kompozycja

Kompozycja jest zespołem właściwie dobranych i celowo uporządkowanych elementów,

tworzących jednolitą całość dzięki kontrastowaniu, harmonizowaniu i akcentowaniu
plastycznych środków wyrazu takich jak: bryły, linie, strefy waloru i barwy. Komponowanie
jest intelektualnym czynnikiem twórczości człowieka i ma zastosowanie również w wyrobach
skórzanych np. w układach dekoracyjnych naszyć, haftów na kożuchach, rękawicach oraz
skór na futrze, kołnierzu, pelerynie, błamie itd.

W wyrobach skórzanych mamy do czynienia zarówno z formami płaskimi jak

i przestrzennymi. Wykrojone części składowe futra, torby są formami płaskimi. Po zszyciu
będą stanowiły np. kożuch, futro, które są już formami przestrzennymi. I tak wszystkie
elementy dekoracyjne znajdujące się na wzornikach wyrobów, jak hafty, aplikacje, perforacje,
ozdobne szycia, wypustki, zalicza się do elementów płaskich. Wreszcie formy przed szyciem
przypominają figury geometryczne, np. trapezy, prostokąty, trójkąty, kwadraty, w związku
z czym komponowanie będzie rozpatrywane w odniesieniu do tych figur.

Podział

powierzchni

jest

kompozycją

płaszczyzny,

czyli

dążeniem

najoszczędniejszego, najracjonalniejszego i możliwie najciekawszego wykorzystania
płaszczyzny.

Analizując budowę podstawowej figury, jaką jest kwadrat, stwierdzamy, że tworzą go

linie proste pionowe i poziome. W celu wzbogacenia jego powierzchni można przeprowadzić
różne podziały: zgodny z jego budową (rys. 49), kontrastujący z liniami konturowymi
kwadratu (rys. 50) i niezgodny z budową kwadratu – wzrokowo rozbijający jego formę
(rys. 501.

Rys. 49. Podział płaszczyzny kwadratu zgodny z jego kształtem [2, s. 118]

Rys. 50. Podział płaszczyzny kontrastującej

z konturem kwadratu [2, s. 118]

Rys. 51. Podział płaszczyzny kwadratu niezgodny

z jego budową [2, s. 118]

Podobnie jak kwadrat można rozpatrzyć każdą figurę geometryczną, np. prostokąt,

trójkąt, koło (rys 52 i 53). Przede wszystkim należy przeanalizować charakterystyczne cechy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

budowy figury i za pomocą linii dokonać podziału powierzchni, który może podkreślić
kształt, osłabić lub zupełnie rozbić jego formę.

Rys. 52. Przykłady podziału powierzchni koła

niezgodnie z jego kształtem [2, s. 119]

Rys. 53. Przykłady podziału powierzchni koła

zgodnie z jego kształtem [2, s. 119]

Wymienione podziały mają zastosowanie w projektowaniu ozdób na kożuchach,

rękawicach oraz kompozycji układów odpadu ze skór futerkowych w wyrobach kuśnierskich.
Rytm i jego rodzaje

Podstawowymi i najczęściej stosowanymi elementami kompozycji jest rytm i symetria.

Rytmem nazywamy powtarzanie w równych odstępach elementu przedmiotu, barwy lub

formy plastycznej (patrz rys. 54). Na rysunku 54a pokazano układ rytmiczny linii pionowych
ułożonych w jednakowych odstępach. Jest to najprostsza forma pokazania rytmu, który może
być wzbogacony większą ilością elementów i różną odległością odstępów, niemniej zasada
rytmicznego powtarzania pozostaje bez zmiany.

W wyrobach skórzanych często spotykamy się z różnymi zdobieniami opartymi na

rytmie. Takim przykładem przejrzystego rytmu albo dekoracyjne wykończenie netek i dołu
rękawiczek (rys. 54c). Poza tym elementem dekoracyjnym rytmicznie są ułożone ściegi
maszynowe (stębnówki), które stosuje się przy ozdabianiu wyrobów skórzanych. Rytmiczne
są też ściegi ręczne, przypominające stębnowane.

Dobrym przykładem subtelnego wyczucia rytmu, przy dużym bogactwie elementów

i pomysłowości w ich zestawieniu, są dekoracyjne kompozycje ludowe. Mają one
zastosowanie w wyrobach kuśnierskich w kompozycjach hafciarskich, stosowanych w celu
podniesienia wartości plastycznych kożuchów. Poza tym rytmiczność znajduje zastosowanie
przy zestawieniu odpadu skór futerkowych. W układach skór może być zastosowana
kompozycja rytmiczna pionowa, np. w futrze z piżmowców, albo pozioma – w pelerynie
z lisów, etoli itp. Często kompozycja rytmiczna pionowa może być zrównoważona rytmami
poziomymi, np. w futrze z nutrii z karczkiem – całe futro jest w układzie pionowym,
a karczek w układzie poziomym skór.

Rozróżniamy dwa rodzaje układów rytmicznych: ograniczony i nieograniczony. Układ

rytmiczny nieograniczony polega na tym, że zastosowane we wzorze motywy mogą być
powtarzane w różnych kierunkach (rys. 54e).

Rys. 54. Przykłady rytmu: a) układ rytmiczny linii pionowych, b) rytm w perforacji, c) rytm w ozdobach

rękawiczek, d) układ rzędowy, e) przykład rytmu nieograniczonego [2, s. 122]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Układy rytmiczne ograniczone z dwu stron, a nieograniczone co do długości tworzą tzw.

układy pasowe – szlak (rys. 55).

Rys. 55. Układy pasowe – szlaki [2, s. 123]

Symetria

Swoistą formą rytmu jest symetria. Powstaje ona przy powtarzaniu elementów

kompozycji, po obu stronach prostej, zwanej osią symetrii, w taki sposób, że jedna strona jest
odwróconym odbiciem strony drugiej. Na rysunku 56 pokazano oś symetrii i po jej lewej
stronie fragment kwiatka jako ozdoby. Na osi symetrii stawiamy lusterko prostopadle do niej
i otrzymujemy drugą stronę ozdoby. Obok pokazany jest kwiatek w całości – graficzny obraz
zjawiska symetrii.

W kompozycji dekoracyjnej symetria odgrywa dużą rolę jako czynnik porządkujący jej

elementy. Układy symetryczne mają zasadniczo jedną oś symetrii, ale mogą mieć ich więcej,
np. trójkąt równoboczny ma trzy, prostokąt – dwie osie symetrii, kwadrat – cztery, a koło

−

nieskończoną ilość. Od momentu wpisania w pole figury dowolnego ornamentu ilość osi
symetrii zmniejsza się. Najlepiej, jeżeli osie kompozycji ornamentu pokrywają się z osiami
symetrii. Wtedy jest ona jakby organicznie związana z polem i stanowi jedność
kompozycyjną.
Poza formami symetrycznymi są też formy asymetryczne, które nie mają osi symetrii, bo
zarówno jedna, jak i druga strona nie są jednakowe i mogą różnić się kształtem, kolorem
i wielkością.

Rys. 56. Wyjaśnienie zjawiska symetrii [2, s. 125]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ornament

Ornamenty są najstarszymi elementami sztuki zdobniczej, a motywy w nich występujące

są ściśle związane ze stylami różnych epok. Ornament, zwany w potocznej mowie zdobiną,
nie ma wpływu na użyteczność wyrobu, ale powinien być w zgodzie z charakterem
i przeznaczeniem ozdabianego przedmiotu, podkreślać jego funkcjonalność, dekoracyjność,
kształt i estetykę.

Rys. 57. Przykład budowy ornamentu: a) element, b) motyw, c) wyznaczenie rytmu za pomocą osie lub

podziałki, d) rytmiczne powtarzanie motywu [2, s. 126]

W ornamentyce spotyka się takie zjawisko, że element może być motywem, np. trójkąt

ułożony dekoracyjnie w pewnych odstępach tworzy ornament (patrz rys.57).

Rys. 58. Rysunek jako motyw [2, s. 127]

Rys. 59. Ornamenty odśrodkowe płaszczyznowe

[2, s. 240]

Ornamentyka w kuśnierstwie

Wytworem sztuki ludowej, związanym z różnymi regionami Polski, jest haft. W stroju

góralskim jest on doskonałym przykładem subtelnego wyczucia rytmu w zestawieniu
elementów barwnych. Haft zdobiący góralskie kożuszki, guńki, serdaczki czy spodnie składa
się z centralnej gwiazdy, pętli dookoła niej i spiczastego zakończenia, tzw. krzesiwka.
Kompozycja tego haftu jest wzorem do naśladowania w zdobieniu wyrobów skórzanych,
zwłaszcza kuśnierskich, jak serdaczki do pracy, kożuchy wyjściowe,

czapki, rękawice zimowe

i dziecięce ubiory .

Dekoracyjne wzory są modyfikowane. Obejmują stylizowane kwiaty, liście, gałązki,

a nawet zwierzęta (w ubiorach dziecięcych) i uwzględniają aplikację. Poza haftem ozdobnym
i aplikacją stosuje się w kuśnierstwie haftowane monogramy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 60. Serdaczek ozdobiony rytmicznym haftem [2, s. 135]

Rys. 61. Przykład kompozycji ornamentowych jako dekoracji łapawic [2, s. 134]

4.5.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest kompozycja formy plastycznej?

Jakie są elementy kompozycji plastycznej?

Co to jest rytm w kompozycji?

Jakie są rodzaje rytmów?

Co to jest kontrast w kompozycji?

Co to jest symetria w kompozycji?

Co to jest ornament?

Jakie jest znaczenie ornamentu w sztuce zdobniczej?

Jakie jest zastosowanie ornamentyki w kuśnierstwie?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprojektuj dowolny ornament pasowy i zastosuj na rysunku wyrobu kuśnierskiego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

zaprojektować element ornamentu,

zaprojektować motyw ornamentu,

zaplanować rytm za pomocą osi lub podziałki,

zbudować ornament według planu,

narysować fragment wyrobu kuśnierskiego,

zastosować ornament na rysunku wyrobu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Narysuj cztery kwadraty na arkuszu z bloku rysunkowego. Przedstaw podział

płaszczyzny dwóch kwadratów zgodnie z jego kształtem i dwóch kwadratów niezgodnie
z jego budową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

zaplanować rozmieszczenie kwadratu na kartonie,

narysować kwadraty,

podzielić płaszczyzny kwadratów zgodnie z poleceniem,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Narysuj cztery okręgi na arkuszu z bloku rysunkowego. Przedstaw podział płaszczyzny

dwóch okręgów zgodnie z ich kształtem i dwóch okręgów niezgodnie z ich budową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

dobrać materiały i przybory do wykonania ćwiczenia,

zaplanować rozmieszczenie okręgów na kartonie,

narysować okręgi,

podzielić płaszczyzny okręgów zgodnie z poleceniem,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

przybory do kreślenia,

−

literatura z rozdziału 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić pojęcie kompozycji plastycznej?

wymienić elementy kompozycji plastycznej?

określić pojęcie rytmu w kompozycji?

określić pojęcie kontrastu w kompozycji?

określić pojęcie symetrii w kompozycji?

określić znaczenie ornamentu w sztuce zdobniczej?

określić zastosowanie ornamentyki w kuśnierstwie?

zaprojektować ornament?

wykonać podział płaszczyzny figur geometrycznych zgodnie i
niezgodnie z ich budową?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Ćwiczenia plastyczne

4.6.1 Materiał nauczania

Szkice, rysunki żurnalowe, formy malarskie w odzieżownictwie

Kolor jest barwą wyprodukowaną, dobraną do określonych celów, w postaci farb, kredek,

pasteli, itp.

Farby malarskie użyteczne w projektowaniu odzieży to głównie farby rozpuszczalne

w wodzie:

akwarele, tempery, gwasz, plakatowe. W zależności od użytych farb i sposobów

malowania rozróżnia się kilka technik malarskich.

Technika akwarelowa należy do najtrudniejszych. Nie stosuje się w niej farby białej.

Technika ta polega na malowaniu warstwowym – nakładaniu kolejnych partii koloru od
najjaśniejszych do stopniowo ciemniejszych lub bardziej nasyconych. Każda położona
warstwa koloru przed położeniem następnej musi wyschnąć. Płaszczyzny koloru nakłada się
lekkim, zdecydowanym pojedynczym pociągnięciem pędzla, używając dużych ilości wody.

Technika gwaszu jest nieco podobna do akwareli w sposobie malowania, ale uzyskuje się

gamę barw stłumionych, nieprzezroczystych. Do farb dodaje się koloru białego. Gwasz
wymaga utrwalenia fiksatyną, (utrwalacz do farb i pasteli).

Technika tempery jest bardzo stara, stosowana od XV wieku. Jest to technika kryjąca,

szybkoschnąca, po wyschnięciu namalowany rysunek matowieje i jaśnieje. Aby uzyskać efekt
sprzed wyschnięcia, czyli poprzedni ton barwy, należy pokryć obraz werniksem (lakierem).

Techniką pasteli uzyskuje się kreskę miękką, łagodną, łatwo pylącą się i odpadającą od

podłoża. Pastele nie dają się mieszać, należy je rozcierać. Do malowania konieczny jest
odpowiedni papier. Obrazy wykonane tą techniką utrwala się fiksatyną. Pastele tłuste są dość
miękkie. Stosuje się je na różne podłoża, np. szorstkie, gładkie. Można nimi rysować,
rozcierać, lawować pędzlem (podmalować farbą).

Kolaż (rys. 62) to technika, polegająca na tworzeniu obrazów z gotowych elementów,

materiałów. Układy plastyczne uzyskuje się techniką sklejania. W tym celu są przydatne
różnorodne materiały: gazety, kolorowe czasopisma, z których można wycinać fragmenty,
ś

cinki materiałów, taśmy, koronki, sznurki, kolorowe folie, lśniące papiery, bibuła, barwne

lakiery, brokat, złote i srebrne farby itp.

Frotaż (rys. 63) to technika bazująca na przypadku i automatyzmie. Polega na

przecieraniu farby lub ołówka przez materiały o różnych powierzchniach. W tej technice
wykorzystuje się wszelkie materiały o urozmaiconej fakturze, przepuszczające wodę, farbę.
W prosty sposób uzyskuje się ciekawą fakturę (np. koronki, tiulu, ażuru). Przecierać należy
dość suchą farbą, by „odbite" motywy nie rozmyły się. Technikę można stosować w celu
urozmaicenia szkicu lub rysunku żurnalowego, w jego fragmentach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 62. Kolaż [1, s. 66] Rys. 63. Frotaż [1, s. 65] Rys. 64. Akwarela [1, s. 65]

Rys. 65. Etapy wykonania rysunku żurnalowego pastelą: a) szkic postaci i naniesienie pierwszej warstwy pasteli,

b) naniesienie drugiej warstwy pasteli, c) naniesienie konturów i trzeciej warstwy pasteli [1, s. 70]

Historyczne formy ubiorów

Informacje o sposobie ubierania się ludzi w minionych epokach pochodzą najczęściej

z zachowanych obiektów zabytkowych.

Wygląd strojów w znacznym stopniu wynikał z klimatu i stosunków społecznych

typowych dla danej cywilizacji, czy regionu, np. w klimacie ciepłym Basenu Morza
Ś

ródziemnego noszono płaty tkanin, wiązane lub spinane broszami lub układane w różnorodne

fałdy bezpośrednio na figurze. W klimacie chłodnym, np. na północy Europy, trzeba było
chronić ciało przed utratą ciepła szczelnymi, zszywanymi ubiorami z grubszych materiałów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Formy ubiorów, a szczególnie elementy ich zdobień i zastosowane materiały były

wiadectwem hierarchii społecznej. Stroje ludzi o wysokiej pozycji społecznej wyróżniały się

bogactwem drogich materiałów, ornamentów, często także umowną kolorystyką. W oficjalnej
modzie możnych nie rozróżniano ubiorów całodziennych od oficjalnych. Inaczej wyglądało to
w ubiorach ludu – formy całodziennej odzieży wyraźnie różniły się od odświętno –
obrzędowej.
Z odświętnego nurtu ludowego ukształtował się regionalny strój ludowy.

Ubiór pełnił i pełni nadal trzy funkcje:

−−−−

ochronną – przed niekorzystnym oddziaływaniem czynników atmosferycznych,

−−−−

ozdobną – dodanie piękna figurze i twarzy ludzkiej,

−−−−

obrzędowo-hierarchiczną – podkreślenie pochodzenia społecznego lub ważności

i specyfiki sytuacji.

Wiedza o rozwoju form ubiorów jest niezbędna w kostiumologii, tj. dziedzinie nauk

historii kultury materialnej, ściśle powiązanej z życiem, z potrzebami teatru, rękodzieła
artystycznego i przemysłu odzieżowego.

Rys. 66. Kobieta z XVI wieku według obrazu A. Bronzino pt. „Eleonora z Toledo” [1, s. 138]

Rys. 67. Ubiory renesansowe francuskie [1, s. 139]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zagadnienie mody

Moda obejmuje bardzo szeroki zakres pojęć, bo moda to nie tylko wygląd, ale również

obyczaje i poglądy ludzi, ich potrzeby i upodobania. Moda służy ludziom, spełniając przy tym
podwójne zadanie, tj. zaspokaja nie zawsze nawet uświadomioną potrzebę zwracania na
siebie uwagi i prozaicznie – okrywa ciało ludzkie, a także ustala wytyczne na poszczególne
pory roku. Moda jest zmienna. Obecna moda czerpie ruchowe elementy z przeszłości i sięga
w przyszłość – łączy dawne cechy z nowymi.

Różnorodność kierunków występujących w modzie jest źródłem ciągłych poszukiwań

współczesnej odzieży oraz dodatków uzupełniających całość ubioru. Modne dodatki, takie jak
obuwie, torebki, rękawiczki, poprawiają i zmieniają na korzyść wygląd sylwetki.

ródłem przekazującym nowe tendencje mody oraz środkiem porozumiewawczym

między klientem a wykonawcą są żurna1e. Bogata różnorodność lansowanych modeli nie
zawsze znajduje realne odbicie w wyrobach. W praktyce tylko niektóre modele są wykonane
w niezmienionej formie, inne ulegają niewielkim złagodzeniom lub dostosowaniu do potrzeb
codziennych. Są i takie, które ze względu na brak funkcjonalności nie nadają się do
zrealizowania. Dlatego z proponowanych przez żurnale modeli należy wybierać te, które są
ekonomiczne, racjonalne, ładne, a przede wszystkim funkcjonalne. śurnale dostarczają
bowiem nowych koncepcji, z nich czerpie się doświadczenie i propozycje mody, ale należy
pamiętać, że pewniejszą rękojmię pięknego wyglądu stanowi inwencja i kultura plastyczna
człowieka.

Rys. 68. Wyroby kuśnierskie: a) czapka w stylu Zygmunta Augusta

b) czapka kobieca magnacka XVI / XVII w. ,c) wysoki kołnierz do

popołudniowego płaszcza, d) czapka z 1947r [2, s. 168

Rys. 69. Męskie okrycie wierzchnie

podszyte futrem [2, s. 166]

Projektanci współcześni, w poszukiwaniu źródeł inspiracji, sięgają także po modę

z minionych wieków. Bogactwo form, detali i materiałów zostało zaadaptowane we
współczesnej modzie na szczególne okazje. W dzisiejszych ubiorach estradowych,
wieczorowych, ślubnych, na wielkie gale wykorzystuje się efekty dekoracyjności, deformacji
strojów historycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Projektanci poszukują motywów w ubiorach historycznych, tworząc kreacje nowoczesne,

nowatorskie, wykonane z materiałów najnowszych generacji, Wykorzystują osiągnięcia
technologiczne wielu dziedzin przemysłu tekstylnego. Przetwarzając modele historyczne na
potrzeby obecnej mody, projektanci sięgają po:

−−−−

ogólny zarys, sylwetę ubioru i jego bryłę,

−−−−

typowe dla danej epoki detale – dekolty, kołnierze, zdobienia itp,

−−−−

kolorystykę, zestawy barw,

−−−−

różne elementy, łącząc je dowolnie, np. sylwetkę z kolorystyką.

Wśród wielu kierunków współczesnej mody zawsze istnieje nurt ludowy, etniczny,

pojawiający się wraz z modą na zbliżenie do natury, powrotu do źródeł. Ujawnia się on
w zamaszystych obszernych spódnicach, prostych w kształcie bluzkach, tunikach,
dopasowanych żakiecikach lub ozdobnych sukniach wieczorowych. W projektowaniu
ubiorów z wykorzystaniem wzorców ludowych twórcy sięgają po formy i detale, oraz
techniki, takie jak tkactwo, hafciarstwo, koronkarstwo.

Rys. 70. Stroje górali podhalańskich [1, s. 97] Rys. 71. Strój krakowski [1, s. 97]

Rys. 72. Stroje współczesne nawiązujące do strojów ludowych [1, s. 97]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 73. Strój kujawski Rys. 74. Strój łowicki Rys.75. Strój kurpiowski

[1, s. 98] [1, s. 98] [1, s. 98]

Kopiowanie rysunków żurnalowych

Technika kalkowania rysunków żurnalowych

Rysunki żurnalowe można kopiować z zastosowaniem kalkowania przy użyciu kalki

technicznej. Odrysować należy zarysy rysunku, który później można zaznaczyć konturem.
Płaszczyzny barwne maluje się kredkami lub farbą akwarelową (od spodniej strony kalki).

Technika kopiowania rysunków za pomocą kratek

Każdy rysunek można skopiować w dowolnej skali. Można go zmniejszać, powiększać

lub rysować w takiej samej wielkości. W celu przeniesienia rysunku w określonej skali
(mniejszy, większy), należy sporządzić siatkę prostokątną (linie poziome i pionowe) na
rysunku kopiowanym oraz na kartce do kopiowania (rys.76). Siatkę oznacza się odpowiednio
literami alfabetu i cyframi. Każdy element rysunku przerysowuje się kratka po kratce,
orientując się co do jego położenia według oznaczeń literowych i cyfrowych.

Technika kopiowania z zastosowaniem linii pomocniczych

Technika kopiowania z zastosowaniem linii pomocniczych wymaga większych

umiejętności, szczególnie w ocenie wielkości i proporcji. Rysowanie należy rozpocząć od
naniesienia istotnych linii pomocniczych pionowych i poziomych. Następnie zaznaczyć na
nich punktami odcinki szerokości i wszelkie linie ukośne. Punkty odpowiednio połączyć,
nadając kształt zgodny z kopiowanym rysunkiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 76. Kopiowanie fragmentu rysunku żurnalowego [2, s. 170]

Wykonywanie rysunków odzieżowych techniką komputerową

Szerokie zastosowanie przy wykonywaniu rysunków do dokumentacji techniczno –

technologicznej mają specjalistyczne programy komputerowe. Nowoczesna technologia
oferuje systemy, dzięki którym można wykonywać rysunki na kolorowym monitorze. Na
monitorze można opracowywać poszczególne części sylwetki w najrozmaitszych
ustawieniach i kolorach.

Na rysunku, który pojawia się na ekranie monitora można przeprowadzać dowolnie

zmiany. Zmienić można np. kontury odzieży, usuwać lub dodawać różne elementy,
wyrównywać linie, zmieniać barwy. Można przemieszczać i obracać części modelu. Wyniki
tych wszystkich czynności koduje się w pamięci komputera i można je wykorzystywać do
tworzenia nowych wzorów odzieży.

Pełne rozwiązanie projektowania i produkcji odzieży za pomocą systemów

informatycznych proponuje Inven Tex. Kompleksowe studio oprogramowania i sprzętu
stanowi silne narzędzie projektowania odzieży (FDS), perfekcyjny system przygotowania
produkcji

(CAD/CAM),

rzeczywistą

trójwymiarową

wizualizację

wspomagającą

projektowanie, system dokumentacji technologicznej oraz system zarządzania produkcją.
System projektowania odzieży odmalowuje pomysły w sugestywne obrazy, rysunki odręczne
w techniczne, fotografie na bliskie trzem wymiarom prezentacje, likwidując konieczność
wykonywania wzorów. Zastosowanie programów komputerowych znacznie skraca czas
projektowania i przygotowania nowych wyrobów odzieżowych.

Ten sposób tworzenia rysunków odzieżowych stanie się wkrótce normalnym zjawiskiem

w produkcyjnych zakładach odzieżowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 77. Wykonywanie rysunków z zastosowaniem specjalistycznych programów komputerowych [3, s. 12]

4.6.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie techniki malarskie wyróżnia się przy tworzeniu rysunków żurnalowych?

Jakie materiały stosuje się do wykonywania rysunków żurnalowych?

Jaki wpływ ma klimat i obyczaje na wygląd i kolor ubioru na przestrzeni wieków?

Jaka jest rola dodatków i akcentów kolorystycznych w ubiorach?

Jakie rodzaje odzieży ze skór wyróżnia się w różnych okresach historycznych?

Jakie są charakterystyczne polskie stroje ludowe?

Jakie są techniki kopiowania rysunków?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj przeglądu historycznych form ubiorów. Wykonaj szkic dowolnego wyrobu

futrzanego z wybranej epoki historycznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

przejrzeć stroje historyczne z różnych epok,

wykonać szkice wybranego wyrobu dowolną techniką,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

rysunki i fotografie ubiorów historycznych,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

przybory do malowania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj kopię współczesnego modelu żurnalowego odzieży stosując kalkę techniczną.

Rysunek wykończ techniką kolażu, używając odpadu ze skór futerkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wybrać model odzieży z żurnali,

wykonać kopię modelu używając kalki technicznej,

wykończyć rysunek stosując technikę kolażu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

urnale mody,

−

blok rysunkowy,

−

kalka techniczna

−

przybory do rysowania,

−

odpad ze skór futerkowych,

−

klej,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj kopie rysunku żurnalowego odzieży w skali 2:1 stosując technikę siatki

rysunkowej. Rysunek wykończ piórkiem i tuszem oraz plamą barwną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z materiałem nauczania,

wybrać rysunek żurnalowy do kopiowania,

wykreślić siatkę rysunkowe kwadratową na wybranym rysunku,

oznaczyć pola siatki rysunkowej,

narysować siatkę o dwukrotnie większych rozmiarach,

przekopiować rysunek z żurnala na arkusz z bloku,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik ucznia,

−

urnale mody,

−

blok rysunkowy,

−

przybory do rysowania,

−

przybory do malowania,

−

tusz,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Przekształć rysunek odręczny wyrobu odzieżowego na rysunek techniczny,

wykorzystując specjalistyczne programy komputerowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

zapoznać się z programem komputerowym,

wybrać z pamięci komputera rysunek odręczny do przekształcenia,

wykonać rysunek techniczny wybranego modelu,

zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowisko komputerowe,

−

drukarka,

−

poradnik ucznia,

−

przybory do rysowania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować techniki malarskie?

określić materiały stosowane przy wykonaniu rysunków?

określić wpływ klimatu i obyczajów ma wygląd ubiorów?

scharakteryzować rodzaje odzieży ze skór w różnych okresach
historycznych?

scharakteryzować typowe polskie stroje ludowe?

określić metody kopiowania rysunków żurnalowych?

skopiować rysunki żurnalowe?

wykonać rysunek techniczny z zastosowaniem specjalistycznych

programów komputerowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uważnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na
później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Znormalizowany i podstawowy format arkusz rysunkowego to format
a)

A1.

A2.

A3.

A4.

2. Opracowany arkusz A4 zawiera

obramowanie ramką i tabliczkę informacyjną.

podwójne obramowanie.

tylko tabliczkę informacyjną.

tylko ramkę.

3. Linie pomocnicze w rysunku technicznym wykonuje się linią

ciągłą cienką.

przerywaną cienką.

punktową cienką.

falistą.

4. Wymiary w rysunku technicznym umieszcza się

pod linią wymiarową.

nad linią wymiarową.

na konturach rysunku.

na tabliczce informacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Duże litery alfabetu to

antykwy.

majuskuły.

kapituły.

minuskuły.

6. Rysunek techniczny opisuje się stosując pismo

obrazkowe.

techniczne.

fantazyjne.

rzymskie.

7. Niekończąca się linia przechodząca przez dwa dowolne punkty to

prosta.

odcinek.

półprosta.

fala.

8. Płaszczyzna zawarta między dwoma półprostymi wychodzącymi z jednego punktu to

kąt.

trójkąt.

pole figury.

bok bryły.

9. Na rysunku przedstawiony jest sposób wykreślenia

linii równoległych.

kątów.

podziału odcinka na równe części.

linii skośnych.

10. Oś x w układzie współrzędnych ma kierunek

pionowy.

poziomy.

skośny.

dowolny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Obraz przedmiotu na płaszczyźnie zwanej rzutnią nazywamy
a)

rzutem równoległym.

rzutem prostopadłym.

rzutnią.

rzutnikiem.

12. Rysunek przedstawia rzut prostokątny

odcinka.

kwadratu.

punktu.

sześcianu.

13. Na rysunku przedstawiony jest rzut

prostokątny
a)

walca.

stożka.

kuli.

ostrosłupa.

14. Linia horyzontu to

linia obrazu.

punkt widzenia.

linia wzdłuż której niebo pozornie styka się z ziemią.

linia ustawienia.

15. Tam, gdzie promienie światła padają ukośnie na powierzchnię przedmiotu będzie

wiatło pełne.

półcień.

cień własny.

wiatłocień.

16. Biel, szarość, czarny zaliczamy do barw

złożonych,

podstawowych.

neutralnych.

dopełniających.

17.

Mieszając barwy łączone z czernią uzyskamy barwy
a)

zgaszone.

złamane.

czyste.

brudne.

18.Tworzenie obrazu przy użyciu farb mocno rozwodnionych to technika

akwarelowa.

plakatowa.

gwaszu.

pasteli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Swobodne, szybkie rysunki to

rysunki modelowe.

rysunki żurnalowe.

szkice rysunkowe.

studio rysunkowe.

20. Barwy złamane uzyskuje się przez mieszanie barw tęczowych z

bielą.

czernią.

szarością.

czerwienią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ............................................................................................................................

Sporządzenie rysunku technicznego i odzieżowego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Fałkowska – Rękawek E. Podstawy projektowania odzieży WSiP. Warszawa 2000

Korczak K., Szymańska J.: Rysunek zawodowy dla szkół przemysłu skórzanego. WSiP
Warszawa 1988

Samek P.

(

tłumaczenie z języka niemieckiego

)

: Krawiectwo. Technologia. WSiP Spółka

Akcyjna, Warszawa 1999

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
kusnierz 743[02] o1 01 u
kusnierz 743[02] o1 04 n
kusnierz 743[02] o1 05 n
kusnierz 743[02] o1 02 u
kusnierz 743[02] o1 04 u
kusnierz 743[02] o1 01 n
kusnierz 743[02] o1 03 n
kusnierz 743[02] o1 01 u
kusnierz 743[02] o1 01 u
kusnierz 743[02] o1 04 n
kusnierz 743[02] o1 03 u
kusnierz 743[02] o1 05 n
kusnierz 743[02] o1 04 u
kusnierz 743[02] o1 03 n
kusnierz 743[02] z3 02 n
kusnierz 743[02] z2 06 u

więcej podobnych podstron