CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC-KWIECIEŃ • 2/2007

21

prof. dr hab. J. Nicpoń, lek. wet. Agnieszka Sikorska, lek. wet. M. Zawadzki

Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów
Wydziału Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

nien być w trakcie insulinoterapii (co naj-
mniej 4-7 dni) w celu ustalenia równowagi
i adaptacji organizmu do egzogennej insu-
liny. W dniu badania właściciel powinien
podać insulinę i posiłek rano, a następnie
niezwłocznie udać się do lekarza wetery-
narii. Pierwsze oznaczenie wykonuje się
zaraz po przybyciu do kliniki, a następ-
nie w 2-3-godzinnych odstępach przez
12 godzin. Wskazane jest przeprowadze-
nie badania również w nocy, co 4 godzi-
ny (3). Jeśli cukrzyca jest prawidłowo le-
czona, stężenie glukozy we krwi w ciągu
doby powinno zawierać się w przedziale
5,56-13,9 mmol/l (100-250 mg%).

Można przeprowadzić również tzw.

„skróconą krzywą cukrową”, w przypad-
ku której poziom glukozy oznacza się dwu-
krotnie: pierwszy raz – przed podaniem in-
suliny, drugi raz – w czasie spodziewanego
szczytu jej działania (3).

Prawidłowy poziom stężenia glukozy

u kotów wynosi 3,1-5,6 μmol/l (55-100 mg/
100 ml), (10). Pomiar stężenia glukozy we
krwi można przeprowadzać w specjali-
stycznym laboratorium lub za pomocą
glukometru. Aby wyniki były wiarygod-
ne, należy przechowywać glukometr w su-
chym miejscu i w temperaturze pokojo-
wej, a w przypadku zabrudzenia okien-
ka przemyć go wodą. Paski testowe do
badania stężenia glukozy we krwi należy
przechowywać w szczelnie zamkniętym
pojemniku i wyjmować je z niego bezpo-
średnio przed użyciem. Nie należy stoso-
wać pasków przeterminowanych (4). Na
dokładność wyników wpływa także za-
wartość tlenu we krwi, wartość hemato-
krytu, wstrząs, odwodnienie organizmu
i ciężkie zakażenia. Przy stosowaniu glu-
kometru warto jedną z próbek krwi zba-
dać także w laboratorium, aby ocenić do-
kładność glukometru.

U kotów agresywnych i pobudzonych

stosowanie środków uspokajających przed
wykonaniem krzywej cukrowej jest prze-
ciwwskazane, dlatego takie zwierzęta mu-
szą być leczone wyłącznie na podstawie ob-
jawów klinicznych.

Cukrzyca (diabetes mellitus) uważana jest za
najczęściej występującą endokrynopatię
u kotów. Wyróżniamy cukrzycę insulino-
zależną (IDMM) oraz insulinoniezależną
(NIDMM). Pierwsza związana jest z bez-
względnym niedoborem insuliny, która nie
może być produkowana w uszkodzonych
komórkach beta wysp trzustki. W cukrzy-
cy insulinoniezależnej dochodzi do upo-
śledzonego wykorzystania insuliny przez
tkanki organizmu. U kotów w miarę ob-
umierania komórek beta wysp trzustki wy-
stępuje tendencja do przechodzenia formy
insulinoniezależnej w insulinozależną (1).
Choroba może wystąpić u kotów w każ-
dym wieku, zazwyczaj jednak spotykana
jest u samców powyżej 6. roku życia. Ka-
stracja i otyłość zwiększają ryzyko zachoro-
wania. Objawy cukrzycy pojawiają się, gdy
poziom glukozy we krwi przekroczy próg
nerkowy. Występują poliuria i polidypsja
(PU/PD), a zwierzę mimo zwiększonego
apetytu chudnie. W badaniu klinicznym
stwierdza się zły stan okrywy włosowej
i odwodnienie oraz trudności w poruszaniu
się, manifestujące się chwiejnością kończyn
miednicznych i opieraniem się na całej po-
wierzchni stopy (objaw neuropatii cukrzy-
cowej) oraz powiększenie wątroby i nerek.
Należy jednak pamiętać, że nie są to obja-
wy patognomiczne dla cukrzycy i towarzy-
szą często innym chorobom.

Jedną ze szczególnych cech kotów jest

ich nieprzewidywalna reakcja na egzogen-
ną insulinę. Ze względu na duże różnice
międzyosobnicze jedynym sposobem na
ustalenie, jak dany rodzaj insuliny będzie
u kota działał, jest wykonanie krzywej cu-
krowej. Krzywa cukrowa pozwala również
określić czas, w którym podawana insuli-
na osiągnie szczyt swojego działania, i stę-
żenie glukozy we krwi oraz stwierdzić nie-
bezpieczeństwo efektu odbicia (2). Dzięki
takiemu sposobowi kontrolowania insuli-
noterapii uzyskujemy informację na temat,
jaki rodzaj i jaką dawkę insuliny należy za-
stosować oraz jak często powinna być ona
podawana. Przed przystąpieniem do wy-
konania krzywej cukrowej pacjent powi-

Abstract

Blood sugar curve is a very useful dia-
gnostic method that enables to determi-
ne a type of diabetes, insulin dose, and
a response to insulin. The blood sugar
curve is established based on a series
of glucose blood concentration measu-
rements following insulin administration.
It’s very important in cats since the re-
sponse of these animals to insulin is
diverse and very individual.

Key words

blood sugar curve, diabetes, insulin,
cats

Streszczenie

Bardzo przydatnym badaniem mającym
na celu ustalenie rodzaju cukrzycy, daw-
ki insuliny, reakcji organizmu na insulinę
i szybkości jej metabolizmu jest wyko-
nanie tzw. krzywej cukrowej, czyli serii
oznaczeń stężenia glukozy we krwi po
zastosowaniu insuliny. Ma to szczególne
znaczenie u kotów, z uwagi na fakt, że
zwierzęta te reagują bardzo indywidual-
nie na zastosowany rodzaj insuliny.

Słowa kluczowe

krzywa cukrowa, cukrzyca, insulina,
koty

Krzywa cukrowa

u kotów

CEL I SPOSÓB WYKONANIA

CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC-KWIECIEŃ • 2/2007

22

I

NTERPRETACJA

KRZYWEJ

CUKROWEJ

Moment szczytowego działania insuliny
pozwala określić, jak często należy poda-
wać kotu insulinę. Jeśli następuje przed
upływem 5 godzin, oznacza to konieczność
stosowania insuliny 3 razy na dobę lub uży-
cie preparatu o dłuższym czasie działania,
jeśli po 5-8 godzinach po podaniu leku,
zwykle wskazane jest stosowanie insuliny
2 razy dziennie. Jeżeli natomiast do szczy-
tu działania dochodzi po ponad 8 godzi-
nach od jej podania, wystarczy stosować ją
raz dziennie (4). Stężenie glukozy we krwi
w szczycie działania informuje, czy zasto-
sowana dawka insuliny nie jest zbyt wy-
soka i czy nie grozi efekt odbicia. Jeżeli jej
wartość w szczycie działania wynosi poni-
żej 100 mg%, należy zmniejszyć dawkę in-
suliny, natomiast wartość poniżej 75 mg%
może oznaczać niedocukrzenie (8). W ta-
kim przypadku należy kontynuować ozna-
czanie stężenia glukozy we krwi przez 2 do
4 godzin po osiągnięciu szczytu działania,
aby zorientować się, w jakim tempie i do
jakich wartości wzrasta stężenie gluko-
zy (6). Przedział krzywej cukrowej zawiera
się między 100 mg% a 300 mg% i pomaga
w wyliczeniu średniej wartości w przedzia-
le. Optymalna jej wartość wynosi 200 mg%
i informuje, czy dawka insuliny nie jest za
niska lub za wysoka. Jeśli jej wartość jest
niższa niż 150 mg%, należy zmniejszyć
dawkę insuliny. Jeśli jej wartość przekra-
cza 250 mg%, może to oznaczać, że dawka
insuliny jest albo za mała, albo niewłaści-
wie stosowana (niewłaściwie podana, nie-
aktywna, słabo wchłaniana, nieprawidłowo
wymieszana), występuje oporność insuli-
nowa albo przesunięcie krzywej cukrowej
w górę, spowodowane stresem kota.

Istotna jest znajomość największego

obniżenia stężenia glukozy we krwi, ze
względu na niebezpieczeństwo wystąpie-
nia hipoglikemii (9). Do objawów niedo-
cukrzenia należą drżenia mięśni, drgaw-
ki, niezborność ruchowa oraz utrata przy-
tomności (11). Zwracanie uwagi na objawy
hipoglikemii jest bardzo ważne w całym
okresie leczenia, ponieważ u niektórych
kotów po kilku lub kilkunastu tygodniach
zmniejsza się zapotrzebowanie na insulinę
albo jej podawanie staje się już zbędne (7).
Zwierzęta takie przez wiele miesięcy, a na-
wet lat nie wymagają leczenia, lecz z regu-
ły po jakimś czasie następuje nawrót cho-
roby i konieczne staje się ponowne stoso-
wanie insuliny.

Reasumując, należy stwierdzić, że krzy-

wa cukrowa jest ogólnie przyjętą meto-
dą oceny skuteczności leczenia pacjen-
tów z cukrzycą. Należy jednak pamiętać,
że u niektórych kotów trudno ją interpre-
tować, ze względu na wpływ stresu na stę-
żenia glukozy we krwi (5). U kotów istnieje

Rys. 3. Obraz krzywej cukrowej po zastosowaniu zbyt dużej dawki insuliny

Rys. 2. Obraz krzywej cukrowej w przypadku za niskiej dawki insuliny

Rys. 1. Obraz krzywej cukrowej, z której wynika, że dawka insuliny jest prawidłowo dobrana i wskazane jest
jej podawanie co 12 godzin. Szczyt działania wystąpił po 6 godzinach

CHOROBY WEWNĘTRZNE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC-KWIECIEŃ • 2/2007

23

Septyczne zapalenie otrzewnej jest cho-
robą częściej diagnozowaną u psów niż
u kotów (1, 2, 3). Przez zapalenie otrzew-
nej rozumie się zapalenie błony surowi-
czej otrzewnej, przebiegające najczęściej
z gromadzeniem się w jamie otrzewno-
wej płynu wysiękowego (2).

W większości przypadków wywoła-

ne jest przez bakterie tlenowe lub bez-
tlenowe. Rzadziej może być pochodze-
nia grzybiczego lub pasożytniczego. Naj-
częściej powstaje w wyniku przerwania
ciągłości układu pokarmowego (60%)
wskutek: pęknięcia wrzodu żołądka, na-
cieku nowotworowego ściany żołądka,
ropnia żołądka, wgłobienia jelit cienkich
i grubych, zapalenia jelita cienkiego,
urazu lub rozerwania przewodu pokar-
mowego, a także wskutek postrzałów,
ran kłutych lub ciał obcych przebijają-
cych jelito (8). Rzadszą przyczyną tego
zakażenia są nieprawidłowo wykona-
ne zabiegi chirurgiczne (28%), zakaże-
nia ran pooperacyjnych oraz pęknięcie
ropni narządów jamy brzusznej (wątro-
ba, śledziona, ropne zapalenie węzłów
chłonnych), (6).

Śmiertelność przy bateryjnym zapale-

niu otrzewnej u psów jest wysoka i wy-
nosi od 30 do 69% (5). Przyczyną tak du-
żej śmiertelności jest brak prawidłowej
diagnozy i zbyt późne wszczęcie postę-
powania terapeutycznego.

W infekcyjnym zapaleniu otrzew-

nej bakterie namnażające się w obrębie
jamy otrzewnowej uwalniają endotok-
syny, egzotoksyny i proteazy. Prowa-
dzi to do uruchomienia miejscowych
i ogólnoustrojowych mechanizmów
obronnych organizmu. Jeżeli mecha-
nizmy obronne zawodzą, dochodzi do
zapalenia otrzewnej. Szybkość rozwo-
ju choroby uwarunkowana jest ilością
i gatunkiem namnażających się bakte-
rii. W przypadku przełamania miejsco-
wych mechanizmów obronnych namno-
żone bakterie i ich toksyny dostają się
przez uszkodzone naczynia włosowa-
te otrzewnej do krwiobiegu. Powoduje

lek. wet. Kamila Glińska, prof. dr hab. Józef Nicpoń

Katedra Chorób Wewnętrznych i Pasożytniczych z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów

Wydziału Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

Abstract

Peritonitis is an inflammation of the peri-
toneum, i.e. the thin membrane that lines
the abdominal wall and covers most of
the organs of the body. Most often, peri-
tonitis is caused by a damage leading to
the discontinuity of the gastrointestinal
tract, e.g. intussusception, enteritis, and
rupture of the intestines. Other sources
include perforations of the stomach and
intestine. Peritonitis can also develop af-
ter a surgery during which bacteria may
enter the abdominal cavity. The symp-
toms of peritonitis include: severe ab-
dominal pain, vomiting, fever, abdomi-
nal tenderness or distention, and fluid
within the abdominal cavity.

Key words

peritonitis, dog, cat, exudate

Streszczenie

Septyczne zapalenie otrzewnej wywoła-
ne jest stanem zapalnym błony otrzew-
nowej. Najczęściej powstaje w wyniku
przerwania ciągłości układu pokarmo-
wego wskutek: wgłobienia jelit cienkich
i grubych, zapalenia jelita cienkiego
oraz urazu lub rozerwania przewodu
pokarmowego. Rzadszą przyczyną tego
zakażenia są nieprawidłowo wykonane
zabiegi chirurgiczne. W przebiegu infek-
cyjnego zapalenia otrzewnej najczęściej
stwierdza się mało specyficzne objawy
kliniczne, w postaci: bolesności jamy
brzusznej, wymiotów, gorączki, wzrostu
napięcia powłok brzusznych i obecności
płynu w jamie otrzewnowej. Prawidłowa
diagnostyka kliniczna i wczesne rozpo-
częcie postępowania terapeutycznego
w wielu przypadkach może zwiększyć
szanse na wyleczenie pacjenta.

Słowa kluczowe

infekcyjne zapalenie otrzewnej, pies,
kot, wysięk

Infekcyjne
zapalenie
otrzewnej

U PSÓW I KOTÓW

zjawisko hiperglikemii stresowej, dlatego
kot nie powinien czekać na badanie krwi
w poczekalni w towarzystwie innych zwie-
rząt. Należy uspokajać go i głaskać w celu
zminimalizowania bodźców stresowych.
Podczas badania powinno się używać cien-
kich igieł w celu zmniejszenia bólu, a po
pobraniu krwi umieścić kota w jego klat-
ce. Zapis krzywej cukrowej może się zmie-
niać z dnia na dzień, a hospitalizowani pa-
cjenci mają często zmienne łaknienie (4).
Zaleca się wykonywanie krzywej cukrowej
4-7 dni po wprowadzeniu leczenia insuliną
i następnie co 7 dni aż do ustabilizowania
poziomu glukozy, 7 dni po każdej zmia-
nie dawki lub częstotliwości podawania
insuliny oraz w przypadku nawrotu obja-
wów klinicznych lub objawów hipoglike-
mii. U wielu kotów trzeba wykonać kilka
krzywych cukrowych, zanim uda się okre-
ślić prawidłową dawkę insuliny.

‰

Piśmiennictwo
1. Northworthy G.D.: O czym należy pamiętać

przed rozpoczęciem leczenia cukrzycy u kota?
„Weterynaria po Dyplomie”, 2000, vol. 1,
nr 3, s. 68.

2. Northworthy G.D.: Performing a blood glucose

curve in a diabetic cat. „Weterynaria po Dyplo-
mie”, 2000, vol. 1, nr 4, s. 53-55.

3. Lechowski R.: Cukrzyca psów i kotów. SGGW,

Warszawa 1997, s. 57-61.

4. Behrend E.N.: Cukrzyca: doustne leki obniża-

jące stężenie glukozy we krwi i metody monito-
rowania choroby. „Weterynaria po Dyplomie”,
2004, vol. 5, nr 2, s. 47-48.

5. Northworthy G.D.: Dysregulation in diabetic

cats. „Weterynaria po Dyplomie”, 2001, vol. 2,
nr 1, s. 39- 40.

6. Northworthy G.D.: Czy ten kot ma cukrzycę?

„Weterynaria po Dyplomie”, 2000, vol. 1,
nr 2, s. 47.

7. Northworthy G.D.: Leczenie cukrzycy u nie-

spokojnego kota. „Weterynaria po Dyplomie”,
2001, vol. 2, nr 3, s. 65.

8. Carlton D.: Nie poddająca się leczeniu cukrzy-

ca u kota. „Weterynaria po Dyplomie”, 2001,
vol. 2, nr 4, s. 62.

9. Ślebodziński A.B.: Cukrzyca u kotów. „Życie

Weterynaryjne”, 2002, 77, nr 8, s. 392-393.

10. Kley S., Casella M., Reusch Ch.: Evaluation

of long-term home monitoring of blood glucose
concentrations in cats with diabetes mellitus: 26
cases (1999-2002). „J Am Vet Med Assoc.”,
2004 Jul 15;225(2), s. 261-266.

11. Schmidt V., Horzinek M.Ch.: Krankhe-

iten der Katze. Stuttgart 1992, s. 476-477.

lek. wet. Agnieszka Sikorska

Katedra Chorób Wewnętrznych

i Pasożytniczych

z Kliniką Chorób Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej,

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław, pl. Grunwaldzki 47

e-mail: [e-mail]