O nakrywaniu glow Kontekst kulturowo historyczny Wojciech Gajewski

O nakrywaniu G ów

: Kontekst kulturowo - historyczny

Wst p

G ównym

celem artyku u

jest przedstawienie historyczno-kulturowego kontekstu dla

Paw owej

perykopy z Pierwszego Listu do Koryntian (11:2-16). Nasz

intencj

jest

próba zrozumienia postulowanych w tek cie

zachowa

w kontek cie

ogólnych zasad

gramatyki kultury antycznej. Pragniemy jednocze nie

odczyta

ten fragment dla

siebie i odpowiedzie

na pytanie: co wspó czesny

cz owiek

mo e

odnale

źć

istotnego

w nauczaniu dotycz cym

dopuszczalnej d ugo ci

m skich

w osów

i nakrywania g ów

przez kobiety w czasie modlitwy.

Nale y

zacz

ąć

od stwierdzenia ogólnego: tekst 1 Kor 11:2-16 uchodzi w ród

badaczy

za do

ść

trudny, g ównie

ze wzgl du

na brak mo liwo ci

skonfrontowania p yn cych

ł ą

niego wniosków z innymi tekstami biblijnymi. Wspominaj

o tym liczni komentatorzy

(por. C. S. Kelner, Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu,
Warszawa 2000, s. 363-364; E. D browski,

Listy do Koryntian. Wst p-przek ad

orygina u-komentarz

, Pozna

1965, s. 228-230; ten ostatni autor wymienia ca y

szereg staro ytnych

i wspó czesnych

egzegetów maj cych

zupe nie

odmienne

zdania analizuj c

poszczególne w tki

tekstu).

W pierwszej kolejno ci

powinni my

zwróci

uwag

na fakt, e

w naszym tek cie

poruszone zosta y

kwestie, które nie pojawiaj

nigdzie wi cej

na kartach Biblii. W

takim wypadku atwo

o nadu ycie,

nawet uczynione w dobrej wierze. Jest to nasza

pierwsza i podstawowa konstatacja: maj c

wiadomo

ść

w tek cie

napotykamy na

okre lone

trudno ci,

musimy podchodzimy do niego ze szczególn

ostro no ci ,

ż ś ą

tzn.

nie wyci ga

ą ć

pochopnych czy uproszczonych wniosków i nie odczytywa

Biblii przez

w sk

ą ą

perspektyw

tego tekstu, ale raczej odwrotnie: nasz tekst nale y

odczyta

perspektywy ca ej

Biblii.

O skali trudno ci

wiadczy

cho by

nast puj cy

ę ą

fragment: „niewiasta ma mie

g owie

znak poddania ze wzgl du

na anio ów

” (w.10). Oczywi cie

ka dy

mo e

dowolnie rozumie

ten tekst, ale nie nale y

zapomina ,

nasza wiedza o roli

anio ów

w zgromadzeniu ko cielnym

jest co najmniej mizerna, eby

nie powiedzie

praktycznie adna.

O skali problemu wiadczy

fakt, e

niektórzy komentatorzy cz

łą ą

nasz tekst z Rdz 6:1nn, gdzie mowa jest (podobno) o upadku anio ów.

ęść

komentatorów sugeruje jednak, e

chodzi raczej o upadek synów bo ych,

czyli

potomków Seta, syna Adama i w tym sensie o zmieszaniu dwóch linii rodowych –
kainitów (potomków Kaina) i setytów (por. M. Wojciechowski, Problemy literacko-
teologiczne Rdz 6:1-4. Od mitu do teologii [w:] Studia z biblistyki, t. 3, Grzech –
Odkupienie – Mi o

ł ść

, pod. red. J. acha,

Warszawa 1983, s. 43-44; autor

przedstawia m.in. ró ne

koncepcje odczytania tego teksu, w tym staro ytn

ż ą

egzegez

w rodowisku

ydowskim

i chrze cija skim,

prezentuj c

na tle tekstów o

synach bo ych

w mitach Wschodu). Je li

przyjmiemy pierwszy punkt widzenia,

wówczas pojawia si

nast puj ca

ę ą

konstatacja: anio owie

zapa ali

daniem

żą

kobiet i zeszli z nieba, aby z nimi wspó y ,

łż ć

czego efektem by o

pokolenie

olbrzymów. Zwolennicy tej teorii, odczytuj c

tekst 1 Kor 11:2nn stwierdzaj ,

w a nie

ł ś

dlatego kobiety maj

zakrywa

na chrze cija skich

zgromadzeniach g owy,

aby nie

kusi

anio ów

Takie rozumowanie jest jednak powa nym

nieporozumieniem, cho by

dlatego, e

sugeruje, i

anio owie

mog

wspó y

łż ć

z kobietami. Najwi ksza

trudno

ść

polega

jednak na tym, e

Paw owy

nakaz zak adania

welonu dotyczy wy cznie

łą

modlitwy i

prorokowania. Oznacza to, e

niewiasta w innych cz

ciach

ęś

nabo e stwa

ż ń

nie musi

mie

w osów

nakrytych welonem. A przecie

anio owie,

wed ug

tej interpretacji, nadal

obecni na zgromadzeniu. Podaj

ten przyk ad,

aby pokaza

jak niejasno

ść

jednego tekstu (Rdz 6:1nn) mo e

zrodzi

dziwaczne zrozumienie drugiego. Trzeba

stwierdzi ,

nie jeste my

w stanie w sposób jednoznaczny wyja ni ,

ś ć

co oznacza

sformu owanie

„ze wzgl du

na anio ów

” i dlaczego nale y

czy

łą

kwesti

obecno ci

anio ów

na zgromadzeniu liturgicznym z welonem przykrywaj cym

g ow

ł ę

niewiasty w

trakcie modlitwy i prorokowania (i tylko w trakcie modlitwy i prorokowania!).
Argumentacja musia a

jednak wystarczaj co

czytelna dla samych

Koryntian/Koryntianek (jak w przypadku „chrztu za umar ych

”), nie napotykamy

bowiem w literaturze Paw owej

dalszego dr

enia

ąż

tego tematu. Najwyra niej,

eby

wyja ni

ś ć

swoim adresatom problem, Pawe

odwo a

ł ł

do panuj cego

obyczaju i

mentalno ci

(równie

tej zabarwionej religijnie) i zosta

zrozumiany.

Stoj c

na stanowisku, e

Bibli

nale y

t umaczy

Bibli ,

nie wolno zapomnie

konieczno ci

odwo ywania

do „dwóch wiadków

”, a mianowicie: kontekstu

kulturowego i róde .

Owi wiadkowie

pozwalaj

nam lepiej zrozumie

dane

wydarzenie czy analizowany tekst. Przy okazji ograniczona zostaje pokusa
„nadinterpretacji” czyli naturalnego odruchu „wpisywania” w materia

biblijny naszych

w asnych

pogl dów

i wiata

naszych wyobra e .

ż ń

Kontekst kulturowy to rodzaj „mapy

mentalnej”, umo liwiaj cej

nam dotarcie do sposobu my lenia

cz owieka

nale

cego

żą

do okre lonego

rodowiska

i j zyka

kulturowego. Poznaj c

pisma autorów

staro ytnych

poznajemy jednocze nie

ich wiat

warto ci,

przekona

i symboli,

którymi cz owiek

„my la

ś ł

” i za pomoc

których opisywa

otaczaj c

ą ą

go rzeczywisto

ść

eby

to zobrazowa

zwró my

uwag

na pewien aspekt antycznych stosunków

spo eczno-gospodarczych

jakim by o

niewolnictwo.

Bóg, Biblia i niewolnictwo

W Biblii wyst puje

przyzwolenie na funkcjonowania instytucji niewolnictwa, a nawet

wi cej

- istniej

bardzo konkretne przepisy, okre laj ce

ś ą

pozycj

i obowi zki

niewolników wzgl dem

ich panów i odwrotnie. Odpowiednie normy wyst puj

ę ą

wszystkich warstwach zarówno Starego, jak i Nowego Testamentu. Zarzucano
czasem wczesnemu Ko cio owi,

ś ł

nie wyst pi

ą ł

z jednoznacznym pot pieniem

niewolnictwa. Rozumiemy jednak, e

chrze cija stwo

by o

skoncentrowane na

g oszeniu

or dzia

o Jezusie Mesjaszu, a kwestia struktur spo ecznych

wiata

(który,

w opinii chrze cijan,

i tak wkrótce przeminie), by a

rzecz

z jednej strony neutraln ,

drugiej za

ca kowicie

naturaln .

Tym bardziej, e

ani Jezus, ani aposto owie

nie

zakazywali bogatym posiadania niewolników, ani tym bardziej nie postulowali
konieczno ci

ich wyzwolenia. Taki by

ówczesny sposób my lenia.

Fakt

wyst powania

niewolnictwa w czasach biblijnych (i w którychkolwiek) stanowi

niechlubn

kart

w dziejach ludzko ci.

Gdy w czasach nowo ytnych

niewolnictwo

znów si

pojawi o

(w koloniach w Ameryce i w Stanach Zjednoczonych), wielokrotnie

wskazywano na Bibli

i podpierano si

jej autorytetem.

dze

Żą

bogacenia si ,

nami tno ci

ę ś

oraz pych

cz owiek

za wszelk

cen

chce jako

uzasadni

usprawiedliwi ,

najlepiej za

przystroi

w religijne pozory. Obecnie poszczególne

stany USA wyra aj

ż ą

„ubolewanie” za takie traktowanie afro-amerykanów.

Istnienie niewolnictwa uwa amy

dzi

za nieludzkie, niew a ciwe

ł ś

i wsteczne. Wszyscy

zdrowi i normalni ludzie zak adaj ,

Bóg Biblii nie popiera( )

idei niewolnictwa, a

nawet wi cej:

Boga w aden

sposób nie mo na

czy

łą

z ludzk

(spo eczn )

potrzeb

istnienia niewolników i niewolnictwa. Mimo tych naszych ludzkich niegodziwo ci

Bóg

przemawia( )

do cz owieka

uwzgl dniaj c

przy tym jego kultur

i mentalno

ść

Wi cej,

wiat

antycznego niewolnictwa odcisn

ął

swoje znami

na sposobie my lenia

autorów

NT. Poprzez zastosowanie poj cia

niewolnik (doulos) pisarze ci opisywali swoja

postaw

wobec Boga (s uga

i/lub niewolnik Jezusa Chrystusa Rzym 1:1; Gal 1:10;

Tyt 1:1; Jk 1:1; 2 P 1:1; Jud 1:1).

Mo emy

postawi

nast puj cy

ę ą

wniosek:

wiat

antyczny to inny wiat

ten, w którym my dzi

yjemy

i cho

yli

wówczas

ludzie podobni do nas, to my leli

i rozumowali cz sto

zupe nie

odmiennie od nas,

ukszta towani

przez inne (od naszego) spo ecze stwa.

Musimy o tym pami ta

ę ć

i z

pokor

czyta

teksty nale

żą

genetycznie do innej od naszej kultury, znacznie od

nas oddalonej w czasie i przestrzeni.

Warto ci

trwa e

i zmienne w kulturze

Obraz ten pozwala nam zrozumie ,

w wi kszo ci

wypadków wymiar kulturowy

jest wzgl dny,

a próby jego absolutyzowania prowadz

ad absurdum. Dzi

nikt,

ukszta towany

przez obecn

kultur

(euro-ameryka sk ),

ń ą

nie b dzie

zaprzecza

pogl dowi,

kobiety maj

te same prawa co m

czy ni,

ęż ź

mog

wykonywa

te same

zawody, uczy

w szko ach

i na uniwersytetach, prowadzi

interesy, zdobywa

tytu y

naukowe, posiada

prawa wyborcze, a tak e

mie

wp yw

na polityk

i czynnie w niej

uczestniczy .

Wszystko to stawia kobiet

w zupe nie

innym wietle

jeszcze sto lat

temu (nie mówi c

o dwóch tysi cach

lat!). W staro ytno ci

prze omu

I/II w.

wspó czesna

wizja kobiety i jej spo ecznego

oddzia ywania,

uchodzi yby

dziwaczn ,

gorsz c ,

ą ą

a mo e

po prostu mieszy aby,

tak jak nas mog

nieco dziwi

mieszy

pogl dy

staro ytnych

na temat kobiet. Oznacza to tylko jedno: kultura

ulega przemianie i jest p ynna,

stawiaj c

zarówno jednostk ,

jak i ca e

systemy przed

nowymi wyzwaniami.

Musimy przyj

ąć

wiat

Biblii (w tym wiat

Nowego Testamentu) jest wiatem

okre lonych

warto ci.

Powinni my

je poznawa

i stara

zrozumie ,

je li

nie

chcemy pomiesza

tego co zmienne z tym, co trwa e.

Przyk ad

niewolnictwa

pokazuje w jaki sposób i w jakim zakresie mo e

ulec kompletnej dezaktualizacji

istotny element b d cy,

ę ą

wydawa oby

si ,

fundamentem jednej kultury i cho by

na tej

podstawie mo emy

zauwa y

ż ć

oraz stwierdzi

zmienno

ść

nawet istotnych elementów

ycia

spo ecznego

(tworów kulturowych). Powinni my

odró ni

ż ć

to, co jest zmienne

od tego co niezmienne i trzyma

trwa ych

zasad, a nie rozwi za

ą ń

przynale

cych

żą

do danej kultury. Przez zasady rozumiemy w pierwszej kolejno ci

cnoty postulowane

przez Bibli :

mi o

ł ść

dobro ,

m stwo,

szacunek (cze

)

ść

oraz te wszystkie

zachowania, które s u

ł żą

dobru bli nich.

Nie oznacza to oczywi cie,

mo emy

dowolnie manipulowa

kwestiami drugorz dnymi,

do których zaliczy bym

instytucje i

obyczaje zwi zane

z funkcjonowaniem spo ecze stwa.

Do konkretnych przejawów

kultury nale y

podchodzi

ze zrozumieniem. S

one bowiem zarówno dla

wspó czesnych,

jak i potomnych rodzajem pomostu, cz cego

łą ą

sposób postrzegania

wiata,

z konkretnymi czynami. Ich rola jest przez to istotna, cho

jednocze nie

nie

najwa niejsza.

Abraham i Izaak

Przyk adem

przyjmowania zasad przy jednoczesnym odrzuceniu konkretnych

przejawów kultury jest ofiara Abrahama z Izaaka. Nie pot piamy

Abrahama za to, e

zgodnie z Bo

żą

wol ,

gotowy z o y

ł ż ć

swojego syna na o tarzu.

Za wr cz

wzorcow

uznajemy bezwarunkow

ufno

ść

i pos usze stwo,

jakie Abraham okaza

Bogu. Gdyby jednak dzi

kto

nam powiedzia ,

Bóg nakaza

mu z o y

ł ż ć

swojego

syna w ofierze, uznaliby my

go za cz owieka

chorego umys owo,

niebezpiecznego

czy op tanego.

Tymczasem w czasach Abrahama czyn taki (ofiara z pierworodnego

syna) by

rozumiany jako akt g bokiej

łę

pobo no ci.

ż ś

W ró nych

kulturach tego

obszaru spotykamy si

z podobnymi

daniami

żą

bogów, zarówno w Kanaanie (mamy

tego w Biblii przyk ady),

kulturach Mi dzyrzecza,

a tak e

w Grecji (por. znan

„Iliady” gotowo

ść

Agamemnona do z o enia

ł ż

swojej córki Ifigenii przed wypraw

Troj ).

Rozró niamy

wi c

w samym akcie Abrahama warstw

kulturow

(w tym sam

sposób my lenia),

przynale

żą ą

do epoki drugiego tysi clecia

przed Chrystusem, od

warstwy warto ci

podstawowych (idei i zasad). Jedne uznajemy za przestarza e,

zb dne,

mo e

nawet niebezpieczne i z e,

drugie stanowi

dla nas idea y

i wzorce

zachowa

w naszej drodze za Bogiem i dlatego wci

ąż

nic nie straci y

nic ze swojej

aktualno ci.

Podobnie zreszt

czynimy, ilekro

na przyk ad

czytamy teksty ewangeliczne,

stawiaj ce

nam wymagania kulturowe nieprzystaj ce

do naszej codzienno ci.

Gdy w

nakazie misyjnym czytamy, e

Jezus nakaza

aposto om,

aby nic nie brali na drog

prócz laski (Mk 6:8), doskonale rozumiemy, e

nakaz ten nie jest uniwersalny i

obligatoryjny we wszystkich kulturach, ale ma zastosowanie wy cznie

łą

dla ówcze nie

panuj cego

zwyczaju podró owania.

I nie ma znaczenia, e

zosta

sformu owany

przez samego Mistrza. Dlatego wspó cze ni

misjonarze mog

bra

ze sob

buty i

odzie ,

nie koniecznie sanda y

i suknie, a w pewnych sytuacjach wr cz

wskazane

jest, aby zabierali ze sob

torby podró ne

i pieni dze,

gdy tymczasem polecenie jest

jasne: ani chleba, ani torby podró nej,

ani monety w trzosie, lecz by obuli sanda y,

nie wdziewali dwu sukien – Mk 6:9). Rozumiemy bowiem, e

w tek cie

odnajdujemy

wskazania uniwersalne dotycz ce

misji, jej konieczno ci

i powiedzieliby my,

pewnego przynaglenia. Stanowi to niejako „rdze

nakazu”, gdy pozosta e

wskazówki

nosz

charakter wzgl dny,

a wi c

kulturowy. Do tego ponadczasowego przekazu

odnosz

wszystkie wspominane wy ej

konkretne wskazania Chrystusa Pana.

Doda

nale y

jeszcze i to, e

nie ma oczywi cie

adnych

przeciwwskaza ,

aby

zastosowa

do powy szych

zalece ,

cho

nie mo e

to zasad ,

a pozostaje

jedynie indywidualnym wyborem misjonarza. Wci

ąż

istniej

bowiem kraje, w których

wszystkie opisane szczegó y

nadal stanowi

pewn

przyj t

ę ą

spo ecznie

norm

zakresie kultury ubioru (np. na Bliskim Wschodzie). Przyk adów

tego typu

odczytywania tekstów ST i NT mo na

by mno y

ż ć

w niesko czono

ść

1 Kor 11: 2 nn - znaczenie kulturowe i transkulturowe

Zasadniczym problemem 1 Kor 11:2nn jest wi c

to, na ile tekst i wynikaj ce

z niego

wnioski maj

charakter obligatoryjny, czyli odnosz

do wszystkich kultur

wszystkich czasów (stanowi

zasad

transkulturow ),

a na ile s

jedynie "wykwitami"

kultury ydowskiej,

greckiej i rzymskiej (Korynt by

bowiem miastem polikulturowym).

Jedni komentatorzy (g ównie

fundamentali ci

ze rodowisk

ewangelicznych) upiera

b d

ę ą

przy transkulturowym odczytywaniu nakazu dotycz cego

d ugo ci

w osów

kobiet i m

czyzn

ęż

oraz nakrywania g owy

przez kobiety w czasie modlitwy (podobnie

jak w przypadku „umywania nóg”). Drudzy postulowa

b d

ę ą

kulturowy charakter

rozporz dzenia

i wykazywa

na konieczno

ść

zachowania ostro no ci

ż ś ą

przy

narzucaniu tych i podobnych praktyk innym ludziom i kulturom.
W pierwszym przypadku rozporz dzenie

Paw a

trzeba uzna

za istotny element w

chrze cija skiej

praktyce pobo no ciowej,

ż ś

a sprzeciwianie si

mu nale y

potraktowa

jako z amanie

przykazania, czyli jako grzech. W drugim przypadku

przestrzeganie tego nakazu jest spraw

ca kowicie

prywatn

(indywidualn )

i nie ma

charakteru normy post powania

ogólnego.

Argument ze stworzenia

Moim zdaniem nawet do

ść

pobie na

analiza argumentacji, przyj tej

przez Paw a,

pozwala zorientowa

si ,

w tek cie

1 Kor 11:2nn Aposto

pos uguje

zasadniczo argumentami kulturowymi. Ilekro

odwo uje

do Biblii (w jego

przypadku oczywi cie

ST), czyni to, aby potwierdzi

zasady panuj ce

w ówczesnym

wiecie.

W pierwszej kolejno ci

jest to zasada porz dku

patriarchalnego wed ug

nast puj cego

ę ą

modelu: Bóg – Mesjasz – m

czyzna

ęż

- kobieta. Zwró my

uwag

ten porz dek.

Zasada patriarchatu by a

wówczas "jedynie s uszn "

norm

kulturow ,

spo eczn

i prawn .

Staro ytni

nie wyobra ali

sobie wiata,

w którym kobiety

nauczaj

w szko ach,

prowadz

badania naukowe, organizuj

powa ne

transakcje

handlowe czy rz dz .

ą ą

W oparciu o zasad

patriarchatu t umaczono

ni szy

status

kobiety i konieczno

ść

jej pe nego

poddania m

czy nie.

ęż ź

Kobiet

uwa ano

niezdoln

do przyjmowania wiedzy, w zasadzie ograniczon

i gorsz

od m

czyzny,

ęż

w zwi zku

z tym przypisywano jej ca

łą

mas

wad, które mia y

usprawiedliwi

jej

uprzedmiotowienie w wiecie

zdominowanym przez m

czyzn.

ęż

Istotnym

argumentem jakim si

podpierano, by

jej rzekomo mniejszy mózg, jak utrzymywa

wielki filozof grecki, Arystoteles. Ten sposób argumentacji przej li

jego uczniowie i

sta

powszechny w tej cz

ęś

spo ecze stwa

staro ytnego,

a w konsekwencji w

kulturze redniowiecza

i czasów nowo ytnych.

Argumentacja, któr

mo emy

zauwa y

ż ć

u Paw a,

wyra ona

zosta a

lakonicznym

stwierdzeniem: "kobieta jest z m

czyzny"

ęż

i dlatego musi nosi

"znak poddania" (w.8.

10). Na potwierdzenie tej nauki Aposto

odniós

do dziejów stworzenia. Odczyta

je zgodnie z ówcze nie

panuj c

ą ą

zasad :

„m

czyzna

ęż

jest wyobra eniem

i chwa

łą

Boga, niewiasta jest chwa

łą

czyzny

ęż

” (w. 7). Wiemy jednak, e

tak postawiony

problem jest tylko jednym z mo liwych

wariantów odczytania "tekstu o stworzeniu".

"Adam" to niekoniecznie m

czyzna,

ęż

to raczej ogólne okre lenie

oznaczaj ce

cz owieka.

Cz owiek

w starszym opisie stworzenia (Rdz 2:4b nn) nosi cechy

androgyniczne. „Adam” zawiera bowiem w sobie zarówno "m sko

ść

jak i

" e sko

ż ń

ść

Z jego wn trza

(z ko ci)

Bóg uczyni

kobiet ,

a cz owiek

pozbawiony tej

cz stki

sta

czyzn .

ęż

Wed ug

niektórych badaczy (np. M. Eliade), ko

ść

by a

pocz tkowo

uto samiana

z siedliskiem „duszy”, zanim t

funkcj

przypisano w

niektórych rodowiskach

krwi. Tak wi c

dopiero po "akcie rozdzielenia" cz owiek

staje si

czyzn

ęż

i kobiet .

Z takim odczytaniem tego tekstu mo emy

spotka

dzi

ść

powszechnie. Zasada dominacji patriarchalnej zostaje tu przekszta cona

zasad

równo ci

p ci

i partnerstwa. Mo na

nie przyjmowa

tej interpretacji, ale trzeba

zgodzi

z faktem, e

kultura wspó czesna,

odchodz c

od modelu patriarchalnego,

próbuje odnale

źć

i odczyta

na nowo transkulturowy status m

czyzny

ęż

i kobiety w

epoce równouprawnienia.

Niewiasta z m

czyzny,

ęż

czyzna

ęż

przez niewiast ,

a wszystko z Boga

Nie mo na

jednak nie zauwa y ,

ż ć

w naszym tek cie

znajduje si

równie

bardzo

istotny element, charakterystyczny dla Paw a

i ca ej

jego teologii „nowego

stworzenia”, a mianowicie my l,

wed ug

której w Chrystusie zanika ró nica

i podzia

mi dzy

kobiet

a m

czyzn

ęż

(por. Gal 3:28). W analizowanym materiale jest to o tyle

ciekawe, e

w tym aspekcie Pawe

znów wraca do istoty relacji mi dzy

kobiet

czyzn .

ęż

Okre li

ś ł

zasad

w my l

której zró nicowania

kulturowe, cho

wyst puj

ę ą

(i nadal powinny wyst powa !),

jednak drugorz dne,

w Chrystusie bowiem

wspó zale no

ż ść

czyzny

ęż

i kobiety jest niejako proporcjonalna: Zreszt

u Pana ani

czyzna

ęż

nie jest bez kobiety, ani kobieta nie jest bez m

czyzny

ęż

(w.11). Pozwala

to stwierdzi

ostatecznie, e

znane nam elementy kultury, zarówno tej dawnej,

antycznej, jak i wspó czesnej,

w Chrystusie (s)trac

ostatecznie swoj

moc i swój

sens. W dyskusji nad kultur

(zmienno ci

ś ą

i trwa o ci )

ł ś ą

nie mo na

tego w tku

zgubi

z oczu.

Argumenty z kultury: kiedy m

czyzna

ęż

ha bi

swoj

g ow ?

ł ę

W tek

z hierarchi

i patriarchatem to tylko jeden, mo e

nawet jedyny argument, który

zosta

zaczerpni ty

z Biblii (od niego Aposto

rozpoczyna). Pozosta e

przyjmuj

posta

kulturow .

W pierwszej kolejno ci

pojawia si

termin „ha ba

”. M

czyzna

ęż

prorokuj cy

lub modl cy

z nakryt

g ow

ł ą

"ha bi

swoj

g ow "

ł ę

(przek ad

interlinearny: „zawstydza g ow

ł ę

swoj

”). Co to oznaczy? Ha ba

jest poj ciem

zwi zanym

z okre lonym

postrzeganiem jednostki przez spo ecze stwo

w zwi zku

przekroczeniem przez osob

(lub grup

osób) przyj t

ę ą

w danej kulturze norm

uwa an

ż ą

za obowi zuj c .

ą ą ą

Ha ba,

powstaj ca

na skutek owego zdarzenia, prowadzi

do powstania z ej

opinii, której cz sto

towarzyszy atmosfera skandalu (wymiar

socjalny) oraz poczucie wstydu pojawiaj cego

u osoby zha bionej

i jej

najbli szych

(wymiar personalny). W staro ytno ci

ha ba

mog a

mie

ró ne

ród a,

ź ł

m.in. by

brak potomstwa. Kobieta zha biona,

to tak e

kobieta zgwa cona.

Jej

wstyd i ha ba

staje si

udzia em

ca ej

rodziny. Przywykli my

dzi

mówi

o ha bie,

gdy w wyniku przekroczenia okre lonych

zasad, naruszone zostaje czyje

dobre

imi .

Ha b

ń ą

i wstydem by a

(i jest) sytuacja, gdy rodzice odkrywaj ,

ich

niezam

ęż

córka jest w ci

ąż

Wszystkim tym sytuacjom towarzyszy negatywny

odbiór spo eczny,

czyli z a

opinia.

Pawe ,

u ywaj c

tego poj cia

chce, aby Koryntianie zrozumieli, e

czyzna

ęż

modl cy

z nakryt

g ow

ł ą

lub kobieta bez welonu w czasie prorokowania

sprowadzaj

na swoj

g ow

ł ę

wielki wstyd. Niektórzy s dz ,

ą ą

w analizowanym

tek cie

mo na

doszuka

znaczenia stricte teologicznego: kobieta, która ha bi

swoj

g ow ,

ł ę

tak naprawd

zniewa a

lub nara a

na zniewa enie

swojego m

ęż

czyli

swoj

g ow .

ł ę

czyzna

ęż

ha bi cy

ń ą

swoj

g ow

ł ę

nara a by

ż ł

na szwank samego

Chrystusa. Tego rodzaju argumentacja mie ci

w analizowanym tek cie,

cho

nie

jeste my

w stanie stwierdzi

czy w a nie

ł ś

to Pawe

mia

na my li.

Przypomnie

nale y,

zawarte w naszym tek cie

informacje, s

jedynymi w ca ej

Biblii na ten

temat, st d

nasze trudno ci

w jasnym odczytaniu poszczególnych zale no ci.

ż ś

Daje

to jednak spore pole popisu tym, którzy dobrze si

czuj

w a nie

ł ś

w tekstach

niejednoznacznych. Mog

mia o

i bez skr powania

(w tym wypadku: innymi

tekstami), tworzy

ogólne zasady i wy cza

łą

ze wspólnoty wiary tych, którzy nie

podzielaj

ich opinii. Jest to jednak miecz obosieczny i trzeba ostro nie

go stosowa ,

aby samemu sobie nie wyrz dzi

ą ć

krzywdy. Zamiast od czy

łą

innych, dokonamy

samowy czenia

łą

ze wspólnoty, któr

jest Cia o

Chrystusa, Jego Ko ció .

ś ł

Wszak

miara, jak

odmierzamy czyny innych, zostanie ostatecznie zastosowana do nas (Mt

7:2).

Warto zaznaczy ,

Aposto

nie napisa :

„m

czyzna,

ęż

który modli si

z nakryta

g ow

ł ą

grzeszy” lecz u y

ż ł

terminu: „ha bi

g ow

ł ę

swoj

”. „Ha ba

” nie mo e

identyfikowana z grzechem, oznacza bowiem co

innego i jest w rzeczywisto ci

czym

innym (jak w przypadku kobiety bezdzietnej czy zgwa conej).

Warto te

doda ,

normy, które podaje Pawe ,

dotycz

zgromadzenia liturgicznego, a nie

modlitwy prywatnej.

Obyczaje religijne w kwestii nakrywania g owy

przy modlitwie

Grecy/Greczynki (wszak to Korynt!) mieli zwyczaj modli

do bogów bez nakrycia

g owy.

Mo liwe

wi c,

obyczaj, do którego odnosi si

Pawe ,

ma po cz

ęś

swoje

ród o

ź ł

w a nie

ł ś

w przyj tym

w wiecie

greckim obyczaju religijnym. Wydaje mi si ,

w naszym tek cie

istnieje pewne niepisane za o enie,

ł ż

w my l

którego problem z

nakrywaniem g owy

maj

nie tyle m

czy ni

ęż ź

co kobiety. Punktem odniesienia jest

nast puj ce

ę ą

kryterium: tak jak m

czyzna,

ęż

który modli si

z nakryt

g ow

ł ą

ha bi

g ow

ł ę

swoj

(dla Greków to oczywiste), tak kobieta, modl ca

lub prorokuj ca

bez

welonu, ha bi

swoj

g ow

ł ę

(co ju

nie jest tak oczywiste i co stanowi istot

kontrowersji).

Grecki zwyczaj modlitwy z ods oni t

ł ę ą

g ow

ł ą

dobrym punktem odniesienia dla

pouczenia wierz cych

w Koryncie jak powinny post powa

kobiety. Wyra nie

wynika

z tekstu, e

ydzi

(nie koniecznie mesja scy)

obligowali swoje kobiety do zak adania

welonu w czasie modlitwy, co Pawe

podkre li

na ko cu

pisz c:

„ale my takiego

zwyczaju nie mamy, ani zbory Bo e

”. Obyczaj ten jest dla Koryntian nowy i wynika

ewidentnie z ró nic

kulturowych, st d

w ogóle istnieje konieczno

ść

poruszenia tego

problemu.

Badania rodowiska

antycznego w tym wzgl dzie

przynosi wi cej

pyta

odpowiedzi. Wiemy, e

Grecy mieli zwyczaj zdejmowania nakry

g owy

w trakcie

czynno ci

kultowych, ale Rzymianie odwrotnie: podczas wykonywania praktyk

religijnych nakrywali swoje g owy.

Rodzi to oczywi cie

okre lone

trudno ci

interpretacyjne. Je li

za o ymy,

ł ż

na chrze cija skich

zgromadzeniach w Koryncie

dominowali Grecy, wówczas przepis udzielony przez Paw a

czyznom

ęż

wydaje si

bardziej zrozumia y.

Ale jest to za o enie

ł ż

trudne do poparcia dodatkowymi

argumentami. Tym bardziej, e

nie wiemy czy ydzi

w tych czasach w trakcie

publicznej modlitwy nakrywali swoje g owy,

czy mo e

wr cz

przeciwnie, modlili si

odkryt

g ow

ł ą

(to drugie rozwi zanie

sugeruje Pawe ).

Wiemy jedynie, e

zwyczaj

nakrywania g owy

szalem modlitewnym jest w judaizmie pó niejszego

pochodzenia.

Jeszcze Talmud nic wyra nie

nie mówi o zak adaniu

szalu czy „kippy” przez

modl cego

yda.

Welon na w osach

Je li

dla Greków modlitwa z ods oni t

ł ę ą

g ow

ł ą

nie stanowi problemów, to w

przypadku kobiet nie jest taka oczywista. Wydaje si ,

punktem wyj cia

argumentacji Paw a

jest punkt widzenia cz owieka

antyku na kwesti

kobiecych

w osów.

Nale y

zacz

ąć

od tego, e

w osy

kobiety uchodzi y

za swoiste siedlisko

erotyzmu, przynajmniej z m skiego

punktu widzenia. Brak nakrycia w osów

uchodzi o

za czyn niemal e

„lubie ny

”, a na pewno „kokieteryjny”. Nakrycie g owy

u kobiety w

Izraelu w pewnym sensie mog o

oznacza

stan ma e ski.

łż ń

Tora mówi, e

kobieta

pos dzona

o cudzo óstwo

ma stan

ąć

przez Panem, a kap an

ka e

rozpu ci

ś ć

jej

w osy

(tekst ten mo na

zrozumie

równie :

„zdj

ąć

z g owy

nakrycie” – Liczb 5:18). W

ten sposób przestawa a

niejako pod w adz

swego m

ęż

i przekle stwo,

które

spad oby

na ni

za grzech, nie obci

a oby

ąż ł

ęż

ci gn aby

Ś ą ęł

ha b

ń ę

wy cznie

łą

swoj

g ow ,

ł ę

mówi c

j zykiem

aposto a

Paw a.

Miszna podaje, e

je li

kobieta

pojawia si

w miejscu publicznym bez nakrycia g owy,

to daje tym samym pretekst

owi

ęż

do wszcz cia

procedury rozwodowej (Ketubot 7:6).

Podobnie, cho

nie znaczy, e

tak samo, by o

w Grecji. Szanuj ce

kobiety w

miejscach publicznych by y

zobowi zane

do zakrywania w osów.

Plutarch pisa :

„Jest

zgodne ze zwyczajami, aby kobiety ukazywa y

publicznie z nakrytymi g owami,

czy ni

ęż ź

z g ow

ł ą

odkryt

”. Oczywi cie

nie oznacza o

to wcale, e

greckie kobiety

chodzi y

zawsze z nakryt

g ow .

ł ą

W I wieku n.e. mamy do czynienia ze swoist

rewolucj

kulturaln .

Zmieni o

wiele z dawnych zwyczajów i surowych obyczajów

greckich i rzymskich. Kobietom (szczególnie z wy szych

warstw spo ecznych),

uda o

uzyska

spory zakres autonomii, mo na

wr cz

mówi

o pewnego rodzaju

emancypacji. Przyk ad

szed

z góry, z domu cesarskiego i z Rzymu. Greczynki nie

chcia y

gorsze od Rzymianek. Przyjmuj c

rzymsk

mod

cz sto

wychodzi y

domu z pi knie

u o on

ł ż ą

fryzur ,

której pod adnym

pozorem nie przykry yby

welonem. Nie po to przecie

wiele godzin sp dzi y

ę ł

na trefieniu w osów!

przeciwie stwie

do nich, ydówki

by y

zobowi zane

do noszenia welonu nawet w

domu. W tym sensie nie ulega y

w tym wzgl dzie

wp ywom

kulturowym wiata

grecko-rzymskiego. Najwyra niej

Pawe

uzna

ten zwyczaj za bardziej odpowiedni

dla chrze cija skich

kobiet i takiego zwyczaju chcia

trzyma

równie

na ziemi

greckiej. Musia

tym wzbudzi

w zborze sporo niech ci

u tych kobiet, które ceni y

sobie swoj

niezale no

ż ść

i chcia y

nad

ąż ć

za post pami

w modzie, a przynajmniej

nie pozostawa

w tyle.

Powinni my

pami ta

ę ć

równie

o tym, e

w staro ytno ci,

przy pewnego typu

przewinieniach, stosowan

kar

wobec kobiet by o

cinanie

w osów.

Po ogolonej

kobiecej g owie

mo na

by o

rozpozna

przest pczyni

lub niewolnic .

Notabene, gdy

niewolnic

wyzwalano na znak tego nakrywano jej g ow

ł ę

welonem (szczególnie

oczywi cie,

gdy towarzyszy o

temu zam

pój cie

ąż ś

za dotychczasowego pana).

Ostrzy one

czy ogolone kobiety by y

po miewiskiem

pisarzy i prostego ludu. By

rzeczywi cie

ewidentny znak ha by!

Zarówno wi c

noszenie przez kobiety nakrycia

g owy

(welonu), jak i golenie g owy,

by y

rozpoznawalnymi sygna ami

i znakiem z kim

spo ecze stwo

ma do czynienia. Jak wida ,

to co pisze Plutarch doskonale

komponuje si

z normami zalecanymi przez Paw a

dla chrze cijan

i chrze cijanek

trakcie liturgii czyli „s u by

ł ż

publicznej”: Nie dawajcie powodu do zgorszenia nikomu

ani w Ko ciele,

ani w wiecie!

Natura, wstyd, okrycie, obyczaj

Jak zauwa yli my,

ż ś

g ówne

argumenty u yte

przez Paw a

maj

charakter kulturowy.

Autor odwo uje

do ówcze nie

panuj cych

zwyczajów i norm etycznych (a mo e

tak e

estetycznych). Argumenty ten znalaz y

swoiste przed u enie

ł ż

w kolejnych

przyk adach:

a. natura - Czy

sama natura nie poucza was;

b. wstyd - by oby

wstydem dla m

czyzny,

ęż

gdyby zapuszcza

w osy;

c. okrycie - Lecz gdy niewiasta w osy

zapuszcza, s u y

ł ż

to jej chwale, dlatego e

w osy

jej dane na przykrycie;

d. obyczaj -Ale gdyby kto

mia

ochot

spiera

o to, to my nie mamy takiego

obyczaju ani te

zbory Bo e

(w. 14-16).

Wszystkie powy sze

argumenty, a szczególnie ostatni, w sposób jednoznaczny

odwo uj

ł ą

Paw owego

odbiorc

do kultury i obyczajów antycznych. Powinni my

zwróci

uwag ,

Aposto

wyra a

nawet gotowo

ść

na prowadzenie sporu w tym

obszarze, cho

jednocze nie

nie widzi w tym wi kszego

sensu. Mimo wszystko

dowodzi swojej otwarto ci.

to oznacza, e

omawiany problem nie stanowi

chyba nadal nie powinien stanowi )

adnej

normy wiary. W przeciwnym razie Pawe

na pewno nie zasugerowa by

„wolno ci

przekona

”, (potencjalnej mo liwo ci)

dyskusji i zachowania w asnego

zdania. Otwarto

ść

w tym zakresie przypomina raczej

znane z innych fragmentów Jego listów sformu owania:

ąż

wi c

do tego, co

s u y

ł ż

ku pokojowi i ku wzajemnemu zbudowaniu (...) Przekonanie, jakie masz,

zachowaj dla siebie przed Bogiem. Szcz

liwy

ęś

ten, kto nie os dza

samego siebie za

to, co uwa a

za dobre. (Rzym 14:19.22)

Jak zauwa yli my,

ż ś

wszystkie poruszane argumenty maj

charakter stricte kulturowy,

jednak argument z natury jest dzi

najmniej czytelny. Staro ytni

Grecy, podobnie jak

ydzi,

Germanie i S owianie

nosili d ugie

w osy

i stanowi o

to ich chlub

(chwa ).

łę

Pod wp ywem

obyczajów rzymskich nast pi y

ą ł

jednak w tej kwestii pewne przemiany.

D ugie

w osy

zacz y

ęł

oznak

barbarzy stwa,

a w modzie pojawi y

krótkie

fryzury wojskowe. Wiemy jednak o istnieniu wielu kultur i ró nych

zwyczajów, gdzie

kwestia d ugo ci

noszonych w osów,

zarówno przez kobiety, jak i przez m

czyzn,

ęż

nie jest wcale taka prosta. Natura nie jest bowiem taka jednoznaczna, jak to si

mo e

wydawa o

Paw owi.

czy ni

ęż ź

w wielu kulturach nadal nosz

d ugie

w osy

argument z natury nie stanowi ostateczne kryterium poprawno ci.

D ugi

warkocz

w ród

Indian wci

ąż

jest oznak

powagi, a jego posiadacza otacza si

szacunkiem

(czyli w a nie:

ł ś

chwa ).

łą

Wszystko to rodzi pytanie: czemu obyczaj pochodz cy

rzymskiego (czy ydowskiego)

wiata

mia by

sta

jedynym i obligatoryjnym

modelem dotycz cym

d ugo ci

w osów

i noszenia welonu przez (zam

ne)

ęż

kobiety? I

czy przyj cie

jednego modelu zachowa

w tym zakresie nie jest prób

narzucenia

„nowego zakonu” przez tych, którzy z b d

ą ź

co b d ,

ą ź

drugorz dnej

kwestii czyni

zasad

normatywn ?

Wstyd, podobnie jak ha ba,

jest tak e

czym

relatywnym kulturowo. To co w jednej

kulturze uchodzi za przyzwoite, w innej jest wr cz

otoczone tabu i przemilczane jako

obrzydliwe czy wstydliwe. Zmiany w tym zakresie dokonuj

w przeci gu

kilku, a

nawet, co widzimy na w asne

oczy, jednego pokolenia. To co w modzie naszym

babciom wydawa oby

absolutnie niedopuszczalne, nasze mamy ju

potrafi y

za o y ,

ł ż ć

a ich córki nie wstydz

dodatkowo tego skróci .

Wstyd jest czym

p ynnym.

W antyku na przyk ad

nie wstydzono si

nago ci.

Z tego powodu w II wieku

pojawi y

w literaturze ko cielnej

uwagi, eby

chrze cijanki

chodzi y

do wspólnych

a ni

ł ź

(term) wieczorem, gdy nie ma ju

wielu m

czyzn,

ęż

mog cych

widzie

k pi ce

ą ą

nago. Dzi

tego rodzaju zachowanie wci

ąż

uwa ane

za niew a ciwe

ł ś

wstyd nie pozwoli by

na tego rodzaju powszechne zachowania.

I wreszcie ostatni argument: „Tak nakazuje obyczaj!”. Argument ostateczny i
koronny. Jak go odczyta ?

Bez w tpienia

nale y

zachowa

to, co w odbiorze

spo ecznym

stanowi istotn

norm

zachowa

i jest otoczone ogólnym szacunkiem

(nigdy jednak wszyscy nie b d

ę ą

przestrzega

tych samych zasad!). wiadczy

mo e

o Paw owym

poszanowaniu wspólnego dobra i zachowywania znaków

kulturowych przez chrze cijan.

Cho

w jego czasach by y

ró ne

mody, a nawet

ekstrawagancje, którym mo e

folgowa y

nawet niektóre Koryntianki, to jednak

Aposto

odwo uje

do powszechnie panuj cego

obyczaju ko cielnego,

który by

zasadniczo zgodny z przyj tym

modelem w spo ecze stwie,

gdzie rozdzia

ról

spo ecznych

jest czytelny dla wszystkich i gdzie kobieta pozostaje kobiet ,

czyzna

ęż

czyzn .

ęż

Znaczenie nakrywania g owy

przez kobiety dzi

czyli brak znaczenia

Czy jednak dzi ,

je li

kobieta chodzi w miejscu publicznym bez nakrycia g owy

lub,

gdy ogoli g ow ,

ł ę

albo gdy po prostu wypadn

jej w osy

z powodu za ywania

lekarstw

(np. chemii przy objawach choroby nowotworowej) uwa a

si ,

w ten sposób

„ha bi

ona g ow

ł ę

swoj

”?

Wspó czesna

kultura daleko odesz a

od przedmiotowego traktowania kobiet. Gdy w

czasach Paw a

kobieta wychodzi a

na zewn trz

w nakryciu g owy

lub w domu

zak ada a

welon, wówczas dawa a

znak: jestem kobiet

zam

n ,

ęż ą

uznaj

w adz

ęż

nad sob .

Dzi

nie znamy nakrywania g owy

w tym znaczeniu. Kapelusze,

jakie zak adaj

wspó czesne

panie nie maj

tej warto ci,

jak

cywilizacja antyczna

przypisywa a

welonowi. Pozostaje on gestem wy cznie

łą

estetycznym, trac c

jednocze nie

swoje religijne i obyczajowe znaczenie. Nawet je li

kobiety zak adaj

„co

na g ow

ł ę

”, to nie jest to nakrycie, o jakie chodzi o

Paw owi.

W odbiorze

spo ecznym,

a jeszcze bardziej w zasadniczym przekazie tej kobiety, nie jest to

bowiem „znak uleg o ci

ł ś

”. Uwaga ta nie dotyczy oczywi cie

tej w skiej

grupy niewiast

(i m

czyzn),

ęż

które zachowa y

pewn

wiadomo

ść

tego faktu. Ten symboliczny gest

zosta

w naszej cywilizacji pozbawiony swojego naturalnego gruntu kulturowego czyli

jego zasadnicze przes anie

zosta o

praktycznie zamazane. Nakrycie g owy

przesta o

czytelnym znakiem okre laj cy

ś ą

stan spo eczny

kobiety, jej pochodzenie, etc. W

tym sensie nakrywanie lub w a nie

ł ś

nie nakrywanie g owy,

a tak e

golenie

(strzy enie)

w osów

nie stanowi w naszej kulturze tego tak charakterystycznego dla

antyku znaku rozpoznawczego. Jego pozosta o ci

ł ś

mo emy

odnale

źć

w Europie ju

jedynie w etykiecie dworskiej. Na przyk ad

w sytuacji, gdy kobieta idzie na spotkanie

z królow

angielsk

czy z papie em.

W takich przypadkach proszona jest o

za o enie

ł ż

nakrycia g owy,

ale w tek

ten nale y

raczej do ceremonia u

dworskiego i

tam jedynie maj

swoje zastosowanie. Wiemy tak e

o istnieniu tradycji nakrywania

g ów

w kulturze muzu ma skiej,

ł ń

a tak e

w niektórych kulturach, m.in. afryka skich

hinduskich. Ich pod o e

ł ż

wydaje si

zbie ne

z omawianym w naszym tek cie,

ale nie

koniecznie identyczne. Kobiety Indii czy Islamu nie czyni

tego jako znaku uleg o ci

ł ś

wobec anio ów,

cho

czyni

to jako znak poddania si

owi

ęż

i nie ogranicza si

do czasu publicznej modlitwy.

To co dla wiata

staro ytnego

by o

jasno wyra onym

sygna em,

postaw

ze wszech

miar postulowan ,

obecnie rozpoznawalne jest jedynie dla badacza dziejów.

Pozostali nie maj

antycznych skojarze

nie wstydz

te ,

ani tym bardziej nie

czuj

poha bienia

z powodu d ugo ci

w osów,

czy nakrycia g owy.

Dowodzi to

kulturowego (a nie doktrynalnego) charakteru poruszanej kwestii. A je li

chodzi o

obyczaj, o którym Pawe

pisa ,

jest powszechny, to dzi

wyra nie

nie jest on ju

znowu taki powszechny.

Zako czenie

Nak adanie

welonu przez kobiety w staro ytno ci

to swoisty sygna ,

czytelny dla

innych cz onków

spo ecze stwa,

rodzaj kodu, który w naszych czasach wyra nie

straci

swój wymiar i przesta

czytelny. Tego znaku nie da si

dzi

odtworzy ,

bo nawet je eli

jedna czy druga spo eczno

ść

nadal b dzie

go praktykowa ,

to w

ca o ci

ł ś

straci

swoj

kulturow

zwarto

ść

Powrót do pos ugiwania

tego typu

znakami religijnymi przypomina upart

ęć

zachowania rytów, które przed wiekami

przesta y

czytelne. Rytua ów

tego typu jest pe no

w ró nych

tradycjach

chrze cija stwa.

Pod p aszczykiem

tego, eby

„by

i y

ż ć

w zgodzie z Bibli

” nie

wystarczy wskrzeszanie dawno umar ych

obyczajów. Nie powinno si

równie

sprowadza

istoty ewangelii na manowce bezsensownych debat na temat d ugo ci

w osów

czy konieczno ci

zak adania

nakry

g owy

do modlitwy. Podobnie jak nie ma

mo liwo ci

przywrócenia dzi

patriarchalnego modelu rodziny rzymskiej (czy

ydowskiej)

z czasów Nowego Testamentu czy „odbudowania” funkcji pater familiasa

(ojca rodziny), tak nie mo na

przywróci

systemu znaków dawno minionej epoki.

Cho

dzi

kobieta modl ca

z ods oni t

ł ę ą

g ow

ł ą

nie wywo uje

adnego

skandalu

(chyba, jedynie w rodowiskach,

które traktuj

zalecenie Paw a

jako norm

wiary),

nie oznacza to jednak, e

obyczaj nakrywania g owy

jest bezsensowny czy

zwyczajnie niew a ciwy.

ł ś

Je li

kobieta uwa a,

nakaz zaproponowany przez Paw a

wci

ąż

obliguje, wówczas le

zrobi, gdy na si

łę

emancypuje. W tym wzgl dzie

powinna panowa

wolno

ść

wyboru. Na pewno w a ciwie

ł ś

post pi

niewiasta, gdy w

rodowisku

kulturowym, gdzie zwyczaj nakrywania g ów

jest zachowywany, do

modlitwy (a mo e

nie tylko!) swoje w osy

okryje welonem. Pami ta

ę ć

powinni my

przy

okazji zalecenie Paw a:

wszystko za ,

co nie wyp ywa

z przekonania, jest grzechem

(Rzym 14:23). Chrze cijanin

i chrze cijanka

maj

sk ada

wiadectwo

swojej

wierno ci

Chrystusowi jednak nie przy pomocy znaków zewn trznych,

ale poprzez

odpowiedni

postaw

wobec bli niego,

a przede wszystkim poprzez mi o

ł ść

innych ludzi: Po tym wszyscy poznaj ,

e cie

ż ś

uczniami moimi, je li

mi o

ł ść

wzajemn

mie

b dziecie

(J 13:35). To jest nieprzemijaj cy

znak chrze cija stwa!

Natomiast

bez w tpienia

skandalem jest (i pozostanie) os dzanie

innych na podstawie ich

wygl du

czy stroju, a tak e

bezduszne zmuszanie do przestrzegania litery

ko cielnego

zakonu pod gro b

ź ą

utraty zbawienia. Oskar enie,

sformu owane

podstawie jakiej

ęś

garderoby czy innych, podobnych emblematów (lub ich

braku), pozostaje w jawnej sprzeczno ci

z fundamentalnym Prawem Chrystusa: Nie

s d cie,

ą ź

aby cie

nie byli s dzeni

(Mt 7:1). Pawe

równie

zdecydowanie ostrzega

przed pot pianiem:

Kim e

ty jeste ,

os dzasz

cudzego s ug ?

ł ę

(Rzym 14:4).

Aposto ,

daj c

Koryntianom konkretne zalecenia w kwestii nakrywania g ów

czy

d ugo ci

w osów,

przekaza

zasad

uniwersaln ,

cho

wyrazi

przy pomocy j zyka

kultury, w której y ,

ż ł

dzia a

ł ł

i my la .

ś ł

Nakaza

chrze cijanom,

aby dbali o zachowanie

przyzwoito ci

i byli wyczuleni na takie poj cia

jak wstyd, ha ba,

skromno

ść

zgorszenie. Nie wolno im zapomina

o tym, e

rzeczywisto

ść

która ich otacza, ma

swoje prze o enie

ł ż

w wiecie

duchowym, Szczególny wymiar posiada modlitwa

wspólnotowa. Niewiasty niech usilnie dbaj

o zachowanie swojej kobieco ci,

szczególnie w czasach, gdy ró nice

miedzy kobiet

a m

czyzn

ęż

ulegaj

coraz

wi kszemu

zacieraniu. Nadmierne zabieganie o w asn

wygod

czy wolno

ść

(swobod )

nie jest oznak

dojrza o ci,

ł ś

wr cz

przeciwnie, wskazuje na unikanie

odpowiedzialno ci

i burzy porz dek

wspólnoty.

Na koniec wró my

jeszcze raz do d ugich,

pi knych

kobiecych w osów.

Przypomnijmy, e

staro ytni

upatrywali we w osach

siedlisko niezdrowego erotyzmu.

Zakrywanie kobiecych w osów

mia o

na celu uchroni

czyzn

ęż

przed

popadni ciem

w stan po

dliwo ci.

żą

Wydaje si ,

wspó cze nie

welonem

nale a oby

ż ł

okry

niejednokrotnie inne cz

ęś

kobiecych wdzi ków.

Mo e

równie

wzgl du

na anio y.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
W. Bobiński KONTEKSTY KULTUROWE W DYDAKTYCE LITERATURY, filologia polska (specjalność nauczycielska)
Bobiński - Konteksty kulturowe w dydaktyce literatury, dydaktyka
Kultura i Historia nr 5
Średniowiecze to termin na określenie dziejów w kulturze i historii, Notatki, Filologia polska i spe
Psychologia ogólna Historia psychologii Psychologia kulturowo historyczna Diltheya
Historia kultury, Kultura historii- wyklad 20.03.2011, Kultura historii
Historia kultury, historia kultury- wyklad 20.02.2010, Historia kultury
Kultura i Historia numer 16 2009
bagby, Bagby: KULTURA I HISTORIA
Język w kontekście kultury
Kultura i Historia nr 2
Kultura i Historia nr 8
01 Bartmiński J Język w kontekście kultury
Kultura i Historia nr 3
Kultura i Historia nr 7
Kultura i Historia nr 1
5. Rola dworu Ludwika XIV w kontekście kultury europejskiej, życie codzienne za czasów Ludwika XIV”
Kultura i Historia nr 4

więcej podobnych podstron