1
Istota i funkcjonowanie
Funduszy Europejskich
w Polsce
dr Marek Białach
2
Czym s
Czym s
ą
ą
Fundusze Europejskie?
Fundusze Europejskie?
to unijna pomoc finansowa dla najsłabszych regionów
w
ś
ród pa
ń
stw członkowskich Unii Europejskiej
3
Czym s
Czym s
ą
ą
Fundusze Europejskie?
Fundusze Europejskie?
Fundusze europejskie
•
Ś
rodki z bud
ż
etu Unii Europejskiej
•
Ś
rodki finansowe Unii Europejskiej gromadzone
przez pa
ń
stwa członkowskie i przekazywane do
unijnego bud
ż
etu.
• Według prawa
ś
rodki te stanowi
ą
zasoby własne
Unii Europejskiej.
4
Ś
rodki w bud
ż
ecie UE
• z ceł pobieranych od towarów importowanych z pa
ń
stw,
które nie s
ą
członkami Unii Europejskiej
(tzw. tradycyjne zasoby własne Unii),
•
z dochodów z VAT (czyli podatku od warto
ś
ci dodanej) – jest to
okre
ś
lony procent, który dane pa
ń
stwo ma zapłaci
ć
Unii od
ś
rodków pochodz
ą
cych z podatku VAT)
• ze
ś
rodków uzale
ż
nionych od dochodu narodowego ka
ż
dego
z pa
ń
stw członkowskich (ka
ż
de pa
ń
stwo płaci 0,73 proc. swojego
Produktu Narodowego Brutto (PNB) do bud
ż
etu Unii.
Jest to obecnie najwi
ę
ksze
ź
ródło
ś
rodków finansowych Unii
5
Ś
rodki w bud
ż
ecie UE c.d.
• podatki od wynagrodze
ń
pracowników instytucji Unii Europejskiej,
• składki wpłacane przez pa
ń
stwa spoza Unii Europejskiej do
niektórych programów unijnych
• kary finansowe nakładane na przedsi
ę
biorstwa za łamanie prawa
konkurencji i innych przepisów.
•
Ś
rodki te stanowi
ą
w przybli
ż
eniu ok. 1% bud
ż
etu Unii
Europejskiej.
6
W kategoriach bezwzgl
W kategoriach bezwzgl
ę
ę
dnych Polska jest najwi
dnych Polska jest najwi
ę
ę
kszym beneficjentem
kszym beneficjentem
7
Fundusze Europejskie – przeznaczenie:
Realizacja polityk Unii Europejskiej
Realizacja polityk Unii Europejskiej
8
Polityka regionalna UE
Polityka regionalna UE
-
-
polityka maj
polityka maj
ą
ą
ca na celu regulacj
ca na celu regulacj
ę
ę
zr
zr
ó
ó
ż
ż
nicowa
nicowa
ń
ń
regionalnych, tak
regionalnych, tak
ż
ż
e wzrost konkurencyjno
e wzrost konkurencyjno
ś
ś
ci UE jako
ci UE jako
ca
ca
ł
ł
o
o
ś
ś
ci oraz wzmacnianie jej sp
ci oraz wzmacnianie jej sp
ó
ó
jno
jno
ś
ś
ci w wymiarze gospodarczym,
ci w wymiarze gospodarczym,
spo
spo
ł
ł
ecznym, i terytorialnym
ecznym, i terytorialnym
Polityka strukturalna UE
Polityka strukturalna UE
-
-
ma na celu przebudow
ma na celu przebudow
ę
ę
regionalnych
regionalnych
i krajowych struktur gospodarczych pa
i krajowych struktur gospodarczych pa
ń
ń
stw UE, a tym samym
stw UE, a tym samym
modernizacj
modernizacj
ę
ę
ekonomiczn
ekonomiczn
ą
ą
oraz optymalizacj
oraz optymalizacj
ę
ę
wykorzystania
wykorzystania
zasob
zasob
ó
ó
w
w
Polityka sp
Polityka sp
ó
ó
jno
jno
ś
ś
ci UE
ci UE
-
- ma
na celu wzmocnienie ekonomicznej,
na celu wzmocnienie ekonomicznej,
spo
spo
ł
ł
ecznej i przestrzennej sp
ecznej i przestrzennej sp
ó
ó
jno
jno
ś
ś
ci UE
ci UE
9
ZASADY POLITYKI REGIONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
ZASADY POLITYKI REGIONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
Zasada subsydiarno
Zasada subsydiarno
ś
ś
ci (pomocniczo
ci (pomocniczo
ś
ś
ci)
ci)
Wsp
Wsp
ó
ó
lnota w dziedzinach, kt
lnota w dziedzinach, kt
ó
ó
re nie podlegaj
re nie podlegaj
ą
ą
jej wy
jej wy
ł
ą
ł
ą
cznej kompetencji,
cznej kompetencji,
podejmuje dzia
podejmuje dzia
ł
ł
ania jedynie w
ania jedynie w
ó
ó
wczas, kiedy cele zamierzonego
wczas, kiedy cele zamierzonego
dzia
dzia
ł
ł
ania nie mog
ania nie mog
ą
ą
zosta
zosta
ć
ć
zrealizowane przez pa
zrealizowane przez pa
ń
ń
stwa cz
stwa cz
ł
ł
onkowskie
onkowskie
Zasada koordynacji
Zasada koordynacji
Pomi
Pomi
ę
ę
dzy poszczeg
dzy poszczeg
ó
ó
lnymi funduszami poprzez m.in. dokumenty
lnymi funduszami poprzez m.in. dokumenty
programowe, monitorowanie i ocen
programowe, monitorowanie i ocen
ę
ę
pomocy
pomocy
Zasada programowania (planowania)
Zasada programowania (planowania)
Formu
Formu
ł
ł
owanie wieloletnich, kompleksowych i zintegrowanych plan
owanie wieloletnich, kompleksowych i zintegrowanych plan
ó
ó
w
w
rozwoju gospodarczego realizowanych w tzw. okresach
rozwoju gospodarczego realizowanych w tzw. okresach
programowania
programowania
Zasada partnerstwa
Zasada partnerstwa
Wsp
Wsp
ó
ó
ł
ł
praca w
praca w
ł
ł
adz europejskich, krajowych, regionalnych i lokalnych
adz europejskich, krajowych, regionalnych i lokalnych
oraz partner
oraz partner
ó
ó
w spo
w spo
ł
ł
ecznych i gospodarczych
ecznych i gospodarczych
Zasada koncentracji
Zasada koncentracji
Skupienie dzia
Skupienie dzia
ł
ł
a
a
ń
ń
i
i
ś
ś
rodk
rodk
ó
ó
w na priorytetach maj
w na priorytetach maj
ą
ą
cych zasadnicze
cych zasadnicze
znaczenie dla wzmacniania sp
znaczenie dla wzmacniania sp
ó
ó
jno
jno
ś
ś
ci UE
ci UE
10
CELE POLITYKI REGIONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
CELE POLITYKI REGIONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
Regionalny cel
Regionalny cel
„
„
Konwergencja
Konwergencja
”
”
:
:
wspieranie wzrostu i tworzenie nowych miejsc pracy
wspieranie wzrostu i tworzenie nowych miejsc pracy
w pa
w pa
ń
ń
stwach i regionach najbiedniejszych,
stwach i regionach najbiedniejszych,
dla kraj
dla kraj
ó
ó
w UE, kt
w UE, kt
ó
ó
rych PKB na mieszka
rych PKB na mieszka
ń
ń
ca nie przekracza 75 %
ca nie przekracza 75 %
ś
ś
redniej unijnej.
redniej unijnej.
Regionalny cel
Regionalny cel
„
„
Konkurencyjno
Konkurencyjno
ść
ść
regionalna i zatrudnienie
regionalna i zatrudnienie
”
”
:
:
wspieranie zmian strukturalnych w regionach nie kwalifikuj
wspieranie zmian strukturalnych w regionach nie kwalifikuj
ą
ą
cych
cych
si
si
ę
ę
do uzyskiwania pomocy w ramach celu Konwergencja oraz
do uzyskiwania pomocy w ramach celu Konwergencja oraz
wspieranie zmian na rynku pracy.
wspieranie zmian na rynku pracy.
Horyzontalny cel
Horyzontalny cel
„
„
Europejska wsp
Europejska wsp
ó
ó
ł
ł
praca terytorialna
praca terytorialna
”
”
:
:
wspieranie terytorialnej konkurencyjno
wspieranie terytorialnej konkurencyjno
ś
ś
ci oraz promowanie
ci oraz promowanie
harmonijnego i zr
harmonijnego i zr
ó
ó
wnowa
wnowa
ż
ż
onego rozwoju terytorium UE.
onego rozwoju terytorium UE.
11
MAPA WSPARCIA
MAPA WSPARCIA
Ciemny
czerwony –
regiony
wymagaj
ą
ce
pomocy i
korzystaj
ą
ce z
pieni
ę
dzy –
cel 1
Jasny niebieski
– regiony
otrzymuj
ą
ce
wsparcie w
ramach celu 2
Jasny czerwony
/ciemny
niebieski –
wsparcie
cz
ęś
ciowe
12
Instrumenty finansowe polityki regionalnej
Instrumenty finansowe polityki regionalnej
Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego – EFRR
Europejski Fundusz Społeczny – EFS
Fundusz Spójno
ś
ci - FS
13
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
–
–
EFRR
EFRR
EFRR finansuje programy unijne, które maj
ą
na celu
pomoc regionom opó
ź
nionym w rozwoju
Dziedziny:
• inicjatywy na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia,
jak te
ż
działalno
ś
ci małych i
ś
rednich przedsi
ę
biorstw
rentowne inwestycje produkcyjne umo
ż
liwiaj
ą
ce tworzenie lub
utrzymywanie trwałego zatrudnienia,
• infrastruktura,
• rozwój turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury,
• ochrona i poprawa stanu
ś
rodowiska,
• rozwój społecze
ń
stwa informacyjnego.
14
Europejski Fundusz Społeczny - EFS
Finansowanie szkole
ń
, warsztatów, wspieranie zatrudnienia –
poprawa jako
ś
ci i dost
ę
pno
ś
ci miejsc pracy i mo
ż
liwo
ść
zatrudnienia
Dziedziny:
•
promocja aktywnej polityki rynku pracy maj
ą
ca na celu
przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu,
•
przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego,
•
kształcenie ustawiczne,
•
doskonalenie kadr gospodarki,
•
rozwój przedsi
ę
biorczo
ś
ci,
•
zwi
ę
kszenie dost
ę
pu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy.
15
Fundusz Spójno
ś
ci
Wsparcie sektorów:
ś
rodowisko i transport, du
ż
e projekty inwestycyjne
z zakresu ochrony
ś
rodowiska
Dziedziny:
•
poprawa jako
ś
ci wód powierzchniowych,
•
polepszenie jako
ś
ci i dystrybucji wody przeznaczonej do picia,
•
racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi,
•
poprawa jako
ś
ci powietrza,
•
zapewnienie bezpiecze
ń
stwa przeciwpowodziowego,
•
zapewnienie spójno
ś
ci sieci komunikacyjnej kraju i
•
poszczególnych regionów z innymi krajami Europy,
•
rozwój bezpiecznej infrastruktury drogowej.
Ś
rodki z FS otrzymuj
ą
kraje a nie regiony. Kierowane s
ą
do pa
ń
stw,
w których produkt narodowy brutto na jednego mieszka
ń
ca jest ni
ż
szy
ni
ż
90%
ś
redniej w pa
ń
stwach UE.
16
Inne Fundusze Europejskie
Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich
(EFRROW)
Europejski Fundusz Rybacki
Pomoc z funduszy zwi
Pomoc z funduszy zwi
ą
ą
zana jest z prowadzeniem
zana jest z prowadzeniem
Wsp
Wsp
ó
ó
lnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej a nie
lnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej a nie
polityki regionalnej.
polityki regionalnej.
17
Wa
ż
ne dokumenty
Strategiczne Wytyczne Wsp
Strategiczne Wytyczne Wsp
ó
ó
lnoty
lnoty
– dokument unijny okre
ś
laj
ą
cy obszary, dla których powinny
zosta
ć
przeznaczone dotacje unijne
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia
(Narodowa Strategia Spójno
ś
ci) – najwa
ż
niejszy polski dokument
okre
ś
laj
ą
cy na co powinny zosta
ć
wydane pieni
ą
dze otrzymane
przez Polsk
ę
z EFRR, EFS, FS
18
Cele horyzontalne NSS
Cele horyzontalne NSS
• Poprawa jako
ś
ci funkcjonowania instytucji publicznych oraz
rozbudowa mechanizmów partnerstwa,
• Poprawa jako
ś
ci kapitału ludzkiego i zwi
ę
kszenie spójno
ś
ci
społecznej,
• Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej
maj
ą
cej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjno
ś
ci Polski,
• Podniesienie konkurencyjno
ś
ci i innowacyjno
ś
ci
przedsi
ę
biorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej
warto
ś
ci dodanej oraz rozwój sektora usług,
• Wzrost konkurencyjno
ś
ci polskich regionów i przeciwdziałanie
ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej,
• Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian
strukturalnych na obszarach wiejskich.
19
Realizacja celów NSS:
Program Infrastruktura i
Ś
rodowisko – EFRR i FS
Program Innowacyjna Gospodarka – EFRR
Program Kapitał Ludzki – EFS
16 programów regionalnych – EFRR
Program Rozwój Polski Wschodniej – EFRR
Program Pomoc Techniczna – EFRR
Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej – EFRR
20
Program Operacyjny Infrastruktura i Ś
ŚŚ
Środowisko
Program operacyjny Kapitał
łł
ł Ludzki
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
Program Operacyjny Pomoc Techniczna
P
ro
g
ra
m
y
k
ra
jo
w
e
16 Regionalnych Programów Operacyjnych
Programy Operacyjne 2007
Programy Operacyjne 2007
-
-
2013
2013
21
22
23
24
25
PO Infrastruktura i
PO Infrastruktura i
Ś
Ś
rodowisko
rodowisko
poprawa atrakcyjno
ś
ci inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury
technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu
ś
rodowiska, zdrowia,
zachowaniu to
ż
samo
ś
ci kulturowej i rozwijaniu spójno
ś
ci terytorialnej
energetyka
dostarczanie wody
usuwanie
ś
cieków
usuwanie odpadów
transport
Wsparciem obj
ę
te s
ą
projekty du
ż
e obejmuj
ą
ce wi
ę
cej ni
ż
jedno województwo
Dodatkowo oprócz projektów dotycz
ą
cych ekologii i ochrony
ś
rodowiska mo
ż
na
finansowa
ć
projekty z zakresu promocji kultury, nauki oraz zdrowia (ochrona zabytków,
wyposa
ż
enie szkół artystycznych, polepszenie warunków szpitalnych itd.)
26
PO Kapita
PO Kapita
ł
ł
Ludzki
Ludzki
wzrost poziomu zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsi
ę
biorstw i ich
pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia, zmniejszenie obszarów wykluczenia
społecznego, wsparcie dla budowy struktur administracyjnych pa
ń
stwa oraz
zwi
ę
kszenie spójno
ś
ci społecznej i terytorialnej
Koncentracja na obszarach:
Zatrudnienie
Edukacja
Aktywizacja zawodowa
Integracja społeczna
Budowa sprawnej administracji publicznej
Projekty mi
ę
kkie: szkolenia, seminaria, doradztwo
10 priorytetów realizowanych na poziomie centralnym i regionalnym
27
PO Innowacyjna Gospodarka
PO Innowacyjna Gospodarka
wspieranie szeroko rozumianej innowacyjno
ś
ci (w skali kraju lub
na poziomie mi
ę
dzynarodowym)
realizacja projektów zwi
ą
zanych z innowacyjno
ś
ci
ą
Produktow
ą
(wytworzenie nowego, lepszego produktu),
procesow
ą
(wytworzenie produktu w inny, nowocze
ś
niejszy
sposób),
marketingow
ą
lub organizacyjn
ą
28
PO Rozw
PO Rozw
ó
ó
j Polski Wschodniej
j Polski Wschodniej
Polska Wschodnia to województwa:
lubelskie, podkarpackie, podlaskie,
ś
wi
ę
tokrzyskie i warmi
ń
sko –
mazurskie
Projekty:
Finansowa pomoc dla firm, które chc
ą
poszerza
ć
swoj
ą
działalno
ść
,
unowocze
ś
nia
ć
swoje zasoby i swoje produkty
Zapewnienie dost
ę
pu do szybkiego Internetu
Poprawa sieci dróg
Rozwój turystyki
29
Regionalne Programy Operacyjne
Regionalne Programy Operacyjne
16 RPO – decentralizacja zarz
ą
dzania procesami rozwojowymi
Kluczowa rola - zarz
ą
dy województw jako instytucje zarz
ą
dzaj
ą
ce programami (IZ)
odpowiadaj
ą
za przygotowanie i realizacj
ę
RPO, za ocen
ę
i wybór projektów do
dofinansowania, dokonywanie płatno
ś
ci na rzecz beneficjentów, kontrol
ę
projektów,
monitorowanie i ewaluacj
ę
realizacji programu.
IZ wydaj
ą
wytyczne, zalecenia i podr
ę
czniki dotycz
ą
ce ró
ż
nych aspektów zwi
ą
zanych
z realizacj
ą
programu
prowadz
ą
działania promocyjno-informacyjne.
dofinansowanie na inwestycje zwi
ą
zane ze zdrowiem, edukacj
ą
, rozwojem miast,
turystyk
ą
, społecze
ń
stwem informacyjnym,, promocj
ą
regionu, rozwojem firm,
szczególnie z sektora małych i
ś
rednich przedsi
ę
biorstw.
30
Europejska Współpraca Terytorialna EWT
Programy współpracy transgranicznej
Programy współpracy transnarodowej
Programy współpracy mi
ę
dzyregionalnej
31
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich – PROW
przeznaczone dla polskich rolników, przetwórców rolnych
oraz gmin wiejskich i małych miast
przeznaczenie dotacji:
• zakup usług doradczych,
• unowocze
ś
nienie gospodarstwa
• zakup maszyn czy urz
ą
dze
ń
• wprowadzenie znaku jako
ś
ci dla produktów,
• chronionego oznaczenia geograficznego czy te
ż
• nazwy pochodzenia dla tradycyjnej specjalno
ś
ci.
32
Ź
Ź
r
r
ó
ó
d
d
ł
ł
a informacji
a informacji
Portal Funduszy Europejskich
http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl
Portal Funduszy Strukturalnych
http://www.funduszestrukturalne.gov.pl/
Portal Funduszy dla NGO
http://www.funduszngo.pl/
Polska Agencja Rozwoju Przedsi
ę
biorczo
ś
ci http://www.parp.gov.pl
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego http://www.mrr.gov.pl