2011-10-05

1

Rachunek kosztów dla inżynierów

Wykładowca:

dr inż. Grażyna Paulina Wójcik

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego

Wydział Inżynierii Produkcji

Technika Rolnicza i Leśna

2011-10-05

2

Rachunek kosztów

Literatura

1. Rachunek kosztów, praca zbiorowa pod red.

K. Sawickiego, Fundacja Rozwoju Rachunkowości
w Polsce, Warszawa 1996, rozdział IV.

1. Zarządcze aspekty rachunkowości, praca zbiorowa

pod red. T. Kiziukiewicz, PWE, Warszawa 2003,
rozdz. VII.

2. A. Jaruga, W. Nowak, A. Szychta: Rachunkowość

zarządcza, Absolwent, Łódź 1999, rozdz. V.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

3

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Pod pojęciem rachunku kosztów należy rozumieć ogół

czynności zmierzających do ustalenia, w różnych
przekrojach, i zinterpretowania, wyrażonej
w pieniądzu, wysokości nakładów dokonanych
w jednostce gospodarczej w określonym czasie
i z określonym przeznaczeniem.

Wiąże się to z koniecznością mierzenia ponoszonych

kosztów i uzyskiwanych przychodów w celu
określenia osiągniętych wyników z działalności
jednostki gospodarczej.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

4

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Zadania rachunku kosztów, jego rola i zakres są określane

przez potrzeby informacyjne dwóch kręgów odbiorców:

 zewnętrznych,
 wewnętrznych.

Odbiorcami zewnętrznymi informacji dostarczanych przez

rachunkowość (w tym również przez rachunek kosztów)
są między innymi:

• inwestorzy,

• banki i inni pożyczkodawcy,

• wierzyciele,

• pracownicy i ich związki,

• społeczeństwo,

• klienci, a głównie agendy rządowe.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

5

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Tego rodzaju użytkownicy informacji dostarczanych

przez rachunkowość interesują się głównie tym:

 jakie wyniki działalności osiąga jednostka,
 czy one zapewniają jej zdolność do kontynuacji

działalności w określonym horyzoncie czasowym,

 jaki jest stopień ryzyka związany z zainwestowaniem

kapitału, udzieleniem kredytów i pożyczek, dostawą
(materiałów, towarów i usług) z odroczonym
terminem zapłaty,

 jaka jest możliwość zatrudnienia i wypłacalności

wynagrodzeń itp.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

6

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Natomiast agendy rządowe są zainteresowane

działalnością jednostki gospodarczej z uwagi na

• możliwość egzekwowania należności

podatkowych

oraz

• uzyskiwania informacji statystycznych, które

stanowią podstawę kierowania gospodarką
narodową jako całością.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

2

2011-10-05

7

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Aby dane liczbowe dostarczane przez poszczególne

jednostki gospodarcze były porównywalne
i umożliwiały ich agregowanie w potrzebne zbiory -
na szczeblu Głównego Urzędu Statystycznego i jego
oddziałów terenowych - rachunek kosztów podlega
ustawowej (państwowej) regulacji w zakresie:

 pojęcia i zakresu kosztów, stanowiących przedmiot

rachunku,

 przekrojów ewidencyjnych kosztów,
 periodyzacji kosztów,
 zasad wyceny zapasów i obliczania wyniku finansowego,
 kształtowania cen urzędowych.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

8

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Zestaw informacji ekonomicznych dla potrzeb

zewnętrznych wynika z tzw. rachunkowości finansowej,
w ramach której rachunek kosztów
może być ograniczony tylko do jednego układu
klasyfikacyjnego kosztów, tj. do rejestracji ich
w tzw. układzie rodzajowym.

Odbiorcami wewnętrznymi informacji dostarczanych przez

rachunek kosztów jest przede wszystkim kierownictwo
i właściciele jednostki gospodarczej, dla których
rachunek kosztów powinien stanowić instrument
kontroli gospodarności jednostki i podstawę
podejmowania decyzji (zarządzania jednostką).

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

9

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Rachunek kosztów powinien dostarczać informacje

niezbędne na wszystkich szczeblach zarządzania
w bieżącym kierowaniu działalnością nie tylko całej
jednostki gospodarczej, ale również poszczególnych
jej komórek.

Zadania tego nie mogą spełnić informacje płynące

z rodzajowego układu kosztów. Dlatego celowe może
być rozbudowanie rachunku kosztów o nowe przekroje
klasyfikacyjne i zastosowanie w tych ramach
odpowiednich zasad grupowania kosztów i sposobów
ich prezentacji.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

10

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Z tego względu - poza przedstawionym głównym

zadaniem - rachunek kosztów - z punktu widzenia
zarządzania jednostką - powinien spełniać szereg
zadań szczegółowych.

Do najważniejszych z nich należą:

1) dostarczenie wiarygodnych danych do wykazania

prawidłowego wyniku działalności jednostki za pomocą
obliczania kosztów dotyczących przedmiotu sprzedaży,
prawidłowej wyceny zapasów (przy zachowaniu zasad
ostrożnej wyceny) materiałów, towarów, produkcji w
toku i półfabrykatów oraz nie sprzedanych produktów
gotowych,

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

11

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

2) ustalenie rentowności poszczególnych produktów

gotowych lub ich grup przez sporządzanie dla tych
produktów jednostkowych kalkulacji,

3) wykazanie przyczyn i miejsc powstawania odchyleń

kosztów rzeczywistych od postulowanego poziomu
kosztów; wielkościami odniesienia mogą być:

–

koszty planowane,

–

koszty ubiegłego okresu, poniesione przy analogicznej lub
zbliżonej produkcji

bądź

–

koszty innych zakładów, również o zbliżonej lub analogicznej
działalności oraz o zbliżonych warunkach organizacyjnych
i technicznych

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

12

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

4) ustalenie kosztów w przekroju komórek

organizacyjnych, ośrodków odpowiedzialności,
a w ich ramach i pozycji rodzajowych, co umożliwia
ocenę gospodarności pracy poszczególnych komórek
jednostki gospodarczej,

5) dostarczenie danych umożliwiających kontrolę

technicznego przygotowania produkcji, ocenę
efektywności konstrukcji, od której w poważnym
stopniu zależą koszty produkowanych wyrobów
oraz zastosowanej technologii,

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

3

2011-10-05

13

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

6) aktywne przeciwdziałanie marnotrawstwu drogą

wstępnej kontroli zużycia oraz wykrywanie rezerw
produkcyjnych i źródeł obniżki kosztów własnych
poprzez wykazywanie:

 bezczynności maszyn i urządzeń produkcyjnych,
 braków produkcyjnych,
 stopnia wykorzystania czasu pracy,
 surowców,
 odpadów itp.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

14

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Ustalenie powyższych danych przekracza ramy

rachunkowości finansowej

i dlatego są one ujmowane w ramach rachunku kosztów

i rachunkowości zarządczej,

polegającej na dokonywaniu szeregu obliczeń

i zabiegów ewidencyjnych

(w wielu przypadkach niekonwencjonalnych)

mających na celu przygotowanie materiału liczbowego,

umożliwiającego prawidłowe zarządzanie jednostką.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

15

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Przy czym możliwe są w tym zakresie dwa następujące

rozwiązania ewidencyjne:

1) pełne zintegrowanie ewidencyjne rachunkowości

finansowej, rachunku kosztów i rachunkowości
zarządczej (co w wielu przypadkach może okazać się
niemożliwe),

2) dezintegracja ewidencyjna polegająca na tym, że jest

prowadzona oficjalnie rachunkowość finansowa, służąca
informacjami ekonomicznymi przede wszystkim
zewnętrznym użytkownikom oraz rachunek kosztów
i rachunkowość zarządcza, jako drugi człon systemu
ewidencji - służący wewnętrznym potrzebom
zarządzania.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

16

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Zalety takiego rozwiązania mogą polegać między innymi,

na tym, że np.: informacje płynące z rachunku kosztów
i rachunkowości zarządczej mogą być utajnione
i dostępne wyłącznie ścisłemu kierownictwu, możliwość
dostosowania ewidencji zdarzeń gospodarczych
i rachunku kosztów do potrzeb informacyjnych,
rozszerzanie rachunku kosztów o elementy planowania
(ew. inne wielkości postulowane) lub uściślające
efektywność zaangażowanego kapitału.

Jedną z zalet takiego rozwiązania, w warunkach gospodarki

rynkowej i prowadzonej walki konkurencyjnej, jest
zapewnienie ochrony danych liczbowych, stanowiących
tajemnicę danej jednostki gospodarczej.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

17

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

Aby rachunek kosztów mógł spełniać postawione przed nim

zadania, musi być odpowiednio zorganizowany, a także
dostosowany do potrzeb oraz specyficznych warunków
danej jednostki gospodarczej.

Do ogólnych - wspólnych wszystkim rozwiązaniom -

warunków należy:

•

wiarygodność i jednorodność przedstawianych danych
liczbowych, zezwalająca na ich porównywanie w czasie,
przestrzeni, w stosunku do założeń planu itp.,

•

kompletność danych, dotyczących np. zużycia
materiałów, płac, braków itp. umożliwiająca wyrobienie
sobie pełnego i właściwego obrazu istniejącej sytuacji,

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

18

Istota, zakres i zadania rachunku kosztów

•

jak najszybsze dostarczanie danych liczbowych, tak aby
można było na ich podstawie podejmować odpowiednie
decyzje i przedsięwzięcia, mające na celu zapobieżenie
występowaniu nieprzewidzianych zjawisk negatywnych
i powstrzymanie ich dalszego rozwoju,

•

ścisłe powiązanie danych rachunku kosztów
z pozostałymi funkcjami jednostki gospodarczej,
jak: planowaniem, organizacją i ewidencją produkcji,
zaopatrzeniem, zatrudnieniem itp.

Rozwiązania przyjęte w zakresie rachunku kosztów powinny

zarazem być opłacalne, to jest zapewniające
współmierność nakładów pracy związanych
z prowadzeniem tego rachunku z korzyściami, jakie daje
posiadanie określonych informacji.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

4

2011-10-05

19

Pojęcie kosztów i ich klasyfikacja

Zużywanie podczas prowadzenia działalności gospodarczej

różnych czynników produkcji, do których zalicza się pracę
ludzką, materiały, energię, usługi obce oraz środki trwałe,
jest mierzone za pomocą różnych naturalnych jednostek
miary (kilogramów, litrów, sztuk, godzin pracy itp.).

Dlatego:

o

uzyskanie poglądu na ogólne rozmiary zużycia i otrzymane dzięki
nim efekty,

o

ocena opłacalności zastosowania różnych form i metod działalności,

o

porównanie zużycia następującego w różnych zakładach
prowadzących analogiczną działalność,

o

najbardziej racjonalne rozmieszczenie produkcji w różnych zakładach
danej jednostki gospodarczej,

o

uwzględnienie efektów zastąpienia jednych materiałów innymi,

o

obliczenie rentowności produkcji określonych wyrobów itp.,

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

20

Pojęcie kosztów i ich klasyfikacja

Zużywanie podczas prowadzenia działalności gospodarczej

różnych czynników produkcji, do których zalicza się pracę
ludzką, materiały, energię, usługi obce oraz środki trwałe, jest
mierzone za pomocą różnych naturalnych jednostek miary
(kilogramów, litrów, sztuk, godzin pracy itp.).

Dlatego:

o

uzyskanie poglądu na ogólne rozmiary zużycia i otrzymane dzięki nim efekty,

o

ocena opłacalności zastosowania różnych form i metod działalności,

o

porównanie zużycia następującego w różnych zakładach prowadzących analogiczną
działalność,

o

najbardziej racjonalne rozmieszczenie produkcji w różnych zakładach danej
jednostki gospodarczej,

o

uwzględnienie efektów zastąpienia jednych materiałów innymi,

o

obliczenie rentowności produkcji określonych wyrobów itp.,

jest możliwe dopiero po sprowadzeniu wyżej wymienionych

wielkości zużycia do wspólnego mianownika.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

21

Pojęcie kosztów i ich klasyfikacja

Zużywanie podczas prowadzenia działalności gospodarczej

różnych czynników produkcji, do których zalicza się pracę
ludzką, materiały, energię, usługi obce oraz środki trwałe, jest
mierzone za pomocą różnych naturalnych jednostek miary
(kilogramów, litrów, sztuk, godzin pracy itp.).

Dlatego:

o

uzyskanie poglądu na ogólne rozmiary zużycia i otrzymane dzięki nim efekty,

o

ocena opłacalności zastosowania różnych form i metod działalności,

o

porównanie zużycia następującego w różnych zakładach prowadzących analogiczną
działalność,

o

najbardziej racjonalne rozmieszczenie produkcji w różnych zakładach danej
jednostki gospodarczej,

o

uwzględnienie efektów zastąpienia jednych materiałów innymi,

o

obliczenie rentowności produkcji określonych wyrobów itp.,

jest możliwe dopiero po sprowadzeniu wyżej wymienionych

wielkości zużycia do wspólnego mianownika.

Rachunek kosztów dla inżynierów

2011-10-05

22

Pojęcie kosztów i ich klasyfikacja

Zużywanie podczas prowadzenia działalności gospodarczej

różnych czynników produkcji, do których zalicza się pracę
ludzką, materiały, energię, usługi obce oraz środki trwałe, jest
mierzone za pomocą różnych naturalnych jednostek miary
(kilogramów, litrów, sztuk, godzin pracy itp.).

Dlatego:

o

uzyskanie poglądu na ogólne rozmiary zużycia i otrzymane dzięki nim efekty,

o

ocena opłacalności zastosowania różnych form i metod działalności,

o

porównanie zużycia następującego w różnych zakładach prowadzących analogiczną
działalność,

o

najbardziej racjonalne rozmieszczenie produkcji w różnych zakładach danej
jednostki gospodarczej,

o

uwzględnienie efektów zastąpienia jednych materiałów innymi,

o

obliczenie rentowności produkcji określonych wyrobów itp.,

jest możliwe dopiero po sprowadzeniu wyżej wymienionych

wielkości zużycia do wspólnego mianownika.

Rachunek kosztów dla inżynierów