koszykarz plecionkarz 742[02] z1 01 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Janusz Artemiuk

Wykonywanie prac przygotowawczo – wykończeniowych
związanych z wytwarzaniem wyrobów koszykarsko –
plecionkarskich 742[02].Z1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Renata Gołgowska
mgr inż. Stanisław Gryk

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Anna Barbarska-Klimkowicz

Konsultacja:

mgr inż. Krzysztof Wojewoda

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 742[02].Z1.01
„Wykonywanie prac przygotowawczo-wykończeniowych związanych z wytwarzaniem
wyrobów koszykarsko – plecionkarskich” zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu koszykarz – plecionkarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Stanowisko pracy koszykarza – plecionkarza

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Oprzyrządowanie pomocnicze

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Przygotowanie materiałów plecionkarskich do produkcji

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Produkcja taśm i listew

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Wykończenie wyrobów gotowych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w wykonywaniu prac przygotowawczo-wykończeniowych

związanych z wytwarzaniem wyrobów koszykarsko-plecionkarskich

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które powinieneś

opanować, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej,
–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie powinieneś ukształtować w czasie realizacji
tej jednostki modułowej,

–

materiał nauczania – wiadomości niezbędne do realizacji jednostki modułowej,

–

pytania sprawdzające wiedzę − sprawdzian, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń,

–

ćwiczenia – pomogą Ci w ukształtowaniu praktycznych umiejętności,

–

sprawdziany postępów − sprawdzian opanowanych umiejętności,

–

sprawdzian osiągnięć – sprawdzian wiadomości i umiejętności opanowanych podczas
realizacji jednostki modułowej.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po zrealizowaniu materiału spróbuj wykonać sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

742[02].Z1

Technologia prac koszykarsko-

plecionkarskich

742[02].Z1.01

Wykonywanie prac przygotowawczo-

wykończeniowych związanych

z wytwarzaniem wyrobów koszykarsko-

plecionkarskich

742[02].Z1.02

Wykonywanie prac związanych z produkcją

wyrobów koszykarsko-plecionkarskich

742[02].Z1.03

Wykonywanie wyrobów z zastosowaniem

peddigu, rotangu, rafii, trawy morskiej,

słomy i innych materiałów

742[02].Z1.04

Wykonywanie napraw i renowacji wyrobów

koszykarsko-plecionkarskich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

selekcjonować i porządkować informacje uzyskane z różnych źródeł,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami ergonomii,

−

interpretować informacje zawarte w rysunkach i tabelach,

−

dostrzegać i oceniać związki zachodzące między działalnością człowieka a środowiskiem
naturalnym,

−

oceniać własne możliwości wykonania pracy do stawianych wymagań,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

zorganizować stanowisko zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,

−

posługiwać się przyrządami pomiarowymi,

−

odczytywać oraz interpretować rysunki i dokumentację wyrobu,

−

posługiwać się terminologią z zakresu technologii koszykarstwa – plecionkarstwa,

−

rozpoznawać gatunki i odmiany wierzby krzewiastej oraz inne surowce i materiały
stosowane w produkcji koszykarsko – plecionkarskiej,

−

wykonywać prace związane z pozyskiwaniem, przetwarzaniem i uszlachetnianiem wikliny,

−

wykonywać pomocnicze prace stolarskie i tapicerskie,

−

posługiwać się normami i dokumentacją wyrobu,

−

magazynować, pakować i transportować wyroby gotowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

wykonać prace przygotowawcze i wykończeniowe zgodnie z przepisami bhp, ochrony
ppoż. oraz ochrony środowiska,

–

wykonać prace dotyczące podstaw koszykarstwa i plecionkarstwa,

–

dobrać narzędzia, oprzyrządowanie pomocnicze, urządzenia i maszyny przewidziane
w planie produkcyjnym,

–

dokonać konserwacji narzędzi, obsłużyć maszyny i urządzenia stosowane przy
wytwarzaniu wyrobów koszykarskich i plecionkarskich,

–

dobrać materiał do produkcji, zgodnie z dokumentacją wyrobu,

–

dokonać sortowania i klasyfikacji surowców, materiałów i odpadów poprodukcyjnych,

–

dokonać podziału materiałów plecionkarskich na konstrukcję wyrobu, sploty, uchwyty,
zamknięcia i złącza,

–

obsłużyć stanowisko do uplastyczniania; uplastycznić materiały przewidziane do produkcji,

–

wykonać czynności koszykarsko – plecionkarskie jak: zacinanie, nadcinanie, przecinanie,
łupanie, nacinanie, czyszczenie, wbijanie, ubijanie, zakładanie, nawiązywanie,

–

ukształtować materiały na konstrukcyjne elementy wyrobu,

–

dokonać wzdłużnego i porzecznego przerzynania materiałów na konstrukcyjne elementy
wyrobu,

–

wykonać trasowanie, pasowanie, dociskanie, łączenie elementów wyrobu,

–

wykonać łupanie prętów i kijów,

–

dokonać mechanicznej obróbki łupków z prętów i kijów,

–

dokonać obróbki ręcznej taśm i listew/ struganie, zwężanie/,

–

zabezpieczyć materiał i wyroby przed wysychaniem w trakcie produkcji,

–

przeprowadzić proces suszenia, konserwacji i sezonowania elementów plecionkarskich,

–

wykonać pomocnicze prace stolarskie i tapicerskie na potrzeby pracowni koszykarsko –
plecionkarskiej,

–

dobrać materiały do prac wykończeniowych,

–

wykończyć i uszlachetnić wyrób koszykarsko-plecionkarski,

–

sprawdzić zgodność wykonania wyrobu z dokumentacją,

–

sporządzić kalkulację ceny wyrobu i usługi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Stanowisko pracy koszykarza – plecionkarza

4.1.1. Materiał nauczania

Na stanowisku pracy koszykarza – plecionkarza powinno znajdować się następujące

wyposażenie:
1. Warsztat koszykarski (Rys.1.) − deska koszykarska stosowana jest przy wykonywaniu

wszystkich rodzajów koszy okrągłych, owalnych, czworokątnych oraz innych wyrobów
koszykarskich niezależnie od wymiarów. Wykonywany kosz przytwierdza się do deski
od wewnątrz w środkowym punkcie dna przy użyciu np.: szydła .W czasie wyplatania
kosz obracany jest wokół tej osi. Ponadto, deska posiada listwę poprzeczną
przymocowaną ruchomo do czołowej krawędzi. Regulowany odstęp pomiędzy deską
a listwą służy do mocowania osnów, żeber przy wyplataniu den i pokryw czworokątnych.
Warsztat posiada możliwość regulacji nachylenia 20-30° poprzez odpowiednie
ustawienie nóg. Wymiary warsztatu to 120x60 (dł. x szer.)

Rys. 1. Warsztat koszykarski [4,s.99]

2. Ławka koszykarska z narzędziownikiem (Rys.2.) – służy koszykarzowi jako siedzisko

oraz podręczny pojemnik na narzędzia i materiały pomocnicze. Wymiary ławki to
75x35x40 (dł. x szer. x wys.)

Rys. 2. Ławka z narzędziownikiem [4,s.99]

3. Sekator-nożyce koszykarskie (Rys.3.) – służą do przycinania, przecinania i obcinania

prętów i kijów. Powszechnie stosowane w ogrodnictwie.

Rys.3. Sekator [4,s.100]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Noże (Rys.4.):
a) sprężynowy – służy do zacinania i przecinania prętów przy sortowaniu, do skośnego

przycinania spałek, do obcinania bocznych odgałęzień oraz wystających końców prętów
po wyplocie,

b) prosty – służy do rozłupywania i przystrugiwania grubych spałek i innych elementów

konstrukcyjnych jak listwy, kije itp.,

c) krótki – tzw. „garbacz” służy do czyszczenia kosza tj. do obcinania końców prętów

wystających po wypleceniu ścianek kosza.

Rys.4. Noże: a) sprężynowy; b) krótki; c) prosty [4,s.100]

5. Młotki (Rys.5.):
a) mały – stosowany w produkcji drobnych wyrobów galanteryjnych, służy do obijania małymi

gwoździami listew, taśm i prętów,

b) duży – służy do zbijania dużych konstrukcji wyrobów plecionkarskich np.: elementów mebli,

skrzyń, koszy podróżnych i innych wyrobów.

Rys.5. Młotki: a) mały; b) duży [4,s.101]

6. Ubijaki (Rys.6.) – służą do zagęszczania wątku z prętów po wypleceniu pewnych

fragmentów wyrobu w celu ściślejszego przylegania do siebie prętów na wyplatanej
płaszczyźnie.

Rys.6. Ubijaki: a) mały; b) duży [4,s.101]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Wyginacze (Rys.7.) – służą do wyginania, prostowania, kształtowania kijów i prętów.

Rys.7. Wyginacze: a) mały; b) średni; c) duży [4,s.102]

8. Obcęgi i szczypce (Rys.8.) – służą do wyciągania, przecinania i przytrzymywania

gwoździ i drutu.

Rys.8. Obcęgi i szczypce: a) obcęgi do gwoździ; b) szczypce krótkie; c) szczypce uniwersalne;

d)szczypce wydłużone [4,s.103]

9. Piły ręczne (Rys.9.):
a) mała (kabłąkowa) – służy do przecinania poprzecznego listew drewnianych i kijów,
b) duża (ramowa) – służy do cięcia poprzecznego, podłużnego i profilowego drewna, do

wycinania z desek elementów okrągłych, owalnych itp.

Rys.9. Piły ręczne: a) kabłąkowa; b) ramowa [4,s.103]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Szydła i szpikulce (Rys.10.) – służą do drążenia otworów przy osadzaniu osnów dna, przy

zakończeniu górnych obrzeży oraz przy sznurowaniu uchwytów, zamknięć itp. Stosowane
również do mocowania dna kosza do warsztatu, stanowią wtedy oś, wokół której obraca się
wyrób podczas wyplatania.

Rys.10. Szydła i szpikulce: a) mały; b) wygięty; c) duży [4,s.104]

11. Rozłupniki (Rys.11.) – służą do podłużnego łupania prętów przy produkcji taśmy.

Rozróżnia się rozłupniki: trójdzielne i czterodzielne.

Rys.11. Rozłupniki: a) trójdzielny; b) czterodzielny; c) sposób rozłupywania czterodzielnego [4,s.104]

12. Taśmownik ręczny i zwężacz (Rys.12) – służy do taśmowania, strugania i brzegowania

połupanych prętów. Stosowany w obróbce ręcznej taśmy i łupków prętów do zwężenia
i strugania grubościowego. Taśmownik posiada dwa ostrza ustawione pionowo
z możliwością regulowania odstępu, który spełnia funkcję zwężacza taśmy oraz ruchomy nóż
ustawiony w pozycji poziomej, regulowany zależnie od wymaganej grubości taśmy. Podczas
wykonywania taśmy należy stosować ochraniacze na palce rąk, a w szczególności ochraniacz
kciuka.

Rys.12. Taśmownik ręczny [4,s.105]

13. Wiertarka (elektryczna lub pneumatyczna) – służy do wykonywania otworów przy

łączeniu elementów konstrukcyjnych, np.: osnów z elementami drewnianymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Sprzęt pomiarowy – służy do wykonywania pomiarów wyrobów, elementów i ich części

składowych m.in.: przy przycinaniu materiału konstrukcyjnego. Najczęściej stosowane
przymiary to:
a) suwmiarka,
b) miara składana (całówka),
c) miara zwijana.

15. Ołówek, służy najczęściej do oznaczania pomiarów. Do znakowania wyrobów

koszykarsko-plecionkarskich stosuje się: ołówek stolarski i ołówek zwykły.

16. Zbiornik do uplastyczniania materiałów (Rys.13.) służy do nawilżania materiałów

plecionkarskich. Wymiary zbiornika powinny być dopasowane do długości materiału
plecionkarskiego (najczęściej wykonuje się o wymiarach 250x100x80 cm).
Zbiornik powinien posiadać dopływ i odprowadzenie wody.

Rys.13. Zbiornik do uplastyczniania materiałów [4,s.107]

17. Zbiornik do mycia wyrobów służy do wykańczania wyrobów koszykarsko –

plecionkarskich poprzez moczenie i mycie, np.: w roztworze kwasu szczawiowego.

18. Łupiarka − służy do maszynowego dzielenia prętów i kijów na łupki.

19. Taśmiarka − służy do maszynowej obróbki łupków prętów w celu pozyskania taśmy.

20. Listwiarka − służy do maszynowej obróbki łupków kijów w celu pozyskania listew.

21. Prostowarka − maszyna do prostowania kijów.

22. Pilarka − służy do mechanicznego przycinania materiałów konstrukcyjnych, elementów

oraz do prac stolarskich wykonywanych w pracowni na potrzeby koszykarstwa –
plecionkarstwa.

23. Oprzyrządowanie pomocnicze − to dodatkowe wyposażenie stanowiska pracy,

usprawnia pracę i pomaga zachować właściwe kształty i wymiary całej partii wyrobów.
Do oprzyrządowania pomocniczego zalicza się:
a) formy,
b) szablony,
c) piramidy do kształtowania prętów,
d) wzorniki do gięcia elementów,
e) wałki o różnych profilach,
f) stoły do kształtowania kijów.

24. Apteczka z podstawowym wyposażeniem do udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25. Środki ochrony indywidualnej − fartuch lub kombinezon.

26. Środki i sprzęt do utrzymania czystości na stanowisku pracy.

27. Pojemnik na odpady.

28. Gaśnice, hydronetka.

Obsługa i konserwacja narzędzi, maszyn i urządzeń.

Wszystkie narzędzia, maszyny i urządzenia, powinny być przygotowane do użycia i spełniać

wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, m.in.:
–

powinny posiadać instrukcje obsługi i osłony na ruchomych częściach,

–

posiadać ostre krawędzie tnące,

–

powinny być używane zgodnie z ich przeznaczeniem,

–

trzonki narzędzi prawidłowo osadzone,

–

przechowywane w miejscach wyznaczonych na pracowni.

4.1.2. Pytania sprawdzające:

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest warsztat koszykarski?
2. Do czego służy ławka koszykarska?
3. Jakich narzędzi używa koszykarz – plecionkarz?
4. Jakie znasz urządzenia i maszyny stosowane w produkcji koszykarsko – plecionkarskiej?
5. Do czego służy oprzyrządowanie pomocnicze?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj taśmownik ręczny do obróbki taśmy na określoną grubość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) za pomocą czyściwa oczyścić ruchomy nóż tnący (środek konserwujący nóż może

zatłuścić struganą taśmę),

4) sprawdzić stan noża taśmownika (w razie konieczności oddać do ostrzenia),
5) przy pomocy suwmiarki i śruby regulacyjnej ustawić ruchomy nóż w odpowiedniej

wysokości od klocka (wymiar szczeliny między nożem a klockiem grubość taśmy),

6) wykonać próbę strugania taśmy,
7) ocenić jakość strugania,
8) zmierzyć suwmiarką grubość uzyskanej taśmy (w razie potrzeby skorygować wymiar

szczeliny),

9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
11) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

taśmownik,

–

suwmiarka.

Ćwiczenie 2

Wykonaj konserwację ręcznych narzędzi pracy koszykarza – plecionkarza.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) oczyścić narzędzia,
4) sprawdzić stan ostrza narzędzi,
5) sprawdzić stan obsadzenia trzonków i uchwytów narzędzi,
6) sprawdzić stan taśmownika, zwężacza,
7) oddać do obsadzenia ostrzenia i naprawy narzędzia w przypadku stwierdzonych

nieprawidłowości,

8) ułożyć narzędzia na ich wyznaczone miejsce ,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
11) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

taśmownik - zwężacz,

–

sekatory,

–

noże,

–

młotki,

–

ubijaki,

–

wyginacze,

–

obcęgi,

–

szczypce,

–

piły ręczne,

–

szydła,

–

rozłupniki,

–

przymiary.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, co to jest warsztat koszykarski?

2) wyjaśnić, do czego służy ławka koszykarska?

3) wymienić narzędzia używane przez koszykarzy – plecionkarzy?

4) wymienić urządzenia pomocnicze i maszyny stosowane w produkcji

koszykarsko – plecionkarskiej?

5) wyjaśnić, do czego służy oprzyrządowanie pomocnicze?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Oprzyrządowanie pomocnicze

4.2.1. Materiał nauczania

Produkcję wielu takich samych wyrobów koszykarsko – plecionkarskich wykonuje się

z zastosowaniem oprzyrządowania pomocniczego czyli form, szablonów, wałków, piramid
w celu zachowania takich samych kształtów i wymiarów całej partii wyrobów.

Szablony (Tab.1) – to różnego rodzaju płaskie elementy gięte, zbijane, dostosowane

kształtem i wymiarami do górnych krawędzi wyrobu, wykonywane z prętów i kijów
wiklinowych, listew drewnianych, desek itp.

Lp.

Kształt szablonu

Zastosowanie

Sposób wykonania szablonu

Rys.14. Okrągły [4,s.108]

Kosze o

okrągłym

obrzeżu

Szablon wykonuje się z grubego
pręta lub kija uformowanego
w kształcie koła, końce skośne
zacięte, połączone i zbite
gwoździami, owinięte taśmą
wiklinową.

Rys.15. Owalny [4,s.108]

Kosze o

obrzeżu

owalnym

Odpowiednio wygięty pręt lub kij
uformowany w kształcie owalu,
końce pręta skośnie zacięte, zbite
gwoździami i owinięte taśmą.
Kształt owalu utrzymuje
i zabezpiecza dodatkowa
poprzeczka.

Rys. 16. Półokrągły [4,s.108]

Kosze

półokrągłe

Szablon wykonuje się z pręta lub
kija, wygiętego w kształcie półkola
i prostej poprzeczki łączącej oba
końce półkola. Po zbiciu
gwoździami połączeń, końce
przycina się tak, że wystają na
około 5cm poza łączenia w celu
osadzenia narożnika wyplatanego
kosza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.17. Kątowy [4,s.108]

Kosze kątowe

Szablon wykonuje się z trzech
prostych kijów skrzyżowanych ze
sobą i połączonych wygiętym
prętem w kształcie łuku.
W miejscach krzyżowania się
łączyn pozostawia się wystające ok.
5cm końce.

Rys. 18. Czworokątny [4,s.108]

Kosze o

czworokątnych

bokach

Szablon wykonuje się z odcinków
kijów lub listew drewnianych.
W miejscach łączeń zbija się
czworokąt pozostawiając wystające
końce. W ramce czworokąta
umieszcza się po przekątnych
listwy dla wzmocnienia
i zachowania kąta prostego
narożników.

Tabela 1: Szablony

Do produkcji koszy o innych kształtach np. wieloboku, łuku, elipsy, innych figur

geometrycznych stosuje się podobnie skonstruowane szablony.
Wyroby płaskie produkuje się z zastosowaniem szablonu wykonanego z kartonu lub
w postaci rysunku na arkuszu papieru z uwzględnieniem wymiarów, połączeń elementów
i ich rozmieszczeniem.

Formy – są wykonywane z kijów wiklinowych, listew drewnianych lub litego drewna

o kształcie i wymiarach wewnętrznych wyrobu.

Wyroby o skomplikowanych kształtach (wypukłe, wklęsłe) wykonuje się na formach

pełnych składanych.

Rys.19. Formy pełne: a) okrągła; b) czworokątna [4,s.111]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyroby o prostej konstrukcji można wykonywać na formach ażurowych (Rys.20.)

z zastosowaniem szablonów lub bez użycia oprzyrządowania pomocniczego – „z wolnej ręki”

Rys. 20. Formy ażurowe: a) okrągła; b) owalna [4,s.111]

Formy, szablony w kształcie wyplatanego wyrobu wkłada się do wnętrza konstrukcji nośnej

boków i po przymocowaniu do dna lub górnych obrzeży wyrobu łączy dno z konstrukcją ścianek
boków. Następnie wyplata się ścianki po zewnętrznej powierzchni formy, szablonu. Po
wypleceniu boków do określonej wysokości wyjmuje się formę lub szablon z wnętrza kosza
i zakańcza wyrób górnym obrębem.

Wałki (Rys.21.) – to oprzyrządowanie pomocnicze służące do gięcia na mokro

elementów konstrukcyjnych z prętów do wymaganych kształtów, wykonane z litego drewna
o różnych profilach. Po wysuszeniu utrzymują nadany im kształt.

Rys.21. Wałki: a) okrągły; b) owalny; c) i d) o profilach specjalnych [4,s.112]

Piramidy, stoły do kształtowania materiałów to oprzyrządowanie pomocnicze do gięcia,

formowania elementów wyrobów koszykarsko-plecionkarskich, np.: mebli, płaskich
dekoracji, galanterii itp.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jakim celu stosuje się szablony i formy?
2. Co nazywamy szablonem?
3. Jakie znasz kształty szablonów?
4. Co nazywamy formą?
5. Co nazywamy oprzyrządowaniem pomocniczym?
6. Do czego służą wałki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Z kija wiklinowego należącego do drugiego przedziału grubości wykonaj na podstawie

rysunku szablon okrągły o średnicy 28 cm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) dokonać analizy rysunku szablonu,
4) dobrze namoczyć kij wiklinowy o grubości 10÷15 mm,
5) uformować kij w kształcie koła nawijając go na piramidę do gięcia kijów i pozostawić do

wyschnięcia,

6) na uformowanym kiju wytrasować ołówkiem wymiar równy obwodowi szablonu o średnicy

podanej w poleceniu, z naddatkiem na złącze po około 70 mm na obu jego końcach.
(do odmierzenia wymiarów na obwodzie kija użyj taśmy mierniczej lub sznurka),

7) zaciąć skośnie nożem końce kija (cieńszy od wewnętrznej strony, grubszy od

zewnętrznej) i połączyć za pomocą dwóch gwoździ1,0x17 mm,

8) wzmocnić złącze taśmą wiklinową wiązadłem oplotowym,
9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
11) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

sekator,

–

wyginacz,

–

nóż,

–

piła ręczna,

–

taśma miernicza,

–

suwmiarka,

–

młotek,

–

obcęgi,

–

zbiornik do uplastyczniania materiałów plecionkarskich,

–

gwoździe 1,0x17mm,

–

sznurek.

Ćwiczenie 2

Z kija wiklinowego należącego do drugiego przedziału grubości wykonaj na podstawie

rysunku szablon czworokątny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) dokonać analizy rysunku szablonu,
4) dobrać odpowiedni materiał do wykonania szablonu,
5) za pomocą piły ręcznej przyciąć na wymaganą długość 4 odcinki z kija,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) połączyć w czworobok za pomocą gwoździ odcinki kija według wymaganych wymiarów

pozostawiając w miejscu połączeń wystające końce o długości ok. 5cm,

7) zmierzyć długość przekątnej,
8) za pomocą piły ręcznej przyciąć 2 odcinki kija o długości przekątnej powiększone o 2x5 cm

na zamocowanie,

9) przybić po przekątnych odcinki kija wiklinowego, w celu wzmocnienia i zachowania kąta

prostego każdego z narożników,

10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia,
12) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

ręczna piła do drewna,

–

młotek,

–

gwoździe,

–

przymiar stały (calówka) lub taśma miernicza.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) uzasadnić zastosowanie szablonów i form?

2) zdefiniować pojęcie „szablon”?

3) wymienić kształty szablonów?

4) zdefiniować pojęcie „forma”?

5) zdefiniować pojęcie „oprzyrządowanie pomocnicze”?

6) określić, do czego służą wałki?













„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Przygotowanie materiałów plecionkarskich do produkcji

4.3.1. Materiał nauczania

Doboru surowców i materiałów do produkcji wyrobów koszykarsko – plecionkarskich

dokonuje się na podstawie dokumentacji wyrobu, modelu lub wzoru wyrobu. Dokumentacja
wyrobu powinna zawierać niezbędne dane pozwalające na jego odtworzenie tzn.:
–

nazwę wyrobu,

–

symbol wyrobu,

–

fotografię lub rysunek wyrobu,

–

opis techniczny wyrobu, w którym zawarte są informacje: typ, asortyment, rodzaj
wyrobu, materiały, wymiary podstawowe i szczegółowe, wytrzymałość przy obciążeniu,
estetykę, dopuszczalność wad, charakterystyka konstrukcji i jego elementów itp.,

–

kartę kalkulacyjną kosztów wyrobu,

–

schemat procesu technologicznego,

–

warunki pakowania, przechowywania i transportu.

Do czynności związanych z przygotowaniem materiałów plecionkarskich do produkcji

zaliczamy:
–

wstępne sortowanie,

–

uplastycznianie (moczenie, nawilżanie).

Wstępne sortowanie – polega na wydzieleniu materiałów używanych do produkcji

wyrobu na osnowy-spałki oraz wyplot, uchwyty, zamknięcia, żebra itp., czyli na elementy
konstrukcyjne i wątek. Wiązki wikliny o określonej długości asortymentowej mają dość
zróżnicowane grubości prętów. Ponieważ grubość prętów wikliny jest ściśle związana z ich
długością, dlatego do każdego wyrobu używa się zazwyczaj dwóch (lub więcej) długości
prętów z przeznaczeniem na konstrukcję jako elementy konstrukcyjne i do wyplotu jako
tworzywo wyplotowe.

W procesie przygotowania wikliny do produkcji należy wiązki przesortować według

jakości i grubości, wydzielając zbliżone grubością pręty z przeznaczeniem na konstrukcję
nośną (osnowy) i sploty np.: Sortując wiązkę wikliny do wykonania kosza wydzielamy:
–

pręty grube przeznaczone są na konstrukcję nośną, stanowią mocny szkielet kosza,

–

pręty średnie przeznaczone są do wyplatania pasów wzmacniających - splotów,

–

pręty cienkie przeznaczone są do wyplatania ścian - boków kosza.

–

dłuższe pręty o 1-2 przedziały używane do wykonania tego samego wyrobu
wykorzystywane są na uchwyty, zamknięcia itp.
Przy wstępnym sortowaniu następuje również prostowanie prętów, zacinanie, przycinanie

końców odziomkowych. Przygotowując wiklinę do produkcji danego wyrobu należy
uwzględnić posiadany odpad użytkowy – poprodukcyjny (pozyskany z produkcji innych
wyrobów).

Pręty nie nadające się do produkcji należy zachować i wykorzystać przy wyplataniu

innych wyrobów.

Uplastycznianie – polega na nadaniu plastyczności wysuszonym surowcom, materiałom

plecionkarskim poprzez nawilżanie-zraszanie wodą, moczenie w wodzie zimnej lub ciepłej.

Wiklina w stanie wysuszonym nie nadaje się do wyplotu. W celu nadania prętom

niezbędnej do wyplatania plastyczności, przygotowane - przesortowane i powiązane w pęczki
pręty poddaje się moczeniu, które odbywa się w specjalnych zbiornikach na wodę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czas moczenia wikliny (Tab.2), dla nadania prętom właściwej plastyczności jest

uzależniony od kilku czynników:

−

temperatury i twardości wody,

−

grubości prętów,

−

zwięzłości drewna w pręcie wynikającej z odmiany wikliny.

Wiklina – pręty jednoroczne

Długość

asortym.

prętów

Temp.

wody

odmiana

Czas

moczenia

odmiana

Czas

moczenia

Uwagi

60 cm

18°C

amerykanka

konopianka

–

nie

występuje

80 cm

jw.

–

100 cm

jw.

120 cm

jw.

140 cm

jw.

160 cm

jw.

180 cm

jw.

100

jw.

200 cm

jw.

110

jw.

220÷240 cm

jw.

120

jw.

Tabela 2: Przybliżony czas moczenia wikliny jednorocznej [4,s.149]

Należy nawilżać taką ilość materiałów, która nie przekracza dziennego zapotrzebowania
produkcji.

Nawilżone pręty, które nie zostały wykorzystane do produkcji w ciągu jednego dnia są

narażone na działanie pleśni. Mokrą wiklinę rozstawia się luźno w celu szybkiego
wyschnięcia.

Powtarzanie procesu moczenia tej samej wikliny powoduje sinienie. Taka wiklina będzie

nadawała się tylko na dna lub wyroby barwione.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie informacje o wyrobie zawarte są w dokumentacji wyrobu?
2. W jakim celu stosuje się wstępne sortowanie wikliny?
3. Jakie znasz sposoby uplastyczniania wikliny?
4. Od czego zależy czas moczenia wikliny?
5. Jaką ilość wikliny należy moczyć jednorazowo?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji wyrobu sporządź zapotrzebowanie materiałowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) zapoznać się z dokumentacją wyrobu,
4) sporządzić zestawienie ilościowe materiałów potrzebnych do produkcji wyrobu,
5) do podanej ilości materiału doliczyć 10% do każdego asortymentu ze względu na jakość

i możliwość zniszczenia w trakcie wykonywania czynności technologicznych,

6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja wyrobu,

–

arkusz papieru A5,

–

długopis.

Ćwiczenie 2

Wykonaj wstępne sortowanie wiązki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1),
2) sporządzić plan pracy,
3) zorganizować stanowisko pracy,
4) posortować wiklinę wg jakości i grubości z podziałem na osnowy i wątek,
5) powiązać w wiązki posortowany materiał,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia,
8) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

sznurek,

–

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Wykonaj uplastycznianie przesortowanych prętów wiklinowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.2.1),
2) sporządzić plan pracy,
3) zorganizować stanowisko pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) przygotować zbiornik do uplastyczniania wikliny,
5) zanurzyć przesortowanie pęczki wikliny w wodzie tak, aby nie wystawały ponad

powierzchnię wody,

6) uplastycznić wiklinę wg czasu moczenia dla danej odmiany i długości asortymentowej

prętów (Tab.2),

7) po upływie przewidzianego czasu moczenia, sprawdzić czy pręty mają odpowiednią

plastyczność,

8) po wyjęciu ze zbiornika ułożyć uplastycznione pręty wiklinowe poziomo w wyznaczonym

miejscu i zabezpieczyć przed wysychaniem,

9) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
11) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zbiornik do uplastyczniania wikliny,

–

Poradnik dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować dokumentację wyrobu?

2) wyjaśnić celowość stosowania wstępnego sortowania wikliny?

3) wymienić sposoby uplastyczniania wikliny?

4) określić, od czego zależy czas moczenia wikliny?

5) określić ilość jednorazowego moczenia wikliny?













„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Produkcja taśm i listew

4.4.1. Materiał nauczania

Materiał plecionkarski w postaci taśmy wykonuje się z materiałów krajowych (prętów

i kijów wiklinowych, leszczynowych) i materiałów egzotycznych (prętów i kijów rotangowych).
W plecionkarstwie stosuje się również taśmy włókiennicze i z tworzyw sztucznych. Są
tworzywem wyplotowym służącym do wyplotu wyrobów oraz do wiązania elementów i ich
estetycznego wykończenia w wyrobach szkieletowych - meblach.

Wyróżniamy taśmy:

−

okorowane i nie okorowane,

−

liczkowe i duszkowe,

−

brzegowane i nie brzegowane.

Produkcja taśm wiklinowych

Produkcja taśm polega na podłużnym połupaniu prętów lub kijów wiklinowych

(na 2, 3 lub 4) łupki, a następnie zestruganiu grubościowym lub oddzieleniu części liczkowej
od części duszkowej – odrdzeniowej łupka.

Wiązki wikliny przeznaczone na produkcję taśm nawilża się przez krótkotrwałe

zanurzenie w wodzie. Po wyjęciu z wody wiązki wikliny układa się poziomo i zabezpiecza
przed wysychaniem. Jednorazowo należy nawilżać tylko tyle wikliny, ile w danym dniu ma
zostać zużyte, ponieważ dłuższe przechowywanie w stanie mokrym może spowodować jej
zapleśnienie.

Końce wierzchołkowe nawilżonych prętów odcina się przy tym należy zwrócić uwagę,

by średnica prętów w miejscu odcięcia miała ok. 3 mm. Obcięte wierzchołki mogą mieć
jeszcze zastosowanie jako materiał plecionkarski przy produkcji drobnych wyrobów
galanteryjnych. Następnie przystępujemy do łupania.

Łupanie to proces technologiczny polegający na promieniowym dzieleniu pręta lub kija

np.: wiklinowego wzdłuż jego osi na kilka części.

Ręczne łupanie (Rys.22.) polega na nadłupywaniu, np.: pręta czyli na podłużnym

nadcięciu nożem na 3lub 4 części wierzchołkowej części materiału plecionkarskiego
wcześniej nawilżonego. Następnie pręt poddaje się łupaniu - w miejsce nadcięcia pręta
wprowadza się trójdzielny lub czterodzielny rozłupnik i przesuwa go w stronę odziomka
pręta.

Rys. 22. Ręczne łupanie wikliny [4,s.79]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Mechaniczne łupanie (Rys.23.) polega na wprowadzeniu do łupiarki pręta lub kija

stroną odziomkową.

Rys. 23. Zasada pracy łupiarki [4,s.78]

Łupiarka rozłupuje materiał plecionkarski na odpowiednią ilość łupek za pomocą noży

ustawionych pod kątem.

Do łupania kijów używa się takich samych łupiarek, tylko o mocniejszej konstrukcji.

Taśmowanie łupków to proces technologiczny polegający na wytworzeniu taśmy

plecionkarskiej, duszkowej lub liczkowej.
Ręczne taśmowanie polega na umieszczeniu łupki pod nożem struga-taśmownika częścią
gładką - liczkową w dół, a rdzeniową – duszkową do góry, a następnie przeciąganiu łupki pod
nożem w celu otrzymania taśmy liczkowej. Podobnie możemy postąpić z częścią
odrdzeniową w celu otrzymania taśmy duszkowej.

Aby uzyskać taśmę o jednakowej szerokości na całej jej długości należy przeciągnąć

taśmę przez zwężacz. Urządzenie to posiada dwa pionowo wstawione noże, pomiędzy
którymi przeciąga się taśmę. Poprzez regulację rozstawienia noży w zwężaczu można
uzyskać taśmy różnej szerokości.

Mechaniczne taśmowanie (Rys.24) polega na wprowadzeniu łupka pomiędzy wirujące

walce taśmiarki, które wciągają łupek na nóż umieszczony za walcami. Nóż rozdziela łupkę
na część liczkową i część odrdzeniową. Należy pamiętać o właściwym wkładaniu łupków do
taśmiarki tzn. stroną liczkową w dół, a rdzeniową do góry.

Do mechanicznego taśmowania używa się maszyn zwanych taśmiarkami. Zasada pracy

taśmiarki przedstawiona jest na rys 24.

Rys. 24. Zasada pracy taśmiarki [4,s.79]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Produkcja listew

Do produkcji listew używa się kijów np.: wiklinowych, leszczynowych. Kije

przeznaczone do produkcji listew nacina się nożem (górne czoło) na 2, 3 części i rozłupuje się
na klinie rozłupnikiem lub nożem. Po odpowiednim zestruganiu strony odrdzeniowej ręcznie
ośnikiem lub mechanicznie na listwiarce do wymaganej grubości uzyskuje się listwy zwane
szplisami. Listwy używa się np. do produkcji obręczy, do wzmacniania szkieletów mebli
wyplatanych oraz innych konstrukcji wyrobów koszykarsko-plecionkarskich.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zastosowanie mają taśmy?
2. Wymień materiały, z których produkuje się taśmy.
3. Wymień czynności stosowane w produkcji taśm.
4. W jaki sposób nawilża się wiklinę do produkcji taśm?
5. Jakich narzędzi i maszyn używa się przy łupaniu prętów i kijów wiklinowych?
6. Jakich narzędzi i maszyn używa się do taśmowania łupków?
7. Jakich przyrządów używa się do zwężania taśm?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ręczne łupanie prętów wiklinowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) nawilżyć pręty przeznaczone do łupania,
4) odciąć wierzchołki prętów na takiej wysokości, by średnica pręta w miejscu cięcia miała

ok.3 mm,

5) nadłupać część wierzchołkową pręta nożem na trzy części,
6) wprowadzić rozłupnik trójdzielny między nacięte części pręta i przesuwając w kierunku

odziomka rozłupać pręt,

7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
9) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zbiornik do uplastyczniania wikliny,

–

nóż,

–

sekator,

–

suwmiarka,

–

rozłupnik trójdzielny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj ręczne taśmowanie łupków prętów wiklinowych na taśmę liczkową i duszkową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przygotować do pracy taśmownik (oczyścić taśmownik, sprawdzić ostrość noża, ustawić

nóż na żądaną grubość taśmy),

4) przygotować łupki wiklinowe,
5) przeciągnąć łupki przez szczelinę w taśmowniku częścią liczkową do dołu zestrugując

część odrdzeniową,

6) otrzymane taśmy liczkowe wysuszyć do stanu powietrzno-suchego,
7) część odrdzeniową (duszkową) przeciągnąć ponownie przez szczelinę w taśmowniku

uzyskując taśmę duszkową,

8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
10) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

taśmownik,

–

suwmiarka.

Ćwiczenie 3

Wykonaj brzegowanie /zwężanie/ taśmy liczkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) przygotować do pracy zwężacz (oczyścić części robocze zwężacza, sprawdzić stan noży,

ustawić noże na żądaną szerokość taśmy ),

4) przygotować taśmy do brzegowania,
5) przeciągnąć pomiędzy pionowo ustawionymi ostrzami zwężacza przygotowane taśmy,
6) zwężone i wyrównane taśmy wysuszyć,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
9) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zwężacz,

–

suwmiarka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, zastosowanie taśmy?

2) wymienić materiały, z których produkuje się taśmy?

3) wymienić czynności stosowane przy produkcji taśm?

4) określić sposób nawilżania wikliny do produkcji taśm?

5) określić jakich narzędzi i maszyn używa się do łupania prętów i kijów

wiklinowych?

6) określić jakich narzędzi i maszyn używa się do taśmowania łupków?

7) określić jakich przyrządów używa się do zwężania taśm?











„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Wykończenie wyrobów gotowych

4.5.1. Materiał nauczania

W procesie produkcyjnym wyrobów koszykarsko-plecionkarskich sposób wykończenia

ma największy wpływ na jakość i estetykę gotowego wyrobu.

Do czynności wykończeniowych w produkcji koszykarskiej zaliczamy:

−

czyszczenie,

−

mycie,

−

suszenie,

−

uszlachetnianie.

Czyszczenie – polega na przycinaniu wystających końców użytych materiałów tak, aby

nie wystawały poza powierzchnię ścianek wyrobu. Czynność tą wykonuje się ostrym nożem
lub sekatorem, przy samej ścianie tak, aby każdy skośnie przycięty koniec opierał się
o osnowę konstrukcji nośnej. Przycinanie wykonuje się po stronie wewnętrznej i zewnętrznej
bardzo starannie i ostrożnie, aby nie przeciąć splotu wątka.

Mycie − kąpiel i szczotkowanie w wodzie zimnej lub ciepłej z dodatkiem detergentów,

roztworze kwasu szczawiowego lub kwasku cytrynowego.

Suszenie – wyrób wiklinowy po wypleceniu posiada dużą wilgotność w wyniku nawilżania

materiałów i wyrobu w toku produkcyjnym. W takim stanie nie nadaje się do magazynowania,
ponieważ może zapleśnieć. Dlatego wyrób należy wysuszyć do stanu powietrzno-suchego, czyli
wilgotności ok.18%. Suszenie wyrobów można przeprowadzać w naturalny sposób; na wolnym
powietrzu, pod wiatami, w przewiewnych pomieszczeniach lub sztucznie w suszarniach.

Uszlachetnianie – po wysuszeniu wyrobów niektóre z nich poddaje się uszlachetnianiu.

W procesie uszlachetniania wyrobów koszykarsko-plecionkarskich wyróżnia się:

−

bielenie

−

barwienie,

−

malowanie,

−

lakierowanie,

−

zdobienie.

Bielenie polega na usuwaniu niektórych wad w postaci plam, przebarwień, zabrudzeń,

które powstały w trakcie obróbki surowca oraz w toku produkcyjnym wyrobu. Do wybielania
wyrobów można stosować metodę siarkowania, chlorowania i utleniania. Po wybieleniu
wyrób należy wypłukać w wodzie i wysuszyć.

Barwienie ma na celu zmianę barwy materiału, wzmocnienie lub wyrównanie naturalnej

barwy materiału, w niektórych przypadkach zatuszowanie wad materiału. Do barwienia
wyrobów koszykarskich można stosować barwniki pochodzenia roślinnego oraz barwniki
syntetyczne (bejce), rozpuszczalne w wodzie lub spirytusie.

Malowanie polega na pokryciu całej powierzchni wyrobu farbą. Zaleca się dwukrotne

malowanie wyrobu cienką warstwą farby. Rozróżnia się następujące sposoby malowania:
1. malowanie ręczne − pędzlem,
2. malowanie mechaniczne − natryskiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lakierowanie polega na naniesieniu cienkiej warstwy bezbarwnego lub kolorowego

lakieru na całą powierzchnię wyrobu w celu nadania połysku, zabezpieczenia przed
odbarwieniem, zwiększenia wytrzymałości wyrobu, a w szczególności wiązadeł, splotów
tworzących, uchwytów itp.

Wyroby przeznaczone do lakierowania muszą być czyste i suche. Do lakierowania można

stosować wszystkie lakiery przeznaczone do drewna, najlepiej ekologiczne.

Lakierowanie wykonuje się następującymi sposobami:

1. nanoszenie ręczne − pędzlem
2. nanoszenie mechaniczne − natryskiem

Zdobienie polega na uzupełnieniu wyrobu okuciami, zamkami oraz innymi metalowymi

elementami, upinaniu podszewki itp.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób można wykończyć wyrób koszykarsko – plecionkarski?
2. Na czym polega czyszczenie wyrobu gotowego?
3. W jakim celu stosuje się suszenie wyrobów koszykarsko-plecionkarskich?
4. Jakie procesy zaliczamy do uszlachetniania wyrobów gotowych?
5. W jakim celu stosuje się:

a) barwienie?
b) bielenie?
c) malowanie?
d) lakierowanie?

6. Na czym polega bielenie wyrobu?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie1

Wykonaj czyszczenie gotowego wyrobu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) sprawdzić i przygotować narzędzia,
3) wyczyścić wyrób gotowy,
4) sprawdzić poprawność wykonanego ćwiczenia,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
7) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

sekatory,

–

noże,

–

zbiornik do uplastyczniania materiałów plecionkarskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj suszenie wyrobu gotowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania (rozdział 4.5.1),
2) zorganizować stanowisko do suszenia,
3) wysuszyć wyroby gotowe do wilgotności ok. 18% - stanu powietrzno suchego,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,
6) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

Poradnik dla ucznia (rozdział 4.5.1),

–

oprzyrządowanie i sprzęt pomocny przy suszeniu wyrobów.

Ćwiczenie 3

Wykonaj barwienie wyrobu barwnikiem rozcieńczonym w wodzie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić plan pracy,
2) zorganizować stanowisko pracy,
3) wyrób namoczyć w ciepłej wodzie,
4) rozpuścić barwnik w odpowiedniej ilości wody i zagotować roztwór,
5) wstawić wyrób do gorącego roztworu i pozostawić do wystudzenia,
6) wyjąć wyrób i spłukać zimną wodą,
7) wysuszyć zabarwiony wyrób,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny wykonania ćwiczenia,
10) przestrzegać przepisy bhp, ochrony ppoż.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

barwnik,

–

pojemnik bo barwienia,

–

pojemnik do płukania,

–

urządzenie do podgrzewania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić

sposoby

wykończenia

wyrobów

koszykarsko

–

plecionkarskich?

2) określić w jaki sposób wykonuje się czyszczenie wyrobów gotowych?

3) uzasadnić w jakim celu stosuje się suszenie wyrobów koszykarsko –

plecionkarskich?

4) wymienić procesy uszlachetniania gotowych wyrobów?

5) określić cel stosowania:

a) barwienia?
b) bielenia?
c) malowania?
d) lakierowania?

6) wyjaśnić na czym polega bielenie wyrobu?














„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania dotyczące wykonywania prac przygotowawczo-wykończeniowych

związanych z wytwarzaniem wyrobów koszykarsko – plecionkarskich. Zadania: 5, 11, 13
są to pytania z luką. Zadania: 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22
są pytaniami wielokrotnego wyboru, z których, jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
–

w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłowe odpowiedzi X (w przypadku
pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową),

–

w pytaniach z luką wpisz odpowiedź w wyznaczone pole.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Warsztat koszykarski to:

a) pomieszczenie pracy koszykarza.
b) magazyn wyrobów gotowych.
c) stół do wykonywania czynności koszykarskich.
d) zakład produkujący wyroby koszykarskie.

2. Przedstawione na rysunku narzędzia to:

a) ubijaki.
b) klucze płaskie.
c) wyginacze.
d) młotki.

3. Ławka koszykarska z narzędziownikiem służy do:

a) przechowywania wyrobów i narzędzi.
b) przechowywania szablonów i narzędzi.
c) siedzenia i przechowywania podręcznych narzędzi.
d) przechowywania materiałów pomocniczych i narzędzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Zbiornik do uplastyczniania w pracowni koszykarsko-plecionkarskiej służy do:

a) nawilżania materiałów plecionkarskich.
b) przechowywania wody na wypadek awarii.
c) celów przeciwpożarowych.
d) mycia wyrobów w roztworze kwasu szczawiowego.

5. Oprzyrządowanie

pomocnicze

(szablony,

formy,

wałki)

usprawniają

pracę

i …………………… zachowanie …………….. i …………......... całej partii wyrobów.

6. Która czynność związana jest z przygotowaniem materiałów plecionkarskich do produkcji?

a) wstępne sortowanie.
b) czyszczenie.
c) lakierowanie.
d) taśmowanie.

7. Sortowanie wstępne materiałów polega na:

a) wydzieleniu materiałów na osnowy, wątek.
b) sortowaniu na długość.
c) sortowaniu ilościowym.
d) sortowaniu jakościowym.

8. Moczenie materiału plecionkarskiego w celu nadania mu plastyczności to:

a) taśmowanie.
b) zwężanie.
c) uplastycznianie.
d) łupanie.

9. Czas moczenia wikliny zależy od:

a) koloru wikliny.
b) grubości wikliny.
c) jakości wikliny.
d) można moczyć bez ograniczeń czasowych.

10. Jaką ilość wikliny należy uplastyczniać jednorazowo?

a) tyle, ile zmieści się w zbiorniku do moczenia.
b) wystarczającą do produkcji jednego wyrobu.
c) taką, którą można zużyć w ciągu jednego dnia.
d) dwukrotnie większą od potrzebnej do produkcji jednego wyrobu.

11. Szablonem nazywamy płaskie elementy …………….…….. lub …………………….

dostosowane ……………..………. i …………………………do górnych krawędzi wyrobu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Przedstawiony na rysunku szablon to:

a) szablon półokrągły.
b) szablon czworokątny.
c) szablon okrągły.
d) szablon owalny.

13. Formy

są

wykonane

...........................................,

......................................

lub............................................. o kształcie i wymiarach wewnętrznych wyrobu.

14. Rysunek przedstawia formy:

a) pełne.
b) wieloczęściowe.
c) ażurowe.
d) mieszane.

15. Obróbka łupków na grubość to:

a) lakierowanie.
b) bielenie.
c) cięcie.
d) taśmowanie.

16. Proces

technologiczny

polegający

promieniowym

dzieleniu

materiału

plecionkarskiego wzdłuż jego osi na części to:
a) taśmowanie.
b) łupanie.
c) skrawanie.
d) zwężanie.

17. Do ręcznego łupania prętów niezbędny jest:

a) taśmownik
b) piła ręczna,
c) rozłupnik,
d) ośnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. „Taśmowanie”to proces technologiczny polegający na wytworzeniu:

e) dartki drzewnej.
b) taśmy plecionkarskiej.
c) uchwytu plecionkarskiego.
e) elementu konstrukcyjnego.

19. Maszyny niezbędne do mechanicznej obróbki łupków na grubość to:

a) skrawarka obwodowa.
b) strugarka wyrówniarka.
c) pilarka tarczowa.
d) taśmiarka.

20. Wykończyć wyrób koszykarsko – plecionkarski można poprzez:

a) magazynowanie.
b) uszlachetnianie.
c) uplastycznianie.
d) pakowanie.

21. Czyszczenie wyrobów plecionkarskich polega na:

a) szczotkowaniu w celu usunięcia zanieczyszczeń,
b) obcinaniu końców tworzywa plecionkarskiego wystającego poza powierzchnię

ścianek wyrobu,

c) myciu wyrobu gotowego z zabrudzeń powstałych w procesie wyplatania.
d) wybieleniu wyrobu gotowego.

22. Procesem uszlachetniającym wyrób jest:

a) taśmowanie.
b) suszenie.
c) barwienie.
d) pakowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...........................................................................................................

Wykonywanie

prac

przygotowawczo-wykończeniowych

związanych

z wytwarzaniem wyrobów koszykarsko – plecionkarskich

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz odpowiedź lub wpisz brakujące części zdania.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Oprzyrządowanie pomocnicze (szablony, formy, wałki)
usprawniają pracę i ………........................ zachowanie
...............................i ............................. całej partii wyrobów.

10.

11.

Szablonem nazywamy płaskie elementy .......................... lub
....................................... dostosowane .................................
i ........................................ do górnych krawędzi wyrobu.

12.

13.

Formy są wykonane z ..................................., ........................
..................................... lub ................................... o kształcie
i wymiarach wewnętrznych wyrobu.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Kański B.: Koszykarstwo. PWSZ, Warszawa 1959
2. Kończak T., Korpetta W., Mądrzyk J.: Technologia wikliniarstwa i plecionkarstwa. WSiP,

Warszawa 1979

3. Kończak T., Żurowski J.,: Materiałoznawstwo wikliniarskie i plecionkarskie. WSiP,

Warszawa 1978

4. BN-69/8460-07 Czynności plecionkarskie. Nazwy i określenia.
5. BN-75/9225-08 Taśmy wiklinowe.
6. Informator o egzaminie potwierdzającym kwalifikacje zawodowe. Koszykarz-

plecionkarz 742[02] Warszawa 2003