Nomenklatura:
Zestaw urzędowo zarejestrowanych nazw.
Zestaw stanowisk w życiu publicznym / gospodarczym, których objęcie / piastowanie było uwarunkowane zgodą („rekomendacją”) komitetu partyjnego odpowiedniego szczebla.
Grupa ludzi, która ciesząc się zaufaniem komitetów partyjnych mogła obejmować stanowiska z punktu 2.
Sektor państwowy przemysłowy (97% zatrudnienia poza rolnictwem).
prezydium rządu biuro polit. KC
minist. branżowe
zjednoczenia
przedsiębiorstwa
Ministerstwo branżowe - wybranej dziedziny przemysłu. Były tu ciągłe reorganizacje.
Zjednoczenia grupowane były najczęściej według kryterium podobieństwa produktu finalnego przedsiębiorstw. Miały charakter socjalistycznych karteli.
Sektor niepaństwowy (dyskryminowany)
działalność drobnotowarowa
działalność drobnokapitalistyczna
(3% udział w zatrudnieniu poza rolnictwem i podobny udział w tworzeniu dochodu narodowego).
Szczeble hierarchii administracji gospodarczej:
ministerstwa branżowe
zjednoczenia (centralne zarządy, zrzeszenia, WOGi (wielkie organizacje gospodarcze)
przedsiębiorstwa (często wielozakładowe)
Zasada specjalizacji i kooperacji (przeciwstawna zasadzie konkurencji):
Decyzje o:
profilu produkcji
źródłach zaopatrzenia
kanałach zbytu
podejmowane nie samodzielnie przez przedsiębiorstwo, ale przez wyższy szczebel administracji gospodarczej.
Skutki systemu:
marnotrawstwo zasobów (energochłonność 3,5 - 7 razy większa w RWPG niż na Zachodzie)
tezauryzacja siły roboczej - na skutek nierytmiczności pracy, rytm pracy: spjaczka (śpiączka - brak surowców), gorjatka (gorączka - robota, bo dostali surowce), lichoradka (agonia z pracy, bo trzeba było wykonać lub przekroczyć plan).
zanik innowacyjności (innowacje przez imitacje) - np. samochody
niska jakość - malejący udział w międzynarodowym podziale pracy, ogromne zadłużenie (nominalnie większe niż pomoc USA z planu Marshalla 26:19 mld USD). Udział w handlu światowym RWPG malał podczas, gdy udział w produkcji był od niego znacznie większy.
Klasyfikacja innowacji:
innowacje przyrostowe (inkrementalne) - występują w systemie rynkowym w samodzielnych przedsiębiorstwach, finansowane z odpisów amortyzacyjnych, wprowadzane w sposób zdecentralizowany, mają charakter drobnych ulepszeń wykonywanych ciągle
innowacje skokowe (dyskretne, jak w statystyce - zmienna skokowa) - sztandarowe inwestycje finansowane ze scentralizowanych funduszy, związane często z zakupem licencji. Często finansowane przez przechwytywanie funduszy amortyzacyjnych innych przedsiębiorstw (np. przy budowie Huty Katowice).
Skutki innowacji skokowych:
dysproporcje rozwoju technicznego w poszczególnych branżach przemysły wynikające z braku swobody przedsiębiorstwa w wydawaniu funduszy (dekapitalizacja wielu przedsiębiorstw)
radykalne zwiększenie importochłonności gospodarki, często dla zapewnienia surowców wymaganej jakości
gigantomania, np. koszty benzyny potrzebnej do dowiezienia mleka do wielkiej mleczarni przewyższające jej zyski
4 problemy gospodarki realnego socjalizmu:
struktura własności - wynik oficjalnej doktryny, dominacja sektora państwowego z wyjątkiem rolnictwa. Trudno mówić o majątku, bo nie było sensownej wyceny, ale 70% ogółu zatrudnionych pracowało na państwowym. Zatrudnienie prywatne było jednak coraz bardziej tolerowane.
struktura organizacyjna - omówiona wyżej
struktura wielkości przedsiębiorstw - dominacja wielkich przedsiębiorstw, 70% zatrudnionych w firmach powyżej 100 pracowników (normalnie 20-40 %). Był niedobór małych, a szczególnie średnich przedsiębiorstw (20-500 osób).
struktura gałęziowa gospodarki - nieprzezwyciężenie przeludnienia wsi, wiele chłoporobotników, niedorozwój urbanizacji. Niedorozwój usług (poniżej 15% w strukturze zatrudnienia), nadmiar ludzi zatrudnionych w przemyśle, szczególnie w przemyśle surowcowym i ciężkim, chemicznym (np. produkcja nawozów). Niedorozwinięty przemysł precyzyjny i konsumpcyjny (też opakowań).
Pakiet stabilizacyjny Leszka Balcerowicza:
Punkt wyjścia.
To gospodarka komunistyczna. Trudności punktu wyjścia to:
niepowodzenia poprzednich prób przezwyciężenia niedoborów / inflacji - protesty społeczne 1970, 1976, 1980, 1988.
brak zaplecza polityczno - organizacyjnego (prócz związków zawodowych)
miesięczna skala inflacji 40-60% od sierpnia 1989
dolaryzacja gospodarki: VI 89 1$=2.500 zł, X 89 1$=14.500 zł
niedobór infrastruktury instytucjonalnej (mentality gap)
W sierpniu 1989 uwolniono ceny żywności, inflacja miesięczna przekroczyła 30% (w październiku ok. 60%).
Zaplecze polityczne opozycji antykomunistycznej.
Po roku 1981:
grupy liberalne - studiowanie teorii praw własności (Jadwiga Staniszkis, L. Balcerowicz, J. Lewandowski, J. Szomburg)
Krakowskie Towarzystwo Gospodarcze - otwarte wspieranie prywatnej przedsiębiorczości (T. Syryjczyk, M. Dzielski)
Warszawskie Towarzystwo Przemysłowe
Narzędzia polityki monetarnej.
...
Narzędzia polityki fiskalnej.
...
Polityka dochodowa.
...
do Ćwiklińskiego w auli O. przez 4 tygodnie.