Filar III
Przystąpienie do III filaru zreformowanego systemu emerytalnego jest całkowicie dobrowolne. Trzeci filar ma charakter kapitałowy i jest zarządzany przez prywatne instytucje. Jego celem jest zapewnienie osobom ubezpieczonym uzupełnienia przyszłej emerytury z I i II filaru, która według wstępnych analiz może wynosić zaledwie 50 - 60% ostatnio otrzymywanego wynagrodzenia.
Im wcześniej tym lepiej
Należy jednak pamiętać, że wskaźnik wysokości przyszłej emerytury z I i II filaru będzie tym mniejszy, im wyższe zarobki osiągało się przed przejściem na emeryturę. Dzieje się tak, gdyż ZUS pobiera składki tylko od 30-krotności średniej krajowej pensji. Jeżeli w ciągu roku zarabia się np. 40 średnich pensji, to emerytura i tak zostanie wyliczona ze składki pobieranej od 30-krotności średniej, krajowej pensji. Osiągając ten limit, nie płaci się składek, przez co wzrasta efektywna wartość poborów. Chcą zapewnić sobie środki finansowe na "jesień życia" powinno się przynajmniej część składki powiększającej pensję przeznaczyć na III filar. Im wcześniej podejmie się decyzję o oszczędzaniu w ramach produktów i usług III filaru, tym wyższa będzie wartość przyszłej emerytury.
Dodatkowe zabezpieczenie
Dobrowolnym zabezpieczeniem standardu życia po zakończeniu aktywności zawodowej mogą być środki z Pracowniczego Programu Emerytalnego, czy też Grupowego Ubezpieczenia na Życie, np. z funduszem inwestycyjnym i Pracownicze Programy Oszczędnościowe.
Funkcjonowanie PPE
W ramach III filaru funkcjonują Pracownicze Programy Emerytalne. Pracodawca, oprócz płacenia obowiązkowej składki emerytalnej, może zdecydować o płaceniu na rzecz pracownika dodatkowej składki.
Pracownicze Programy Emerytalne są formą zorganizowanego, grupowego oszczędzania z przeznaczeniem na przyszłą emeryturę. Tworzenie i uczestnictwo w PPE jest dobrowolne.
Funkcjonowanie Pracowniczych Programów Emerytalnych reguluje ustawa z 22 sierpnia 1997 roku o pracowniczych programach emerytalnych.
Na program składają się:
zakładowa umowa emerytalna - pracodawcy z reprezentacją załogi,
umowa pracodawcy z instytucją finansową - z zakładem ubezpieczeń, towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych lub funduszem inwestycyjnym,
pracownicza umowa emerytalna - pracodawcy z pracownikiem.
Filar III
Formy tworzenia PPE
Działające tylko w ramach III filaru Pracownicze Programy Emerytalne mogą być prowadzone w jednej spośród czterech dopuszczanych przez ustawę z 22 sierpnia 1997 roku form:
Formy kapitałowe
pracowniczy fundusz emerytalny,
umowa o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego.
Formy ubezpieczeniowe
umowa grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń,
umowa grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie z towarzystwem ubezpieczeń, na podstawie której pracownicy staną się jego członkami.
Pracodawca w ramach wybranej formy Pracowniczego Programu Emerytalnego może podpisać umowę tylko z jedną instytucją finansową. W przypadku prowadzonego w formie umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego, pracodawca może zawrzeć umowy z różnymi towarzystwami funduszy inwestycyjnych, o ile są one zarządzane przez to samo towarzystwo.
Umowy grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie pracowników z zakładem ubezpieczeń lub towarzystwem ubezpieczeń wzajemnych, podpisywane w ramach PPE mogą być zawierane tylko dla grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie oraz dodatkowo, dobrowolnie z ubezpieczeniem wypadkowym i chorobowym - jeżeli są one uzupełnieniem grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie.
Uczestnicy PPE
Uczestnikiem Pracowniczego Programu Emerytalnego może zostać osoba zatrudniona u pracodawcy lub u kilku pracodawców na podstawie umowy o pracę, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli jest z tego tytułu objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi, oraz osoba zatrudniona na podstawie umowy zawartej w wyniku powołania lub wyboru do organu reprezentującego osoby prawne, w tym kontraktu menedżerskiego.
Pracodawca może być także uczestnikiem PPE, o ile prowadzi program emerytalny dla swoich pracowników, spełnia warunki zawarte w zakładowej umowie emerytalnej oraz wypełni deklarację uczestnictwa.
Będąc zatrudnionym u kilku pracodawców prowadzących PPE, bez względu na wymiar czasu pracy, można w tym samym czasie uczestniczyć w kilku programach prowadzonych przez poszczególnych pracodawców.
Filar III
Tworzenie PPE
Pracowniczy Program Emerytalny może utworzyć pracodawca lub łącznie co najmniej dwóch pracodawców, zatrudniających każdy co najmniej 5 pracowników, oraz pracodawca zatrudniający co najmniej 3 pracowników, jeżeli prowadzi działalność nieprzerwanie od 3 lat.
PPE rozpoczyna działalność z chwilą wpisu przez Komisję Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych do rejestru Pracowniczych Programów Emerytalnych.
Składki w PPE
Zgodnie z ustawą do Pracowniczych Programów Emerytalnych mogą być wnoszone dwa rodzaje składek:
obowiązkowa składka podstawowa opłacana przez pracodawcę - jej wysokość ustala się procentowo od wynagrodzenia. Składka nie może być wyższa niż 7% wynagrodzenia. Nie ma obowiązku odprowadzania jej do ZUS,
składka dodatkowa dobrowolnie deklarowana przez pracownika pochodząca z jego wynagrodzenia - może być ona ustalana kwotowo lub procentowo. Składka jest potrącana z wynagrodzenia brutto.
SKŁADKA PODSTAWOWA |
SKŁADKA DODATKOWA |
Finansowana przez pracodawcę |
Finansowana przez uczestnika pracowniczego programu z jego wynagrodzenia |
Nie może przekraczać 7% wynagrodzenia uczestnika |
Deklarowana w dowolnej wysokości przez pracownika (ale nie wyższa niż jego wynagrodzenie otrzymywane w danym zakładzie pracy) po opodatkowaniu |
Nie stanowi podstawy ustalenia obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne |
Stanowi część wynagrodzenia i wchodzi do podstawy ustalenia obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne |
Wysokość składki jest określana jako jednakowy dla wszystkich uczestników procent ich wynagrodzenia |
Wysokość składki może być określona indywidualnie przez każdego uczestnika kwotowo lub procentowo od jego wynagrodzenia |
Wysokość składki określa zakładowa umowa emerytalna |
Wysokość składki deklaruje uczestnik w deklaracji uczestnictwa do pracowniczego programu (minimalna możliwa do zadeklarowania wysokość składki jest określona w zakładowej umowie emerytalnej) |
Filar III
Dysponowanie środkami z PPE
Oszczędności zgromadzone w PPE podlegają:
wypłacie uczestnikowi lub osobom uposażonym (wypłata),
przeniesieniu do innego PPE (wypłata transferowa),
zwróceniu uczestnikowi - jedynie w przypadku, kiedy uczestnik wypowie udział w PPE w związku z likwidacją pracowniczego programu w skutek spadku wartości środków wniesionych w ramach programu poniżej kwoty ustalonej w umowie z instytucją finansową inwestującą środki uczestników PPE (o ile nie zachodzą przesłanki do wypłaty transferowej).
Wypłata środków następuje automatycznie po ukończeniu przez uczestnika 70 lat. Wcześniejsza wypłata może nastąpić na wniosek uczestnika o ile:
uczestnik programu ukończył 60 lat,
uzyskał wcześniejsze uprawnienia emerytalne lub uprawnienia do świadczenia rentowego z tytułu niezdolności do pracy,
nastąpi likwidacja instytucji finansowej zarządzającej środkami w ramach programu,
nastąpi śmierć uczestnika programu (na rzecz osób uposażonych lub spadkobierców).
Oszczędności zgromadzone w na indywidualnym koncie w programie mogą zostać wypłacone jednorazowo bądź w ratach, w gotówce lub przelewem.
Wypłata transferowa
Wypłata transferowa następuje w przypadku ustania uczestnictwa w dotychczasowym programie i przystąpienia pracownika do nowego pracowniczego programu, np. w wyniku zmiany pracodawcy, czy też bankructwa instytucji obsługującej PPE.
Bankructwo instytucji obsługującej PPE
W przypadku, likwidacji instytucji obsługującej PPE kapitał uczestnika nie przepada i może zostać przekazany w formie wypłaty transferowej do innej wybranej instytucji obsługującej program.
W przypadku, gdy nie podejmie się decyzji o wypłacie transferowej do innej instytucji, kapitał zostanie wypłacony uczestnikom programu.
Bankructwo instytucji obsługującej PPE
W przypadku, likwidacji instytucji obsługującej PPE kapitał uczestnika nie przepada i może zostać przekazany w formie wypłaty transferowej do innej wybranej instytucji obsługującej program.
W przypadku, gdy nie podejmie się decyzji o wypłacie transferowej do innej instytucji, kapitał zostanie wypłacony uczestnikom programu.
Inwestycje indywidualne
Podstawą III filaru są PPE, jednak doradcy inwestycyjni zalecają uzupełnianie kapitału kumulowanego na przyszłą emeryturę poprzez dodatkowe dobrowolne oszczędzanie.
Inwestycje samodzielne wymagają dużego zdyscyplinowania, jednak umożliwiają wybór formy oraz strategii oszczędzania. Do najpopularniejszych indywidualnych inwestycji należą: lokaty bankowe, w tym szczególnie lokaty rentierskie, bony skarbowe, obligacje, jednostki uczestnictwa w TFI, akcje spółek notowanych na GPW oraz ubezpieczenia na życie
Inwestycje wspierane doradztwem, np. poprzez biuro maklerskie, umożliwiają angażowanie pieniędzy na rynkach kapitałowych. Z tą formą inwestowanie wiąże się jednak większe ryzyko.
Należy pamiętać, że obecnie większość indywidualnych inwestycji jest obciążonych 20% zryczałtowanym podatkiem dochodowym. Jedynie do końca 2003 roku zwolnione będą z opodatkowania dochody uzyskane na giełdzie papierów wartościowych.
Lokata rentierska
Zasada lokaty rentierskiej polega na tym, że odsetki nie są dopisywane do kwoty lokaty (nie są kapitalizowane), powiększając kapitał, ale są naliczane co miesiąc, kwartał lub pół roku i przelewane na wskazany rachunek. Nie zawsze musi to być rachunek osoby zakładającej lokatę. Czasem można wyznaczyć rentiera - osobę (np. dziecko), na której konto będą przelewane naliczone odsetki.
Lokatę rentierską można założyć najczęściej na 12- lub 24-miesiące, w nielicznych bankach czas jej trwania może wynosić nawet 10 lat.
Taka forma lokaty sprawdza się szczególnie przy dużych kwotach.
Filar III - Omówienie
1