SPOŁECZNE NAUCZANIE LEONA XIII
Leon XIII na tle kwestii robotniczej, różnych kierunków filozoficzno-społecznych i różnych chrześcijańskich orientacji społecznych zainicjował wypracowanie stanowiska Kościoła wobec aktualnych problemów społeczno-gospodarczych. W encyklice Humanum genus (1884) wskazał na potrzebę powołania struktur pośrednich w państwie i nowych form organizacji społecznej. W encyklice Immortale Dei (1885) podjął zagadnienie chrześcijańskiej nauki o państwie. Państwo jest społecznością naturalną, suwerenną i doskonałą. Obowiązkiem państwa jest troska o dobro wspólne wszystkich obywateli (dobrem tym jest także religia) i pokój. Władza pochodzi pośrednio od Boga, od woli ludu zaś zależy ustrój państwa i formy rządów. Chociaż Leon XIII zajmuje neutralne stanowisko w kwestii ustroju państwa, to jednak opowiada się za demokratycznymi formami władzy.
Opowiada się za współpracą Kościoła z państwem i oparciem relacji między nimi na konkordacie. Zachęca katolików do brania udziału w życiu politycznym. W encyklice Libertas (1888) przedstawia chrześcijańską koncepcję wolności i odrzuca liberalizm. Wolność wiąże z prawdą i dobrem. To prawda ma prawo do tego, aby być głoszona, a nie fałsz. Ze względu na dobro wspólne opowiada się jednak za tolerancją wobec religii błędnych. W encyklice Sapientiae christianae (1890) precyzuje obowiązki chrześcijanina-obywatela, podkreśla, że sposobem uniknięcia zła społecznego jest przyjęcie i stosowanie podstawowych zasad moralnych. Przestrzega przed instrumentalizacją Kościoła w życiu politycznym. Kościół chce współpracować ze wszystkimi ustrojami, które szanują wolność sumienia, służą rozwojowi człowieka i akceptują podstawowe zasady moralne.
Najważniejszą encykliką społeczną Leona XIII jest Rerum novarum, encyklika o kwestii robotniczej (1891). Papież analizuje w niej sytuację społeczno-gospodarczą, wskazuje na przyczyny powstania kwestii robotniczej, krytycznie ocenia liberalizm i socjalizm, przypomina podstawowe zasady społeczne ( godności osoby ludzkiej, dobra wspólnego, prawdy, sprawiedliwości i miłości), określa obowiązki Kościoła, państwa, pracodawców, pracobiorców i związków zawodowych, formułuje prawa społeczne człowieka i sugeruje praktyczne rozwiązania kwestii robotniczej. Kościół przyczynia się do rozwiązania kwestii robotniczej przez nauczanie, czyli ukazywanie podstawowych zasad społecznych i krytyczną ocenę błędnych koncepcji, a także przez wychowanie do spełniania obowiązków i praktyczną działalność. Natomiast państwo - przez troskę o dobro wspólne, które jest uzasadnieniem i celem władzy oraz najwyższym prawem, a także przez kodyfikację praw społecznych człowieka i ich skuteczną ochronę. Papież wymienia następujące prawa człowieka: prawo do sprawiedliwej płacy, do własności, do pracy, wypoczynku, godziwych warunków pracy, ochrony zdrowia. Zadaniem związków zawodowych jest ochrona praw robotników, troska o pomyślność całego społeczeństwa i wychowanie religijno-moralne swych członków.
Leon XIII uważa, że rozwiązanie kwestii robotniczej musi nastąpić nie w drodze upaństwowienia własności, lecz uwłaszczenia robotników poprzez sprawiedliwą płacę, pozwalającą im utrzymać siebie, rodzinę i poczynić oszczędności, które umożliwią nabycie własności. Uzasadnieniem prawa do własności prywatnej jest wolność człowieka i osobowy związek między pracą a jej owocem.
Pius XI nazywał encyklikę Rerum novarum "Magna Charta" ustroju społecznego. Do jej treści nawiązują wszystkie encykliki społeczne papieży i dokumenty Soboru Watykańskiego II.