Urazy naczyń
obwodowych, krwotok,
wstrzÄ…s hipowolemiczny
Układ krwionośny może ulec uszkodzeniu z
powodu:
1. Zadziałania od zewnątrz gwałtownego urazu
(pchnięcie ostrym narzędziem, cięcie, postrzał
rozdarcie).
2. Tępego urazu od zewnątrz (uderzenie, cios).
Skóra może przy tym pozostać nieuszkodzona.
3. Zranienia naczyń ostrymi krawędziami złamanej
kości,
4. Samoistnego pęknięcia naczynia na osłabionym
odcinku (w wyniku schorzenia naczynia).
5. Rozerwanie dużych mas tkankowych
Krwawienie
" jest to wydostawanie się krwi poza obręb
uszkodzonego naczynia krwionośnego
- wybroczna krwawa  drobne punktowate wylewy krwi z
naczyń włosowatych w skórze lub błonie śluzowej
- podbiegnięcie krwawe  przedostanie się i gromadzenie
krwi w tkankach miękkich (podskórnie, podtorebkowo)
najczęściej na skutek silnego urazu tępym narzędziem
- krwiak  wylew krwi do tkanek z ich rozsunięciem i
wytworzeniem jamy lub do naturalnych jam ciała np. do jamy
opłucnowej np. urazowe uszkodzenie naczyń krwionośnych
Krwiak może być niebezpieczny jeśli gromadzi się w worku
osierdziowym, lub uciska mózg (krwiak nad lub -
podtwardówkowy, krwiak mózgu)
" Krwotok - jest to wylanie siÄ™ krwi z naczynia
krwionośnego lub serca wskutek urazowego
lub chorobowego uszkodzenia ich ściany;
może być żylny, tętniczy, miąższowy i
sercowy.
·ð nagÅ‚a utrata powyżej 500 ml krwi może stać
siÄ™ niebezpieczna, lecz ubytek krwi do 1
litra, gdy jest on powolny nie stanowi
bezpośredniego zagrożenia życia.
Krwotok
Pamiętaj:
- już 250 ml krwi może zakrwawić ubranie i
miejsce zranienia
- niewielkie krwawienie na głowie  ziejąca
rana  dobrze rozwinięta sieć naczyń
krwionośnych  wystarczy zbliżyć brzegi rany
+ opatrunek ochronny
Bardzo trudno jest ocenić ilość utraconej krwi.
W przypadku krwotoku wewnętrznego jest to
praktycznie niemożliwe.
W ocenie stanu poszkodowanego pomocne sÄ…:
- badanie tętna - przyśpieszenie tętna powyżej 140/min,
- badanie ciśnienia krwi - spadek ciśnienia tętniczego krwi poniżej 80
- 70mm Hg
- słabe, ledwo wyczuwalne tętno na tętnicy promieniowej lub tym
bardziej jego brak,
- badanie stanu świadomości - pobudzenie ruchowe poszkodowanego,
splÄ…tanie psychiczne.
Krwotok bezpośrednio związany jest z uszkodzeniem
narządów wewnętrznych lub/i skóry
" uszkodzenia ciągłości skóry - w tym przypadku
opanowanie krwotoku zwiÄ…zane jest z
zaopatrzeniem zranionego miejsca.
" zaopatrzenie krwotoków wewnętrznych leży w
gestii chirurga, a ratownik zobowiÄ…zany jest do
przestrzegania kilku zasad postępowania
zwiÄ…zanych z
wytrzewieniem, urazem tępym brzucha, raną
penetrującą klatki piersiowej oraz zmiażdżeniem
(przygnieceniem) tułowia.
" Krwotok tętniczy
- ciągły lub tryskający (pulsacyjny) wypływ krwi
- barwa jasnoczerwona
- ilość utraconej krwi zależy od wielkości uszkodzonego
naczynia
" Krwotok żylny
- krew koloru ciemnoczerwonego
- strumień krwi wypływa pod małym ciśnieniem, ciągłą
strużką.
Nie jest regułą , że uszkodzenie tętnicy wywołuje większy
krwotok niż uszkodzenie żyły
- żyła o dużej średnicy krwawi znacznie silniej niż mała
tętnica
- całkowite przerwanie światła tętnicy powoduje skurcz
jej warstwy mięśniowej, co powoduje częściowe lub
całkowite zamkniecie światła naczynia (ustępuje on
potem w nie zaopatrzonych naczyniach, powodujÄ…c
ponowne krwawienie
Duża utrata krwi oraz wstrząs są bezpośrednią
przyczyną zagrożenia życia
·ð organizm czÅ‚owieka może znieść nawet dużą utratÄ™
krwi (50 - 60%) jeżeli odbywa się ona powoli w ciągu
36  47 godzin
·ð powolna utrata okoÅ‚o 40% krwi w ciÄ…gu kilku godzin
(u dorosłego człowieka jest to 1 - 2 litrów) zwykle
powoduje śmierć
Krwotok z dużych naczyń (tętnica ramienna, udowa,
szyjna wspólna) może spowodować wykrwawienie w
ciÄ…gu kilku minut
Brak wypełnienia łożyska naczyniowego powoduje
zatrzymanie akcji serca i śmierć.
Postępowanie w przypadku krwotoku
W czasie zaopatrywania ran należy pamiętać aseptyce -
rękawiczki gumowe
·ð w lekkim krwotoku z ran skóry krew sÄ…czy siÄ™
kroplami - ustaje on zwykle samoistnie po kilku
minutach - ranę należy zabezpieczyć na czas
transportu jałowym opatrunkiem
·ð silny krwotok, w którym krew wypÅ‚ywa z rany
ciągłym strumieniem lub tryska z rany pulsując,
wymaga natychmiastowego zatamowania przez
miejscowy ucisk rany.
Typowe miejsca
wywierania ucisku w przy-
padkach
krwawienia z uszkodzonej
tętnicy:
A  w okolicy skroni
B  na szyi
C  nad obojczykiem
D  w kącie żuchwy;
E  w dole pachowym
F  w okolicy
pachwinowej
Uciskanie
tętnicy na
ramieniu
Przyciska siÄ™ czterema
palcami jednej ręki przestrzeń
między mięśniem dwugłowym a
mięśniem trójgłowym.
W tym właśnie miejscu
biegnie tętnica ramieniowa, którą
staramy się docisnąć do kości
ramieniowej.
Uciskanie tętnicy na
udzie
Ratownik klęka obok rannego
na wysokości jego klatki
piersiowej
- obydwoma kciukami
uciska tętnicę udową w
połowie pachwiny w
kierunku krawędzi miednicy.
W silnych krwotokach z dużych ran  ucisk miejscowy przez
ratownika czterema palcami najbliższej tętnicy
(ramienna, udowa)
Na ranÄ™; opatrunek uciskowy
1. jałowe gaziki + elastyczna poduszka z drugiego bandaża
(w opatrunku osobistym podwójna warstwa kolorem zielonym do
góry)
2. całość opatrunku mocujemy okrężnymi zwojami bandaża 
najlepiej elastycznego lub chustą trójkątną
3. należy pamiętać aby nie zaciskać mocno obwojów
bandaża,
upośledza to krążenie żylne nasila krwotok i
powoduje zasinienie kończyny, ból, zaburzenia czucia
4. jeśli opatrunek szybko przekrwawia, należy go zdjąć i
skontrolować czy jest założony w prawidłowym miejscu
Opatrunek uciskowy
·ð rozpoczynamy od nakrycia rany jaÅ‚owym
materiałem opatrunkowym stanowiącym część
składową pakietu
·ð jaÅ‚owy opatrunek umocowuje siÄ™ kilku okrążeniami
opaski
·ð nastÄ™pnie nakÅ‚adamy na ranÄ™ drugi zamkniÄ™ty
opatrunek indywidualny i wszystko razem
przyciskamy następnymi obwojami mocno
naciągniętej opaski
Opatrunek uciskowy przy
użyciu dwóch opatrunków
indywidualnych.
Drugi nie otwarty służy za
poduszeczkÄ™ uciskajÄ…cÄ….
Opatrunek uciskowy z użyciem gazy, poduszeczki uciskowej i chusty trójkątnej
·ð ranÄ™ nakrywamy jaÅ‚owÄ…
gazÄ…
·ð na wierzch nakÅ‚adamy
poduszeczkÄ™ uciskowÄ…
(nie rozwinięty opatrunek
osobisty) i przymocowujemy
ją mocno, sfałdowaną w
postaci opaski chustÄ…
trójkątną.
A - w okolicy
ramienia; B - w okolicy
ramienia przy pomocy
chusty;
Postępowanie w przypadku amputacji
- na ranę (kikut) należy założyć uciskowy, jałowy opatrunek i
unieść część ciała, z której fragment został amputowany
- często na skutek odruchowego obkurczenia się tętnic,
krwawienie nie jest duże i daje się je zatrzymać tą metodą
- w razie niepowodzenia należy założyć opatrunek uciskowy
lub jeśli krwawienie nie ustaje opaskę uciskową
- zawsze należy odszukać amputowany fragment tkanki i
przekazać ją lekarzowi.
Amputowaną część kończyny należy:
" owinąć w jałowy gazik/gazę
·ð wÅ‚ożyć bez żadnych zabiegów - nawet zanieczyszczony
do woreczka foliowego.
·ð torebkÄ™ tÄ™ należy umieÅ›cić w drugiej wypeÅ‚nionej wodÄ…
z lodem.
Przedłuża się w ten sposób czas, w którym replantacja
ma szansÄ™ powodzenia
W przypadku braku możliwości oziębienia tkanki,
amputowaną część owija się w jałowy gazik i
transportuje wraz z rannym do lekarza
Opaska zaciskowa (hemostatyczna)
Istnieją pewne pojedyncze przypadki, gdy nie da się nałożyć na
krwawiącą kończynę opatrunku uciskowego
1. Krwotok z rozległej powierzchni rany.
2. Duże ciała obce w ranie.
3. Otwarte złamania z silnym krwawieniem.
4. Rozerwanie tkanek kończyny.
Opaska zaciskajÄ…ca
ramiÄ™
w żadnym wypadku,
ratownik nie
powinien zdejmować
zacisku !!!
Tym sposobem powoduje siÄ™, podobnie jak przy opatrunku
uciskowym, ściśnięcie tkanek w zakresie rany i uszczelnienie
jej od zewnÄ…trz
W nagłym wypadku, kiedy dostarczenie jałowego
materiału miałoby trwać zbyt długo, można ucisnąć silnie
krwawiącą ranę choćby palcami
o przeżyciu rannego bezpośrednio po urazie decyduje niejednokrotnie
ręczny ucisk miejsca krwawienia wykonany przez sanitariusza,
a nawet przez samego poszkodowanego (ten sposób szczególnie
odnosi się do zranień okolic szyi i kończyn), daje to czas na
przygotowanie opatrunku.
Postępowanie z urazami tętnic na etapach ewakuacji
medycznej
W ramach pomocy przedlekarskiej - sanitariusz - na polu walki
zaopatrujemy tylko urazy naczyń z towarzyszącym
krwotokiem
- czasowe opanowanie krwawienia
(opatrunek uciskowy, opaska zaciskajÄ…ca)
- unieruchomienie transportowe zranionej kończyny
- postępowanie przeciwwstrząsowe (płyny), przeciwbólowe
- transport w I kolejności ewakuacji
odnotować czas założenia w karcie ewakuacji, zaznaczyć
na
opasce lub czole rannego
zakładać jak najbliżej rany (podobnie w amputacjach)
Postępowanie z urazami tętnic na etapach ewakuacji
medycznej
W ramach pomocy lekarskiej (bpo)
- kontrola poprawności i celowości (opaska) założonych wcześniej
opatrunków
- ostateczne opanowanie krwawienia (jeśli dotychczas nie wykonano)
" opaskę zdejmujemy jeśli nie było do niej wskazań
" możemy założyć kleszczyki hemostatyczne na naczynie lub podwiązać naczynie,
miejscowy opatrunek uciskowy
- dalsze postępowanie przeciwwstrząsowe (płyny  PWE, Ringer, roztwór soli
fizjologicznej, Dextran, krew w przypadku masywnych krwawień),
- leki przeciwbólowe
- antybiotyki  Penicylina i.v 10  40 mln j/d , AT
- tlen
- unieruchomienie transportowe kończyny
- transport w I kolejności ewakuacji
Masowy napływ rannych  tamowanie krwawienia - pomoc ze wskazań życiowych
Postępowanie z urazami tętnic na etapach ewakuacji
medycznej
W ramach kwalifikowanej pomocy lekarskiej (BPO)
- ostateczne opanowanie krwawienia
- podwiÄ…zanie naczynia,
- wyprowadzenie ze wstrząsu - ok. 40% rannych z uszkodzeniami tętnic jest we
wstrzÄ…sie i wymaga ok. 4 godzin na przygotowanie do zabiegu
rekonstrukcyjnego na wyższym etapie ewakuacji,
- przygotowanie do ewakuacji
- leki przeciwbólowe
- antybiotyki  Penicylina i.v 10  40 mln j/d , AT
- tlen
- transport w I kolejności ewakuacji
Masowy napływ rannych  tamowanie krwawienia - pomoc ze wskazań
życiowych
Postępowanie z urazami tętnic na etapach ewakuacji
medycznej
W ramach specjalistycznej pomocy lekarskiej (DPO)
- ostateczne chirurgiczne opracowanie uszkodzenia tętnic
- podwiązanie naczynia (rozległe zmiażdzenia z ubytkiem naczyń,
proces zapalny w ranie, zbyt długi okres od urazu (DPO 8-12 godz. 
potrzeba ominięcia etapu BPO ?), oderwanie kończyny, choroba
popromienna III st.)
- proteza naczyniowa czasowa
- transport w I kolejności ewakuacji
Masowy napływ rannych  tamowanie krwawienia
- pomoc ze wskazań życiowych
Rozpoznawanie obrażeń tętnic
" Wywiad  wypadek, postrzał, rany odłamkowe
" Ogólne objawy  wstrząs hipowolemiczny
" Miejscowe objawy  krwotok zewnętrzny lub do tkanek
(wzrost obwodu kończyny)
" Ból
" Brak tętna na obwodzie
" Ostre niedokrwienie kończyny
" Rany drążące ( 76%) lub złamania w przebiegu pęczków
naczyniowych
- w ranach postrzałowych tętnica może być uszkodzona nawet kilka
cm od
kanału rany
Rozpoznawanie obrażeń tętnic
" Charakterystyczny dla niedokrwienia kończyny jest ból kurczowy
(może być stały lub brak bólu)
" Brak tętna na obwodzie ? - w 25-30% (do 50%) obrażeń tętnic jest
tętno na obwodzie wyczuwalne
" Brak tętna na zranionej kończynie - na przeciwnej wyczuwalne -
świadczy o uszkodzeniu naczynia
" Skóra niedokrwionej kończyny  blada, zasiniona, marmurkowatość,
obniżenie temperatury, zaburzenia czucia, drętwienie palców (zanik)
" Po 4 godzinach porażenie mięśni  wzmożenie napięcia, przykurcz
zgięciowy
" Brak poprawy ukrwienia kończyny mimo poprawy stanu ogólnego w
czasie resuscytacji