barok053aangelsa

Temat: Jan A. Morsztyn - życie.

Jan Andrzej Morsztyn pochodził z rodziny związanej z arianizmem, ale po
przejściu na katolicyzm zachował tylko powierzchowne cechy dawnej ideologii.
Dzięki zręczności dworaka i sprzyjającym okolicznościom piął się szybko po
szczeblach kariery politycznej. Dwór królewski Jana Kazimierza, z którym był
związany, stanowił ośrodek nie tyle życia umysłowego, co towarzyskiego. W
atmosferze salonów i flirtów mógł powstać tylko taki styl, który wyrażał
błyskotliwość, elegancję i kunszt artystyczny, a pomijał ważne zagadnienia
życia. W twórczości Morsztyna przejawiło się to w błahości treści, przy
równoczesnym przeroście nagromadzonych przenośni, porównań i innych figur
poetyckich (wyliczenia, stopniowania, powtórzenia, kontrasty i paradoksy).
Zebrał swe wiersze w zbiorach "Kanikuła albo psia gwiazda" i "Lutnia". Znaczna
większość utworów była o tematyce miłosnej. Nie chodzi w nich jednakże o proste
wypowiedzenie uczuć do ukochanej. Są to wiersze będące wyrazem flirtu, który
odznacza się dworską elegancją i salonowym dowcipem.

W "Bierzmowaniu" liczne, coraz ciekawsze wyliczenia wdzięków i czarów pięknej
Jagnieszki prowadzą do konkluzji, że jest ona nie tyle dziewczyną, co raczej
ogniskiem, które spala swym żarem zakochanego w niej mężczyznę. "Na kwiatki" -
to urocze cacko poetyckie, gdzie autor zazdrości zerwanym kwiatom, gdyż
wplecione we włosy jego ukochanej będą mogły być bliżej z nią niż on sam. "Do
trupa" - najgłośniejszy sonet Morsztyna. Na zasadzie rozwiniętego porównania
ukazuje najpierw poeta podobieństwo zakochanego do trupa. Następnie posługując
się kontrastem zestawia spokój zmarłego z cierpieniami zakochanego, by
ostatecznie wyciągnąć zaskakujący wniosek, że lepiej być trupem niż kochać bez
wzajemności.

W "Niedostatku" znajdziemy ironiczną uwagę na temat rozsądku i powagi kobiet.
Poeta wylicza szereg zjawisk, które nigdy nie miały miejsca, ale podejrzewa, że
prędzej stać się one mogą rzeczywistością "niźli będzie stateczna która
białogłowa". Inny charakter ma "Pieśń w obozie pod Żwańcem". Widać w niej pewien
przebłysk patriotyzmu, rzadko dochodzący do głosu pod piórem typowego poety
dworskiego. Do ogółu szlacheckiego odnosił się poeta raczej z pogardą, wyraźnie
dającą się tu odczuć, bo do szlachty silniej przemawia "natocz albo nalej" niż
głos wodza wzywającego do walki z wrogiem.

Morsztyn tłumaczył także tragedie francuskie Piotra Corneille'a. J. A. Morsztyn,
choć nie wniósł wielu wartości ideowych na miarę potrzeb ówczesnej Polski, dbał
jednak o piękno form poetyckich, wzbogacał je, podnosił na wysoki poziom artyzmu
i stąd jego wiersze są cenną zdobyczą literatury polskiej.