Szpital jako środowisko zakaz
ne
Podstawy dezynfekcji i sterylizacji
1
W szpitalach, a szczególnie na
niektórych specyficznych dla
leczenia oddziałach (zakaz
nym,
chirurgicznym), istniejÄ…
sprzyjające okoliczności
wniknięcia drobnoustrojów
patogennych do organizmu
ludzkiego.
2
y
ródłem są:
" hospitalizowani chorzy z infekcjami.
" nosiciele,
" środowiska patogenne.
3
" Drogą, którą przenoszą się bakterie, jest
bezpośredni kontakt człowieka z innymi
ludz
mi, a także otaczającymi go
przedmiotami.
4
Uaktywnieniu się drobnoustrojów
chorobotwórczych oraz zwiększeniu
podatności na zakażenia i rozmnażanie się
bakterii sprzyjajÄ…:
" drenaże jam ciała.
" cewnikowanie dużych naczyń, pęcherza
moczowego.
" drenaże przestrzeni zewnątrzoponowej.
" stosowanie respiratorów.
" odżywianie pozajelitowe
" Na oddziałach intensywnej terapii ryzyko
zakażeń jest 10-krotnie większe aniżeli na
innych oddziałach. Do zakażeń
wewnÄ…trzszpitalnych predysponowane sÄ…
oddziały transplantologii, oddziały
oparzeniowe. dializ, dziecięce,
noworodków, wcześniaków. gdzie
przebywajÄ… pacjenci z niedoborami
immunologicznymi.
6
" Niebezpieczeństwami, jakie zagrażają
pacjentom, są powikłania stanowiące
zagrożenie zdrowia, a nawet życia. Do
najczęstszych należą: wstrząs septyczny
wywołany gronkowcem złocistym
bytującym w zakażonej skórze, w ranach.
7
" Do zakażeń szpitalnych należą zakażenia
nie tylko pacjentów, ale także i personelu.
Coraz częściej dochodzi do zakażenia
personelu wirusem wywołującym
zapalenie wÄ…troby. Wirus typu B i C jest
przenoszony przede wszystkim przez
nieodpowiednio wyjałowiony sprzęt
medyczny służący do diagnostyki i
leczenia, a także niezadowalający reżim
sanitarno-higieniczny.
Wśród przyczyn szerzenia się zakażeń
na pierwszym miejscu znajdujÄ… siÄ™:
" nieprzestrzeganie przez personel
podstawowych zasad higieny, w tym brak
higieny rÄ…k, i ignorowanie zasad aseptyki,
" niedostateczne wyposażenie szpitali i
oddziałów w nowoczesny sprzęt
sterylizacyjny, sprzęt jednorazowego
użytku, środki dezynfekcyjne, środki
higieniczne,
9
" zatrudnienie personelu pielęgniarskiego
niezgodne z potrzebami opieki
pielęgniarskiej,
" przestarzałe systemy architektoniczne, w
nich przecinajÄ…ce siÄ™ ciÄ…gi komunikacji i
transportu,
" tradycyjne metody utrzymywania higieny
otoczenia pacjenta, zamiast stosowania
wysoko specjalistycznego sprzętu
czyszczÄ…cego i myjÄ…cego,
10
" brak standardów i procedur postępowania
pielęgniarskiego w szpitalach,
" brak kryteriów jakości pracy
pielęgniarskiej.
11
y
ródłami zakażeń są:
" chorzy z chorobami zakaz
nymi i
inwazyjnymi,
" nosiciele chorób zakaz
nych,
" środowiska wilgotne,
" osoby odwiedzające pacjentów, które mogą
być nosicielami chorób lub
miały kontakt z chorymi zakaz
nie.
12
Do dróg zakażenia należą:
Droga kontaktowa:
" personel medyczny (głównie ręce),
" pacjenci, ich odzież, rzeczy osobiste, ręce,
" insekty (muchy, mrówki faraona, prusaki),
13
" sprzęt medyczny, słuchawki lekarskie,
" sprzęt higieniczny,
" narzędzia i aparatura medyczna,
" preparaty dezynfekcyjne, zakażone,
" mydło w kostce i w pojemniku, ręczniki
wielokrotnego użytku.
14
Droga krwi:
" zakażony materiał biologiczny,
" krew i jej preparaty, zakażone płyny
infuzyjne i leki dotkankowe, niesteryl-
ne narzędzia chirurgiczne.
15
Droga pokarmowa:
" naczynia stołowe, sztućce, zakażona
woda, pokarm zakażony florą bakteryjną
przewodu pokarmowego.
Droga powietrzna:
" kurz, kropelki wydzielin z dróg
16
oddechowych pacjenta, zakażone powietrze.
W zwalczaniu i profilaktyce zakażeń
wewnątrzszpitalnych najważniejszą zasadą
jest:
" bezwzględne stosowanie higieny przez
wszystkie grupy zawodowe, a głównie
przez lekarzy i pielęgniarki, którzy
wykonują badania i zabiegi, bezpośrednio
stykając się z pacjentem i materiałem
zakaz
nym.
17
" W szpitalach powinny powstawać systemy
wykrywania zakażeń oraz systemy oceny
stosowanych procedur w programach
zapobiegających i zwalczających zakażenia
szpitalne. Programy profilaktyki zakażeń i ich
praktyczna realizacja stanowią o bezpieczeństwie
pacjentów i personelu. Wyznacznikiem jakości
programów są standardy i procedury
postępowania higienicznego, dezynfekcyjnego,
aseptycznego i organizacyjnego.
18
Aseptyka i antyseptyka
- podstawowe pojęcia
19
Aseptyka
" jest to postępowanie zapobiegające, nie
dopuszczające do zakażenia
drobnoustrojami środowiska, sprzętu,
materiałów i pacjentów. Jest to
posługiwanie się materiałem i narzędziami
wyjałowionymi  pozbawionymi bakterii,
sporów, wirusów, grzybów.
20
W celu osiągnięcia pełnej jałowości
należy przestrzegać następujących zasad
przygotowania sprzętu:
" dezynfekować w wannach z płynem
dezynfekujÄ…cym,
" czyścić i myć sprzęt mechanicznie, ręcznie przy
użyciu szczotki albo w myjniach
ultradz
więkowych,
" osuszać za pomocą ściereczek lnianych lub
suchym powietrzem, strumieniem powietrza ze
specjalnych pistoletów, specjalnych pompek,
21
" zapakować i zaopatrzyć pakiet wskaz
nikiem
skuteczności sterylizacji,
" sterylizować,
" właściwie przechowywać,
" właściwie transportować,
" właściwie otwierać pakiety, tace, zestawy,
" stosować sprzęt według obowiązujących
procedur.
22
Antyseptyka
" jest to postępowanie zapobiegające
zakażeniom przez niszczenie lub
zahamowanie rozwoju drobnoustrojów
za pomocą środków chemicznych.
23
Dezynfekcja
" jest postępowaniem pozwalającym zmniejszyć
florę bakteryjną patogenną na skórze rąk, z pola
operacyjnego, na narzędziach, przedmiotach,
materiałach. Proces dezynfekcyjny odbywa się
najczęściej przy użyciu środków dezynfekcyjnych.
Wyróżnia się dezynfekcję zwykłą i dezynfekcję o
24
wysokiej skuteczności.
" Dezynfekcja zwykła prowadzi do zniszczenia
form wegetatywnych, lecz nie niszczy
przetrwalników bakterii, prątków, części
wirusów i grzybów.
" Dezynfekcja wysokiego stopnia to zniszczenie
form wegetatywnych bakterii, wirusów, prątków
i enterowirusów.
25
" Pielęgniarka uczestnicząc i wykonując zadania
mieszczÄ…ce siÄ™ w zakresie funkcji terapeutycznej
(diagnostyczno-leczniczej) odpowiedzialna jest za
wykonywanie wszystkich etapów postępowania
dekontaminacyjnego. Kontaminacja oznacza
zanieczyszczenie. Zatem w wyniku procesu
dekontaminacji dochodzi do posługiwania się
obiektami bezbakteryjnymi.
26
Pamiętaj !
" Pielęgniarka przed przystąpieniem do
dezynfekcji obowiązana jest przestrzegać
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Åšrodki dezynfekcyjne sÄ… szkodliwe dla
organizmu ludzkiego i niewłaściwe
obchodzenie się z nimi może powodować
patologiczne reakcje ze strony organizmu.
27
Procesy dezynfekcji,
oczyszczania i sprzÄ…tania w
placówce służby zdrowia
pozwalajÄ… na uzyskanie
następujących efektów:
28
obniżenie liczby drobnoustrojów
do poziomu nie zagrażającego
zdrowiu poprzez:
- higieniczne i chirurgiczne mycie rÄ…k,
- higienÄ™ osobistÄ… pacjenta, stosowanie
środków antyseptycznych,
- higienę pomieszczeń, stosowanie
detergentów, procesów termicznych
i chemicznych,
- dezynfekcję przedmiotów używanych
29
przez chorych,
likwidowanie istniejÄ…cych
zagrożeń w środowisku poprzez:
- dezynfekcję grzybobójczą pomieszczeń
wodolecznictwa, mat łazienkowych, pływalni,
- dezynfekcję prątkobójczą w oddziałach
gruz
liczych - plwociny, aparatury i sprzętu np.
bronchoskopów, gastroskopów,
- dezynfekcję wirusobójczą narzędzi po
zabiegach z naruszeniem ciągłości tkanek,
plam krwi, powierzchni zanieczyszczonych
30
krwią i płynami ustrojowymi;
zapobieganie zakażeniom
wodno-pokarmowym poprzez:
- higienę pomieszczeń kuchni,
dezynfekcję naczyń, sztućców,
- pasteryzacjÄ™ mieszanek w kuchni
mlecznej,
- dezynfekcjÄ™ wody;
31
likwidacja z
ródeł zakażenia
poprzez:
- dezynfekcję zużytego sprzętu jednorazowego,
- dezynfekcję odpadów zakaz
nych,
- dezynfekcjÄ™ wydalin chorego,
- dezynfekcję sanitariatów, łóżek, bielizny
pościelowej, sprzętu i narzędzi,
- dezynfekcję w środowisku chorego zakaz
nie;
32
uzyskanie wysokiego stopnia
czystości mikrobiologicznej poprzez:
- mycie i dezynfekcję inkubatorów,
- dezynfekcję sporobójczą urządzeń i
aparatury, która ze względów technicznych
nie może być sterylizowana,
- antyseptyka pola operacyjnego.
33
Wybór metody i techniki
dezynfekcji uzależniony jest od:
- celu (jakie drogi szerzenia siÄ™
drobnoustrojów mają ulec przerwaniu),
- zakresu działania (jakie drobnoustroje
należy wyeliminować),
- miejsca (w jakim środowisku drobnoustroje
majÄ… ulec zniszczeniu).
34
Dezynfekcja termiczna
" Dezynfekcja termiczna jest
najbardziej polecanÄ… metodÄ…
niszczenia drobnoustrojów w
placówkach służby zdrowia.
35
" Zastosowanie metod ciepła
suchego
" Zastosowanie metod ciepła
wilgotnego
36
Pasteryzacja
" pozwala na eliminowanie drobnoustrojów w
płynach. Polega na ogrzewaniu płynu w
temperaturze 65°C przez 30 min.
Pasteryzację stosuje się najczęściej do
odkażania mleka - w procesie tym giną
bakterie wywołujące choroby zakaz
ne
(Brucellae, Salmonellae, prÄ…tki gruz
licy i
inne). Podwyższenie temperatury
pasteryzacji do 75°C skraca czas do10 min.
Stosowana jest również tzw. szybka
37
pasteryzacja mleka w temp. 75°C (20 s).
Dekoktacja
" jest procesem niszczenia
drobnoustrojów poprzez działanie
wrzÄ…cej wody lub pary wodnej w
normalnym ciśnieniu przez 15-20 min.
W czasie dekoktacji ginÄ… formy
wegetatywne bakterii.
38
Tyndalizacja
" to niszczenie mikroorganizmów bieżącą
parÄ… wodnÄ… w czasie 30 min poprzez
powtarzanie zabiegu w odstępach co 24
godz. W przerwach zabiegu następuje
ostudzenie do temperatury pokojowej, co
pozwala na przekształcanie się spór w
formy wegetatywne. Procesy tynda-lizacji
przeprowadzane sÄ… w aparatach Kocha.
Metoda ta pozwala na niszczenie spór
39
bakteryjnych.
Gotowanie
" w temp. 100°C jest dobrÄ…, pewnÄ… i
powszechnie stosowanÄ… metodÄ…
eliminacji drobnoustrojów.
" Wyparzanie wodÄ… o temp. 100°C
pozwala na zmniejszenie liczby
drobnoustrojów.
40
Para wodna
" przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym
o temp. 10CPC jest środkiem bakteriobójczym
o szerokich możliwościach stosowania w
warunkach szpitalnych,
" Para wodna w nadciśnieniu ma
zastosowanie w autoklawach grawitacyjnych.
Służy do unieszkodliwiania posiewów
bakteryjnych, zużytego sprzętu
jednorazowego, odpadów zakaz
nych. Ten
proces nie spetnia standardów sterylizacji.
41
W placówkach leczniczych
przybywa wciąż sprzętu, który
jest wrażliwy na stosowanie
wysokich temperatur, a
jednocześnie ich skomplikowana
budowa uniemożliwia skuteczną
manualnÄ… dezynfekcjÄ™
chemicznÄ….
42
Dezynfekcja termiczno-
chemiczna
Technologia automatycznych dezynfektorów
termiczno-chemicznych pozwala na
obniżenie stosowanej temperatury przez
użycie chemicznych preparatów, które
dziaÅ‚ajÄ…c w temperaturze 60°C w czasie 10
minut wykazują działanie w zakresie:
bakteriobójczym (B), grzybobójczym (F),
prądkobój-czym (Tbc), wirusobójczym (V).
43
" W procesach dezynfekcji mają również
zastosowanie myjnie ultradz
więkowe. Typ
myjek ultradz
więkowych dopasowany jest do
rodzaju urządzeń i narzędzi medycznych.
MyjniÄ™ ultradz
więkową specjalnie
zaprojektowano do narzędzi laparoskopowych.
Energia ultradz
więkowa przenika przez każdy
materiał, usuwając zanieczyszczenia. W
procesie stosowane są również preparaty
myjÄ…co-dezynfekcyjne. Temperatura nie
przekracza tu 60°C. Nowa technologia
dezynfekcji za pomocÄ… ultradz
więków
zapewnia szybkie i skuteczne oczyszczanie
44
najbardziej niedostępnych miejsc.
Dezynfekcja komorowa
" Specjalistyczne urzÄ…dzenia do dezynfekcji
termiczno-chemicznej zwane sÄ… komorami
dezynfekcyjnymi.
" Dezynfekcji komorowej podlegajÄ…: materace,
koce, poduszki, przedmioty z wełny, ubrania,
podkłady ceratowe i gumowe, pojemniki po
transporcie brudnych narzędzi, wózki
inwalidzkie, sprzęt ortopedyczny, sprzęt
rehabilitacyjny, meble, sprzęt z tworzyw
45
sztucznych itp.
Komory dezynfekcyjne
przeznaczone sÄ… do
wyposażenia: -stacji
dezynfekcji łóżek, -centralnych
dezyfektorni, -pralni,
46
Dezynfekcja chemiczna
" Chemiczne środki pozwalają na dezynfekcję:
 powierzchni szpitalnych (podłóg, ścian,
glazury, terakoty, stolików, itp.),
 narzędzi medycznych i aparatury
medycznej,
 sprzętu szpitalnego (łóżek, przyborów,
wyposażenia wnętrz),
 bielizny szpitalnej,
47
 wydalin, odpadów zakaz
nych.
" Środki chemiczne o wysokim rozcieńczeniu
stosowane są na rany, błony śluzowe,
skórę, do płukania jam ciała i odkażania
rąk. Tego rodzaju postępowanie określa
siÄ™ mianem antyseptyki.
48
Preparaty dezynfekcyjne
inaktywujÄ…ce drobnoustroje zawierajÄ…
różne substancje aktywne:
" aldehydy (formalina, aldehyd glutarowy),
" alkohole (alkohole alifatyczne,
aryloalifatyczne),
" chlorowce (chlor, jod, podchloryn sodu,
chloraminy, kwas trichloro-izocyjanowy),
" pochodne biguanidyny (chloroheksydyna,
aleksydyna),
49
" zwiÄ…zki fenolu (bifenole, alkilofenole,
halogenofenole),
" kationowe zwiÄ…zki powierzchniowo
czynne (amfolity, batoiny, sole te-
" traalkiloamoniowe),
" zwiÄ…zki utleniajÄ…ce (nadtlenek wodoru,
nadmanganiany, nadkwasy organiczne,
nadborany, nadsiarczany).
50
Wady dezynfekcji
chemicznej
" W procesach dezynfekcji chemicznej
wykonywanej manualnie może dochodzić do
zakażeń zawodowych. Istnieje
niebezpieczeństwo skaleczenia się ostrym
narzędziem i zakażenia wirusami
krwiopochodnymi. Takie zagrożenie stwarza
wykonywanie dezynfekcji z istniejÄ…cymi na
rękach mikrourazami. Należy je zawsze
zabezpieczać wodoodpornym opatrunkiem.
51
" Personel z ranami sÄ…czÄ…cymi rÄ…k,
objawami wysypki, alergii i ranami, których
nie można zabezpieczyć opatrunkiem, nie
powinien wykonywać dezynfekcji
manualnej narzędzi i sprzętu.
Zapobieganie zakażeniom zawodowym
wymaga wykonywania czynności bardzo
ostrożnie w rękawicach ochronnych.
52
Inne niebezpieczeństwo
zwiÄ…zane z dezynfekcjÄ… chemicznÄ… to:
" użycie preparatu niszczącego przedmiot
(pękanie pleksiglasu, matowienie,
pozostawienie stałych przebarwień,
korozja),
" użycie preparatu niedozwolonego do
danego rodzaju tworzywa sztucznego,
który pozostanie w trwałym związku
szkodliwym, np. formaldehyd i guma, 53
Inne niebezpieczeństwo
zwiÄ…zane z dezynfekcjÄ… chemicznÄ… to:
" pozostawienie śladowych ilości preparatu
przez złe wypłukanie przedmiotu po
dezynfekcji, co może mieć szkodliwy skutek
w bardzo różnym zakresie (inhalatory,
respiratory, sprzęt anestezjologiczny,
inkubatory itp.).
54
Wady dezynfekcji
chemicznej to:
" szkodliwe działanie preparatów na personel
i pacjentów, szkodliwe działanie środków
chemicznych na środowisko, zjawisko
wytwarzania oporności drobnoustrojów na
preparaty, trudność w ocenie skuteczności
dezynfekcji, kontroli właściwego stężenia,
czasu działania, dokładności penetracji
środka - brak kontroli automatycznej.
55
Zasady sporządzania roztworów
roboczych do dezynfekcji chemicznej
" Roztwory robocze do dezynfekcji należy
sporządzać codziennie.
" Do wykonania roztworów preparatów
przeznaczonych do dezynfekcji narzędzi
lekarskich należy używać jałowej wody
destylowanej lub kierować się wskazaniami
producenta preparatu.
" Preparaty przeznaczone do dezynfekcji
powierzchni i przedmiotów nale 56
" Najdłuższy okres przechowywania
sporzÄ…dzonego roztworu w pojemni
ku zamkniętym nie może przekraczać 7 dni
(np. roztwory w butelkach do
dezynfekcji powierzchni, virkon 2%,
chloromina 5%).
" Nie wolno dopełniać naczyń zawierających
częściowo zużyty roztwór.
" Naczynia po zużytym roztworze przed
ponownym napełnieniem należy
wysterylizować lub zdezynfekować
termicznie albo umyć i zdezynfekować
chemicznie.
57
" Preparaty wymagające połączenia z
aktywatorem nie mogą być używa
ne dłużej niż 14 dni; na opakowaniu należy
zaznaczyć datę wsypania ak
tywatora.
" Osoba sporządzająca roztwór oznacza na
pojemniku nazwÄ™ preparatu,
stężenie, datę i składa swój podpis.
" Roztwór w określonym procencie uzyskuje
się, uzupełniając wodą ilość
środka stężonego do 100, np. 3% lizol to 3
części lizolu i 97 części wody.
58
" W przypadku stosowania preparatów
wymagających określenia zawartości
czynnego chloru (np. podchloryn sodu)
recepturÄ™ sporzÄ…dzenia roztworu roboczego
określa laboratorium szpitalne dla każdej
nowo zakupionej partii preparatu. Roztwór 1%
podchlorynu sodu ma okres trwałości 24
godz., 5% - 7 dni przechowywany w naczyniu
z ciemnego szkła.
" Stężenie roztworu musi być dostosowane do
zagrożenia i możliwości zastosowania
59
wymaganego czasu dezynfekcji.
" Należy dążyć do stosowania najniższego z
koniecznych stężeń roztworu.
" Do dezynfekcji powierzchni należy
stosować roztwory skutecznie działające w
ciÄ…gu 15 minut.
" Roztwory użytkowe należy przygotowywać
w wyznaczonym do tego pomieszczeniu, ze
sprawnie działającą wentylacją, zachowując
zasady bezpieczeństwa pracy.
60
Kryteria doboru preparatów
dezynfekcyjnych
" Przy doborze preparatów należy uwzględnić
następujące czynniki:
" 1. Spełnienie wymogów ustawowych
(Wymagane jest stosowanie w
placówkach służby zdrowia preparatów
dezynfekujÄ…cych zatwierdzonych przez
Państwowy Zaktad Higieny lub Biuro
Rejestracji Środków Farmaceutycznych i
Wyrobów Medycznych.
61
" Nie akceptuje siÄ™ do dezynfekcji powierzchni
preparatów zawierających formaldehyd.
" Nie akceptuje się stosowania preparatów
zawierajÄ…cych formaldehyd do dezynfekcji
sprzętu medycznego i elementów
wykonanych z gumy i tworzyw sztucznych,
mających bezpośredni kontakt z tkankami (np.
endoskopy) lub z układem oddechowym (np.
sprzęt anestezjologiczny). W przypadku
preparatów zawierających aldehyd glutarowy
jego stężenie nie może przekraczać 0,2% w
roztworach użytkowych. Dezynfekcję można
przeprowadzić wyłącznie w pomieszczeniach
62
z prawidłową wentylacją.
" W miejscach stałego pobytu ludzi
jednorazowo można dezynfekować małe
powierzchnie, (ok. 2 m2); gdy
dezynfekowane są większe, pomieszczenie
może być udostępnione pracownikom lub
pacjentom po dokładnym wywietrzeniu.
" Preparaty z aldehydem glutarowym w
urządzeniach spryskujących mogą być
stosowane tylko do dezynfekcji trudno
dostępnych powierzchni.
63
" Do dezynfekcji powierzchni stosuje siÄ™
preparaty działające skutecznie w czasie 15
min. Roztwory i preparaty wymagajÄ…ce
czasu dłuższego niż 15 min stosuje się do
dezynfekcji sprzętu i przedmiotów, które
można zanurzyć lub wypełnić płynem.
64
Powierzchnie wolne od zanieczyszczeń organicznych
dezynfekuje się preparatami bakteriobójczymi lub
takimi, których zakres działania jest odpowiedni do
zagrożenia (np. podłogi i maty w kąpieliskach - środki
o działaniu bakteriobójczym i grzybobójczym).
Powierzchnie zanieczyszczone substancjami
organicznymi należy dezynfekować preparatami
aktywnymi w obecności substancji organicznych, o
zakresie odpowiednim do zagrożenia, np.
powierzchnie zanieczyszczone krwiÄ… - preparatami
bakterio- i wirusobójczymi (wskazane działanie
prątkobójcze i grzybobójcze), zanieczyszczone
plwociną - preparatami o działaniu bakteriobójczym
(Å‚Ä…cznie z prÄ…tkami gruz
licy; wskazane działanie
65
grzybobójcze i wirusobójcze).
" Miejscowe zanieczyszczenia (np. plamy krwi,
plwocina) należy dezynfekować preparatami
o zakresie działania odpowiednim do
zagrożęnia. Zanieczyszczone miejsce trzeba
zasypać preparatem lub przykryć ligniną i
zalać roztworem o szybkim działaniu, po
zalecanym czasie materiał usunąć (traktując
go jako zakaz
ny), powierzchniÄ™ ponownie
zdezynfekować i umyć.
66
" Warunkiem zdezynfekowania
powierzchni, przedmiotów, narzędzi jest
kontakt z roztworem preparatu: dokładne
pokrycie powierzchni, zanurzenie w
kąpieli, całkowite wypełnienie wnętrza
drenów, tub, węży itp., usunięcie
pęcherzy powietrza z zewnętrznych i
wewnętrznych powierzchni.
67
" Po zastosowaniu substancji chemicznych w
postaci roztworów konieczne jest, po
zakończeniu procesu, dokładne wypłukanie
narzędzi/ sprzętu wodą, w przypadku
działania sporobójczego należy zastosować
wodę sterylną, dezynfekcyjnego - świeżo
przegotowaną. Dezynfekcja nie może być
stosowana jako metoda zastępcza, gdy
wymagany jest poziom czystości
mikrobiologicznej osiągany wyłącznie w
procesach sterylizacji.
68
Wymagane spektrum
działania preparatu; należy ustalić
" jakie zagrożenia epidemiologiczne występują
na poszczególnych oddziałach i stanowiskach
pracy,
" gdzie trzeba zastosować preparaty o działaniu
bakteriobójczym, wiru-sobójczym,
grzybobójczym, prątkobójczym,
" jakie urzÄ…dzenia, aparatura diagnostyczna i
przedmioty wymagajÄ… dezynfekcji do wysokiego
stopnia czystości mikrobiologicznej, w jakich
przypadkach możemy uniknąć stosowania
69
środków chemicznych.
Zastosowanie preparatu
należy:
" dokonać wyboru środków do dezynfekcji rąk,
pola zabiegu i preparatów antyseptycznych,
" ustalić rodzaj preparatów do dezynfekcji
aparatury, ssaków, inkubatorów, łóżek,
endoskopów itp., uwzględniając warunki
szpitala, organizacjÄ™ pracy, wytyczne
instytutów naukowych, zalecenia producenta,
ustalić rodzaj narzędzi zabiegowych,
przyborów pielęgnacyjnych, materiał z jakiego
70
są wykonane oraz częstotliwość używania,
" Idealny preparat dezynfekcyjny powinien
mieć następujące właściwości:
natychmiastowe działanie w niskim stężeniu
na szeroki zakres drobnoustrojów, bez
wywoływania wzrostu ich oporności, dobra
biodegradacja, brak toksycznego działania,
brak zapachu,
71
" duża trwałość koncentratu i roztworów
użytkowych, dobra rozpuszczalność w
wodzie,
" wysoka tolerancja na wodÄ™ twardÄ… i
substancje organiczne,
" brak działania korodującego,
" brak barwy i drażniącego działania na
skórę,
" niska cena.
72
Preparat Stężenie (%) Czas Zakres działania Producent
10 min B, F, V
Aldeson E +
1 h B, Tbc,F,V
Septoma Polska
nierozcieńczony
aktywator
B, Tbc, R V, S
lOh
10 15 min i B, F, V
Aldewir Septoma Polska
5 1 h B, F, V
Johnson- Johnson
10 min B, F, V
Cidex A
ona Life +
nierozcieńczony Medical W ielka
1,5 h B, Tbc, F, V
aktywator
Brytania
10 h B, Tbc, F, V, S
Desoform Lysoform
30 min B, F
3
Niemcy
1 1 h B, F
6 1 h B, F, V
3 2 h B, Tbc, F, V
Lysoformin 3000
2 15 min B, V
2 1 h B, F, V
4 1 h B, Tbc, F, V
2
2h B, Tbc, F, V
3
Medisan 2000 1 h B, Tbc, F, V
4 1 h B, V
4
Neodisher Septo Dr W eigert
2,5 h B, Tbc, F, V
2000 Nowy Niemcy
6
1 h B, Tbc, V
6 f.
1,5 h B, Tbc, V
Sekusept forte Henkel Hygiene
3 2 h B, F, V
Niemcy
4
1 h B, F, Tbc, V
Sekudril stęż. 15 min B, F, V
Sekudril + 3%
aktywatora stęż. 1 h B, Tbc, F, V
2
Virkon 10 min B, V Naturan Polska
1,5 6h
Neodisher B B, F Dr W eigert
1,5 8h
Septo SF Niemcy
73
Neodisher 5 1m 1h
B, F B, Tbc, F, Dr W eigert
5 min-60°C
Septo DN V Niemcy
Zasady bezpieczeństwa
stosowania środków chemicznych
" .Stężone preparaty chemiczne wymagają
przechowywania ich w wydzielonym
pomieszczeniu zamkniętym, niedostępnym
dla osób niepowołanych. Nie wolno
przechowywać preparatów stężonych w
gabinetach zabiegowych, dyżurkach i
pokojach socjalnych. Prawidłowe
magazynowanie koncentratów jest możliwe
w każdej placówce.
74
" Procesy dezynfekcji chemicznej
wymagajÄ… oddzielnego pomieszczenia.
Dezynfektornie powinny być
zorganizowane na oddziale
noworodkowym, dziecięcym, bloku
operacyjnym i wszędzie tam, gdzie
stosowana jest większa ilość sprzętu
podlegajÄ…ca dezynfekcji chemicznej
75
" Zakładowy inspektor BPH powinien
dysponować pełną informacją o
środkach dezynfekcyjnych
stosowanych w placówce.
" Należy ściśle przestrzegać zaleceń
BHP znajdujÄ…cych siÄ™ na etykietach i w
ulotkach informacyjnych producenta.
76
" Nie należy zatrudniać do pracy
wymagajÄ…cej kontaktu z preparatami
dezynfekcyjnymi osób z chorobami
układu oddechowego oraz z objawami
uczuleniowymi, niezależnie od ich
etiologii.
" DezynfekcjÄ™ chemicznÄ… przeprowadza siÄ™
w pojemnikach pod przykryciem, które po
zabiegu należy bardzo dokładnie
wypłukać.
" Użytkowych roztworów dezynfekcyjnych
nie należy przechowywać.
77
" Nie zaleca się stosowania preparatów
dezynfekcyjnych w urzÄ…dzeniach
rozpylających. W oddziałach gruz
liczych
zabrania się stosowania tego typu urządzeń.
" Osoby przygotowujące roztwory użytkowe i
przeprowadzajÄ…ce proces dezynfekcji
chemicznej obowiązane są stosować sprzęt
ochrony osobistej: rękawice, fartuch
ochronny i okulary. Obowiązek taki nie zależy
od rodzaju substancji aktywnej w preparacie.
78
" Rękawice z lateksu (chirurgiczne) nie
stanowiÄ… wystarczajÄ…cej bariery przed
działaniem aldehydu glutarowego i alkoholu
izopropylowego, dlatego zaleca siÄ™
stosowanie rękawic z tworzyw winylowych i
butadienowo-styrenowych.
" W doborze preparatów do dezynfekcji
chemicznej powierzchni i sprzętu
bezwzględnie należy przestrzegać aktualnie
obowiązujących wymogów ustawowych.
79
" Niezbędne jest regularne szkolenie
personelu medycznego w zakresie
szkodliwego oddziaływania preparatów
dezynfekcyjnych i ciągłe aktualizowanie
wiedzy w tej dziedzinie.
" Zasady bezpiecznego stosowania
preparatów dezynfekcyjnych w placówce
mają w jednakowej mierze chronić personel
i pacjentów.
80
Oporność drobnoustrojów
na środki dezynfekcyjne
" Zjawisko powstawania oporności
drobnoustrojów na preparaty
dezynfekcyjne i antybiotyki jest
największym utrudnieniem w
zwalczaniu mikroorganizmów i polega
na wytworzeniu przez nie własnych
barier obronnych dzięki:
81
" powstaniu dodatkowych barier
strukturalnych, które hamują przenikanie
preparatu do wnętrza komórki,
" syntezie enzymów inaktywujących środek
przeciwbakteryjny. Niekiedy środek
dezynfekcyjny nie tylko nie działa
bakteriobójczo, ale może być
wykorzystany jako z
ródło substancji
pokarmowych.
82
" Długotrwałe stosowanie preparatu o wąskim
zakresie działania ułatwia powstawanie
szczepów opornych na preparaty
dezynfekcyjne. Opisane zostały szczepy
szpitalne oporne na działanie sterinolu w
placówkach, które przez kilka lat stosowały
ten sam preparat do dezynfekcji.
Mechanizm obronny bakterii często polega
na wzroście zawartości lipidów w
komórkach bakteryjnych, które uszczelniają
błonę cytoplazmatyczną lub ścianę komórki
bakteryjnej.
83
Następne zajęcia:
Narzędzia medyczne - dezynfekcja
Sterylizacja - warunki, rodzaje
84