DEZYNFEKCJA I STERYLIZACJA
1) Wyjaławianie  niszczenie wszystkich drobnoustrojów (zarodników i form
wegetatywnych)
2) Dezynfekcja  usunięcie form wegetatywnych do bezpiecznego dla człowieka poziomu
3) Aseptyka  działania mające na celu nie dopuszczenie do zakażenia
4) Antyseptyka  działania mające na celu usunięcie i zniszczenie bakterii i innych
mikroorganizmów za pomocą preparatów chemicznych.
Sposoby sterylizacji:
1) Ciepłym wilgotnym powietrzem  stosuje się nasyconą parę wodną pod ciśnieniem
(121�C 1 atmosfera  15minut, 134�C 2 atmosfery  5minut). Przeprowadzana jest w
sterylizatorze parowym (autoklawie). Metodą tą sterylizuje się sprzęt niekorodujący.
Priony niszczone są w 134�C w ciągu 18minut. Czas sterylizacji liczony jest od momentu
uzyskania odpowiednich parametrów (temperatury i ciśnienia). Materiały suszy się ok.
15minut i przechowuje w czystych, suchych miejscach przez okres 1-2tygodni.
2) Suchym gorącym powietrzem  wykonywana jest w suszarkach w temp. 160�C-200�C,
wykorzystywana jest do sterylizacji materiałów, które nie mogą być potraktowane
sterylizacją parową. Wymagany jest długi czas ekspozycji, gdyż gorące powietrze bardzo
wolno oddaje ciepło. Czasu nagrzewania nie wlicza się do czasu ekspozycji, materiał do
sterylizacji musi być suchy, a oleje i proszki należy najpierw podgrzać.
3) Gazowa, niskotemperaturowa  Przebiega w temp. 50�C-60�C, stosuje się tlenek
etylenu w mieszaninie CO� lub jako gaz w formie 1razowych nabojów (100g-130g),
formaldehyd lub nadtlenek wodoru.
4) Radiacyjna  stosuje się promieniowanie izotopów COv p i Cs� � � , metodą tą sterylizuj się
sprzęty 1razowego użytku.
5) Chemiczna  polega na zastosowaniu chemiosterylizatorów  płynne środki do
sterylizacji przyborów i materiałów wrażliwych na wysokie temperatury. Sterylizację tą
wykonuje się w warunkach aseptycznych z jałowym sprzętem i wodą destylowaną.
Stosuje się kwas nadoctowy 0,5% - 2,5%, który ma krótki czas sterylizacji ok. 30minut i
jest nietoksyczny oraz aldehyd glutarowy, który ma dłuższy czas działania  10h.
Przedmioty wyjałowione w ten sposób powinny od razu zostać przeznaczone od użytku
ze względu na ryzyko wtórnych zanieszyszczeń. W czasie procesu sterylizacji pojemnik
powinien być zakryty a po wyjęciu przedmiot powinien zostać przepłukany wodą
destylowaną i przetarty jałową ścierką.
Kontrola procesu sterylizacji:
1) Dezynfekcja przed sterylizacją!
2) Ustawienie prawidłowych parametrów sterylizacji
3) Monitorowanie procesu sterylizacji
4) Przechowywanie przedmiotów po sterylizacji we właściwych warunkach
Wskaz
niki chemiczne (indykatory)  substancje, które po osiągnięciu wymaganych
parametrów zmieniają barwę:
�� Wewnętrzne  umieszczane są środku pakietu
�� Zewnętrzne  umieszczane są na zewnątrz pakietu, odróżniają pakiety wyjałowione od
niewyjałowionych.
Wskaz
niki fizyczne  termometry, manometry, karty kontrolne, rurki Browna  zmieniają kolor
w zależności od temperatury i czasu sterylizacji.
Wskaz
niki biologiczne  informują o fakcie zabicia szczepów bakterii:
�� Sporal A  spory Bacillus stearothermophilus po procesie sterylizacji w ciągu 24h
przenoszone są na podłoże mikrobiologiczne i inkubowane są przez 7dni w temp. 56�C.
Zmętniona pożywka oznacza nieprawidłowy proces wyjaławiania. Za pomocą tego
szczepu kontroluje się sterylizację parową (w autoklawie).
�� Sporal S - spory Bacillus subtilis po procesie sterylizacji w ciągu 24h przenoszone są na
podłoże mikrobiologiczne i inkubowane są przez 7dni w temp. 37�C. Zmętniona
pożywka oznacza nieprawidłowy proces wyjaławiania. Za pomocą tego szczepu
kontroluje się sterylizację suchym, gorącym powietrzem, tlenkiem, etylenu.
�� Attest nr. 1261  jest to zmodyfikowany szczep Bacillus stearothermophilus służący do
kontroli parą wodną w cyklu Flash (132�C  3min.)
�� Attest nr. 1262 -  jest to zmodyfikowany szczep Bacillus stearothermophilus służący do
kontroli wszystkich procesów z wyjątkiem cyklu Flash.
�� Attest nr. 1264 - spory Bacillus subtilis do kontroli sterylizacji tlenkiem etylenu.
Czynniki wpływające na przebieg sterylizacji:
�� Typ mikroorganizmu  są różnie wrażliwe na warunki sterylizacyjne, najbardziej oporne
są spory, wirus HBV, HCV i HIV.
�� Obecność zanieczyszczeń  substancje organiczne (krew, wydzieliny) tworzą otoczkę
koloidalną zwiększającą oporność na sterylizację
�� Liczba drobnoustrojów  im więcej tym dłuższy jest czas sterylizacji
Dezynfekcja  redukuje liczbę mikroorganizmów i zapobiega rozprzestrzenianiu się ich.
Metody fizyczne
�� Termiczne  dezynfekcja wrzącą wodą w temp. 80�C-100�C lub parą wodną przez
30minut, nie skuteczna na HBV. Pasteryzacja  jednorazowe, krótkotrwałe podgrzanie
cieczy w temp. 80�C-90�C i szybkie schłodzenie.
�� Nietermiczne
�� Filtracja  mechaniczne zatrzymywanie drobnoustrojów na filtrach.
�� Promieniowanie UV  UVC o zakresie najkrótszych fali i największej energii
cząsteczek oraz UVB
Metody chemiczne:
�� Alkohole  n-propanol, izopropanol, 70%-80% roztwór etanolu, stosowany w aseptyce
skóry, dezynfekcji rąk, małych powierzchni, szybko penetrują i niszczą mikroorganizmy.
Aldevir. Lysoformin 3000, Aerodesin 2000, Medisan 2000.
�� Aldehydy  do dezynkfecji narzędzi, powierzchni, wyrobów z mas plastycznych, silnie
drażnią skórę, formaldehyd, aldehyd glutarowy, glioksal, Aldesan, Cidex, Alhydrex, duża
skuteczność na bakterie, niektóre wirusy, grzyby, formy przetrwalnikowe.
�� Fenole i pochodne  bakterie, grzyby, niektóre wirusy, szczególnie w kwaśnym
środowisku, Manusan, Sebidin
�� Związku jodu  działa szybko i silnie, do stosowania tylko na nieuszkodzoną skórę,
wywołuje alergie, wstrząsy. Z tego względu stosuje się poliwinylopirolidon (Povidone-
Iodine) działający na grzyby, bakterie i wirusy.
�� Związku powierzchniowo czynne - wykazują słabe działanie bakteriobójcze, które
obniża się dodatkowo w obecności substancji organicznych. Zazwyczaj stosowane są z
innymi składnikami. Chlorheksydyna  silnie przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo,
inaktywuje wiele wirusów.
�� Związku chloru  substancje organiczne obniżają ich działanie, N-Chlorotauryna
stosowana jest bardziej jako antyseptyk.
�� Środki utleniające  ozon, woda utleniona, nadtlenokwasy, nadmanganian potasu, nie
skuteczne przy prątkach gruz
licy, grzybach, szybko inaktywują się obecności substancji
organicznych, korodują przedmioty metalowe.
�� Barwniki  etakrydyna działa na bakterie gram+, odkaża błony śluzowe, skórę, fiolet
goryczki  działa na bakterie gram+, niektóre grzyby, odkaża błony śluzowe, skórę.
Metody chemiczno-termiczne  wykorzystują wilgotne, gorące powietrze i środki dezynfekujące
w automatach czyszczących. Płyn podgrzewany jest do temp. 40�C-60�C co zmniejsza dawkę
związku chemicznego.
Czynniki decydujące o skuteczności działania środków dezynfekujących:
�� Liczba i typ drobnoustrojów
�� Stan fizjologiczny mikroorganizmów
�� Typ środka chemicznego
�� Stężenie środka
�� Czas działania środka
�� Temperatura
�� pH środowiska
�� wilgotność
�� obecność substancji organicznych
Związki roślinne działające antyseptycznie:
�� Flawonoidy
�� Kumaryny
�� Benzochinony
�� Terpeny
�� Fenolokwasy
�� Garbniki
�� Wyciąg z wiesiołka, arniki górskiej, ogórecznika, rumianku, tymianku, dziurawca,
krwawnika, szałwii.
Czyszczenie ultradz
więkami  metoda wspomagająca sterylizację.