Krytyczna analiza dyskursu

1

Krytyczna analiza dyskursu

Krytyczna Analiza Dyskursu (ang. critical discourse analysis) to jedna z subdyscyplin językoznawstwa zajmująca

się społecznym aspektem funkcjonowania językowego - dyskursem.

Za umowną datę jej powstania uważa się rok 1993. Holenderski badacz Teun van Dijk ogłosił wówczas w piśmie

Discourse & Society zbiór artykułów programowych. Obecnie Krytyczna Analiza Dyskursu stała się

przedsięwzięciem multidyscyplinarnym łączącym naukowców z wielu krajów (głównie Anglii, Austrii, Danii i

Francji), dla których forum wymiany myśli jest właśnie czasopismo Discourse & Society. Takze w Polsce

prowadzone sa badania z zakresu Krytycznej Analizy Dyskursu - w Instytucie Lingwistyki Stosowanej UW - Prof.

Anna Duszak.

Oddając głos jednemu z głównych przedstawicieli kierunku, angielskiemu lingwiście – Normanowi Fairclough,

przez Krytyczną Analizę Dyskursu będziemy rozumieć

analizę dyskursu dążącą do systematycznego badania ukrytych relacji przyczynowości i determinowania

zachodzących pomiędzy (a) tekstami, zdarzeniami i praktykami dyskursywnymi oraz (b) szerszymi strukturami,

relacjami i procesami społecznymi i kulturowymi. KAD dąży do odkrycia, jak praktyki, zdarzenia oraz teksty

tego typu powstają i jak są ideologicznie kształtowane przez relacje władzy oraz walki o władzę. Celem KAD

jest także demaskowanie, w jaki sposób niejawność powiązań pomiędzy dyskursem i społeczeństwem stanowi

sama w sobie czynnik zabezpieczający władzę oraz hegemonię.

Można wyróżnić następujące cechy wspólne dla naukowców pracujących w paradygmacie KAD:

• KAD jest nauką społeczną, która odrzuca aksjologiczną neutralność prowadzonych przez siebie analiz –

równolegle do opisu albo tożsama z nim postępuje działalność odkrywania wzajemnych powiązań praktyk

dyskursywnych i władzy.

• KAD, wykorzystując jedną z właściwości nauk społecznych, a mianowicie współdeterminację procesu

badawczego i przedmiotu badania, jest świadomym narzędziem zmiany społecznej. Poprzez sam opis pewnego

zjawiska dokonujemy przemiany kontekstu, w którym ono występuje – tzn. zwracamy na nie uwagę, dokonujemy

jego wyrwania z tła, nadajemy mu istotność. Działalność KAD można więc rozpatrywać w kategoriach

uświadamiania problemów społecznych i szerzenia o nich wiedzy – oczywiście na miarę możliwości

instytucjonalnych, tj. dostępu do kanałów dystrybucji informacji – mediów. Badania KAD mają zastosowanie

praktyczne, na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia badania naukowców pracujących w paradygmacie KAD były

wykorzystywane m.in. w reformie duńskiej edukacji (chodziło tu o zmianę obowiązującego w podręcznikach

szkolnych wizerunku emigranta), debacie publicznej w Austrii nad współczesnymi przejawami antysemityzmu

etc.

• KAD nie zajmuje się czystym opisem języka albo dyskursu i ich właściwościami. Stają się one przedmiotem jej

zainteresowania dopiero, kiedy da się określić rodzaj powiązania pomiędzy strukturami tekstu a

makro-strukturami społecznymi. Jak pisze Teun van Dijk o dyskursie politycznym: analiza dyskursu politycznego

jest poprawna i empirycznie istotna, tylko wtedy, gdy udaje jej się połączyć właściwości struktur dyskursywnych

[tekstów – przyp. autora] z właściwościami procesów politycznych. Co więcej, aby dana partia tekstów weszła w

zasięg zainteresowania KAD musi ona stanowić wyraz pewnego problemu, kwestii nieobojętnej dla życia

społecznego, np.: konfliktu pomiędzy subkulturami społecznymi, który odbija się w tym, jak strony te mówią o

sobie i reprezentują siebie w dyskursie.

Krytyczna analiza dyskursu

2

LITERATURA

Anna Duszak, Norman Fairclough: Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji

społecznej. Universitas, r. 2008

Anna Duszak, Juliane House, Łukasz Kumięga: Globalization, Discourse, Media: In a Critical Perspective /

Globalisierung, Diskurse, Medien: eine kritische Perspektive. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, r. 2010

Źródła i autorzy artykułu

3

Źródła i autorzy artykułu

Krytyczna analiza dyskursu  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=23236037  Autorzy: Balrog, Bluszczokrzew, Donatus polonorum, Framhein, Kicior99, Mpfiz, Tonika, Tsca,
Xinelo, 5 anonimowych edycji

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/