1

Materiały szkoleniowe „Dzieje i budowa Ziemi”

1. Uporządkuj chronologicznie podane wydarzenia w dziejach Ziemi.
I

II

a) Sfałdowanie Sudetów i Uralu.
b) Rozwój psylofitów na lądach.
c) Lądy tworzą jeden kontynent, zwany Pangeą I.
d) Pierwsze rośliny kwiatowe reprezentowane są przez

magnolie.

e) Ochłodzenie klimatu i rozwój lądolodów w Ameryce

Pn, Europie i Azji.

a) Wypiętrzenie się Andów i Kordylierów.
b) Wyginięcie mamutów i tygrysów szablozębych.
c) Rozpad Pangei I.
d) Opanowanie Ziemi przez drzewiaste rośliny zarodnikowe
(skrzypy i widłaki).
e) Powstanie Atlantyku.

2. Przyporządkuj okresom geologicznym najważniejsze wydarzenia:

I
a) karbon

A) Pierwsze prymitywne gady

b) jura

B) Skrzypy i widłaki opanowują ląd

c) dewon

C) Prymitywne ptaki

d) kambr

D) Pojawienie się roślin iglastych

E) Rozwój stawonogów (trylobity)

II

a) trias

A) Wyjście życia organicznego na ląd

b) kreda

B) Pierwsze prymitywne ptaki

c) ordowik

C) Rozwój koralowców

d) sylur

D) Panowanie gadów we wszystkich środowiskach

E) Pojawienie się prymitywnych ssaków

3. Poniższe rysunki przedstawiają skamieniałości przewodnie. Rozpoznaj te organizmy i podaj erę, w której żyły?

4. Jakie warunki musi spełniać organizm, aby mógł zostać uznany za skamieniałość przewodnią?

Jaki wiek pozwalają określić te organizmy?
Jakie znasz inne metody i sposoby datowania używane w geologii?

5. Uzupełnij schemat przedstawiający wnętrze Ziemi

o następujące nazwy: skorupa ziemska, płaszcz ziemi,
jądro, jądro zewnętrze, jądro wewnętrzne, astenosfera,
mezosfera, litosfera.

2

6. Korzystając z poniższych cech i wcześniejszego rysunku dokonaj porównania skorupy kontynentalnej i oceanicznej:

Kilkaset metrów – kilka kilometrów, 35–40 km

,

Granity i bazalty, 2,7–2,9 g/cm3 ,Bazalty, 3,3 g/cm3

7. O czym mówi teoria dryfu kontynentów Alfreda Wegnera? Podaj dowody świadczące o prawdziwości tej teorii.

8. Na mapie świata przedstawiono wybrane elementy skorupy ziemskiej. Podpisz w odpowiednich miejscach:

a) Płytę Eurazjatycką, Płytę Pacyficzną, Płytę Indoaustralijską, Płytę Afrykańską, Płytę Antarktyczną;
b) Grzbiet Północnoatlantycki, Grzbiet Południowoatlantycki, Grzbiet Arabsko-Indyjski, Grzbiet Australijsko-Antarktyczny,
Wzniesienie Wschodniopacyficzne;
c) pacyficzną strefę wzmożonej aktywności sejsmicznej;
d) Rów Mariański, Rów Filipiński, Rów Sundajski , Rów Tonga, Rów Atakamski, Rów Środkowoamerykański, Rów Aleucki

Cechy skorupy

Skorupa kontynentalna

Skorupa oceaniczna

Grubość warstw

Rodzaj skał budujących warstwę

Gęstość skał, z których zbudowana jest warstw

3

9. Uzupełnij powyższy rysunek nazwami: strefa ryftowa, strefa subdukcji, ryft, grzbiet oceaniczny, rów oceaniczny

10. Zaznacz na mapie kierunki przesuwania się płyt litosfery w strefie subdukcji i strefie ryftowej. Opisz następstwa ruchu płyt

w każdej z tych stref (procesy i zjawiska geologiczne). Wymień przykłady współczesnych klęsk żywiołowych wywołanych
ruchem płyt.

11. Napisz, który z oceanów opasują aktywne strefy subdukcji?
12. Uzasadnij określenie „Pacyficzny pierścień ognia”
13. Wyjaśnij, dlaczego skorupa lądowa nie może ulec subdukcji?
14. Oceń, który obszar: Sahara czy Kalifornia ma większe szanse na wystąpienie trzęsienia ziemi. Odpowiedź uzasadnij.

15. Podpisz na rysunku wymienione formy ukształtowania dna oceanicznego.

grzbiet oceaniczny, rów oceaniczny, szelf, łuk wyspowy, stok kontynentalny, basen oceaniczny

15. Uzupełnij tabelę o rodzaje skał oraz opisy ich powstawania.
Masz do wyboru następujące rodzaje skał:
magmowe, osadowe okruchowe, osadowe pochodzenia organicznego, osadowe pochodzenia chemicznego, przeobrażone
(metamorficzne).
Aby określić, gdzie powstały skały, wpisz:
w głębi skorupy ziemskiej, na dnie morza lub oceanu, na powierzchni skorupy ziemskiej.
Aby określić, z czego powstały, wpisz nazwy tworzyw:
granit, lawa, magma, piasek, pył, roztwór wodny, skorupki i szkielety obumarłych organizmów, wapień, żwir.

Nazwa skaty

Rodzaj skały

Opis powstawania

Gdzie powstała?

Z czego powstała?

GRANIT

BAZALT

PIASKOWIEC

ZLEPIENIEC

WAPIEŃ

LESS

GIPS

MARMUR

GNEJS

SÓL KAMIENNA

4

16. Uzupełnij tabelę

wpisując
odpowiednio
surowiec, okres
powstania oraz
genezę.

17. Napisz, czym się różnią od siebie:

a) bazalt i gabro .................................................................................................................................................
b) granit i gabro ..................................................................................................................................................
c) piaskowiec i zlepieniec ..............................................................................................................................
d) ił i glina ............................................................................................................................................................
e) margiel i wapień ..........................................................................................................................................
f) marmur i gnejs ..............................................................................................................................................
g) gips i sól kamienna ......................................................................................................................................

18. Uporządkuj poniższy tekst tak, aby przedstawiał etapy powstawania marmuru.

A. Powstaje skała przeobrażona - marmur
B. Obumieranie skorupiaków i opadanie ich muszli na dno morza.
C. Powstanie grubej warstwy różnych skał ponad wapieniami.
D. Występowanie skorupiaków w płytkich morzach.
E. Powstanie pokładów wapieni w wyniku diagenezy.
F. Metamorfizm związany ze wzrostem ciśnienia.

19. Uporządkuj poniższy tekst tak, aby przedstawiał etapy powstawania kwarcytu.

A. Odkładanie się piasku w dnie morza
B. Powstanie grubej warstwy różnych skał nad piaskowcami.
C. Powstanie pokładów piaskowca w wyniku diagenezy.
D. Rzeki wpadające do morza przenoszą duże ilości piasku.
E. Metamorfizm związany ze wzrostem ciśnienia.
F. Powstają złoża kwarcytu.

20. Uzupełnij tabelę z najważniejszymi surowcami mineralnymi w Polsce. Masz do wyboru:

a) okresy geologiczne: karbon, perm, trias, trzeciorzęd;
b) ośrodki wydobycia: Lubin, Polkowice, Bogdanka, Konin, Bogatynia, Bełchatów, Kłodawa, Olkusz

surowce

(okres geologiczny)

wiek skały

Ośrodki wydobycia

rudy miedzi

węgiel kamienny

węgiel brunatny

sól kamienna

rudy cynku i ołowiu

Lp.

Surowiec mineralny

Okres powstawania

Powstawanie

l.

W wyniku karbonatyzacji obumarłych
szczątków roślin.

2.

sól kamienna

perm

3.

W wyniku nagromadzenia szczątków
zwierzęcych i ich rozkładu w warunkach
beztlenowych, wysokiej temperatury
ciśnienia.

4.

węgiel brunatny

5.

siarka

5

E

woluc

ja

świa

ta

or

ga

nicz

ne

go

na

ląda

ch

w

woda

ch

M

ln

lat

temu

4

600

Ar

cha

ik

2600

P

roter

oz

oik

570

Ka

mbr

495

Or

dowik

425

S

ylur

400

De

won

360

Ka

rbon

290

P

er

m

245

T

rias

204

Jur

a

130

Kr

eda

65

T

rz

ec

ior

zę

d

1,

9

C

zwa

rt

or

zę

d

PREKAMB

R

PALEOZOIK

MEZOZOIK

KENOZOIK

W

yda

rz

enia

ge

ologi

cz

ne

R

uc

hy

gór

otwór

cz

e

(pr

zykłady

pa

sm

gór

skich)