Ekonomia
w. 12

Tomasz Geodecki

Wykład 12 Wzrost gospodarczy -
przyczyny bogactwa narodów według
współczesnej ekonomii

Model Solowa - implikacje

Teoria wzrostu endogenicznego (B+R i kapita

ł

ludzki)

Transfer technologii

Czynniki instytucjonalne

Zainteresowanie wzrostem gospodarczym
w l. 80./90. XX w.

A. Wojtyna, Polityka ekonomiczna a wzrost gospodarczy,
„Gospodarka narodowa”, czerwiec 1995

W okresie powojennym w

ś

ród ekonomistów wyra

ź

nie

dominowało zainteresowanie okresem krótkim i

ś

rednim

(w ramach cyklu koniunkturalnego). Stosunkowo niewiele
miejsca po

ś

wi

ę

cano badaniom nad wzrostem

gospodarczym. Inaczej mówi

ą

c, uwaga koncentrowała si

ę

na wzro

ś

cie krótkookresowym, a nie na wzro

ś

cie

długookresowym. Jak zauwa

ż

a „The Economist”

(Economic Growth 1992), w odniesieniu do okresu długiego
„ekonomi

ś

ci byli strasznymi ignorantami nawet według

własnych standardów”, a „gł

ę

bia tej ignorancji była przez

długi czas ich najlepiej strze

ż

onym sekretem”.

Przyczyny:

Tradycyjnie (od l. 30) – polityka makroekonomiczna bazowała na
politykach monetarnej i fiskalnej – ich celem łagodzenie waha

ń

koniunkturalnych gospodarki w celu przeciwdziałania zjawisku
bezrobocia powoduj

ą

cego rozbie

ż

no

ść

mi

ę

dzy potencjalnym a

rzeczywistym poziomem produkcji oraz przeciwdziałaniu inflacji
odbijaj

ą

cej si

ę

ujemnie na wzro

ś

cie PKB. Podstawow

ą

tego

przyczyn

ą

był wielki kryzys lat 30. i rewolucja keynesowska w

ekonomii.

Tymczasem „długookresowe konsekwencje wzrostu (…)
przesłaniaj

ą

wszelkie mo

ż

liwe skutki fluktuacji krótkookresowych,

na których zazwyczaj skupia si

ę

makroekonomia. Na przykład

podczas przeci

ę

tnej recesji w Stanach Zjednoczonych realny

dochód na głow

ę

obni

ż

a si

ę

o kilka procent. Natomiast

spowolnienie wzrostu produktywno

ś

ci (…) (l. 70.-90. XX w. – o 1

pp poni

ż

ej poprzedniego poziomu) – spowodowało obni

ż

enie

realnego dochodu na mieszka

ń

ca USA o około 20% w stosunku

do tego, jaki mógłby zosta

ć

osi

ą

gni

ę

ty przy niezmienionym

tempie wzrostu produkcyjno

ś

ci.” (D. Romer, s. 23,24)

Przyczyny (2):

Ponadto zgodnie z modelem wzrostu
gospodarczego R. Solowa (1956, 1957) –
polityka gospodarcza ma niewielki wpływ na
długookresowe tempo wzrostu. Relacja
produkt na jednostk

ę

efektywnej pracy –

kapitał na jednostk

ę

pracy jest stała – w długim

okresie tempo wzrostu zale

ż

y od wzrostu

zasobów siły roboczej (demografia) i od tempa
post

ę

pu technicznego, które jest dane

zewn

ę

trznie. Dla polityka gospodarczego jest

tu niewiele do zrobienia.

Model Solowa – implikacje (1):

1. Brak wpływu polityk publicznych na stop

ę

wzrostu

gospodarczego (np. podniesienie stopy oszcz

ę

dno

ś

ci w

gospodarce zwi

ę

kszy tempo wzrostu jedynie krótkotrwale)

2. Solow na podstawie funkcji Cobba-Douglasa oszacował wag

ę

poszczególnych czynników wzrostu:

∆

Y/Y =

∆

A/A +

α ∆

N/N +

β ∆

K/K

Bior

ą

c pod uwag

ę

wynagrodzenia czynników produkcji (płac

ę

dla

pracy i stop

ę

procentow

ą

dla kapitału) oszacował

ż

e spo

ś

ród

2,9% rocznego wzrostu PKB w latach 1909 – 1949 0,32 % było
efektem akumulacji kapitału, 1,09% wzrostu nakładu siły roboczej
i 1,49% innych czynników – tzw. reszta Solowa uto

ż

samiana z

post

ę

pem technicznym, który w modelu jest dany (a je

ś

li chodzi o

PKB na jednostk

ę

pracy, tzn. wydajno

ść

pracy, to mamy 7/8 dla A

i 1/8 dla K). David Romer: model Solowa „przyjmuje jako dane
warto

ś

ci zmiennych, które w

ś

wietle wniosków wynikaj

ą

cych z

tego modelu – s

ą

główn

ą

sił

ą

nap

ę

dow

ą

wzrostu

gospodarczego”.

Model Solowa – implikacje (2):

3. Model Solowa stanowi podstaw

ę

do sformułowania hipotezy

konwergencji.

Konwergencja ma miejsce wtedy, gdy biedna gospodarka
wykazuje tendencje do szybszego wzrostu ni

ż

bogata, tak

ż

e w

przyszło

ś

ci nadgoni dystans pod wzgl

ę

dem poziomu dochodu

per capita lub produkcji. (Barro, R.J., Sala-I-Martin X. Economic
growth, McGrawHill 1995)

Wynika to z samej natury procesu akumulacji kapitału, jak
równie

ż

z mo

ż

liwo

ś

ci korzystania z przepływu wiedzy

technicznej w skali mi

ę

dzynarodowej. (Begg D, Smith P.

Ekonomia, Warszawa 2001)

4. Niewytłumaczalne ró

ż

nice mi

ę

dzy poziomami rozwoju

poszczególnych pa

ń

stw

ś

wiata – ró

ż

nice w zasobach kapitału w

rzeczywisto

ś

ci s

ą

zbyt małe, aby wytłumaczy

ć

olbrzymie

dysproporcje w poziomach rozwoju, zbyt mały przepływ kapitału
do pa

ń

stw biednych w porównaniu z modelem teoretycznym.

Zjawisko konwergencji notuje się przede wszystkim na poziomach
regionów, które należą do tego samego państwa – podobne warunki
rozwoju – stany USA, regiony EWG

- tzw. kluby konwergencji (cały świat – nie).

Rys. Stopa wzrostu w l. 1950-90 a log. PKB per capita w 1950 r. w 90
regionach EWG

Źródło: Opracowanie własne na podst. Barro 1995; 372-376.

y = -1,0971x + 0,0092

R

2

= 0,4697

-2

-1,5

-1

-0,5

0

0,5

1

-0,8

-0,6

-0,4

-0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

PKB per capita w stosunku do

ś

redniej w kraju

ro

c

z

n

a

s

to

p

a

w

z

ro

s

tu

w

s

to

s

.

d

o

ś

r.

w

k

ra

ju

(

%

)

6

6,5

7

7,5

8

8,5

9

9,5

10

1870 1890 1910 1930 1950 1970 1990

ln

(P

K

B

p

e

r

c

a

p

it

a

)

Australia

Kanada

Japonia

USA

Konwergencja

Źródło: Opracowanie własne na podst. Barro 1995

7

7,5

8

8,5

9

9,5

10

1870 1890 1910 1930 1950 1970 1990

ln

(P

K

B

p

e

r

c

a

p

it

a

)

RFN

Francja

Włochy

W. Brytania

Model P.M. Romera

Model Romera opiera si

ę

na koncepcji K. Arrowa nabywania

wiedzy przez praktyk

ę

(Barro, Sala-i-Martin, 1995, s. 146).

Arrow (1962) uznaje wiedz

ę

za jeden z wa

ż

nych czynników

produkcji, a podstaw

ą

do jej zdobycia jest do

ś

wiadczenie.

Przytaczaj

ą

c (za Lundbergiem, 1961) przykład szwedzkiej huty

Horndala, w której mimo braku nowych inwestycji wydajno

ść

pracy zwi

ę

kszała si

ę

o 2% rocznie przypisuje to zjawisko

nabieraniu do

ś

wiadczenia. Pracownicy nabywaj

ą

z czasem

wiedz

ę

, jako efekt uboczny normalnej działalno

ś

ci gospodarczej.

St

ą

d model Arrowa nazywany jest niekiedy modelem uczenia si

ę

przez praktyk

ę

(learning by doing). Wiedza przyswojona przez

pracowników w jakimkolwiek punkcie czasu przekłada si

ę

na

przyszł

ą

produktywno

ść

kapitału. Zatem w uproszczeniu

nabywanie wiedzy w efekcie inwestycji rzeczowych mo

ż

na

uto

ż

sami

ć

z efektem tworzenia nowego kapitału (por. D. Romer,

2000). Dlatego przychody firmy z kapitału mog

ą

by

ć

niemalej

ą

ce

wzgl

ę

dem skali.

Paul M. Romer (1986, 1990)

Produkcja towarów przy zastosowaniu nowych
technik mo

ż

e mie

ć

niemalej

ą

ce przychody ze skali,

gdy

ż



technologie raz opracowane mog

ą

by

ć

wdra

ż

ane

wielokrotnie, a wi

ę

c ich koszt kra

ń

cowy jest malej

ą

cy,



dodatkowo nabywanie do

ś

wiadczenia (learning by doing),



poza tym wiedza wł

ą

czona do zasobów kapitału w

gospodarce mo

ż

e by

ć

wykorzystana przez inne firmy.

Na skutek pozytywnego efektu zewn

ę

trznego

rozprzestrzenienia si

ę

wiedzy, w skali całej gospodarki

obserwowa

ć

mo

ż

na rosn

ą

ce przychody z kapitału

wzgl

ę

dem skali.

Paul M. Romer – teoria wzrostu
endogenicznego

Ze wzgl

ę

du na rosn

ą

ce przychody z kapitału wzgl

ę

dem skali, PKB

mo

ż

e wzrasta

ć

bez ogranicze

ń

. Mo

ż

e to oznacza

ć

,

ż

e konwergencja

dochodu per capita nie b

ę

dzie nast

ę

powała, poniewa

ż

bogate

gospodarki mog

ą

rozwija

ć

si

ę

w szybszym tempie ni

ż

biedniejsze. Co

wi

ę

cej, kierunek przepływu kapitału mo

ż

e by

ć

odwrotny ni

ż

to

przyjmowano tradycyjnie, ze wzgl

ę

du na mo

ż

liw

ą

wy

ż

sz

ą

kra

ń

cow

ą

produktywno

ść

kapitału w krajach rozwini

ę

tych.

Znacz

ą

ce s

ą

implikacje dla polityki gospodarczej – zwi

ę

kszenie tempa

wzrostu gospodarczego jest tu mo

ż

liwe poprzez zwi

ę

kszenie tempa

wytwarzania wiedzy, co mo

ż

na osi

ą

gn

ąć

poprzez zwi

ę

kszenie

zasobów kapitału ludzkiego i nakładów inwestycyjnych w sferze
naukowo-technicznej (por. Wo

ź

niak, 2004, s. 187, Tokarski, 2005a) A

wi

ę

c, polityka gospodarcza mo

ż

e podwy

ż

szy

ć

stop

ę

wzrostu na stałe;

w ramach neoklasycznego modelu wzrostu trwałe podwy

ż

szenie

stopy wzrostu mo

ż

liwe tylko w okresie przej

ś

ciowym.

Teoria ta tłumaczy wi

ę

c dlaczego kraje bogatsze mog

ą

mie

ć

trwale

wy

ż

sze tempo wzrostu ni

ż

kraje biedniejsze i stanowi po cz

ęś

ci

odpowied

ź

na pytanie dlaczego w skali

ś

wiata konwergencja nie

nast

ę

puje.

Source: European Commission, Growing regions, growing Europe,
Fourth report on economic and social cohesion, May 2007

B+R (w PKB) – GERD, BERD
Patenty
Wskaźniki zaawansowanej technologii

Mapy: Wskaźniki B+R (wydatki GERD, BERD, wnioski patentowe), 2004

Teoria wzrostu endogenicznego-
implikacje

Implikacj

ą

takiego potraktowania technologii jest otwarcie si

ę

pola dla działa

ń

władz publicznych w zakresie trwałego

podniesienia tempa wzrostu gospodarczego. O ile bowiem
model R. Solowa zakładał znikome mo

ż

liwo

ś

ci wpływania przez

polityków na przyrost produktu krajowego, o tyle nowe teorie
wzrostu mo

ż

liwo

ś

ci takie stwarzaj

ą

. Je

ż

eli przyrost technologii

zale

ż

y od nakładów pracy, kapitału i dost

ę

pnego ju

ż

poziomu

technologicznego gospodarki, to zwi

ę

kszaj

ą

c nakłady

czynników produkcji w tej dziedzinie mo

ż

na przyspieszy

ć

tempo

tworzenia technologii, a zatem i wzrostu gospodarczego.

[1]

Jego stopa mo

ż

e w takiej sytuacji by

ć

podniesiona na stałe.

1]

Hall, Taylor, PWN, Warszawa 2004, s. 94-101.

Model Solowa
versus

trwałe

podniesienie
tempa wzrostu

rysunki

Model R.E. Lucasa (1988)

Dodatkowym, w stosunku do wcze

ś

niejszych modeli, czynnikiem

wzrostu jest poziom wiedzy społecze

ń

stwa okre

ś

lany jako kapitał

ludzki.

Czynniki akcentowane przez model B+R i modele akumulacji
wiedzy, cho

ć

lepiej oddaj

ą

natur

ę

wzrostu, nadal nie wyja

ś

niaj

ą

,

dlaczego wiedza zakumulowana w gospodarkach rozwini

ę

tych

nie jest wykorzystywana przez pa

ń

stwa biedniejsze. Wszak je

ż

eli

wiedza ma charakter dobra wolnego, przedsi

ę

biorcy z tych

krajów mogliby łatwo przyswoi

ć

sobie nowoczesn

ą

wiedz

ę

techniczn

ą

, je

ż

eli za

ś

ta byłaby chroniona patentami, mo

ż

liwe

byłoby tworzenie zach

ę

t do napływu inwestycji zagranicznych.

Model R.E Lucasa oddaje zale

ż

no

ść

wzrostu gospodarczego od

czynników technologicznych (A), ale tak

ż

e od jako

ś

ci zasobów

ludzkich w gospodarce.

Wskaźniki edukacyjne

Wykres: Odsetek poszczególnych kohort siły roboczej z

wykształceniem wy

ż

szym w 2005 r. (

Ź

ródło: opracowanie

własne na podst. danych OECD)

Mankamenty: ograniczona porównywalno

ść

(st

ą

d badania

PISA).

0

10

20

30

40

50

Irl

an

di

a

H

is

zp

an

ia

S

zw

ec

ja

E

st

on

ia

P

ol

sk

a

G

re

cj

a

N

ie

m

cy

W

ę

gr

y

P

or

tu

ga

lia

S

ło

w

ac

ja

W

ło

ch

y

C

ze

ch

y

25-34

35-44

45-54

55-64

Słabe strony teorii wzrostu
endogenicznego

D.C. North (w:) World Development Report, 2002: „Je

ś

li

znamy

ź

ródła dobrobytu, to czemu biedne kraje nie przyjmuj

ą

po prostu polityki prowadz

ą

cej do dostatku?”

Poza tym teoria wzrostu endogenicznego nie tłumaczy tzw.
Growth miracles – skoro bowiem nieprawdziwa jest teoria
konwergencji i kraje zamo

ż

ne rozwijaj

ą

si

ę

szybciej, to jak

wytłumaczy

ć

spektakularny wzrost niektórych gospodarek w

ostatnim dwudziestoleciu (np. Estonia, Irlandia, Chiny)?

A wi

ę

c nowe teorie wzrostu (modele wzrostu

endogenicznego) upatruj

ą

ce przyczyn braku konwergencji w

nieuwzgl

ę

dnianych przez neoklasyków niedostatku kapitału

ludzkiego i niedorozwoju technologicznym staj

ą

si

ę

bezradne

wobec spektakularnego wzrostu w niektórych krajach
rozwijaj

ą

cych si

ę

, które na gruncie nowych teorii takiego

zwi

ę

kszenia produktu nie powinny notowa

ć

.

Transfer technologii i instytucje – nowa
ekonomia instytucjonalna

Zadowalaj

ą

ce wyja

ś

nienie mog

ą

da

ć

z jednej strony

przedstawiciele teorii koncentruj

ą

cych si

ę

na transferze wiedzy, w

tym technologii oraz efektywno

ś

ci tego procesu, z drugiej za

ś

strony przedstawiciele (nowej) ekonomii instytucjonalnej
konstatuj

ą

c,

ż

e „granice pa

ń

stwowe stanowi

ą

zarazem granic

ę

polityk publicznych i instytucji, które nie tylko s

ą

ró

ż

ne, ale w

jednych przypadkach lepsze, a w innych gorsze”.
M. Olson, Big Bills on the Sidewalk: Why Some Nations are Rich,
and Others Poor, Journal of Economic Perspectives, nr 2/ 1996.

Transfer technologii

Barro, Sala-i-Martin (1997): szybszy wzrost niektórych
gospodarek ubo

ż

szych dzi

ę

ki transferowi technologii.

Podmioty z krajów ubo

ż

szych (kraj 2) nie maj

ą

motywacji do

podejmowania samodzielnych prac wynalazczych, poniewa

ż

ich gospodarki s

ą

w tyle pod wzgl

ę

dem technologicznym,

zatem taniej jest kupi

ć

starsz

ą

technologi

ę

, lub tak

ą

, która

uciele

ś

niona jest w nabywanych za granic

ą

maszynach.

Ka

ż

da zmiana na lepsze pocz

ą

tkowo oznacza du

ż

e przyrosty

wydajno

ś

ci.

W miar

ę

doganiania, tempo wzrostu spowalnia na skutek

wy

ż

szej bazy oraz tego,

ż

e najbardziej efektywne technologie

zostały nabyte na pocz

ą

tku.

Poza tym, w niektórych dziedzinach kraje doganiaj

ą

ce

osi

ą

gaj

ą

poziom technologiczny liderów (kraj 1). Wzgl

ę

dny

koszt imitacji ro

ś

nie a własnej wynalazczo

ś

ci zmniejsza si

ę

.

Sposób przeprowadzenia zmiany technicznej w zależności
od stosunku kosztu innowacji do kosztu imitacji

Barro, R.J., X. Sala-i-Martin (1997), Technological Diffusion,
Convergence, and Growth, “Journal of Economic Growth”, no. 2.

Istotny przy tym „potencjał społeczny” i
instytucje

Barro i Sala-i-Martin (1997)

Abramovitz (1986) zacofanie o tyle sprzyja
rozwojowi, o ile pozwala na

ń

osi

ą

gni

ę

ty

potencjał społeczny (kapitał ludzki, instytucje,
polityka makroekonomiczna).

Verpagen (1991) – doganianie nie jest
automatyczne

Początki analiz instytucjonalnych

Pocz

ą

tki analiz instytucjonalnych:

T. Veblen (koniec XIX w.) - procesy rynkowe i ich
efekty nie powinny by

ć

postrzegane jako wynik

ś

wiadomych decyzji racjonalnie i swobodnie

działaj

ą

cych jednostek, gdy

ż

oddziałuj

ą

na nie

rozmaite instytucje społeczne takie jak normy
post

ę

powania, obyczaje, religia, tabu itp. i utrudniaj

ą

b

ą

d

ź

uniemo

ż

liwiaj

ą

całkowicie racjonalne (z punktu

widzenia interesów jednostki) zachowania

Lata 30. XX w.: J. Commons, R. Coase, K. Llevelyn

Lata 40-60. XX w.: F. Hayek, H. Simon, M. Polanyi

(patrz: przegl

ą

d w prologu u Williamsona 1998)

Coase’a fundamentalne pytanie o sens
istnienia firm

(na podst. Kiuila)

R. Coase (1937) Je

ż

eli rynek jest optymalnym

mechanizmem alokacji zasobów, to dlaczego w
ogóle istniej

ą

firmy, w których alokacja opiera si

ę

na

autorytarnym stosunku słu

ż

bowym, a nie na

wymianie towarów i usług? Dlaczego robotnik nie
handluje z kierownikiem firmy, lecz sprzedaje swoj

ą

gotowo

ść

do pracy i podporz

ą

dkowuje si

ę

mu?

Dlaczego konsumenci nie s

ą

zarazem

jednoosobowymi firmami-producentami?

Koordynacja działa

ń

w firmie w pewnych sytuacjach

jest ta

ń

sza i efektywniejsza ni

ż

koordynacja w

ramach rynku.

H. Simon i behawioryści

Zasadniczym elementem budowy neoklasycznej
teorii przedsi

ę

biorstwa s

ą

funkcje produkcji

opisuj

ą

ce firmy – maksymalizuj

ą

ce zysk

H. Simon i behawiory

ś

ci podkre

ś

laj

ą

ograniczenia

kognitywne człowieka uniemo

ż

liwiaj

ą

ce

maksymalizowanie zysku oraz zró

ż

nicowane

interesy poszczególnych grup wewn

ą

trz

przedsi

ę

biorstwa.

Pozwala to wyja

ś

ni

ć

obserwowan

ą

odmienno

ść

zachowa

ń

bardzo podobnych nawet firm, a wi

ę

c i

ró

ż

nych stóp zysku – im lepsze zarz

ą

dzanie tym

lepiej mo

ż

na pogodzi

ć

interesy podmiotów wewn

ą

trz

firmy.

O. Williamson; przejście od organizacji
zarządzania do instytucji rynkowych

O. Williamson na pocz

ą

tku analizował wył

ą

cznie

wpływ tzw. struktur zarz

ą

dczych (czyli konkretnych

sposobów organizacji transakcji) na koszty
prowadzenia wymiany.

Ź

ródłem kosztów transakcyjnych s

ą

brak pewno

ś

ci

w odniesieniu do zachowa

ń

innych ludzi oraz

niepełna informacja, a tak

ż

e dost

ę

p do specyficznych

zasobów. Zebranie informacji, zmierzenie cech
produktów, które podlegaj

ą

wymianie, ochrona praw

własno

ś

ci i bezpiecze

ń

stwa umów kosztuj

ą

, ale s

ą

niezb

ę

dne, aby wymiana ekonomiczna nie była

ź

ródłem jeszcze wi

ę

kszych kosztów wynikaj

ą

cych z

braku zabezpieczenia transakcji.

Instytucje – ekonomia instytucjonalna

Instytucje i organizacje pozwalaj

ą

zmniejszy

ć

koszty

transakcji, a tak

ż

e ograniczaj

ą

niepewno

ść

w procesach

gospodarowania. W ten sposób koszty ogólne mog

ą

ulec

zmniejszeniu, co prowadzi

ć

mo

ż

e do wi

ę

kszej

specjalizacji. Stopie

ń

w jakim instytucje pozwalaj

ą

zredukowa

ć

koszty transakcyjne jest pochodn

ą

ich

jako

ś

ci. Lepsze reguły gry i organizacje pozwalaj

ą

na

zwi

ę

kszenie zaufania do innych uczestników gry i

obni

ż

enie kosztów ochrony wymiany, a zatem wpływaj

ą

na zwi

ę

kszenie liczby interakcji gospodarczych.

Instytucje rozumiane s

ą

tu jako „reguły, mechanizmy ich

egzekwowania i organizacje.” (World Development
Report, 2001).

Koszty transakcyjne a optimum
specjalizacji (na podst. Małysz, 2003)

Typologia instytucji ze względu na
czas trwania

Ź

ródło: Małysz, 2003

Przedstawiciele nowej ekonomii instytucjonalnej
Konstatuj

ą

,

ż

e „granice pa

ń

stwowe stanowi

ą

zarazem

granic

ę

polityk publicznych i instytucji, które nie tylko s

ą

ró

ż

ne, ale w jednych przypadkach lepsze, a w innych

gorsze” (Olson, 1996, s. 6). Instytucje mo

ż

na

zdefiniowa

ć

jako „reguły gry” w społecze

ń

stwie, lub

bardziej formalnie: „ograniczenia wypracowane przez
człowieka kształtuj

ą

ce ludzkie interakcje” (North, 1990,

s. 3). Poprzez nakładanie ogranicze

ń

pozwalaj

ą

zmniejszy

ć

niepewno

ść

jednostki co do zachowa

ń

innych, st

ą

d instytucje rozumiane jako zasady gry s

ą

naturalnym sposobem ochrony interakcji mi

ę

dzy lud

ź

mi

wypracowywanym przez społeczno

ś

ci.

Wojtyna 2009, O badaniach nad głębszymi
przyczynami wzrostu gospodarczego

. s. 189

„Obserwowana w ostatnich latach tendencja w
badaniach, polegaj

ą

ca na uwypuklaniu znaczenia

czynników instytucjonalnych, przyniosła istotny
post

ę

p w zrozumieniu procesów wzrostu i rozwoju

gospodarczego”.

„To skierowało uwag

ę

badaczy na jeszcze gł

ę

bsze

przyczyny; pojawiły si

ę

interesuj

ą

ce, konkurencyjne

hipotezy, które znacznie wydłu

ż

yły okres

prowadzonej analizy i bardzo wzmocniły zwi

ą

zki

ekonomii z histori

ą

gospodarcz

ą

”.

Badania instytucji – dwa poglądy

Wojtyna, 2009, s. 190.

„W badaniach tych (empirycznych, dot. roli instytucji)
wyró

ż

nia si

ę

dwie podstawowe grupy pogl

ą

dów

(Levine 2005):

pogl

ą

d akcentuj

ą

cy odmienne tradycje prawne,

które ukształtowały si

ę

w Europie kilka wieków temu

i poprzez podboje kolonialne oraz imitacj

ę

okre

ś

liły

obecne formy i zakres praw własno

ś

ci (the law view)

(GB – prawo zwyczajowe, F, P, ES, B, NL –
francuski system prawa cywilnego - TG) oraz

pogl

ą

d sugeruj

ą

cy,

ż

e to ró

ż

nice w zasobach

naturalnych, klimacie, liczbie ludno

ś

ci tubylczej oraz

podatno

ś

ci na epidemie wpływały na powstanie

okre

ś

lonych instytucji, od których zale

ż

y obecny

kształt praw własno

ś

ci (the endowment view).”

Wskaźniki instytucjonalne

Bank

Ś

wiatowy:



Kaufmann i in. (Government matters),



Doing Business,

GCR (Global Competitiveness Report)

OECD (m.in. Going for growth)

Inne organizacje opracowuj

ą

ce informacje

dla przedsi

ę

biorców

Ograniczenia w nabywaniu praw własności w stosunku do inwestorów
zagranicznych

Źródło:
Going for
growth.
Economic
policy
reforms,
OECD
Paris 2005

Instytucje i polityki publiczne

Źródło: World Bank,
Doing Business 2007

Kraje wyszehradzkie

Kraje bałtyckie

DE

CZ HU

PL

SK

EE

LV

LT

1. Klimat dla biznesu (rank)

21

52

66

75

36

17

24

16

2. Uruchomienie firmy (rank)

66

74

87

114

63

51

25

48

procedury (liczba)

9

10

6

10

9

6

5

7

czas(dni)

24

24

38

31

25

35

16

26

3. Uzysk. kredytu (rank)

3

21

21

65

13

48

13

33

4. Ochrona inwestorów (rank)

83

83

118

33

118

33

46

60

5. Płacenie podatków (rank)

73

110

118

71

113

29

52

40

6. Egzekwowanie umów (rank)

29

57

12

112

59

20

11

4

procedury (liczba)

30

57

21

41

27

25

21

24

czas (dni)

394

820

335

980

565

275

240

166

koszt (% kwoty kontraktu)

10,5

14

9,6

10

16

11,5

12

8,6

7. Likwidacja firmy (rank)

28

113

48

85

31

47

62

30

czas (lata)

1,2

9

2

3

4

3

3

1,7

Otoczenie instytucjonalne (government
effectiveness, regulatory quality, rule of law)

Otoczenie instytucjonalne (GE, RQ, RL) w TFA

2,7

3,0

3,3

3,6

3,9

4,2

4,5

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

IRL

SWE

GER

ś

r TFA

ITA

ESP

Otoczenie instytucjonalne (GE, RQ, RL)

2,4

2,7

3

3,3

3,6

3,9

4,2

4,5

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

ś

r KSR

LVA

EST

GRC

POL

HUN

PRT

MEX

Literatura:



Abramowitz, M. (1986), Catching Up, Forging Ahead, and Falling Behind, “Journal of Economic History”, vol. XLVI, no. 2,
(June), ss. 385-406.



Barro, R.J., X. Sala-i-Martin (1995), Economic Growth, McGraw-Hill.



Barro, R.J., X. Sala-i-Martin (1997), Technological Diffusion, Convergence, and Growth, “Journal of Economic Growth”,
no. 2, ss. 1–27.



Hall R.E., J.B. Taylor (2000), Makroekonomia; Teoria, funkcjonowanie i polityka, (tłum. A. Wojtyna (red.) i A. Szeworski),
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.



Lucas, R.E. (1988), On the Mechanics of Economic Development, “Journal of Monetary Economics”, no. 22, ss. 3-42.



Małysz, J. (2003), Instytucje a koszty transakcyjne w

ś

wietle neoinstytucjonalnej ekonomii, „Ekonomista”, nr 3, ss. 315-

339.



D.C. North (1990), Institutions, Institutional Change, and Economic Performance. New York: Cambridge University
Press.



Próchniak, M. (2006), Czynniki wzrostu gospodarczego – wnioski z bada

ń

empirycznych, „Ekonomista”, nr 3.



Romer, D. (2000), Makroekonomia dla zaawansowanych, (tłum. A. Szeworski), Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa.



Romer, P.M. (1986), Increasing Returns and Long-Run Growth, “Journal of Political Economy”, vol. 94, no. 5, ss. 1002-
1037.



Shaw, G.K. (1992), Policy Implications of Endogenous Growth Theory, “The Economic Journal”, 102 (May), ss. 611-621.



Smith, A. (2007 (1776)), Badania nad natur

ą

i przyczynami bogactwa narodów, (tłum. S. Wolff,

O. Einfeld), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.



Verspagen, B. (1991), A New Empirical Approach to Catching Up or Falling Behind, “Structural Change and Economic
Dynamics”, vol. 2, no. 2.



Williamson,O.E. (1998), Ekonomiczne instytucje kapitalizmu, PWN, Warszawa.



Wojtyna, A. (1995), Polityka ekonomiczna a wzrost gospodarczy, „Gospodarka narodowa”,
nr 6.



Wojtyna, A. (2009), O badaniach nad „gł

ę

bszymi” przyczynami wzrostu gospodarczego, (w:) Rapacki, R. (red.), Wzrost

gospodarczy w krajach transformacji: konwergencja czy dywergencja?, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.



Ponadto przegl

ą

d koncepcji zwi

ą

zanych z rol

ą

instytucji we wzro

ś

cie – Euromonitoring VI, Meandry instytucjonalizacji,

2002.