Budowa i funkcje łodygi u nasiennych

1. Funkcje łodygi:

a) podtrzymuje liście, kwiaty i owoce;
b) pośredniczy w rozprowadzaniu wody z solami mineralnymi (w górę) i związków

organicznych (w dół) po roślinie;

c) magazynuje substancje zapasowe (szczególnie taki pęd jak bulwa czy kłącza);
d) magazynowanie wody (np. kaktusy);
e) ŁODYGI ZIELNE (tzn. pokryte skórką) pełnią funkcje asymilacyjne (w

przeciwieństwie do ŁODYG ZDREWNIAŁYCH pokrytych korkiem);

f) funkcja przetrwalnikowa, np. kłącza, bulwy, cebule;
g) rozmnażanie wegetatywne, np. kłącze, bulwa, cebula, rozłogi (truskawka,

poziomka), rozmnóżki (aloes).

2. Budowa pierwotna łodygi u dwuliściennych i nagonasiennych:

a) skórka = epiderma – pokryta kutykulą, ma włoski, aparaty szparkowe;
b) kora pierwotna:



tkanka wzmacniająca,



miękisz asymilacyjny,



śródskórnia lub pochwa skrobiowa (warstwa komórek magazynująca skrobię)
– występują lub nie;

c) walec osiowy:



okolnica – daje początek pąkom i korzeniom przybyszowym (często nie

występuje),



wiązki przewodzące łyko-drzewne – występujące w peryferycznej części walca,
ułożone w jeden pierścień, zawierające miazgę (WIĄZKA OTWARTA),



pierwotne promienie rdzeniowe i rdzeń zbudowane z miękiszu spichrzowego.

3. Budowa pierwotna łodygi u jednoliściennych:

Łodyga jednoliściennych nie jest zróżnicowana na korę pierwotną i walec osiowy.
Wiązki przewodzące są ZAMKNIĘTE, czyli bez miazgi, i rozmieszczone
nieregularnie. Pod skórką leży tkanka wzmacniająca, a głębiej miękisz asymilacyjny
lub spichrzowy.

4. Przyrost łodygi na grubość:



Większość jednoliściennych (wyjątek np. palmy, bambusy, juka, dracena, aloes)
oraz część zielonych dwuliściennych zachowuje budowę pierwotną łodygi do
końca życia rośliny. Natomiast rośliny drzewiaste i wiele zielonych dwuliściennych
w późniejszym okresie życia zmienia budowę anatomiczną łodygi na skutek jej
przyrostu na grubość i powstaje budowa wtórna.



Miazga wiązkowa łączy się z powstałą miazgą międzywiązkową i dzieli się,
odkładając łyko wtórne na zewnątrz i drewno wtórne do wnętrza. Miazga dzieli się
do wiosny do jesieni. Drewno powstałe późnym latem ma cewki i naczynia o
grubych ścianach i mniejszych średnicach niż drewno wiosenne. Powstają w ten
sposób słoje przyrostu rocznego.



Z komórek miękiszowych w pobliżu skórki powstaje fellogen wytwarzający na
zewnątrz korek, a do wnętrza fellodermę. Skórka z czasem obumiera i odpada, a jej
funkcje przejmuje korek z przetchlinkami. Wszystkie tkanki leżące na zewnątrz od
miazgi nazywamy korą wtórną.

5. Rodzaje pędu (modyfikacje łodygi):



kłącza – przekształcony, zgrubiały pęd podziemny, jest organem spichrzowym
i przetrwalnikowym, służą również do rozmnażania wegetatywnego; mają
zredukowane łuskowate liście, pąki boczne i korzenie przybyszowe; są
wieloletnie.
np. rabarbar, szparag, kosaciec, konwalia, perz, większość paproci.



bulwy – są podziemnymi pędami, ich wzrost jest ograniczony, trwają jeden

sezon wegetacyjny. Są to pędy, których łodyga uległa silnemu zgrubieniu i
skróceniu, liście całkowitej redukcji, nie wytwarzają korzeni przybyszowych.
Pełni funkcję spichrzową (magazynuje substancje zapasowe: białka i cukry –
skrobia), czasem też przetrwalnikową i wegetatywną.
np. ziemniak, słonecznik bulwiasty, szafran, zimowit, kalarepa, rzodkiewka.



cebule – silnie skrócone pędy podziemne, mają silnie skróconą łodyżkę, tzw.

piętkę, i gęsto osadzone na niej zmodyfikowane łuskowate liście
magazynujące zapasy. Z piętki wyrastają korzenie przybyszowe, a na jej
wierzchołku znajduje się pączek szczytowy, który w następnym roku rozwija
się w pęd kwiatonośny. Cebula jest organem spichrzowym, przetrwalnikowym
i do rozmnażania wegetatywnego.
np. cebula, czosnek, hiacynt, tulipan.



rozłogi – odgałęzienia dolnej części nadziemnego pędu, płożące się, czyli
rosnące poziomo przy ziemi lub pod nią. Służą do rozmnażania
wegetatywnego i są organami spichrzowymi. Zakorzeniając się węzłach i
wyrastając, tworzą nowe rośliny. Po obumarciu rośliny macierzystej lub
oderwaniu się od niej, stają się samodzielne.
np. poziomka, truskawka.



gałęziaki – upodobnione do liści, spłaszczone łodygi z miękiszem

asymilacyjnym i licznymi chloroplastami. Zastępuje liście, które zostały
zredukowane, w pełnieniu funkcji asymilacyjnej. Występują u roślin
środowisk suchych.
np. opuncja, szparagi, liściokwiat.



liściaki – rozszerzony i spłaszczony ogonek liściowy, upodobniony do blaszki
liściowej, przejmuje ich funkcje asymilacyjne. Blaszki liściowe pełnią inne
funkcje, np. u dzbanecznika jest o organ chwytający owady, a u akacji
pierzaste blaszki liściowe ulegają redukcji.

6. Porównanie budowy pierwotnej korzenia i łodygi u roślin dwuliściennych:

Cecha

KORZEŃ

ŁODYGA

okolnica i
śródskórnia

występują

nie zawsze występują; zamiast
śródskórni może występować
pochwa skrobiowa

ułożenie wiązek
przewodzących

naprzemianległe, promieniste
ułożenie drewna i łyka
pierwotnego

wiązki łyko-drzewne ułożone
w pierścień, zawierają miazgę
(wiązka otwarta)

rdzeń

-

+

tkanka kory
pierwotnej

miękiszowa (przeważnie
miękisz spichrzowy)
śródskórnia

tkanka wzmacniająca, miękisz
asymilacyjny

występowanie tkanki
wzmacniającej

na terenie walca osiowego (w
centrum organu)

pod skórką, jest pierwszą
warstwą koty pierwotnej

miękisz
asymilacyjny

brak

na terenie kory pierwotnej