DOI: 10.2478/v10111-010-0015-0

Leœne Prace Badawcze (Forest Research Papers), 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

DONIESIENIE NAUKOWE

Danuta Woreta

1

*

, Lidia Sukovata

1

Wp³yw pokarmu na rozwój chrz¹szczy chrab¹szcza kasztanowca (

Melolontha

hippocastani F.) (Coleoptera, Melolonthidae)

Effect of food on development of the Melolonta hippocastani F. beetles
(Coleoptera, Melolonthidae)

Abstract. This paper presents the results of the studies of life duration, survival, weight and fecundity of the forest
cockchafer Melolontha hippocastani beetles feeding on Quercus robur, Carpinus betulus, Betula pendula and Alnus
glutinosa. Beetles were collected from soil in mid April 2009, before their emergence. Five males and five females per
tree species in 6 replications were reared from 28 April through 4 May 2009. Ten females were taken out from each tree
species on 5 May for individual rearing and fecundity estimation. Observations were conducted till 17 June. Average
life duration of females was 23.6, 20, 19.3 and 11.1 days on oak, birch, hornbeam and alder leaves, respectively.
Lifetime of males was shorter than of females on all tree species except oak. Survival of both males and females was the
highest on oak, whereas the mortality on alder reached 100% after 10 days in males and after 15 days in females.
Substantial changes in a weight was observed mainly during the first six days of rearing. An increase of female weight
was 37.3, 20.7, 14.2 and 4.2% on oak, hornbeam, birch and alder leaves, respectively. The significant increase on oak
was observed already after two days. Changes in weight on birch and alder were not significant. Female weight on oak
was significantly higher than on birch and alder leaves. Females on the hornbeam grew slightly better than on the latter
species and slightly worse than on oak. Contrary to expectations the male weight decreased with time, although
significant changes were only on birch and alder leaves. Nine of 10 females feeding on oak leaves deposited 15–68
eggs/female (37.4 eggs/female on the average), whereas there was the only one female that laid eggs among those
feeding on hornbeam leaves. Females on birch and alder did not deposit eggs at all. Oak leaves appeared to be the most
favorable food for the forest cockchafer beetles in relation to life duration, survival, weight and fecundity, whereas
alder was the least suitable. Obtained results will be useful in tree species selection for reforestation, particularly in
regions highly infested by forest cockchafers.

Key words: Quercus robur, Carpinus betulus, Betula pendula, Alnus glutinosa

1. Wstêp

Chrab¹szcz majowy Melolontha melolontha L. i chra-

b¹szcz kasztanowiec M. hippocastani F. by³y w ostat-
nich latach jednymi z najgroŸniejszych szkodników
owadzich w leœnictwie. Ich larwy (pêdraki) ¿eruj¹ na
korzeniach drzew i krzewów, doprowadzaj¹c czêsto do
ich ca³kowitego zniszczenia, zw³aszcza w szkó³kach
i uprawach leœnych. Owady doros³e chrab¹szczy (chrz¹-
szcze) podczas rójki odbywaj¹ ¿er uzupe³niaj¹cy w ko-

ronach ró¿nych gatunków drzew. Skutkiem tego ¿eru
mo¿e byæ nawet ca³kowite ogo³ocenie koron z liœci. Od
pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych ubieg³ego wieku za-
gro¿enie lasów przez chrab¹szcze ulega dynamicznemu
wzrostowi. Silne wahania liczebnoœci populacji w ko-
lejnych latach zwi¹zane s¹ z wystêpowaniem na terenie
kraju kilku szczepów chrab¹szczy. W latach 1995, 1999,
2003 i 2007 odbywa³ rójkê szczególnie silny szczep,
pojawiaj¹cy siê co 4 lata na znacznych powierzchniach
w Regionalnej Dyrekcji Lasów Pañstwowych w £odzi

1

Instytut Badawczy Leœnictwa, Zak³ad Ochrony Lasu, Sêkocin Stary, ul. Braci Leœnej 3, 05–090 Raszyn,
* Fax: [phone]; e-mail: [e-mail]

i na mniejszych powierzchniach w ca³ym kraju. Podczas
rójki w 1995 r. chrab¹szcze zaobserwowano na 15 tys.
ha, w nastêpnych – na 26 tys. ha i 46 tys. ha, a w 2007 r. –
na 99 tys. (Woreta et al. 2009). Obecnie ograniczanie
liczebnoœci chrab¹szczy nale¿y do najwa¿niejszych i
zarazem najtrudniejszych zagadnieñ w ochronie lasu. W
wyniku przegl¹du substancji aktywnych œrodków
ochrony roœlin, przeprowadzonego w Unii Europejskiej i
maj¹cego na celu wykazanie, ¿e nie stwarzaj¹ one
zagro¿enia dla ludzi i zwierz¹t oraz naturalnego
œrodowiska, wycofano znaczn¹ iloœæ œrodków ze
stosowania w ró¿nych dziedzinach, w tym w ochronie
lasu przed szkodnikami uszkadzaj¹cymi systemy ko-
rzeniowe. Do dyspozycji leœników pozosta³ tylko jeden
preparat – Dursban 480 EC, zawieraj¹cy chloropiryfos
jako substancjê aktywn¹ (G³owacka 2009). Stosowanie
insektycydów by³o dotychczas jedynym skutecznym
sposobem redukcji liczebnoœci chrab¹szczy. Wobec
tego

wzros³o

znaczenie

wszelkich

hodowlanych,

agrotechnicznych i biologicznych metod ochrony roœlin.
Lepsze poznanie biologii owadów, a tak¿e ich prefe-
rencji pokarmowych mo¿e przyczyniæ siê do wypra-
cowania wspólnej hodowlano-ochroniarskiej strategii
postêpowania w ochronie lasu przed tymi szkodnikami.
W literaturze spotyka siê tylko wzmianki dotycz¹ce ga-
tunków drzew, na których chrab¹szcze ¿eruj¹ chêtnie
lub mniej chêtnie (Sierpiñski 1975). Do bardziej pre-
ferowanych zalicza siê d¹b szypu³kowy, wierzbê iwê,
brzozê, buk, grab itp., natomiast olszê wymienia siê jako
niechêtnie zjadan¹ (Sierpiñski 1975), a nawet wskazuje
siê na jej w³aœciwoœci odstraszaj¹ce w stosunku do chra-
b¹szczy (Ro¿yñski 1926). Jednak brak jest szczegó³o-
wych badañ wyjaœniaj¹cych, jaki wp³yw na chrab¹szcze
maj¹ ró¿ne gatunki drzew.

Celem badañ by³o okreœlenie wp³ywu rodzaju po-

karmu, którym by³y liœcie ró¿nych gatunków drzew, na
p³odnoœæ samic oraz d³ugoœæ ¿ycia i prze¿ywalnoœæ
chrz¹szczy chrab¹szcza kasztanowca.

2. Materia³y

W badaniach

1

stosowano nastêpuj¹cy materia³ bio-

logiczny:

– owady doros³e M. hippocastani F. (zebrane z te-

renu Nadl. Kozienice),

– ulistnione pêdy dêbu szypu³kowego Quercus robur

L., grabu zwyczajnego Carpinus betulus L., brzozy bro-
dawkowatej Betula pendula Roth. i olszy czarnej Alnus
glutinosa (L.) Gaertn., stanowi¹ce pokarm dla owadów
(zebrane z terenu Nadl. Chojnów).

Przywiezione do badañ owady wybrane by³y z gleby

w po³owie kwietnia 2009 r., bezpoœrednio przed ich
wyjœciem w celu odbycia ¿eru uzupe³niaj¹cego i rójki.
Pierwsze ¿erowanie chrab¹szczy mia³o miejsce w wa-
runkach laboratoryjnych.

3. Metodyka badañ

Pierwsze doœwiadczenie za³o¿ono 28 kwietnia 2009 r.

Na bukiety z ga³êzi dêbu, buka, brzozy i olszy, umie-
szczone uprzednio w szklanych kloszach, nak³adano po
5 samic i 5 samców chrab¹szczy. Ka¿dy wariant po-
wtórzono szeœciokrotnie. Na liœciach ka¿dego gatunku
drzewa ¿erowa³o w sumie 60 chrab¹szczy. Klosze przy-
kryto gaz¹ m³yñsk¹. Ocenê œmiertelnoœci i masy cia³a
zarówno samców, jak i samic wykonano 30 kwietnia i 4
maja, tzn. po dwóch i szeœciu dniach od rozpoczêcia
doœwiadczenia. Obserwacje zachowania owadów oraz
kontrolê œmiertelnoœci i masy cia³a prowadzono do 17
czerwca.

Drugie doœwiadczenie, w którym badano p³odnoœæ

samic, za³o¿ono 5 maja. Z ka¿dego gatunku drzewa (z
doœwiadczenia pierwszego) pobrano po 10 samic i w³o-
¿ono je pojedynczo do kloszy z ziemi¹, w której znaj-
dowa³o siê naczynko z wod¹ i odpowiedni¹ ga³¹zk¹.
Samice pobrane do tego doœwiadczenia ¿erowa³y wczeœ-
niej przez 7 dni, razem z samcami, na liœciach dêbu,
grabu, brzozy i olszy. W doœwiadczeniu tym okreœlono
czas do pierwszego zagrzebania samic, czêstoœæ scho-
dzenia do gleby, d³ugoœæ ¿ycia oraz liczbê z³ó¿ jaj i
samych jaj.

Ze wzglêdu na to, ¿e 5 maja z pierwszego doœ-

wiadczenia pobrano 40 samic do badania ich p³odnoœci,
statystyczn¹ analizê danych dotycz¹cych œredniej masy
cia³a owadów przeprowadzono osobno dla okresu 28
kwietnia – 4 maja oraz dla okresu 6–13 maja. W pierw-
szym okresie uwzglêdniono wszystkie gatunki drzew,
natomiast w drugim, ze wzglêdu na du¿¹ œmiertelnoœæ
chrab¹szczy ¿eruj¹cych na olszy i w konsekwencji zbyt
ma³¹ próbê, do analizy wziêto dane tylko dla trzech
pozosta³ych gatunków drzew. Ró¿nice pomiêdzy œre-
dni¹ mas¹ cia³a owadów karmionych liœæmi poszcze-
gólnych gatunków drzew, w okreœlonych odstêpach cza-
sowych, oceniono metod¹ analizy wariancji dla uk³adu z
powtarzanymi pomiarami. Do oceny istotnoœci ró¿nic
miêdzy œrednimi w poszczególnych wariantach zasto-
sowano test post-hoc RIR Tukeya.

196

D. Woreta et L. Sukovata / Leœne Prace Badawcze, 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

1

Badania zosta³y wykonane w ramach tematu BLP-335 finansowanego przez Dyrekcjê Generaln¹ Lasów Pañstwowych.

4. Wyniki badañ i dyskusja

W przeprowadzonych badaniach szukano odpowie-

dzi na pytanie czy pokarm z ró¿nych gatunków drzew
gwarantuje temu polifagowi jednakowy rozwój i prze-
¿ywalnoœæ, a tak¿e, czy istniej¹ ró¿nice w p³odnoœci
samic ¿eruj¹cych na liœciach ró¿nych gatunkach drzew.
Zgodnie z oczekiwaniami chrab¹szcze najintensywniej
¿erowa³y na liœciach dêbu, doprowadzaj¹c niekiedy
ga³êzie do pe³nej defoliacji. Chrab¹szcze ¿eruj¹ce na liœ-
ciach brzozy w pierwszych dniach zjada³y g³ównie
ogonki liœciowe, a dopiero w póŸniejszym czasie liœcie.
Na pêdach grabu obserwowano nieznaczne uszkodzenia
liœci, natomiast na liœciach olszy owady praktycznie nie
¿erowa³y.

Najd³u¿ej ¿y³y samice chrab¹szcza kasztanowca ¿e-

ruj¹ce na liœciach dêbu, œrednio 23,6 dnia, a maksy-
malnie 52 dni. Nieco krótsza by³a d³ugoœæ ¿ycia samic
od¿ywiaj¹cych siê liœæmi brzozy i grabu, œrednio od-
powiednio 20,0 i 19,3 dnia. Najkrócej ¿y³y samice, które
jako pokarm otrzymywa³y liœcie olszy – 11,1 dnia.

Œrednia d³ugoœæ ¿ycia samców karmionych liœæmi

dêbu by³a równie¿ najd³u¿sza – 24,2 dnia. Znacznie
krócej ¿y³y samce ¿eruj¹ce na grabie œrednio 13,2 dnia i
na brzozie – 9,3, a najkrócej na olszy – 7,2 dnia. Tylko w
przypadku samców karmionych liœæmi dêbu œrednia d³u-
goœæ ¿ycia by³a d³u¿sza ni¿ samic.

Przez pierwsze szeœæ dni œmiertelnoœæ samic chra-

b¹szczy ¿eruj¹cych na liœciach ró¿nych gatunków drzew
by³a stosunkowo niska i waha³a siê od 17 do 27% (ryc. 1).
Jednak ju¿ po 15 dniach od pocz¹tku doœwiadczenia
œmiertelnoœæ samic karmionych liœæmi olszy osi¹gnê³a
100%. W tym okresie najwy¿sza by³a prze¿ywalnoœæ
samic ¿eruj¹cych na grabie. W póŸniejszym okresie jed-
nak wiêcej ¿eruj¹cych samic stwierdzano na dêbie, a na
grabie prze¿ywalnoœæ by³a najni¿sza. Po miesi¹cu pro-
wadzenia doœwiadczenia na liœciach dêbu ¿y³o jeszcze
ok. 20% samic, brzozy – 13%, a grabu – 3% (ryc. 1a).

Prze¿ywalnoœæ samców na ró¿nych gatunkach drzew

mia³a podobny trend w ci¹gu ca³ego okresu badañ.
Najwiêksza by³a ona na dêbie, mniejsza – na grabie, a
najmniejsza na brzozie i olszy (ryc. 1b). Na olszy ju¿ po
10 dniach od rozpoczêcia doœwiadczenia œmiertelnoœæ
samców wynios³a 100%.

Œrednia masa cia³a samic karmionych liœæmi dêbu w

czasie od 28 kwietnia do 4 maja zwiêkszy³a siê o 37,3%.
Wzrost œredniej masy cia³a samic ¿eruj¹cych na grabie i
brzozie wyniós³ odpowiednio 20,7 i 14,2%. Najmniejszy
przyrost œredniej masy cia³a (4,2%) stwierdzono u samic
karmionych liœæmi olszy. Analiza wariancji wykaza³a,
¿e na masê cia³a samic istotny wp³yw mia³ zarówno
pokarm (F=8,52; df=3,20; P=0,0008), jak i czas (F=20,32;
df=2,40; P=0,0000). Stwierdzono równie¿ istotn¹ in-
terakcjê miêdzy tymi czynnikami (F=2,82; df=6,40;

P=0,0222). Test Tukeya wykaza³, ¿e ró¿nice miêdzy
œredni¹ mas¹ cia³a samic karmionych liœæmi dêbu a
œredni¹ mas¹ cia³a samic karmionych liœæmi brzozy i
olszy by³y istotne ju¿ po dwóch dniach od rozpoczêcia
¿erowania (ryc. 2). Po szeœciu dniach ró¿nica ta by³a
nadal istotna. Nie wykazano istotnych ró¿nic miêdzy
œredni¹ mas¹ cia³a samic ¿eruj¹cych na grabie a po-
zosta³ymi wariantami. Najbardziej dynamiczny przyrost
masy cia³a stwierdzono u samic ¿eruj¹cych na dêbie.
Istotne ró¿nice stwierdzono miêdzy œredni¹ mas¹ cia³a
uzyskan¹ 28 i 30 kwietnia (P=0,0039) oraz 28 kwietnia i
4 maja (P=0,0002). Dla samic karmionych liϾmi grabu
istotna ró¿nica w œredniej masie cia³a pojawi³a siê do-
piero 4 maja (P=0,0376). Zmiany œredniej masy cia³a
samic ¿eruj¹cych na brzozie i olszy nie by³y statystycz-
nie istotne.

Œrednia masa cia³a samców od 28 kwietnia do 4

maja, we wszystkich wariantach doœwiadczenia, zmniej-
sza³a siê (ryc. 2). Analiza wariancji wykaza³a, ¿e na masê
cia³a samców istotny wp³yw mia³ tylko czas (F=63,69;
df=1,18; P=0,0000). Œrednia masa cia³a samców zmniej-
szy³a siê nieznacznie w doœwiadczeniach z dêbem (o

D. Woreta et L. Sukovata / Leœne Prace Badawcze, 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

197

Rycina 1. Prze¿ywalnoœæ samic (a) i samców (b) chrab¹sz-
cza kasztanowca ¿eruj¹cych na liœciach czterech gatun-
ków drzew w okresie 28 kwietnia – 17 czerwca 2009 r.
Figure 1. Survival of females (a) and males (b) of the forest
cockchafer feeding on leaves of four tree species on 28 April
– 17 June 2009

17,4%) i grabem (o 17,9%). Mia³o to zapewne zwi¹zek z
wiêksz¹ przyswajalnoœci¹ tych roœlin jako pokarmu dla
chrz¹szczy chrab¹szczy. Natomiast u chrz¹szczy kar-
mionych liœæmi brzozy i olszy nast¹pi³ istotny spadek
masy cia³a, odpowiednio o 32,3% (test Tukeya: P=0,0006)
i 29,8% (test Tukeya: P=0,0055).

W okresie od 6 do 13 maja œrednia masa cia³a za-

równo samic, jak i samców ¿eruj¹cych na liœciach dêbu,
grabu i brzozy nie ró¿ni³a siê istotnie (P>0,05). Mog³o
byæ to spowodowane sk³adaniem jaj przez samice ¿eru-
j¹ce na liœciach dêbu i zwi¹zanym z tym obni¿eniem
masy cia³a.

W badaniach nad p³odnoœci¹ samic chrab¹szcza ka-

sztanowca, nastêpnego dnia po prze³o¿eniu samic do
kloszy z ziemi¹ i odpowiedni¹ roœlin¹ stanowi¹c¹ po-
karm zaobserwowano, ¿e szeœæ z dziesiêciu samic ¿e-
ruj¹cych na liœciach dêbowych zagrzeba³o siê w ziemi w
celu z³o¿enia jaj. Przez kolejne dwa dni zagrzeba³y siê
nastêpne trzy samice, a ostatnia – po 10 dniach. Spoœród

samic karmionych liœæmi grabu pierwsze trzy wesz³y do
ziemi po 6 dniach, a ostatnia po 24 dniach, zaœ dwie
samice nie zagrzeba³y siê w ogóle. W doœwiadczeniu z
brzoz¹ pierwsza samica zagrzeba³a siê po 3 dniach,
ostatnia po 17 dniach, a 4 nie wesz³y do ziemi w ogóle.
Natomiast w doœwiadczeniu z olsz¹ zagrzeba³a siê tylko
jedna z dziesiêciu samic. W trakcie doœwiadczenia za-
obserwowano, ¿e siedem samic ¿eruj¹cych na liœciach
dêbu zagrzebywa³o siê dwu lub trzykrotnie, natomiast u
samic karmionych liœæmi grabu i brzozy zdarza³o siê to
bardzo rzadko.

Zaskakuj¹ce wyniki uzyskano podczas poszukiwa-

nia jaj w glebie. Okaza³o siê, ¿e dziewiêæ samic w klo-
szach z liœæmi dêbu z³o¿y³o w sumie 337 jaj. Wœród
samic karmionych liœæmi grabu tylko jedna samica z³o-
¿y³a jaja (18 szt.), a samice karmione liœæmi brzozy i
olszy nie z³o¿y³y ich w ogóle. W doœwiadczeniu z dêbem
szeœæ samic z³o¿y³o po dwa z³o¿a jaj, jedna – trzy, a
dwie – po jednym (tab. 1). W jednym kloszu jaj nie
znaleziono. Maksymalna liczba jaj z³o¿onych przez
jedn¹ samicê w trzech z³o¿ach wynios³a ³¹cznie 68.
Okaza³o siê, ¿e samo wejœcie samicy do ziemi nie ozna-
cza, ¿e z³o¿y w niej jaja. Z 8 samic karmionych liœæmi
grabu, które wesz³y do ziemi, tylko jedna z³o¿y³a jaja, a
wœród samic ¿eruj¹cych na liœciach brzozy lub olszy
¿adna jaj nie z³o¿y³a. Z wybranych do doœwiadczeñ
roœlin tylko d¹b zaspokaja³ w pe³ni potrzeby ¿ywieniowe
samic do tego stopnia, ¿e nawet w kloszach z
ulistnionymi pêdami dêbu, gdzie samice nie mia³y
mo¿liwoœci zejœcia do ziemi (pierwsze doœwiadczenie),
trzy samice z³o¿y³y jaja na liœciach.

Zgodnie z przewidywaniami okaza³o siê, ¿e d¹b jest

dla chrz¹szczy chrab¹szcza kasztanowca najw³aœciw-
szym pokarmem, który gwarantuje im doskona³y rozwój
nawet w warunkach laboratoryjnych. Du¿ym zaskocze-

198

D. Woreta et L. Sukovata / Leœne Prace Badawcze, 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

Tabela 1. P³odnoœæ samic ¿eruj¹cych na dêbie
Table 1. Fecundity of females feeding on oak leaves

Nr samicy

No female

Liczba jaj w z³o¿u:

Number of eggs

in egg mass:

Ogólna liczba

z³o¿onych jaj
Total number

of laid eggs

I

II

III

1

22

21

43

2

19

24

43

3

29

24

15

68

4

17

3

20

5

21

0

21

6

27

0

27

7

26

21

47

8

10

5

15

9

30

23

53

10

0

0

0

28.04

30.04

4.05

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

Masa, g

Weight, g

Qercus robur
Carpinus betulus

Betula pendula
Alnus glutinosa

a

a

ab

b

b

a

b

b

ab

a

a

a

28.04

4.05

Data / Date

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

0,9

P>0,05

P>0,05

samice

females

samce

males

Rycina 2. Œrednia masa cia³a (BS) chrz¹szczy chrab¹szczy
kasztanowca ¿eruj¹cych na liœciach czterech gatunków
drzew w okresie 28 kwietnia – 4 maja 2009 r. (a–b – grupy
jednorodne
Figure 2. Mean weight (SE) of beetles of the forest cockcha-
fer feeding on leaves of four tree species on 28 April – 4 May
2009 (a–b – homogeneous groups)

niem by³a niska p³odnoœæ samic karmionych liœæmi gra-
bu oraz brak jaj w kloszach z samicami karmionymi
liœæmi brzozy, mimo tego, ¿e chrab¹szcze doœæ chêtnie
¿eruj¹ na tych gatunkach drzew.

G³ównym czynnikiem decyduj¹cym o akceptowal-

noœci smakowej roœlin s¹ cukry, wystêpuj¹ce powszech-
nie w tkance liœciowej i bêd¹ce najwa¿niejszym sk³ad-
nikiem pokarmowym (Harborne 1997). Innymi po¿¹-
danymi sk³adnikami s¹: azot (bia³ko lub wolne amino-
kwasy), witaminy i fosfolipidy oraz mikroelementy i
sterole. Jednak na wybór roœlin jako pokarmu mog¹ mieæ
wp³yw zupe³nie inne zwi¹zki, ni¿ te, które decyduj¹ o
przyswajalnoœci pokarmu i jego wp³ywie na prze¿y-
walnoœæ i p³odnoœæ. Gottschalk (1957), przyk³adowo,
wykaza³, ¿e nawil¿anie liœci roœlin roztworami tanin lub
sacharozy zazwyczaj powoduje zwiêkszenie intensyw-
noœci ¿erowania przez imagines chrab¹szcza majowego.
Rozpoczête badania nale¿y kontynuowaæ na wiêkszej
liczbie gatunków drzew leœnych w po³¹czeniu z analiz¹
chemiczn¹ liœci, w celu poszukiwania zale¿noœci œmier-
telnoœci, p³odnoœci itp. od zawartoœci poszczególnych
grup zwi¹zków w pokarmie.

5. Podsumowanie

W przeprowadzonych badaniach okreœlono d³ugoœæ

¿ycia, przyrost masy cia³a chrz¹szczy chrab¹szcza ka-
sztanowca oraz p³odnoœæ samic karmionych liœæmi dêbu
szypu³kowego, grabu zwyczajnego, brzozy brodawko-
watej i olszy czarnej.

Œrednia d³ugoœæ ¿ycia samic chrab¹szczy karmio-

nych liœæmi dêbu wynios³a 23,6 dnia, brzozy – 20 dni,
grabu – 19,3 dnia, a olszy – 11,1 dnia. Samce ¿y³y krócej
ni¿ samice. Tylko w przypadku samców karmionych
liœæmi dêbu œrednia d³ugoœæ ¿ycia by³a d³u¿sza ni¿ sa-
mic. Generalnie prze¿ywalnoœæ zarówno samców, jak i
samic by³a najwiêksza na dêbie, natomiast na olszy
œmiertelnoœæ samców chrab¹szcza kasztanowca osi¹gnê³a
100% ju¿ po 10 dniach, a samic po 15 dniach. Naj-
bardziej znacz¹ce zmiany masy cia³a zaobserwowano w
ci¹gu pierwszych 6 dni obserwacji. Najwiêkszy przyrost
œredniej masy cia³a odnotowano w przypadku samic
¿eruj¹cych na dêbie, a najmniejszy – na brzozie i olszy.
Ró¿nice te by³y statystycznie istotne. Œrednia masa cia³a
samic karmionych liœæmi grabu nie ró¿ni³a siê istotnie od

œredniej masy cia³a samic ¿eruj¹cych na pozosta³ych
gatunkach drzew. Istotn¹ ró¿nicê w œredniej masie cia³a
samic karmionych liœæmi dêbu stwierdzono ju¿ po
dwóch dniach od rozpoczêcia hodowli. Wbrew oczeki-
waniom, œrednia masa cia³a samców w ci¹gu pierwszych
6 dni, we wszystkich wariantach doœwiadczenia, zmniej-
szy³a siê, zw³aszcza w przypadku samców karmionych
liœæmi brzozy i olszy, gdzie ró¿nice by³y statystycznie
istotne.

Wiêkszoœæ (90%) samic ¿eruj¹cych na liœciach dêbu

z³o¿y³o jaja (od 15 do 68 szt., œrednio 37,4 szt.), a na
liœciach grabu – tylko 1%. Samice karmione liœæmi brzo-
zy i olszy nie z³o¿y³y jaj w ogóle. Liœcie dêbu okaza³y siê
najlepszym pokarmem dla chrab¹szczy, co korzystnie
wp³ynê³o na d³ugoœæ ich ¿ycia, prze¿ywalnoœæ, przyrost
masy cia³a i p³odnoœæ. Natomiast zdecydowanie nie-
korzystne warunki do rozwoju mia³y chrz¹szcze chra-
b¹szcza kasztanowca ¿eruj¹ce na olszy.

Podziêkowania

Pragniemy podziêkowaæ mgr. in¿. Robertowi Wol-

skiemu z Zak³adu Ochrony Lasu Instytutu Badawczego
Leœnictwa za pomoc w pracach laboratoryjnych.

Literatura

G³owacka B. (red.) 2009. Œrodki ochrony roœlin oraz produkty

do rozk³adu pni drzew leœnych zalecane do stosowania w
leœnictwie w roku 2010. Instytut Badawczy Leœnictwa,
Analizy i raporty, 13, 60 ss.

Gottschalk C. 1957. Untersuchungen über die Wirkung

verschiedener Substanzen als Lock- oder Frassstoff auf
einige Insektenarten. Beiträge zur Entomologie, 7 (1/2):
177–179.

Harborne J.B. 1997. Ekologia biochemiczna. Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa, 351 ss.

Ro¿yñski F. 1926. W sprawie walki z chrz¹szczem majowym

(Melolontha vulgaris). Przegl¹d Leœniczy, 1: 32–38.

Sierpiñski Z. 1975. Wa¿niejsze owady – szkodniki korzeni

drzew i krzewów leœnych. Warszawa, PWRiL, 222 ss.

Woreta D., Wolski R., Jab³oñski T. 2009. Szkodliwe owady w

lasach w 2008 roku oraz prognoza ich wystêpowania w
2009 r. G³os Lasu, 5: 5–8.

Praca zosta³a z³o¿ona 14.09.2009 r. i po recenzjach przyjêta 20.10.2009 r.
© 2010, Instytut Badawczy Leœnictwa

D. Woreta et L. Sukovata / Leœne Prace Badawcze, 2010, Vol. 71 (2): 195–199.

199