Kot
, który
czytał
wspak
Lilian Jackson Braun
tom 1.
Kot który, czytał wspak
Przełożył
Stanisław Kroszczyński
Tytuł oryginalny serii: The cat who... series!
Tytuł oryginału: The Cat who could read backwards
Tłumaczenie z oryginału: Stanisław Kroszczyński
Projekt okładki: Aleksandra Mikulska
Korekta: Maciej Korbasiński
Skład: Elipsa Sp. z o.o.
Copyright © 1966 by Lilian Jackson Braun
Copyright © for this edition by Elipsa Sp. z o.o.
ISBN 978-83-61226-41-3
Elipsa Sp. z o.o.
01 -673 Warszawa, ul. Podleśna 37
tel./fax +48 (22) 833 38 22
Printed in EU
INFORMACJE (O 22) 624 16 07
(od pn. do pt. w godz. 9.00-17.00)
Spis treści
Rozdział pierwszy
Jim Qwilleran, którego nazwisko już od dwóch dziesięcioleci wprowadzało w błąd
zecerów i korektorów, przybył na spotkanie z redaktorem naczelnym „Daily Fluxion"
o piętnaście minut za wcześnie.
Czekając na recepcji, sięgnął po egzemplarz wczesnego wydania gazety i
obejrzał pierwszą stronę. Zapoznał się z prognozą pogody (miało być
nadspodziewanie ciepło jak na tę porę roku), sprawdził, jaki jest nakład gazety (427
463 egzemplarzy), i przyjrzał się z należytym podziwem wydrukowanej kursywą
dumnej dewizie Fiat Flux.
Przeczytał redakcyjny artykuł poświęcony procesowi o morderstwo oraz drugi,
mniejszy, o kandydatach na stanowisko gubernatora, znajdując w nim dwie literówki.
Odnotował fakt, że muzeum nie zdołało zdobyć miliona dolarów subwencji, na którą
liczyło, ale tę notkę przejrzał tylko pobieżnie, nie wdając się w szczegóły. Zlekceważył
wiadomość o kotku, który utknął w rynnie, natomiast przeczytał wszystkie inne
artykuły: „Glina sięga po klamkę w starciu z bandytą", „Do zobaczenia w kiciu, moja
kiciu!", „Kursy giełdowe w górę, nastroje wśród Demokratów opadają"...
Zza oszklonych drzwi dobiegały go dobrze znajome odgłosy - stukot maszyn do
pisania, terkot dalekopisów i przeraźliwe dzwonki telefonów. Dźwięki te sprawiły, że
jego sumiaste, szpakowate wąsy najeżyły się, przygładził je więc knykciami. Stęsknił
się już za widokiem chaosu i zamieszania, jakie zawsze panuje w dziale miejskim
przed zamknięciem numeru, podszedł, więc do szyby, żeby popatrzeć.
Nie mylił się, co do dźwięków, ale widok, który ukazał się jego oczom, był zgoła
odmienny od oczekiwanego. Żaluzje wisiały równo, wcale nie były poprzekrzywiane.
Na lśniących od czystości biurkach panował porządek. Pogniecione kartki i wycinki,
którymi powinna być usiana podłoga, znajdowały się w drucianych koszach na śmieci.
Gdy kontemplował w zdumieniu tę scenerię, nagle dosłyszał odgłos całkiem obcy,
który w żadnym ze znanych mu działów miejskich redakcji nie obił się o jego uszy.
Jakiś stażysta wtykał żółte ołówki do niewielkiego otworu hałaśliwej maszynki.
Elektryczna temperówka! Qwilleran wpatrywał się w nią z niedowierzaniem. Nigdy
nie przypuszczał, że do tego dojdzie. Jednocześnie uświadomił sobie, na jak długo
wypadł z obiegu.
Z pomieszczenia działu miejskiego wybiegł inny stażysta, miał na nogach
tenisówki.
- Pan Qwilleran? Szef czeka na pana.
Qwilleran poszedł za nim do oddzielonego przepierzeniem pomieszczenia, w
którym rzeczywiście oczekiwał go redaktor naczelny - ze szczerym uśmiechem i
uściskiem dłoni.
- A więc mam przyjemność poznać pana Jima Qwillerana! Wiele o panu
słyszałem.
Ciekawe, jak wiele - pomyślał Qwilleran - i na ile te wieści przedstawiają mnie
w niekorzystnym świetle. W swoim życiorysie wysłanym do „Daily Fluxion" opisał
przebieg kariery, która nie wyglądała najlepiej: pracował już jako dziennikarz
sportowy, reporter kryminalny, korespondent wojenny, zdobył nawet Publisher’s
Trophy, nagrodę wydawców, a wreszcie napisał też książkę o miejskich środowiskach
przestępczych. Potem jednak następowała cała lista krótkich zleceń dla coraz
mniejszych gazet, następnie zaś zdecydowanie zbyt długo pozostawał bez zajęcia, o
którym warto by wspomnieć w CV.
- Doskonale pamiętam pańskie sprawozdanie z procesu, za które przyznano
panu Publisher’s Trophy - oznajmił naczelny. - Byłem wtedy początkującym
reporterem i bardzo pana podziwiałem.
Sądząc po wieku i sposobie bycia swego rozmówcy, Qwilleran doszedł do
wniosku, że ma przed sobą przedstawiciela nowej generacji dziennikarzy, jednego z
tych, dla których praca w gazecie jest zajęciem wymagającym określonych
umiejętności, nie zaś czymś w rodzaju misji. Tymczasem Qwilleran zawsze pracował z
tą drugą odmianą dziennikarzy - ze staromodnymi idealistami walczącymi o świętą
sprawę, o prawdę oraz swobodny dostęp do informacji.
- Z pańskim doświadczeniem - ciągnął redaktor - może pan być rozczarowany
naszą ofertą. Nie mamy do zaproponowania nic poza biurkiem w naszym dziale
kulturalnym, ale chętnie byśmy tam pana widzieli, przynajmniej dopóki nie zwolni się
jakieś miejsce w dziale miejskim.
- I dopóki nie udowodnię, że nadaję się do tej pracy? - Qwilleran popatrzył
redaktorowi prosto w oczy. Miał już za sobą niejedną taką upokarzającą rozmowę.
Sztuka polegała na tym, by zachować odpowiednią równowagę między skromnością a
pewnością siebie.
- To oczywiste. I co pan na to?
- Jak na razie - czemu nie. W tej chwili najważniejsze jest dla mnie, żeby
powrócić do pracy w gazecie. Pracowałem już w kilku miastach i raczej się naciąłem.
Właśnie dlatego przyjechałem tutaj. Do całkiem obcego miejsca, w poszukiwaniu
dynamicznego dziennika, nowych wyzwań. Myślę, że sobie poradzę.
- Na pewno! - oznajmił redaktor, szczerząc zęby w uśmiechu. - A oto dziedzina,
którą chcielibyśmy panu powierzyć: potrzebujemy felietonisty zajmującego się sztuką.
- Sztuką! - Qwilleran skrzywił się i w myślach od razu ułożył tytuł:
„Dziennikarski wyga zrobiony w konia i posłany na zieloną trawkę".
- Zna się pan trochę na sztuce? Qwilleran nie zamierzał blefować.
- Nie odróżniłbym Wenus z Milo od Statuy Wolności.
- Właśnie kogoś takiego nam trzeba! Im mniej się człowiek na tym zna, tym
świeższe ma spojrzenie. W naszym mieście sztuka wprost rozkwita, więc musimy
poświęcić jej więcej uwagi. Nasz krytyk pisze recenzje dwa razy w tygodniu, ale
brakuje nam doświadczonego dziennikarza, który pisałby artykuły o samych
artystach. Materiału jest pod dostatkiem. Zresztą pewnie zdaje pan sobie sprawę, że w
dzisiejszych czasach artystów jest więcej niż psów czy kotów.
Qwilleran przygładził wąsy wierzchem dłoni.
- Będzie pan podlegał redaktorowi działu kulturalnego, ale zachowa pan dużą
niezależność i inicjatywa z pańskiej strony będzie mile widziana. Chcemy, żeby pan
wkręcił się w środowisko, poznał całe mnóstwo artystów, zaprzyjaźnił się, z kim
trzeba, i zdobył przy okazji przyjaciół dla gazety.
Qwilleran w duchu ułożył kolejny tytuł: „Na co przyszło dziennikarzowi: praca
w promocji!" Tak, tylko, że ta praca była mu bardzo potrzebna. Jego dziennikarskie
sumienie musiało liczyć się z sytuacją wyższej konieczności.
- No cóż - odezwał się. - Nie jestem pewien...
- Otrze się pan o wyższe sfery, a taka odmiana dobrze panu zrobi. Pewnie już
dość pan miał w życiu do czynienia z wyrokowcami i kanciarzami.
Jeżące się wąsy Qwillerana próbowały mu dać do zrozumienia, co myślą o
wyższych sferach, lecz ich właściciel zachował dyplomatyczne milczenie.
Naczelny zerknął na zegarek i wstał.
- Najlepiej niech pan pójdzie na górę i porozmawia z Archem Rikerem. On
panu wyjaśni...
- Arch Riker! A co on tu robi?
- Jest szefem działu kulturalnego. Pan go zna?
- Pracowaliśmy razem w Chicago, wiele lat temu.
- Świetnie! Od niego dowie się pan wszystkich szczegółów i mam nadzieję, że
zechce pan dołączyć do zespołu „Fluxion".
Redaktor wyciągnął dłoń i obdarzył go zawodowym uśmiechem.
Qwilleran przeszedł znów przez dział miejski, mijając rzędy białych koszul z
podwiniętymi rękawami, głowy pochylone w skupieniu nad maszynami do pisania
oraz reporterkę - w każdej redakcji jest przynajmniej jedna taka dziewczyna. Tylko
ona spojrzała na niego z zaciekawieniem, co sprawiło, że wyprostował się na całe sto
osiemdziesiąt siedem centymetrów swojego wzrostu, wciągnął zbyteczne pięć kilo,
które zgromadziło się pod paskiem, i przygładził włosy dłonią. Wciąż jeszcze na każdy
siwy włos mógł pochwalić się trzema czarnymi i dotyczyło to zarówno czupryny, jak i
wąsów.
Na piętrze zastał Archa Rikera zajmującego honorowe miejsce pośród biurek,
maszyn do pisania i telefonów - wszystko zaś utrzymane było w kolorze zielonego
groszku.
- Dziwne, nie? - stwierdził Arch przepraszającym tonem. - Ponoć jest to kolor
oliwkowy i ma mieć kojące działanie. Widzisz, jak o nas dbają? Osobiście uważam, że
wygląda to ohydnie.
Dział kulturalny był mniejszym wydaniem działu miejskiego - minus atmosfera
nerwowego pośpiechu. Tu panował spokój, wypełniający pomieszczenie niczym mgła.
Na pierwszy rzut oka wszyscy pracownicy byli tu o jakieś dziesięć lat starsi, zresztą
sam Arch również był jakby pulchniejszy niż kiedyś i miał na głowie mniej włosów.
- Jim, jak miło znowu cię zobaczyć - rzekł. - Czy nadal piszesz swoje nazwisko
przez „w"?
- Taka jest jego prawidłowa szkocka pisownia - stwierdził Qwilleran z
naciskiem.
- I jak widzę, nie pozbyłeś się tego wielkiego wąsiska.
- To moja jedyna pamiątka z wojny - znów przygładził je troskliwie.
- Jak się miewa żona, Jim?
- Mówisz o mojej byłej żonie?
- Oj, nie wiedziałem. Przepraszam.
- Nie mówmy o tym... Jaką pracę masz dla mnie?
- Łatwizna! Jeżeli chcesz zacząć od dzisiaj, mógłbyś zrobić dla nas kawałek na
niedzielę.
- Jeszcze nie zdecydowałem, czy przyjmę tę pracę.
- Przyjmiesz, przyjmiesz - zapewnił go Arch. - Jest w sam raz dla ciebie.
- Biorąc pod uwagę moje ostatnie osiągnięcia, tak?
- Zrobiłeś się drażliwy, czy co? Zapomnij o tym i przestań się zadręczać.
Qwilleran w zamyśleniu przykręcił wąsa.
- Zawsze mogę spróbować. Dasz mi coś na próbę?
- Jak sobie życzysz.
- Coś konkretnego?
- Tak - Arch Riker wydobył z segregatora arkusz różowego papieru. - Co ci
powiedział szef?
- Właściwie nic - odparł Qwilleran. - Tylko tyle, że chce pokazywać artystów z
ludzką twarzą.
- Otóż właśnie dostałem od niego różowe memo, w którym domaga się artykułu
o facecie nazywającym się Cal Halapay.
- I co?
- We „Fluxion" obowiązuje swoisty kod barw. Niebieski papier oznacza
„poufne". Żółty - to niezobowiązująca sugestia, natomiast różowy znaczy „pilne,
natychmiast, na wczoraj".
- Czemu Cal Halapay jest taki pilny i na wczoraj?
- Wobec zaistniałych okoliczności może lepiej będzie, jeżeli nie będziesz za
wiele wiedział. Idź do niego bez przygotowania, zawrzyj z facetem znajomość i napisz
coś, co się da czytać. Sam wiesz, jak to się robi.
- Gdzie go znajdę?
- Chyba najlepiej zadzwonić do jego biura. Zawodowo zajmuje się reklamą i
prowadzi cieszącą się powodzeniem agencję, natomiast w wolnych chwilach uprawia
malarstwo olejne. Maluje mianowicie dzieci. Jego obrazy robią furorę. Wiesz, dzieci z
kręconymi lokami i różowiutkimi policzkami. Wyglądają, jakby miały dostać
apopleksji, ale ludzie to kupują... Nie masz ochoty na lunch? Moglibyśmy pójść do
klubu prasowego.
Leciutki elektryczny sygnał, jaki wysłały mu jego wąsy, przypomniał
Qwilleranowi, że swego czasu kluby prasowe były jego życiem, miłością, hobby,
domem i inspiracją.
Ten akurat mieścił się naprzeciwko nowego budynku komendy głównej policji,
w fortecy o okratowanych oknach, a zbudowanej z poczerniałego od starości
wapienia... czyli w dawnym więzieniu okręgowym. Kamienne schody, wyżłobione od
wieloletniego użytkowania, pokryte były wyraźnymi śladami odwilży, której w lutym
nikt się nie spodziewał. Stare boazerie w sieni połyskiwały czerwienią spod
niezliczonych warstw lakieru.
- Możemy zjeść w barze - poinformował go Arch - albo iść na górę do sali
restauracyjnej. Mają tam obrusy na stolikach.
- Zjedzmy tutaj - zaproponował Qwilleran.
W barze panował półmrok i gwar hałaśliwych rozmów, czasem tylko zniżano
głos do konfidencjonalnego szeptu. Qwilleran wiedział doskonale, co to oznacza:
plotki przekazywane z ust do ust, początki kampanii i nieoficjalne załatwianie spraw
przy hamburgerze oraz piwie.
Znaleźli dwa wolne stołki przy barze; powitał ich barman odziany w czerwoną
marynarkę oraz konspiracyjny uśmiech na twarzy, jasno dający do zrozumienia, iż
jego właściciel dysponuje nieprzebranym zasobem poufnych informacji. Qwilleran
doskonale pamiętał, że to właśnie dzięki barmanom z klubów dziennikarskich
zdarzało mu się trafiać na najlepsze tematy.
- Dla mnie szkocka z wodą - zamówił Arch.
- Podwójny sok pomidorowy z lodem - rzucił Qwilleran.
- Podwójny pomidorowy z lodem - powtórzył barman. - Dodać limonki i trochę
sosu Worcestershire?
- Nie, dziękuję.
- Nie? Burmistrz, który jest moim przyjacielem, właśnie tak lubi najbardziej -
rzekł barman z przechwałką w głosie.
- Nie, jednak nie.
- W takim razie kropelkę tabasco dla ostrzejszego smaku?
- Nie, bez niczego.
Barmanowi zrzedła mina, więc Arch zapewnił go:
- Mój kolega nie zdaje sobie sprawy, że ma do czynienia z artystą... to jest Jim
Qwilleran, zaczyna u nas pracę. Jim, to jest Bruno. Przyrządzane przez niego drinki
cechuje spora doza osobistej ekspresji.
- Dla mnie mniej ekspresji, a więcej alkoholu - rozległ się tubalny głos za
plecami Qwillerana. - Hej, Bruno, poproszę martini, bez żadnego śmiecia. Bez oliwek,
bez soku cytrynowego, bez anchois ani malutkich, piklowanych pomidorków.
Qwilleran odwrócił się i stanął twarzą w twarz z cygarem trzymanym w
wyszczerzonych zębach, nieproporcjonalnie wielkim w stosunku do szczupłego,
młodego człowieka, który je palił. Czarna linka zwisająca z kieszeni na jego piersi
najwyraźniej przymocowana była do światłomierza. Facet był hałaśliwy, zawadiacki i
pewny siebie. Qwilleranowi od razu przypadł do gustu.
- Ten błazen - wyjaśnił Qwilleranowi Arch - to Odd Bunsen z naszego działu
foto... Odd, przedstawiam ci mojego starego przyjaciela, Jima Qwillerana. Mamy
nadzieję, że dołączy do naszego zespołu.
Fotograf wyciągnął do niego dłoń.
- Miło mi. Może cygarko?
- Palę fajkę. Ale dziękuję.
Odd przyjrzał się uważnie i z zainteresowaniem bujnym wąsom Qwillerana.
- Zarost trochę się panu wymyka spod kontroli. Nie obawia się pan pożaru od
tej fajki?
- Ten czarny sznurek - wyjaśnił Arch - który zwisa z kieszeni pana Bunsena,
służy do tego, żeby przywiązać go za głowę w razie potrzeby. Jednak facet bywa
niekiedy użyteczny. Dowiesz się od niego więcej, niż gdybyś poszedł do biblioteki.
Może mógłby ci coś powiedzieć o Calu Halapayu.
- Jasne - potwierdził fotograf. - Co chcecie wiedzieć? Niezłą ma żonkę, 86-56-
81. Mówię o wymiarach.
- A co to za jeden, ten Halapay? - spytał Qwilleran.
Odd Bunsen przez chwilę wpatrywał się w dym ze swojego cygara.
- Reklamiarz. Właściciel dużej agencji. Wycenia się go na dobre parę milionów.
Mieszka na Lost Lake Hills. Piękny dom, wielkie atelier, w którym maluje, i dwa
baseny. Dwa, wyobrażacie to sobie? Z wodą krucho, więc ten drugi pewnie jest
napełniany burbonem.
- Ma jakąś rodzinę?
- Dwoje czy troje dzieciaków. Fantastyczną żonę. Halapay jest właścicielem
wyspy na Karaibach i rancza w Oregonie, ma też kilka prywatnych samolotów.
Wszystko, co można kupić za pieniądze. No i nie można powiedzieć, żeby był sknerą.
Facet ma gest.
- A te jego obrazy?
- Mocna rzecz, naprawdę mocna! - stwierdził Odd. - Jeden z nich zdobi mój
salon. Podarował mi go po tym, jak robiłem zdjęcia jego żony zeszłą jesienią, podczas
balu dobroczynnego. Dwójka dzieci z kręconymi włoskami... A teraz muszę coś zjeść,
żeby zdążyć przed pierwszą, bo mam umówioną sesję.
Arch osuszył szklaneczkę.
- Pogadaj z Halapayem - poradził Qwilleranowi - i przy okazji spróbuj się
zorientować, jakie zdjęcia będzie można zrobić. Postaramy się wziąć do tego Odda
Bunsena. To nasz najlepszy fotograf. Warto pomyśleć o zdjęciach w kolorze, nie
zaszkodziłoby, jeżeli zamieścimy kilka barwnych reprodukcji.
- Różowe memo to nie przelewki, co? - zaśmiał się Qwilleran. - Jakie są
powiązania między Halapayem i „Daily Fluxion"?
- Ja się jeszcze napiję - odparł na to Arch. - Chcesz drugi soczek?
Qwilleran nie upierał się przy swoim pytaniu, ale zamiast niego zadał następne:
- Powiedz mi szczerze, Arch. Dlaczego chcecie mi dać tę kolumnę o sztuce?
Dlaczego właśnie ja jestem szczęśliwym wybrańcem?
- Bo tak zawsze dzieje się w gazetach. Specjaliści od bejsbolu zostają krytykami
teatralnymi, a ci, co znają się na religii i wyznaniach, dostają rubrykę poświęconą
życiu nocnemu. Zresztą sam przecież wiesz.
Qwilleran pokiwał głową i melancholijnie przygładził wąsy.
- Powiedz mi w takim razie coś o waszym krytyku sztuki. Czy jeśli przyjmę tę
robotę, będę z nim pracował? A może z nią, bo nawet nie wiem, jakiej jest płci.
- To facet - odpowiedział Arch. - On pisze recenzje, a ty będziesz robił reportaże
i przedstawiał sylwetki postaci. Myślę, że nie będziecie sobie wchodzić w drogę.
- A on nie pracuje w twoim dziale?
- Nie, nigdy tu nie przychodzi. Pisze swoje teksty w domu, nagrywa je na taśmę
i przysyła do nas za pośrednictwem gońca raz albo dwa razy w tygodniu. Musimy je
spisywać z nagrania, co jest dość uciążliwe.
- Czemu tak stroni od redakcji? Nie podoba mu się kolor zielonego groszku?
- Nie pytaj mnie. Dogadał się z kierownictwem. Ma z „Fluxion" bardzo
korzystną umowę.
- Jaki on jest?
- Wyniosły. Uparty. Trudny w pożyciu.
- Jak miło. Młody czy stary?
- Coś pomiędzy jednym i drugim. Mieszka samotnie - z kotem, wyobrażasz to
sobie? Wielu ludzi uważa, że to ten zwierzak pisze recenzje, i kto wie, czy nie mają
racji.
- A dobrze pisze?
- On sam jest przekonany, że tak. Tego samego zdania jest też najwyraźniej
nasza dyrekcja. - Arch poprawił się na stołku, nim dodał: - Krążą plotki, że „Fluxion"
zafundowała też gościowi polisę ubezpieczeniową na wysoką sumę.
- Zwykły krytyk jest dla nich tak cenny?
- Akurat ten ma w sobie coś, co wszystkie gazety uwielbiają: jest
kontrowersyjny! Do redakcji co tydzień przychodzą setki listów w odpowiedzi na jego
artykuły. Co ja mówię, tysiące!
- Jakie to listy?
- Gniewne. Przesłodzone. Histeryczne. Niektórzy miłośnicy sztuki wprost go
nienawidzą, a inni uważają go za niezwykle wybitną postać, no i żrą się między sobą.
Awantura na całe miasto. Wiesz, co wykazały ostatnie badania? Rubryka poświęcona
sztuce ma więcej czytelników niż dział sportowy! Obaj wiemy, że to nie jest normalna
sytuacja.
- Rzeczywiście, musicie mieć w tym mieście mnóstwo entuzjastów sztuki.
- Nie trzeba być miłośnikiem sztuki, żeby mieć frajdę z czytania tych recenzji.
Wystarczy, że ktoś lubi krew.
- Ale o co się tu kłócić?
- Sam zobaczysz.
- Rozumiem, że sport albo polityka mogą budzić takie emocje, ale sztuka to
sztuka, i tyle.
- Też tak myślałem - pokiwał głową Arch. - Kiedy objąłem dział kulturalny,
żywiłem proste przekonanie, że sztuka jest czymś drogocennym, pokarmem dla
pięknoduchów o pięknych myślach. Jednak szybko musiałem pożegnać się z tą wizją!
Sztuka stała się demokratyczna. W tym mieście jej miłośników jest nie mniej niż
karciarzy. W dodatku nie trzeba się uczyć reguł gry. Ludzie kupują obrazy, zamiast
urządzać sobie baseny w ogrodzie.
Ssąc kostkę lodu, Qwilleran zastanawiał się nad dziwnymi perspektywami
rysującymi się przed nim w związku z tą propozycją pracy.
- A tak nawiasem mówiąc - spytał - jak ten krytyk się nazywa?
- George Bonifield Mountclemens.
- Możesz powtórzyć?
- George Bonifield Mountclemens III!
- Język sobie można połamać!
- W dodatku używa nazwiska w pełnym brzmieniu, z oboma imionami,
wszystkie dziewięć sylab, dwadzieścia osiem liter plus liczebnik. Dwa razy w tygodniu
usiłujemy wcisnąć to w naszą standardową szpaltę. A tego się zrobić nie da, chyba że
bokiem. Facet nie zgadza się na żadne skróty, przeniesienia, ściśnienia czy amputacje!
Qwilleran popatrzył na Archa uważnie.
- Nie przepadasz za nim, co?
Arch wzruszył ramionami.
- Moje zdanie nie ma tu znaczenia. Właściwie w ogóle go nie widuję. Za to
wciąż mam do czynienia z artystami, którzy przychodzą do redakcji, żeby dać mu w
zęby.
- George Bonifield Mountclemens III! - Qwilleran pokręcił głową z
niedowierzaniem.
- Niektórych czytelników do furii doprowadza samo jego nazwisko i imiona -
dodał Arch. - Uważają, że facet ma przewrócone w głowie.
- Mów dalej. Ta praca zaczyna mi się podobać. Szef mówił, że otrę się o wyższe
sfery, i już zacząłem się bać, że będę miał do czynienia z jakimiś aniołkami.
- Nie daj się zwieść pozorom. Wszyscy artyści w tym mieście nienawidzą się
wzajemnie, a miłośnicy sztuki opowiadają się po tej czy po tamtej stronie... a
następnie rozpoczynają się ostre rozgrywki. To coś jak futbol, tylko gra jest
brutalniejsza. Wyzwiska, kopanie dołków, podchody i podstępy... - Arch zsunął się ze
stołka. - Chodź, weźmiemy sobie po kanapce z wołowiną.
Krew pokoleń wojowników zaczęła teraz nieco żywiej krążyć w żyłach
Qwillerana. Jego wąs niemal się uśmiechał.
- Słuchaj, biorę tę robotę.
Rozdział drugi
Był to pierwszy dzień pracy Qwillerana dla „Daily Fluxion". Zajął swoje miejsce przy
jednym z zielonych biurek w dziale kulturalnym i odebrał przydział żółtych ołówków.
Zauważył, że na zielonym telefonie umieszczono nalepkę z pouczeniem: „Uprzejmość
nic nie kosztuje". Wypróbował zieloną maszynę do pisania, wystukując „Wiele
morderstw zdarza się po północy". Następnie zadzwonił do redakcyjnego garażu z
prośbą o służbowy samochód, żeby pojechać do Lost Lake Hills.
Droga do tej wykwintnej miejscowości wiodła przez malownicze przedmieścia,
potem zaś wśród pól, na których gdzieniegdzie bieliły się plamy śniegu. Od granic
miasta musiał przejechać piętnaście mil, toteż nie brakowało mu czasu, żeby
zastanowić się nad wywiadem z Calem Halapayem. Ciekaw był, czy Metoda
Qwillerana i tym razem się sprawdzi. Swego czasu słynął z umiejętności nawiązywania
poufałego kontaktu, dzięki czemu jego rozmówcy czuli się swobodnie i bez
skrępowania odpowiadali na jego pytania. Metoda w czterdziestu procentach składała
się z sympatii, w kolejnych czterdziestu z zawodowej ciekawości, a w pozostałych
dwudziestu - z cierpliwości. Dzięki niej wydobywał zwierzenia od starszych pań,
młodocianych przestępców, pięknych dziewczyn, rektorów uczelni oraz
zatwardziałych oszustów.
A jednak odczuwał pewien niepokój na myśl o czekającym go spotkaniu z
Halapayem. Dawno już nie przeprowadził żadnego wywiadu, w dodatku artyści nie
byli jego specjalnością. Nie był pewien, czy przypadkiem nie porozumiewają się
jakimś właściwym swemu środowisku tajnym językiem. Z drugiej zaś strony Halapay
jako reklamiarz mógł mu wręczyć odbity na powielaczu tekst przygotowany przez
dział PR jego firmy. Wąsy Qwillerana aż zadrżały na tę myśl.
Od niepamiętnych czasów miał zwyczaj wymyślać pierwszy akapit jeszcze
przed spotkaniem z rozmówcą. Nigdy go potem nie wykorzystywał, ale robił to w
charakterze ćwiczenia na rozgrzewkę. Tak więc i teraz - w drodze do Lost Lake Hills -
ułożył sobie kilka różnych wstępów do artykułu o Halapayu.
Może na przykład: „Kiedy Cal Halapay opuszcza swe luksusowo urządzone
biuro, kończąc pracę, zapomina o morderczym wyścigu szczurów i znajduje
wytchnienie w... " Nie, co za sztampa.
Podjął drugą próbę: „Multimilioner i specjalista od reklamy, którego szczęśliwy
los obdarzył piękną małżonką (86-56-81) oraz dwoma basenami (jeden, jak głosi
legenda, wypełniony jest szampanem), przyznaje, iż wiedzie podwójne życie. Malując
wzruszające portrety dzieci, znajduje ucieczkę od... " Nie, tania sensacja.
Przypomniało mu się, jak przez krótki czas pracował dla pewnego magazynu,
podjął więc kolejną próbuję, tym razem w soczystym stylu faworyzowanym przez
tamtą redakcję. „W krawacie typu Ascot i jedwabnej koszuli szytej na zamówienie
przez włoskiego dyktatora mody, ten przystojny, szpakowaty, mający 185
centymetrów wzrostu car reklamowego imperium poświęca swe wolne chwile.
Qwilleran założył, że jeśli ktoś ma takie osiągnięcia jak Halapay, z pewnością
już siwieje, jest wysoki i ogólnie rzecz biorąc, robi imponujące wrażenie. Pewnie
będzie też miał zimową opaleniznę.
„W błękitnym fularze typu Ascot podkreślającym jego opaleniznę rodem z
Wysp Karaibskich... "
Szosa przez Lost Lake skończyła się nagle potężną żelazną bramą w murze z
kamieni polnych, wyglądającym dostojnie i kosztownie. Qwilleran zahamował i zaczął
rozglądać się za kimś, kto by tej bramy pilnował.
Niemal natychmiast usłyszał dochodzący od strony jednego ze słupów miły głos
nagrany na taśmę: „Proszę zwrócić twarz w stronę lewego pylonu i powiedzieć głośno
swoje nazwisko".
Opuścił szybę samochodu.
- Qwilleran z „Daily Fluxion".
- Dziękuję - odpowiedziała brama.
Żelazna krata otwarła się i dziennikarz wjechał na teren posesji. Kręta aleja
wiodła pośród szpaleru wysokich sosen, a prowadziła do ogrodu krajobrazowego o
surowym wyglądzie - złożonego tylko z kamyków, głazów i roślin zimozielonych,
urozmaiconego gdzieniegdzie łukami mostków nad zamarzniętymi stawami.
Pośrodku tego niewesołego, lecz malowniczego pejzażu wznosił się dom. Był
utrzymany w stylu nowoczesnym, miał lekko zakrzywioną linię dachu, a ściany z
matowego szkła przypominały papier ryżowy. Qwilleran zmienił już zdanie co do
włoskiej koszuli. Halapay prawdopodobnie łazi po tej swojej pagodzie za milion
dolarów w jedwabnym kimonie.
Przy drzwiach wejściowych, które sprawiały wrażenie, jakby wyrzeźbiono je z
kości słoniowej, Qwilleran odnalazł coś, co do pewnego stopnia przypominało
przycisk dzwonka, i wyciągnął rękę w tamtą stronę. Nim jednak jego palec zdążył
dotknąć guziczka, otaczający panel rozjarzył się błękitnozielonym światłem, a
wewnątrz domu dał się słyszeć dźwięk gongu. W następnej chwili rozległo się
szczekanie psa, a raczej dwóch, choć może i trzech. Potem wybrzmiał krótki rozkaz i
zapadła posłuszna cisza. Jeszcze moment i drzwi otworzyły się gwałtownym ruchem.
- Dzień dobry. Jestem Qwilleran z „Daily Fluxion" - dziennikarz przedstawił się
młodzieńcowi o kręconych włosach i różowej twarzy, ubranemu w bluzę oraz
drelichowe spodnie, i nim zdążył zapytać, czy jego ojciec jest w domu, młody człowiek
powiedział przyjaznym tonem:
- Proszę do środka. Oto pański paszport - wyciągnął w jego stronę niezbyt
wyraźną fotkę wąsatej twarzy wyglądającej niespokojnie z okna samochodu.
- Przecież to ja! - zdumiał się Qwilleran.
- Zdjęcie zrobione przy bramie, zanim wjechał pan do środka - oznajmił
młodzieniec z wyraźną satysfakcją. - Straszne, nie? Wezmę od pana płaszcz. Mam
nadzieję, że psy panu nie przeszkadzają. Są raczej przyjazne. W zasadzie uwielbiają
gości. Ta suka to matka, ma cztery lata. Pozostałe to jej szczeniaki z ostatniego miotu.
Lubi pan błękitne teriery?
- Ja... - Qwilleran otworzył usta.
- Wszyscy teraz kupują yorki, ale ja najbardziej lubię rasę kerry blue. Mają
przepiękną maść, czyż nie? Trudno było tutaj trafić? Mamy także kotkę, ale jest
ciężarna i bez przerwy śpi. Chyba będzie padał śnieg. Przynajmniej taką mam
nadzieję. Jak dotąd w tym roku kiepsko było z nartami.
Qwilleran, który szczycił się tym, że nie robi notatek podczas przeprowadzania
wywiadu, tworzył w myślach inwentarz: foyer wyłożone białym marmurem, tamże
sadzawka z rybami i tropikalne drzewo wysokości około pięciu metrów. Przeszklony
dach dwa piętra wyżej. Salon, do którego schodziło się w dół po schodkach, wyłożony
czymś przypominającym futro białego szopa. Kominek w lśniącej, czarnej ścianie.
Pewnie z onyksu. Zauważył też, że w rękawie chłopaka jest dziura i opadają mu
skarpetki. Słowotok nie ustał ani na chwilę.
- Siądziemy w salonie, panie Qwilleran? A może chciałby pan od razu pójść do
pracowni? Tam jest wygodniej, o ile nie przeszkadza panu zapach. Niektórzy mają
alergię na terpentynę. Ma pan ochotę na colę albo coś innego? Alergie to dziwna
rzecz. Ja na przykład jestem uczulony na skorupiaki. Fatalnie, bo przepadam za
homarami...
Qwilleran wciąż czekał na okazję, by go spytać o ojca - do momentu, gdy
usłyszał:
- Sekretarka mówiła mi, że chce pan napisać artykuł o moich obrazach.
Chodźmy do pracowni. Chce pan zadawać pytania czy mam po prostu opowiadać?
Qwilleran zdołał wreszcie dojść do głosu:
- Spodziewałem się, że jest pan znacznie starszy...
- Jestem cudownym dzieckiem - rzekł Halapay bez uśmiechu. - Pierwszy
milion zarobiłem przed ukończeniem dwudziestego pierwszego roku życia. Teraz
mam dwadzieścia dziewięć lat. Wygląda na to, że jestem obdarzony geniuszem, jeśli
chodzi o zarabianie pieniędzy. Wierzy pan w geniusz? Straszna rzecz. A tutaj moje
zdjęcie ze ślubu. Moja żona ma orientalny wygląd, prawda? W tej chwili bierze lekcję
malarstwa, ale po lunchu przedstawię ją panu. Projekt tego domu dostosowaliśmy do
jej urody. Napije się pan kawy? Jeśli ma pan ochotę, to wezwę gospodynię. Spójrzmy
prawdzie w oczy, mam chłopięcy wygląd i zawsze będę go miał. Jeśli woli pan coś
mocniejszego, w pracowni mam barek.
W pracowni unosił się zapach farby było sporo porozrzucanych gratów, a jedna
ze ścian pomieszczenia była całkowicie przeszklona; widać było przez nią białe,
zamarznięte jezioro. Halapay nacisnął jakiś guzik i z sufitu spłynęły półprzezroczyste
zasłony, żeby osłonić ich od oślepiającego blasku zimowego słońca. Nacisnął drugi, a
wówczas rozsunęły się drzwiczki, ukazując większe zapasy trunków, niż posiadał na
swym stanie klub prasowy.
Qwilleran jednak poprosił o kawę, więc Halapay nacisnął kolejny guzik,
wydając zaraz potem polecenie do mosiężnej kratki wmontowanej w ścianę. Podał też
Qwilleranowi wyjętą z barku butelkę o dziwnym kształcie.
- To likier, który przywiozłem z Ameryki Południowej - oznajmił. - Tutaj nie
można go dostać. Proszę go sobie wziąć. Podobał się panu widok z okna?
Fantastyczny, no nie? To sztuczne jezioro. Samo ukształtowanie tego terenu
kosztowało mnie pół miliona. Ma pan ochotę na pączka do kawy? Na ścianie wiszą
moje obrazy. Podobają się panu?
Ściany
pracowni
pokryte
były
oprawionymi
w
ramy
płótnami
przedstawiającymi chłopców oraz dziewczynki o kręconych włoskach i policzkach
niczym czerwone jabłuszka. Gdzie nie spojrzeć, Qwilleran widział czerwone jabłuszka.
- Proszę sobie wybrać któryś z nich - zaproponował Halapay - i wziąć sobie do
domu jako podarunek od artysty. Te większe sprzedają się po pięćset dolarów, proszę
wziąć jeden z nich. Ma pan dzieci? My mamy dwie córki. Ich zdjęcie stoi na wieży
stereo. Cindy ma osiem lat, a Susan sześć.
Qwilleran przyjrzał się fotografii córeczek Halapaya. Podobnie jak ich matka
miały migdałowe oczy i proste włosy.
- Dlaczego maluje pan wyłącznie dzieci o kręconych włosach i różowych
policzkach?
- Powinien pan wybrać się na bal walentynkowy w sobotę wieczorem. Będzie
świetna jazzowa kapela. Już pan wie o tym balu? Wyprawiamy go co roku z okazji
walentynek w klubie sztuki. Wszyscy przebieramy się za słynne pary kochanków. Chce
pan wpaść? Nie musi się pan przebierać, jeżeli pan tego nie lubi. Wstęp dwadzieścia
dolarów za parę. Proszę, oto dwa bilety.
- Wracając do pańskich obrazów - wtrącił Qwilleran - ciekaw jestem, dlaczego
specjalizuje się pan w portretach dziecięcych. Dlaczego na przykład nie pejzaże?
- Uważam, że powinien pan opisać ten bal w swoim felietonie - odpowiedział
Halapay. - To największe wydarzenie w życiu klubu. Jestem jego przewodniczącym, a
moja żona świetnie wychodzi na zdjęciach. Lubi pan sztukę? Będą tam wszyscy z
artystycznego światka.
- Pewnie George Bonifield Mountclemens III również? - rzucił niedbale
Qwilleran.
Nie zmieniając ani trochę bezbarwnego tonu głosu, Halapay skomentował:
- Co, ten oszust? Gdyby śmiał się pojawić w przedsionku klubu, wyrzuciłbym
go na pysk. Mam nadzieję, że nie jest pańskim przyjacielem. Nie, takich jak on nam
nie potrzeba. Nie ma pojęcia o sztuce, a pozuje na autorytet, pańska gazeta zaś
pozwala mu mieszać z błotem uznanych artystów. Psuje atmosferę w całym
środowisku. Powinni pójść po rozum do głowy i wreszcie się go pozbyć.
- Jestem tu nowy - powiedział szybko Qwilleran, gdy Halapay przerwał, aby
zaczerpnąć oddechu - i nie zaliczam się do specjalistów...
- Najlepszym dowodem jego ignorancji jest fakt, że uważa Zoe Lambreth za
wielką artystkę. Widział pan jej rzeczy? To hochsztaplerka. Niech pan obejrzy sobie jej
obrazy w Lambreth Gallery, a zrozumie pan, co mam na myśli. Żadna szanująca się
galeria nie przyjęłaby jej prac, więc musiała wyjść za marszanda. W każdym zawodzie
są tacy ludzie. Jeśli chodzi o jej męża, to zwykły księgowy, który zabrał się za szwindle
w sztuce. Szwindle, wiem, co mówię. O, przyszedł Tom z kawą.
Do atelier wszedł chłopak ubrany w poplamione spodnie i rozpiętą do połowy
koszulę, niosąc tacę, którą postawił na stole z głośnym brzękiem. Zrobił to zupełnie
bez wdzięku i rzucił przy tym Qwilleranowi nieprzyjazne spojrzenie.
- Zastanawiam się - powiedział Halapay - czy nie przekąsić by czegoś do kawy.
Już prawie pora lunchu. Co chciałby pan wiedzieć o mojej pracy? Proszę pytać. Nie
będzie pan robił notatek?
- Chciałbym spytać - powtórzył Qwilleran - dlaczego specjalizuje się pan w
portretach dziecięcych?
Artysta zamyślił się i zamilkł, po raz pierwszy od przybycia Qwillerana.
Odezwał się dopiero po chwili:
- Zoe Lambreth chyba ma jakieś dziwne powiązania z Mountclemensem.
Ciekawe, na czym mogą one polegać. Mogę jedynie się domyślać - ale to między nami,
nie do publikacji. Może warto się tym zainteresować? Jeśli wyszłoby na jaw coś
paskudnego, mógłby pan wygryźć Mountclemensa i zająć jego miejsce jako recenzent.
- Nie chcę... - zaczął Qwilleran.
- Lepiej, żeby pańska gazeta uporała się z tym bałaganem, i to jak najprędzej, w
przeciwnym razie oberwiecie tam, gdzie najbardziej boli. Chyba mam ochotę na hot-
doga do kawy. Pan też?
O wpół do szóstej Qwilleran znalazł schronienie w ciepłym nastrojowym sanktuarium
klubu prasowego, gdzie umówił się z Archem Rikerem. Arch miał ochotę na szybkiego
drinka przed powrotem do domu, a Qwilleran domagał się wyjaśnień.
- Sok pomidorowy z lodem - polecił zwięźle Brunowi. - Bez limonki, bez
Worcestershire, bez tabasco. - I zwracając się do Ar-cha: - Dzięki, stary. Dzięki za miłe
powitanie.
- O czym ty mówisz?
- Czy to miał być dowcip, frycowe dla nowego?
- Nie mam pojęcia, o co ci chodzi.
- Mówię o tej historii z Calem Halapayem. Czy to był jakiś kawał? Nie wierzę,
żebyś na poważnie oczekiwał, że zrobię z nim wywiad. Ten facet jest kompletnym
świrem.
- Sam wiesz, jacy są artyści. Każdy z nich to indywidualista. A co się stało?
- Sęk w tym, że nic. Nie znalazłem nic, co mógłbym wykorzystać w artykule, a
zajęło mi to sześć godzin. Halapay mieszka w rezydencji wielkości szkoły, tyle że w
japońskim stylu. Mnóstwo tam różnych urządzeń i przełączników. Wewnątrz jest
dziwnie. Na przykład jedna ściana zrobiona jest ze szklanych prętów, które wiszą jak
sople lodu. Kiedy przechodzisz obok, poruszają się, wydając dźwięk przypominający
rozstrojony ksylofon.
- I co z tego? Na coś musi wydawać swoją forsę.
- Jasne, ale to jeszcze nie koniec. W całej tej luksusowej scenerii pojawia się Cal
Halapay w opadających skarpetkach i bluzie z dziurą na łokciu. No i wygląda, jakby
miał piętnaście lat.
- Owszem, słyszałem, że młodo wygląda. Przynajmniej jak na milionera - dodał
Arch.
- Jest jeszcze coś. Bezustannie przechwala się swoimi pieniędzmi i usiłuje
wcisnąć człowiekowi jakiś prezent. Odmówiłem cygar, butelki likieru, nie przyjąłem
obrazu za pięćset dolarów, zamrożonego indyka pochodzącego z jego rancza w
Oregonie i szczeniaczka kerry blue terier. Po lunchu pokazała się jego żona, a
wówczas zaistniała obawa, że jego hojność przekroczy granice posiadłości. Nawiasem
mówiąc, pani Halapay to rzeczywiście smakowity kąsek.
- Zaczynam ci zazdrościć. Co jedliście na lunch? Strusie języczki?
- Hot-dogi. Podane przez chłopaka o wdzięku goryla.
- Dostałeś lunch za darmo. Na co jeszcze narzekasz?
- Na Halapaya. Nie odpowiada na pytania.
- Odmawia odpowiedzi? - zdziwił się Arch.
- Ignoruje pytania. Nie da rady go przyszpilić. Dywaguje o wszystkim, od
progresywnego jazzu po peruwiańskie maski, które zbiera, i ciężarne kotki. Łatwiej mi
było dogadać się z jego bramą niż z tym cudownym dzieckiem.
- Całkiem nic nie masz?
- Czy ja wiem? Widziałem jego obrazy i dostałem zaproszenie na imprezę w
klubie sztuki. W sobotę wieczorem, może pójdę.
- Co myślisz o tych obrazach?
- Są nieco monotonne. Wciąż policzki jak rumiane jabłuszka!... Dokonałem
jednak odkrycia. Na wszystkich tych portretach dzieci Cal Halapay maluje samego
siebie. Myślę, że jest zachwycony własną osobą. Kręcone włoski, różowa cera.
- Obawiam się, że szef nie tego od nas oczekuje - zauważył Arch. - Choć
wszystko to brzmi jak baśń z 1001 nocy.
- Musimy zamieścić ten artykuł?
- Widziałeś kolor memorandum. Różowy! Qwilleran pogładził się po wąsach.
- Otrzymałem odpowiedź tylko na jedno pytanie - rzekł po chwili. - Kiedy
napomknąłem o panu, który zwie się. George Bonifield Mountclemens. Trzeci.
Arch odstawił drinka.
- I co powiedział Halapay?
- Wybuchnął, choć był to wybuch kontrolowany. Jego wypowiedź sprowadza
się do tego, że według niego Mountclemens nie posiada kwalifikacji, by dokonywać
oceny dzieł sztuki.
- Nic dziwnego. Jakiś rok temu Halapay miał indywidualną wystawę, a nasz
krytyk zrównał go z ziemią. Czytelnicy byli zachwyceni. Ich czarne serca radowały się
na myśl, że ktoś tak bogaty może być pod pewnym względem nieudacznikiem. Jednak
dla Halapaya był to bolesny cios. Zorientował się, że za swoje pieniądze może kupić
wszystko, ale nie pozytywną recenzję.
- Okropnie mu współczuję. A co z konkurencją? Czy oni też skrytykowali jego
dzieła?
- Nie mają recenzenta. Zamiast tego na wszystkie wernisaże posyłają
przeuroczą starszą panią, emerytowaną reporterkę, która wszystkim się zachwyca.
Wolą nie ryzykować.
- Czyli Halapay źle znosi krytykę...
- Żebyś wiedział. I to jak źle! - Arch przysunął swój stołek nieco bliżej do
Qwillerana. - Od tamtego czasu usiłuje doprowadzić „Fluxion" do bankructwa.
Wycofał mnóstwo reklam, które zamieszcza teraz u konkurencji. To boli! Szczególnie,
że przez jego agencję przechodzi większość reklam produktów żywnościowych i mody.
Próbuje nawet przekonać innych reklamiarzy, żeby nie polecali klientom „Fluxion".
Poważna sprawa.
Qwilleran skrzywił się z niedowierzaniem.
- A ja mam napisać artykuł, który ugłaska tego skunksa, żeby dział reklamy
odzyskał swoje dochody?
- Szczerze mówiąc, przydałoby się. Mogłoby nam nieco ulżyć.
- Nie podoba mi się to.
- Przestań grymasić - poprosił go Arch. Po prostu napisz miły kawałek o
ciekawym facecie, który nosi po domu stare ciuchy, chodzi bez butów, trzyma psy i
koty, a na lunch jada kiełbaski. Przecież wiesz, jak to się robi.
- Ale nie podoba mi się to.
- Nie proszę cię, żebyś kłamał. Po prostu wybierz, co trzeba. Pomiń szklane
sople i jezioro za pół miliona dolarów, i wyprawy do Ameryki Południowej, za to nie
zapomnij o hodowli indyków, jego ślicznej żonie i uroczych dzieciach.
Qwilleran zastanawiał się.
- Misja dziennikarska w praktyce, co?
- Ta praktyka pozwala nam opłacić rachunki.
- W dalszym ciągu nie jestem zachwycony - stwierdził Qwilleran - ale skoro
jesteście w tak trudnej sytuacji, zobaczę, co da się zrobić - uniósł szklankę z sokiem
pomidorowym. - Baju, baju, Halapayu.
- Nie wygłupiaj się. Miałem ciężki dzień.
- Chętnie przeczytałbym kilka recenzji Mountclemensa. Macie je gdzieś pod
ręką?
- W teczce, w archiwum.
- Zwłaszcza chciałbym się dowiedzieć, co napisał o niejakiej Zoe Lambreth.
Halapay czynił jakieś aluzje o mrocznych powiązaniach między panią Lambreth a
Mountclemensem. Wiesz coś o tym?
- Ja tylko redaguję jego teksty. Nie zaglądam mu przez okna - rzekł Arch i
klepnął Qwillerana w plecy na dobranoc.
Rozdział trzeci
Qwilleran wbił się w nowszy i ciemniejszy ze swych dwóch garniturów, by wybrać się
samotnie na bal walentynkowy do klubu sztuki, noszącego - jak się okazało -
bezpretensjonalną nazwę „Pędzel i Dłuto". Klub powstał czterdzieści lat wcześniej, na
tyłach jakiejś nielegalnej speluny. Teraz zajmował górne piętro jednego z najlepszych
hoteli; należała do niego towarzyska śmietanka, a ongiś przymierająca głodem
cyganeria porosła w piórka, z wiekiem nabrała stateczności i wyposażyła się w grube
portfele na pliki dolarów.
Qwilleranowi udało się przemknąć niepostrzeżenie do „Pędzla i Dłuta". Obejrzał
kipiącą od przepychu główną salę, pomieszczenie restauracyjne i bar, w którym roiło
się od gości. Była też tam sala gier, wyłożona boazerią z postarzanego drewna, gdzie
do dyspozycji gości były wszelkie możliwe rozrywki, od strzałek po domino. W sali
balowej stoliki udrapowano czerwoną i białą tkaniną, a orkiestra przygrywała
„łagodne przeboje".
Spytał o stolik Halapaya - przy którym powitała go Sandra Halapay odziana w
białe kimono ze sztywnego, hartowanego jedwabiu. Przesadny makijaż sprawiał, że jej
migdałowe oczy wyglądały jeszcze bardziej egzotycznie.
- Już bałam się, że pan nie przyjdzie - oznajmiła, przytrzymując jego rękę
podczas powitania przez chwilkę dłużej, i obdarzyła go perlistą kaskadą śmiechu.
- Droga pani Halapay, takiemu zaproszeniu nie sposób było się oprzeć. - Ku
własnemu zdziwieniu Qwilleran pochylił się nad jej dłonią, by musnąć ją wąsami.
- Mam na imię Sandy - oznajmiła. - Czyżby przyszedł pan sam? Na bal
zakochanych?
- A i owszem. Jestem przebrany za Narcyza. Sandy nie posiadała się z zachwytu.
- Wy, dziennikarze, jesteście tacy inteligentni!
Była rozkosznie smukła i śliczna, a przy tym uroczo swobodna, jak to się często
zdarza żonom pod nieobecność mężów.
- Cal jest przewodniczącym balu - wyjaśniła - więc jest ciągle zajęty. Może pan
być moją parą.
Jej oczy były równie figlarne, jak egzotyczne.
A potem Sandy przybrała pusty, oficjalny ton i przedstawiła mu innych gości
siedzących przy jej stole. Wszyscy byli członkami komitetu Cala, co oznajmiła z
naciskiem. Jacyś państwo Riggs albo może Biggs mieli na sobie kostiumy
przywodzące na myśl siedemnastowieczną Francję. Była tam również para
niewysokich, korpulentnych ludzi, czyli państwo Buchwalter, którzy najwyraźniej
setnie się nudzili, a przebrani byli za wieśniaków. Poznał też Mae Sisler, zajmującą się
wydarzeniami artystycznymi reporterkę z konkurencyjnej gazety.
Skłonił się jej po koleżeńsku, stwierdzając zarazem, że wiek emerytalny
przekroczyła już chyba dziesięć lat temu.
Mae Sisler podała mu kościstą dłoń i stwierdziła wysokim głosem:
- Ten wasz pan Mountclemens to niezłe ziółko, ale pan mi wygląda na miłego
młodego człowieka.
- Och, dziękuję - ucieszył się Qwilleran. - Już od dwudziestu lat nikt nie nazwał
mnie młodym człowiekiem.
- Spodoba się panu ta praca - zapewniła go. - Pozna pan wielu przeuroczych
ludzi.
Sandy przysunęła się do Qwillerana.
- Wygląda pan strasznie romantycznie z tymi wąsami. Mówiłam Calowi, żeby
sobie takie zapuścił, to nie będzie sprawiał wrażenia niedorostka, ale on nie chce o
tym słyszeć. Ma taki dziecinny wygląd, nie uważa pan? - znów rozległ się jej
harmonijny śmiech.
- To prawda, wygląda bardzo młodo - odpowiedział ostrożnie Qwilleran.
- Chyba jest do pewnego stopnia niedorozwinięty. Za parę lat wszyscy będą
myśleć, że jest moim synem. Przecież to straszne - Sandy popatrzyła Qwilleranowi
prosto w oczy. - Czy poprosi mnie pan do tańca? Cal tańczy wprost okropnie. Wydaje
mu się, że jest mistrzem, a tak naprawdę na parkiecie porusza się jak słoń.
- Może pani tańczyć w tym stroju?
Sztywne białe kimono Sandy przewiązane było w talii szerokim czarnym obi. W
jej proste czarne włosy wplecione były wstążki z białego jedwabiu.
- No jasne - ścisnęła Qwillerana za ramię, gdy wychodzili na parkiet. - Czy pan
wie, co przedstawia mój kostium?
Qwilleran oczywiście nie miał pojęcia.
- Cal ma na sobie czarne kimono. Jesteśmy „młodymi kochankami w śnieżnym
krajobrazie".
- A kto to taki?
- No nie, przecież musi pan wiedzieć. Słynna grafika Harunobu.
- Przykro mi, jeśli chodzi o sztukę, jestem do niczego - Qwilleran uznał, że może
sobie pozwolić na takie wyznanie, bo właśnie prowadził Sandy w fokstrocie
wzbogaconym o parę Qwilleranowych ozdobników, w czym był raczej niezły.
- Świetnie się z panem tańczy - przyznała. - Naprawdę trzeba mieć poczucie
rytmu, żeby tańczyć fokstrota do czaczy. Natomiast z pana wykształceniem
artystycznym coś trzeba będzie zrobić. Może mogłabym się tym zająć?
- Nie jestem pewien, czy przy mojej pensji stać mnie na to - odpowiedział, a
radosny śmiech Sandy zabrzmiał głośniej nawet niż dźwięki orkiestry. - A co pani
powie o tej miłej pani z konkurencyjnej gazety? Czy jest ekspertem w dziedzinie
sztuki?
- Jej mąż w czasie wojny malował czołgi w ciapki, więc chyba tak, chyba jest
prawdziwą ekspertką.
- A kim są pozostali goście przy pani stoliku?
- Riggs jest rzeźbiarzem. Produkuje chude, wynędzniałe statuetki, które
wystawia w Lambreth Gallery. Wyglądają jak pasikoniki. Zresztą Riggs również
przypomina konika polnego, jeśliby się nad tym zastanowić. Ta druga para, czyli
Buchwalterowie, ma przedstawiać słynnych kochanków Picassa. Tyle, że oni zawsze
ubierają się jak wieśniacy - Sandy uroczo zmarszczyła swój zadarty nosek. - Nie
znoszę tej baby. Uważa się za taką straszną intelektualistkę. Jej mąż jest profesorem w
szkole Pennimana i ma w tej chwili indywidualną wystawę w Westside Gallery. Jest
jak warzywo, ale maluje śliczne akwarele - ściągnęła brwi. - Mam nadzieję, że
dziennikarze nie są tacy jajogłowi... Kiedy Cal powiedział mi, żeby... Zresztą nieważne.
Za dużo gadam. Powinnam skupić się na tańcu...
Qwilleran w chwilę potem stracił swą partnerkę, gdy odbił mu ją jakiś gburowaty
młody człowiek, który miał na sobie podarty T-shirt, a maniery troglodyty. Qwilleran
chyba skądś znał jego twarz.
Nieco później, gdy znów spotkali się przy jej stoliku, Sandy wyjaśniła:
- To był Tom, mieszka u nas i wykonuje różne prace domowe. Ma być
Stanleyem, tym, jak mu tam?... ze sztuki Tennessee Williamsa. Jego dziewczyna też
się gdzieś tu kręci, ma na sobie peniuar. Straszny prostak, ale Cal uważa, że chłopak
ma talent, więc zafundował mu szkołę artystyczną. Cal robi mnóstwo cudownych
rzeczy. Napisze pan o nim artykuł, prawda?
- Jeśli zdołam zebrać dość materiału - odparł Qwilleran. - Trudno przeprowadzić
z nim wywiad. Może pani mogłaby mi pomóc?
- Z przyjemnością. Czy pan wiedział, że Cal jest przewodniczącym stanowej rady
do spraw artystycznych? Chyba chce zostać pierwszym zawodowym artystą, jaki
zasiądzie w Białym Domu. W dodatku pewnie mu się to uda. Niełatwo go
powstrzymać - zamilkła i zamyśliła się na chwilę. - Powinien pan napisać artykuł o
tym starszym panu przy sąsiednim stoliku.
- A kto to?
- Nazywają go Wujaszek Waldo. Był rzeźnikiem, a kiedy przeszedł na emeryturę,
zaczął malować zwierzęta. Przed sześćdziesiątym dziewiątym rokiem życia nie miał w
ręku pędzla.
- No tak, ludzie na emeryturze nie mają co robić z czasem - zauważył Qwilleran.
- Wiadomo, i każda emerytka chce być babcią Moses, wie pan, to ta słynna
staruszka, której obrazy są w Białym Domu. Tylko że Wujaszek Waldo jest naprawdę
uzdolniony, nawet jeśli George jest innego zdania.
- Kim jest George?
- No, George, ten wasz sławetny recenzent.
- Wciąż jeszcze go nie poznałem. Jaki on jest?
- Jaki? To prawdziwy śmierdziel. Kiedy napisał recenzję indywidualnej wystawy
Wujaszka Waldo, zachował się wprost okrutnie.
- Co o nim napisał?
- Stwierdził, że Wujaszek Waldo powinien wrócić do handlu mięsem, a krowy i
króliczki zostawić dzieciom, które rysują je, wykazując więcej wyobraźni i szczerości.
Napisał też, że Wujaszek Waldo zarżnął więcej zwierzaków na swoich płótnach niż
podczas swej kariery jako rzeźnik. Wszyscy byli wściekli! Mnóstwo ludzi napisało listy
do redakcji, ale biedny staruszek bardzo się przejął i przestał malować. To była
zbrodnia! Swego czasu malował przeurocze prymitywy. Doskonale rozumiem jego
wnuczka, który jest kierowcą ciężarówki. Poszedł do biura redakcji i chciał obić
George'a Bonifielda Mountclemensa po mordzie. Nie mogę mu mieć tego za złe. Ten
wasz krytyk jest zupełnie nieodpowiedzialny.
- Czy pisywał coś o pracach pani męża? - Qwilleran starał się, żeby zabrzmiało to
jak najbardziej niewinnie.
Sandy wzdrygnęła się.
- Napisał parę wrednych rzeczy - wyłącznie dlatego, że Cal pracuje w branży
reklamowej i odnosi sukcesy. Dla Mountclemensa reklama ma tyle samo wspólnego
ze sztuką co malarstwo pokojowe i wykładanie tapet. A tymczasem Cal rysuje lepiej
od tych wszystkich pacykarzy, którzy są wyznawcami ekspresjonizmu abstrakcyjnego.
Przecież żaden z nich nie potrafiłby namalować nawet szklanki wody!
Sandy zmarszczyła brwi i zamilkła.
- Z uśmiechem bardziej pani do twarzy - stwierdził Qwilleran.
Odpowiedziała na to kaskadą śmiechu.
- Niech pan popatrzy, ale numer! Cal tańczy z Markiem Antoniuszem.
Qwilleran popatrzył tam, gdzie wskazywał jej palec. Rzeczywiście, Cal Halapay w
czarnym japońskim kimonie prowadził w slow foksie rosłego rzymskiego wojownika.
Twarz pod hełmem miała rysy śmiałe, lecz kobiece.
- To Butchy Bolton - wyjaśniła Sandy. - Jest profesorką rzeźby w akademii -
spawany metal, te rzeczy. Razem ze swoją współlokatorką przebrały się za Antoniusza
i Kleopatrę. Czyż to nie bombowe? Butchy sama zespawała swoją zbroję. Chyba z
błotników od ciężarówki.
- Szkoda, że z gazety nie przysłali jakiegoś fotografa. Przydałoby się porobić tu
zdjęcia.
Sandy wykonała jakiś dziwny, akrobatyczny ruch brwiami.
- Podobno Zoe Lambreth miała się zająć publicity, ale zdaje mi się, że potrafi
reklamować tylko własną osobę.
- Zadzwonię do naszego działu fotografii - zaproponował Qwilleran - może będą
mogli kogoś przysłać.
Minęło pół godziny i w klubie pojawił się Odd Bunsen, który dyżurował na
zmianie od pierwszej do jedenastej. Uzbrojony był w lustrzankę 35 mm, a w zębach
jak zwykle trzymał cygaro.
Qwilleran spotkał go w foyer.
- Postaraj się o fajne zdjęcie Cala i Sandry Halapayów.
- Nie musisz mi tego mówić. Oni uwielbiają, gdy ich fotki pojawiają się w
gazetach.
- Spróbuj też sfotografować różne pary. Są poprzebierani za słynnych
kochanków - Otella i Desdemonę, Lolitę i Humberta Humberta, Adama i Ewę...
- Szałowo! - mruknął Odd Bunsen, przygotowując aparat. - Jak myślisz, długo tu
zabawisz, Jim?
- Zaczekam na wyniki konkursu, żeby przekazać przez telefon do redakcji, kto
zdobył główną nagrodę za kostium.
- Może potem spotkamy się w klubie na kielicha? Pewnie będę już miał odbitki.
Qwilleran powrócił do stolika Halapayów, gdzie Sandy przedstawiła mu
niewiastę imponującej postury odzianą w suknię wieczorową wyszywaną koralikami.
- Pani Duxbury jest właścicielką największej kolekcji dzieł sztuki w naszym
mieście. Powinien pan napisać o niej artykuł. Zbiera osiemnastowiecznych malarzy
angielskich - dzieła Gainsborougha i Reynoldsa.
- Nie zależy mi na reklamie mojej kolekcji - wtrąciła pani Duxbury. - Chyba, że
taki artykuł mógłby się jakoś przyczynić do ugruntowania pańskiej pozycji w gazecie.
W każdym razie witam pana w naszym gronie.
Qwilleran skłonił się.
- Miło mi. Sztuka to dla mnie zupełnie nowy temat.
- Mam nadzieję, że pańska obecność oznacza, iż „Daily Fluxion" wreszcie
oprzytomniała i pozbyła się Mountclemensa.
- Nie - zaprzeczył Qwilleran - po prostu odtąd poświęcamy więcej miejsca sztuce.
Mountclemens dalej będzie pisał swoje recenzje.
- Jaka szkoda. Wszyscy liczyliśmy na to, że gazeta odprawi wreszcie tego
okropnego człowieka.
Fanfary odtrąbione na scenie oznajmiły początek ceremonii wręczenia nagród.
- Muszę znaleźć Cala - odezwała się Sandy do Qwillerana - będę mu towarzyszyć
podczas oceny kostiumów i triumfalnego przemarszu. Na pewno nie zostanie pan
dłużej?
- Niestety, muszę oddać tekst do redakcji, ale proszę nie zapomnieć, że obiecała
mi pani pomóc w kreśleniu portretu swojego męża.
- Zadzwonię do pana i wproszę się na lunch - obiecała Sandy, obdarzając
dziennikarza serdecznym uściskiem. - Będzie fajnie.
Qwilleran wycofał się na tył sali i zanotował nazwiska ogłaszanych zwycięzców;
rozglądał się właśnie za telefonem, kiedy usłyszał kobiecy głos, niski i miękki:
- Pan jest tym nowym człowiekiem z „Daily Fluxion"?
Poczuł leciutkie mrowienie wąsów. Kobiece głosy czasem działały na niego w ten
sposób, a ten akurat... brzmiał jak pieszczotliwy dotyk.
- Jestem Zoe Lambreth - przedstawiła się - i chyba zupełnie się dziś nie
spisałam. Miałam poinformować gazety o tym balu, ale całkiem wyleciało mi to z
głowy. Przygotowuję wystawę i mam mnóstwo roboty - o ile jest to jakieś
usprawiedliwienie. Mam nadzieję, że nie czuje się pan zagubiony. Czy dostał pan
wszystkie potrzebne informacje?
- Chyba tak. Pani Halapay się mną zajęła.
- Owszem, zauważyłam - jej kształtne usta ściągnęły się lekko.
- Pani Halapay bardzo mi pomogła.
Brwi Zoe poruszyły się.
- Nie wątpię.
- Nie ma pani na sobie przebrania, pani Lambreth.
- Rzeczywiście, nie. Mój mąż nie miał ochoty tu przyjść, a ja wpadłam tylko na
kilka minut. Może zechciałby pan któregoś dnia zajrzeć do Lambreth Gallery?
Poznałby pan mojego męża. Oboje z przyjemnością dopomożemy panu - w miarę
naszych możliwości.
- Pomoc będzie mi potrzebna. Dla mnie to zupełnie nowa dziedzina - rzekł
Qwilleran, a następnie niewinnym głosem dodał: - Pani Halapay zaoferowała się, że
zadba o moją edukację artystyczną.
- O, do licha! - powiedziała Zoe.
- Czy to oznacza dezaprobatę?
- No cóż... Sandra nie należy do najbardziej kompetentnych osób w tej
dziedzinie. Zresztą, proszę wybaczyć. Prędzej czy później zorientuje się pan, że
wszystkie artystki to straszne jędze - wielkie brązowe oczy Zoe wpatrywały się w
niego, a Qwilleran natychmiast zatopił się w ich spojrzeniu. - Tym niemniej naprawdę
się o pana martwię. Nie chciałabym, żeby pańska - hm, edukacja - potoczyła się w
niewłaściwym kierunku. W dzisiejszych czasach mnóstwo prac powstających jako
dzieła sztuki to w najlepszym razie tandeta, a w najgorszym - hochsztaplerka.
Powinien pan sprawdzać kwalifikacje swoich doradców.
- Co pani proponuje?
- Proszę odwiedzić nas w Lambreth Gallery - ponowiła zaproszenie, a spojrzenie
jej oczu wyraziło je również na swój sposób.
Qwilleran wciągnął brzuch i pomyślał, że warto by zrzucić parę kilogramów (i że
zacznie od jutra). Jednak póki co musiał znaleźć jakiś telefon.
Przemarsz przebierańców zakończył się, goście znów krążyli po całym klubie.
Rozeszła się już wieść, że nowy reporter z „Daily Fluxion" znalazł się wśród
publiczności, a ponieważ nietrudno go było rozpoznać dzięki jego ogromnym wąsom,
różni nieznajomi podchodzili do Qwillerana, by się przedstawić. Wszyscy życzyli mu
jak najlepiej, a potem wyrażali się niepochlebnie o George'u Boni-fieldzie
Mountclemensie. Marszandzi dodawali jeszcze kilka słów, w których zachwalali swoje
galerie; artyści wspominali o planowanych wystawach; ludzie spoza branży zapraszali
Qwillerana do odwiedzenia ich prywatnych kolekcji - kiedy tylko zechce - i mówili,
żeby przyprowadził ze sobą fotografa, jeśli sobie życzy.
Pośród witających dziennikarza znalazł się też Cal Halapay.
- Niech pan przyjdzie do nas kiedyś na kolację - rzekł. - Z całą rodziną.
Teraz wszyscy na dobre zainteresowali się trunkami i przyjęcie stawało się coraz
bardziej hałaśliwe. Największy gwar panował w sali gier, więc i Qwilleran skierował
tam swe kroki w ślad za tłumem. Wewnątrz było aż gęsto od roześmianych gości, stali
tak blisko siebie, że właściwie nie było miejsca, by podnieść kieliszek do ust. W
centrum zainteresowania znajdował się Marek Antoniusz. Stał, a właściwie stała na
krześle. Bez hełmu bardziej przypominała kobietę, miała pulchną twarz i krótkie
włosy ułożone w ciasne fale.
- Naprzód, naprzód - komenderowała. - Spróbujcie swych sił! Qwilleran
przecisnął się dalej. Teraz mógł przekonać się, że tłum zajęty jest grą w strzałki.
Chodziło mianowicie o to, by trafić w naturalnych rozmiarów sylwetkę ludzką
narysowaną kredą na drewnianej ścianie, ze wszystkimi dosadnymi szczegółami
anatomii.
- Do boju, do boju! - wykrzykiwała wojowniczka. - To nic nie kosztuje. Każdy
rzut daje szansę. Kto chce zagrać w „zabij krytyka"?
Qwilleran uznał, że ma już dość. Jego wąsy przekazywały mu jakiś ledwo
dostrzegalny sygnał i nie było to nic miłego. Wycofał się dyskretnie, przedyktował
swój tekst przez telefon, a potem poszedł do klubu prasowego spotkać się z Oddem
Bunsenem.
- Ten Mountclemens to chyba jakiś palant - rzekł do fotografa. - Czytujesz jego
recenzje?
- A kto by czytał artykuły? Ja tylko patrzę na obrazki, a potem sprawdzam, czy
honorarium wpłynęło na konto.
- Chyba wywołuje mnóstwo zamieszania. Wiesz coś o sytuacji w muzeum?
- Wiem, że w recepcji pracuje fajna dziewucha - stwierdził Odd - i mają tam na
drugim piętrze kilka obłędnych aktów.
- Ciekawe, ale nie o to mi chodzi. Otóż muzeum właśnie straciło szansę na
uzyskanie subwencji od jakiejś fundacji, miliona dolarów. W rezultacie dyrektor
stracił pracę. Dowiedziałem się tego dziś podczas przyjęcia i podobno wszystko to
wywołał krytyk z „Daily Fluxion".
- Niewykluczone. U nas, w dziale fotografii, zawsze wszczyna karczemne
awantury. Dzwoni i mówi, jakich zdjęć potrzebuje, a potem wybieramy się do galerii,
żeby zrobić fotki. Powinieneś zobaczyć, jakie śmieci każe nam fotografować! W
zeszłym tygodniu dwa razy wybrałem się do Lambreth Gallery, a i tak nie udało się
uzyskać zdjęcia, które nadawałoby się do druku.
- Jak to możliwe?
- O rany, ten obrazek był w kolorach czarnym i granatowym! Odbitka wyglądała
jak zdjęcie kosza z węglem ciemną nocą, no a boss był przekonany, że to moja wina.
Stary Monty zawsze marudzi, jeśli chodzi o zdjęcia. Gdyby trafiła się okazja, chętnie
walnąłbym go czymś ciężkim w głowę!
Rozdział czwarty
W sobotę rano Qwilleran zajrzał do hotelowego kiosku i kupił nowy numer „Fluxion".
Mieszkał póki co w starym, tanim hoteliku, którego właściciel zastąpił wyblakłe
chodniki oraz starte aksamity plastikowymi podłogami i plastikowymi fotelami. Gdy
poszedł do jadalni, ubrana w plastikowy fartuszek dziewczyna podała mu jajecznicę
na zimnym plastikowym talerzu. Qwilleran otworzył gazetę, szukając działu
poświęconego sztuce.
George Bonifield Mountclemens III zamieścił tam recenzję prac Franza
Buchwaltera. Qwilleran zapamiętał to nazwisko. Chodziło o milczącego mężczyznę
siedzącego przy stoliku Halapayów, męża tej pani pracującej w pomocy społecznej -
czyli, jak to określiła Sandy Halapay, o warzywo, które maluje śliczne akwarelki.
W charakterze ilustracji obok artykułu zamieszczono reprodukcje dwóch
obrazów i Qwilleran uznał, że wyglądają całkiem nieźle. Obrazy przedstawiały
żaglówki, a on zawsze lubił żaglówki. Zaczął czytać:
„Zapalonym bywalcom galerii, którzy potrafią docenić rzetelne rzemiosło, nie
wolno w tym miesiącu przegapić indywidualnej wystawy Franza Buchwaltera, która
odbywa się w Westside Gallery - pisał Mountclemens. - Artysta ten, który jest
akwarelistą oraz nauczycielem w szkole sztuk pięknych Pennimana, postanowił
przedstawić publiczności wyjątkową kolekcję ram.
Nawet niewprawne oko bez trudu zorientuje się, że przez ostatni rok artysta
poświęcił kwestii ram wiele uwagi. Listwy ram są dobrze połączone ze sobą, a ich rogi
starannie wyrównane.
Kolekcja ta wyróżnia się też wielką rozmaitością prezentowanych okazów.
Mamy tu ramy szerokie oraz wąskie, a także ramy średnich rozmiarów; pozłacane,
posrebrzane, z orzecha, wiśni i hebanu tudzież w rozmytym kolorze, który pretenduje
do miana jakże ostatnio modnego odcienia zwanego «bielą antyczną».
Jedna z najlepszych ram na tym pokazie wykonana została z kasztanowca
pogryzionego przez korniki. Trudno określić, nie przeprowadzając inwazyjnych badań
polegających na wprowadzeniu igły do otworów, czy jest to dzieło korników z
Karoliny Północnej, czy też elektrycznych świdrów w Kansas City. Należy jednak
przypuszczać, że tej klasy specjalista od oprawy obrazów co Buchwalter nie
zadowoliłby się podrzędnymi materiałami, toteż niżej podpisany krytyk skłania się
raczej ku przekonaniu, iż mamy do czynienia z owocem działalności autentycznych
korników.
Wystawa jest dobrze powieszona. Należy wyrazić szczególne uznanie z racji
umiejętnego wykorzystania procesów matowania, użycia faktur oraz tonów, które
dobrano ze smakiem i wyobraźnią. Artysta umieścił w swych znakomitych ramach
przedstawienia żaglówek oraz innych tematów, które nie odwracają uwagi widza od
ich wyśmienitej oprawy".
Qwilleran jeszcze raz przyjrzał się ilustracjom i jego wąsy nastroszyły się lekko.
Te żaglówki były ładne, naprawdę ładne.
Złożył gazetę i wstał. Czekało go właśnie przeżycie, jakiego nie zaznał, odkąd
miał jedenaście lat, a i wtedy uczynił to pod przymusem. Krótko mówiąc, zamierzał
spędzić popołudnie w muzeum.
Siedzibą miejskiej kolekcji sztuki był marmurowy gmach będący śmiałą
syntezą stylu greckiej świątyni, włoskiej willi i francuskiego chateau. W niedzielnym
słońcu budynek lśnił dumną bielą, połyskując też frędzlami ociekających wodą sopli
lodu.
Kusiło go, żeby pójść od razu na drugie piętro i obejrzeć polecane przez Odda
Bunsena akty, ale powstrzymał się i zamiast, tego skierował swe kroki do recepcji, by
zawrzeć znajomość ze wspomnianą przez fotografa atrakcyjną dziewczyną. Zastał ją w
szatni, gdzie zmagała się z wieszakami; miała długie włosy i ładną buzię o
rozmarzonym wyrazie.
Rzuciła okiem na jego wąsy.
- Ja chyba pana widziałam wczoraj wieczorem w „Pędzlu i Dłucie?
- Czy miała pani na sobie różowy peniuar?
- Zdobyliśmy nagrodę - Tom LaBlanc i ja.
- Wiem. To było udane przyjęcie.
- Naprawdę było fajnie. Wiedziałam, że będzie fantastycznie.
W sieni Qwilleran zaczepił nieumundurowanego strażnika, rozpoznając go
natychmiast po typowym muzealnym wyrazie twarzy, na który składała się
podejrzliwość, dezaprobata i brutalność.
- Gdzie mogę znaleźć dyrektora muzeum? - spytał Qwilleran.
- W niedziele nie przychodzi do pracy - to jest zazwyczaj, bo akurat dzisiaj go
widziałem, przed chwilą przeszedł przez hall. Pewnie chce spakować swoje rzeczy.
Wie pan, wyrzucili go - strażnik pokiwał głową. - To wszystko przez politykę! I przez
tę hienę z gazety. Oto przyczyna. Cieszę się, że jestem na państwowym etacie... Niech
pan zajrzy do gabinetu pana Farhara - tym korytarzem, a potem w lewo.
W skrzydle muzeum, gdzie mieściły się biura, panowała niedzielna cisza. Noel
Farhar, dyrektor - jak głosiła tabliczka na jego drzwiach - był sam w swoim gabinecie.
Qwilleran przeszedł przez pusty sekretariat do wyłożonego boazerią
pomieszczenia przyozdobionego dziełami sztuki.
- Przepraszam - powiedział - czy pan Farhar?
Mężczyzna, który właśnie przeszukiwał szufladę biurka, drgnął nerwowo i
skinął głową. Qwilleran chyba jeszcze nigdy przedtem nie widział tak kruchego
osobnika. Odniósł wrażenie, że co prawda Noel Farhar wygląda o wiele za młodo jak
na dyrektora szacownej instytucji, ale jego niezdrowa chudość nadawała mu zarazem
upiorny wygląd starca.
- Przepraszam, że przeszkadzam. Jestem Jim Qwilleran z „Daily Fluxion".
Zaciśnięte szczęki Noela Farhara mówiły same za siebie; nie był w stanie
opanować nerwowego drgania powieki.
- Czego pan chce? - spytał obcesowo. Qwilleran przyjaznym tonem odparł:
- Chciałem tylko się przedstawić. Jestem nowy w tutejszym środowisku
artystycznym i staram się poznać wszystkich, którzy mają w nim coś do powiedzenia.
Wyciągnął dłoń i uścisnął niechętnie podaną drżącą rękę Farhara.
- Jeśli przyłączyli pana do zespołu, żeby naprawić szkody - stwierdził zimnym
tonem - już za późno. Co się stało, to się nie odstanie.
- Obawiam się, że nie wiem, o czym pan mówi. Dopiero co zjawiłem się w tym
mieście.
- Niech pan siądzie, panie Qwilleran - Farhar skrzyżował ramiona na piersi, ale
nie usiadł. - Pewnie pan wie, że muzeum właśnie straciło milionową subwencję.
- Coś o tym słyszałem.
- Pozyskanie tego miliona przysporzyłoby nam prestiżu i zachęciło prywatnych
oraz przemysłowych ofiarodawców, dzięki czemu moglibyśmy otrzymać kolejne pięć
milionów. Pieniądze te umożliwiłyby nam nabycie fantastycznej kolekcji
meksykańskich obiektów z czasów prehiszpańskich i wybudowanie nowego skrzydła,
w którym zostałaby wyeksponowana, ale wasza gazeta postarała się, aby cały ten
program wziął w łeb. Wasz krytyk, systematycznie nękając i ośmieszając to muzeum,
przedstawił je w tak niekorzystnym świetle, że fundacja przestała nas brać pod uwagę
- pomimo widocznego drżenia Farhar mówił podniesionym głosem. - Nie muszę
dodawać, że to niepowodzenie, wraz z osobistymi atakami ze strony Mountclemensa
dotyczącymi sprawowania przez moją osobę kierownictwa w tej instytucji, zmusiło
mnie do złożenia rezygnacji.
- To poważny zarzut - mruknął Qwilleran.
- Nie do wiary, że jedna osoba, która o sztuce nie wie nic, jest w stanie zatruć
klimat w całym środowisku artystycznym miasta. Jednak pan nie może nic na to
poradzić. Tracę tylko czas. Pisałem już do wydawcy gazety, żądając, by powstrzymano
Mountclemensa, nim unicestwi naszą kulturalną spuściznę - i nic to nie dało.
Farhar pochylił się nad swoimi papierami.
- Muszę pana przeprosić, mam trochę pracy. Trzeba uporządkować
dokumenty...
- Przepraszam, że panu przerwałem - rzekł Qwilleran. - Bardzo mi przykro z
powodu całej tej sprawy. Nie znam faktów, więc nie mogę się wypowiadać...
- Przed chwilą właśnie pan je poznał - ton głosu Farhara jednoznacznie dawał
do zrozumienia, że to koniec rozmowy.
Qwilleran przeszedł się po wszystkich piętrach muzeum, ale jakoś ani obrazy
Renoira czy Canaletta, ani pamiątki kultury Tol-teków czy Azteków nie zdołały
wzbudzić jego zainteresowania. Jedynie historyczna broń naprawdę go
zainteresowała - lewaki, czyli długie sztylety dzierżone w lewej dłoni przez walczących
rapierem szermierzy; niemieckie noże myśliwskie, najeżone kolcami maczugi,
hiszpańskie szpady i rapiery, włoskie puginały. Oglądał je z zaciekawieniem, a jego
myśli wciąż krążyły wokół pewnego krytyka, którego wszyscy nienawidzili.
Wczesnym rankiem następnego dnia Qwilleran stawił się w redakcji. W
archiwum na trzecim piętrze poprosił o teczkę z recenzjami Mountclemensa.
- Proszę bardzo - powiedział archiwista, puszczając do niego porozumiewawczo
oko - a kiedy będzie pan miał dosyć, to gabinet pierwszej pomocy znajduje się na
piątym piętrze, tam dadzą panu coś na uspokojenie.
Qwilleran przejrzał recenzje z ostatnich dwunastu miesięcy. Odnalazł jadowite
komentarze na temat dzieł Cala Halapaya i jego dzieciątek o kręconych włoskach („w
sam raz do kiosku z pamiątkami") oraz okrutne opinie na temat sztuki prymitywnej w
wydaniu Wujaszka Waldo („wiek nie zastąpi talentu"). Znalazł się tam również
artykuł, w którym co prawda nie wymieniono ani jednego nazwiska, natomiast
dotyczył on prywatnych kolekcji, których właściciele mniej interesują się sztuką jako
taką, o wiele bardziej zaś wymigiwaniem się od płacenia podatków.
Mountclemens nie szczędził słów krytyki naturalnych rozmiarów metalowym
rzeźbom autorstwa Butchy Bolton, której postacie przypominały mu zbroję, jaką
widział kiedyś podczas pewnego wiejskiego przedstawienia Makbeta. Ubolewał nad
masową produkcją trzeciorzędnych artystów kończących szkołę Pennimana,
porównując ją do linii produkcyjnych fabryk samochodowych w Detroit.
Wychwalał małe, podmiejskie galerie za to, że spełniają szczytną rolę
popołudniowych ośrodków życia towarzyskiego, zastępując kluby brydżowe i kółka
hafciarskie, choć podawał w wątpliwość ich sens istnienia jako placówek
artystycznych. I rzeczywiście, ciskał gromy na muzeum, krytykując zajadle jego
politykę kulturalną, stałe zbiory, dyrektora - a nawet kolor uniformów noszonych
przez strażników.
Tym niemniej pośród tych tyrad trafiały się entuzjastyczne pochwały, jakimi
obdarzał niektórych artystów, zwłaszcza Zoe Lambreth; jednak żargon, jakim były
napisane, był dla Qwillerana niemal niezrozumiały. „Wielowątkowość elokwentnej
dynamiki w organicznej fakturze... wewnętrzne, subiektywne impulsy wyrażone
idiomem pełnym empatii... "
W jednym z artykułów w ogóle nie zajmował się malarstwem ani rzeźbą, lecz
omawiał koty (Felis domestica) jako dzieła sztuki.
Qwilleran zwrócił teczkę archiwiście i zajrzał do książki telefonicznej, by
znaleźć pewien adres. Chciał mianowicie dowiedzieć się, czemu Mountclemens tak
wysoko ceni prace Zoe Lambreth - i dlaczego Cal Halapay jest przekonany, iż są tak
niedobre.
Okazało się, że Lambreth Gallery znajduje się na skraju dzielnicy finansowej, w
dawnym magazynie, wokół którego piętrzyły się biurowe wieżowce. Galeria sprawiała
wrażenie miejsca z klasą. Szyld nad drzwiami pysznił się złotymi literami, a w oknie
były tylko dwa obrazy i trzydzieści metrów kwadratowych szarego aksamitu.
Jedno z płócien było granatowe i pokryte czarnymi trójkątami. Drugie na
pierwszy rzut oka było pokryte grubą warstwą bezładnych smug brązowej i fioletowej
farby, jednak spośród tych plam jakby wyłaniał się jakiś wizerunek: Qwilleran poczuł
na sobie spojrzenie dwojga oczu spozierających z głębi. W miarę jak przyglądał się
dokładniej, wyraz tych ślepi zmieniał się; z początku niewinny, potem rozumny, a
wreszcie dziki.
Otworzył drzwi i wszedł do środka. Pomieszczenie galerii było długie i wąskie,
umeblowane raczej kosztownymi salonowymi meblami o bezkompromisowo
nowoczesnym wyglądzie. Na sztaludze Qwilleran dostrzegł kolejną kompozycję
trójkątów - tym razem szarych na białym tle - i ta spodobała mu się bardziej niż obraz
w oknie. Był też podpis artysty: Scrano. Na podwyższeniu obok ujrzał kolanko rury
ściekowej najeżone szprychami rowerowymi. Tytuł rzeźby: Rzecz numer 17.
Gdy wszedł w progi galerii, gdzieś daleko rozległ się brzęk dzwonka, a teraz
Qwilleran usłyszał kroki na stopniach spiralnych schodków w tylnej części
pomieszczenia. Pomalowana na biało żelazna struktura wyglądała jak wielka rzeźba.
Qwilleran ujrzał stopy, potem nogi w wąskich spodniach, następnie zaś zasuszoną,
sztywną, wyniosłą postać właściciela galerii. Trudno było sobie wyobrazić, że Earl
Lambreth jest mężem Zoe - tak pełnej ciepła i kobiecości.
Sprawiał wrażenie sporo starszego od żony, a poza tym był obrzydli-wie
wytworny.
- Jestem nowym reporterem działu kulturalnego „Daily Fluxion". Pani
Lambreth zaprosiła mnie, żebym odwiedził galerię.
Na twarzy mężczyzny pojawiło się coś, co z początku mogło nawet przypominać
uśmiech, ale zakończyło się afektowanym grymasem: przygryzł dolną wargę zębami.
- Pani Lambreth wspomniała mi o panu - odezwał się - a zapewne i
Mountclemens poinformował pana, że jest to wiodąca galeria w naszym mieście. W
gruncie rzeczy jedyna galeria godna tej nazwy.
- Nie zawarłem jeszcze znajomości z panem Mountclemensem, wiem jednak,
że jest wysokiego mniemania o pracach pańskiej żony. Chciałbym je zobaczyć.
Marszand, stojąc sztywno z rękami założonymi za plecy, wskazał podbródkiem
brązowy prostokąt na ścianie.
- To jest jeden z najnowszych obrazów pani Lambreth. Cechuje go wysoka
jakość malarska, powszechnie uznana za jej sygnaturę.
Qwilleran przyglądał się obrazowi w ostrożnym milczeniu. Jego powierzchnia
miała fakturę gęsto polukrowanego ciasta czekoladowego; odruchowo przesunął
językiem po wargach. A jednak i tym razem uświadomił sobie, że spośród zawirowań
farby spoglądają na niego jakieś oczy. Po chwili zdał sobie sprawę, że obraz
przedstawia kobiecą twarz.
- Zużywa dużo farby - zauważył Qwilleran. - To musi długo schnąć.
Marszand znów oparł górne zęby o wargę.
- Pani Lambreth posługuje się pigmentem i impastem, by urzec oglądającego i
uwikłać go sensualnie, nim w umyśle tegoż wyartykułuje się właściwy przekaz. Jej
ekspresja zawsze jest trudna do zdefiniowania i ulotna, a to zmusza widza do
aktywnego uczestnictwa w interpretacji dzieła.
Qwilleran odruchowo skinął głową dla potwierdzenia tych słów.
- Jest wielką humanistką - ciągnął Lambreth. - Tak się nieszczęśliwie składa, że
w tej chwili dysponujemy zaledwie kilkoma jej płótnami. Najnowsze z nich skrywa w
swoim atelier, przygotowując ich premierę na indywidualną wystawę, która odbędzie
się w marcu. Tym niemniej miał pan okazję obejrzeć w naszej witrynie jedno z
najbardziej dojmujących i zarazem przekonujących jej dzieł.
Qwilleran przypomniał sobie zachmurzone farbą oczy, które dostrzegł przed
wejściem do galerii - oczy pełne tajemnicy i przekory.
- Czy ona zawsze maluje kobiety w ten sposób? Jedno z ramion Lambretha
drgnęło nerwowo.
- Pani Lambreth nigdy nie stosuje się do określonej formuły. Jej malarstwo jest
bardzo uniwersalne i cechuje się ogromną dozą wyobraźni. Natomiast obraz w
witrynie w swych intencjach nie powinien inwokować antropomorficznych skojarzeń.
Jest to studium kota.
- Aha - powiedział Qwilleran.
- Czy interesuje pana Scrano? To jeden z najbardziej uznanych współczesnych
artystów. Również na witrynie można podziwiać jego obraz. A tutaj drugi, na
sztaludze.
Qwilleran zerknął na szare trójkąty i białe tło. Powierzchnia farby była
wypracowana, drobnoziarnista, o niemal metalicznym połysku; trójkąty miały surowy
wygląd.
- Wyraźnie koncentruje się na trójkątach - skonstatował dziennikarz. - Gdyby
powiesić to płótno do góry nogami, mielibyśmy trzy żaglówki we mgle.
- Myślę, że symbolika tej pracy jest oczywista - rzekł Lambreth. - W swoich
geometrycznych kompozycjach Scrano wyraża nader ekspresyjnie istotę libidinalnej,
poligamicznej natury człowieka. Obraz w witrynie jest szczególnie cudzołożny, że tak
się wyrażę.
- No tak, czyli nici z mojej teorii - stwierdził Qwilleran. - A już myślałem, że
rozpoznałem żaglówki. Jaka jest opinia Mountclemen-sa na temat Scarno?
- S-c-r-a-n-o - poprawił go Lambreth. - W pracach Scrano Mountclemens
dopatruje się intelektualnej metafory męskości, która stanowi transcendencję
potocznych środków wyrazu i skupia się na koncepcji absolutnej oraz sublimacji
wykorzystywanego medium.
- Aha. Pewnie to sporo kosztuje.
- Ceny prac Scrano sięgają liczb pięciocyfrowych.
- Ho, ho - zdumiał się Qwilleran. - A ci pozostali twórcy?
- Tu będziemy mówić o zdecydowanie niższych cenach.
- No właśnie, nigdzie nie widzę cen.
Lambreth milczał przez chwilę, zajęty poprawianiem wiszących obrazów, które
widocznie w jakiś niedostrzegalny dla oka Qwillerana sposób musiały się przekrzywić
na ścianie.
- Nie można oczekiwać, by galeria ciesząca się taką renomą eksponowała ceny
niczym tandetny supermarket. Z okazji znaczących wystaw wydajemy katalogi,
natomiast ekspozycja, którą pan w tej chwili ogląda, to tylko nieformalny pokaz
współpracujących z nami artystów.
- Zdziwiło mnie, kiedy dowiedziałem się, że pańska galeria mieści się w
dzielnicy kojarzonej z finansami - powiedział Qwilleran.
- Nasi najwierniejsi klienci rekrutują się spośród biznesmenów.
Qwilleran rozejrzał się po galerii i powstrzymał się od komentarza. Na wielu
płótnach widać było zacieki i krople farby o jaskrawych, agresywnych barwach.
Niektóre z nich przedstawiały tylko pofalowane paski kolorów. Jedno z dzieł, formatu
mniej więcej dwa na trzy metry, przedstawiało rozdziawioną czerwoną paszczę -
Qwilleran odruchowo cofnął się o krok do tyłu. Dojrzał też jajowaty metalowy kształt
na podwyższeniu; opatrzono go tytułem Bez tytułu. Były tam też smukłe kształty z
czerwonawej gliny przywodzące na myśl koniki polne, posiadające jednak określone
wypukłości, które objawiły Qwilleranowi, iż chodzi o niedożywione istoty ludzkie. No i
jeszcze dwa kawałki blachy podpisane Rzecz numer 14 oraz Rzecz numer 20.
Meble bardziej przypadły mu do gustu: fotele przypominające filiżanki, sofy
osadzone na cienkich rusztowaniach z chromowanego metalu i niskie stoliki o
marmurowych blatach.
- Macie coś z malarstwa Cala Halapaya? - ośmielił się spytać. Lambreth był
wyraźnie zażenowany.
- Pan chyba żartuje. To nie tego rodzaju galeria.
- Wydawało mi się, że obrazki Halapaya cieszą się sporym powodzeniem.
- Są chętnie kupowane przez ludzi pozbawionych jakiegokolwiek gustu - odparł
marszand - ale „obrazki" Halapaya, jak pan je trafnie nazwał, to tylko komercyjny
chłam, zwykłe ilustracje, które ktoś zadufany w sobie postanowił oprawić w ramy. W
sensie artystycznym pozbawione są jakiejkolwiek wartości. Prawdę mówiąc, ten
człowiek byłby o wiele użyteczniejszy dla społeczeństwa, gdyby zapomniał o swych
ambicjach i pretensjach, a zamiast tego skoncentrował się na tym, co udaje mu się tak
doskonale, czyli na zarabianiu pieniędzy. Nie mam nic przeciwko hobbystom, którzy
spędzają niedzielne popołudnia przed sztalugą, nie powinni jednak pozować na
artystów, bo w ten sposób wprowadzają publiczność w błąd i psują jej gust.
Qwilleran już od jakiegoś czasu przyglądał się spiralnym schodkom.
- Czy na górze jest druga część galerii?
- Nie, tylko moje biuro i pracownia ramiarska. Ma pan ochotę ją zobaczyć?
Pewnie bardziej pana zainteresuje niż obrazy czy rzeźby.
Poszedł za Lambrethem przez magazyn, gdzie przechowywano obrazy
ustawione prostopadle do ściany, i w górę po schodach. W pracowni czuć było klejem,
a może lakierem. Qwilleran popatrzył na zawalony narzędziami stół warsztatowy.
- Kto robi dla pana ramy? - spytał.
- Bardzo utalentowany rzemieślnik. Gwarantujemy najlepszą robociznę i
największy wybór wzorów w mieście - wciąż stał sztywno, nadal z rękami za plecami.
Ruchem głowy wskazał listwy leżące na stole. - Te sprzedają się po sto pięć dolarów za
metr bieżący.
Spojrzenie Qwillerana powędrowało w stronę zagraconego biura sąsiadującego
z pracownią. Przyjrzał się obrazowi przedstawiającemu tancerkę, który wisiał
przekrzywiony na ścianie. Balerina w przejrzystej błękitnej sukience uchwycona
została w ruchu, na tle zielonych liści.
- No, to jest coś, co rozumiem - stwierdził. - Naprawdę mi się podoba.
- I słusznie! To Ghirotto, zresztą jest podpis. Qwilleran był pod wrażeniem.
- Widziałem Ghirotta wczoraj w muzeum. To musi być cenne dzieło.
- Byłoby, gdyby jego wartości nie umniejszał fakt, iż jest niekompletne.
- To znaczy, że obraz jest niedokończony? Lambreth sapnął niecierpliwie.
- To tylko połowa oryginalnego płótna. Obraz został uszkodzony. Obawiam się,
że nie stać by mnie było na Ghirotta w dobrym stanie.
Qwilleran spojrzał na korkową tablicę, do której przyszpilone było mnóstwo
wycinków prasowych.
- Widzę, że „Daily Fluxion" poświęca panu sporo miejsca.
- Macie doskonałego recenzenta - stwierdził marszand. - Mountclemens wie o
sztuce więcej niż ktokolwiek inny w tym mieście, włączając w to samozwańczych
ekspertów. Jest bezkompromisowy i wierny swoim przekonaniom.
Qwilleran mruknął coś w rodzaju zdawkowego „hmmm".
- Z pewnością zauważy pan, że wszyscy ciskają gromy na Mountclemensa, a to
dlatego, iż postawił sobie za zadanie, by wyplenić szarlatanerię oraz podnieść
standardy dobrego smaku. Ostatnio wyświadczył miastu ogromną przysługę,
uwalniając je od Farhara, dyrektora muzeum. Pod nowym kierownictwem ta
zamierająca instytucja ma szansę ożyć na nowo.
- Ale przy okazji pozbawił je szczodrej subwencji. Lambreth machnął ręką.
- Za rok będzie nowa subwencja, a zapewne tym razem muzeum będzie już na
nią zasługiwać.
Dopiero teraz Qwilleran przyjrzał się dłoniom marszanda, brud za paznokciami
nie pasował do wyszukanego stroju właściciela galerii.
- Zauważyłem, że Mountclemens jest bardzo dobrego zdania o pracach pani
Lambreth - stwierdził.
- W rzeczy samej, był uprzejmy wyrażać się o nich pochlebnie. Niektórzy sądzą,
że faworyzuje naszą galerię, jednak prawda jest taka: zajmujemy się tylko najlepszymi
artystami.
- Ten facet, który maluje trójkąty, też jest stąd? Mógłbym zrobić z nim wywiad.
Lambreth skrzywił się, jakby coś go zabolało.
- Dość powszechnie wiadomo, że Scrano jest Europejczykiem. Żyje w
odosobnieniu - we Włoszech - już od wielu lat. Z powodów politycznych, o ile wiem.
- Jak się pan o nim dowiedział?
- Właśnie Mountclemens zwrócił naszą uwagę na jego prace i ułatwił kontakt z
amerykańskim agentem artysty, za co jesteśmy mu niezmiernie wdzięczni. Jesteśmy
jedynymi przedstawicielami Scrano na Środkowym Zachodzie. - Odkaszlnął i rzekł z
dumą: - Prace
Scrano cechuje intelektualnie kontrolowana jurność, transcendentna
klarowność...
- Nie będę już zabierał panu czasu - wtrącił Qwilleran. - Dochodzi południe, a
ja mam umówione spotkanie na lunch.
Qwilleran w niejakim pośpiechu opuścił Lambreth Gallery, a po głowie tłukły
mu się najrozmaitsze pytania: jak odróżnić dobrą sztukę od złej? Dlaczego trójkąty
cieszą się poważaniem, a żaglówki zasługują na miażdżącą krytykę? Jeśli
Mountclemens jest rzeczywiście tak wybitną postacią, jak twierdzi Lambreth, a
zarazem sytuacja w środowisku artystycznym miasta tak niezdrowa, czemu krytyk nie
porzuci swego niewdzięcznego zajęcia? Czy naprawdę jest czymś w rodzaju
misjonarza, jak twierdził Lambreth? A może jednak to potwór, jak twierdzą wszyscy
inni?
I jeszcze jeden znak zapytania pomachał swym zakręconym ogonkiem: czy ten
cały George Bonifield Mountclemens naprawdę istnieje?
W klubie prasowym, gdzie miał zjeść lunch z Archem Rikerem, Qwilleran
zaczepił barmana:
- Czy ten krytyk z „Fluxion" przychodzi tu czasem?
Bruno przerwał na chwilę wycieranie szklanki.
- Nie, a szkoda. Chętnie bym mu przywalił.
- Dlaczego? Czym ci się naraził?
- Tylko tym, że naraził się wszystkim innym - Bruno oparł się o bar i nachylił
konfidencjonalnie ku Qwilleranowi. - Facet zawziął się, żeby wykończyć wszystkich
artystów w tym mieście. Jak on się wyzwierzęcał nad tym biednym staruszkiem,
Wujaszkiem Waldo. A we wczorajszej gazecie dołożył Franzowi Buchwalterowi!
Podobają mu się tylko ci artyści, którzy są w stajni Lambretha. Można by powiedzieć,
że ma udziały w tej galerii.
- Niektórzy jednak uważają go za wysokiej klasy autorytet.
- Niektórzy myślą, że białe jest czarne - Bruno uśmiechnął się z wyższością. -
Tylko patrzeć, a dobierze się i do pana, panie Qwilleran. Jak tylko dowie się, że na
jego terytorium pojawiła się konkurencja... - barman pociągnął za wyimaginowany
spust.
- Nieźle się orientujesz w środowisku artystycznym.
- No pewnie. Sam jestem artystą. Robię kolaże. Chętnie pokazałbym je panu
któregoś dnia, ciekaw jestem pańskiej opinii.
- Mam tę pracę dopiero od dwóch dni - wyjaśnił Qwilleran. - Prawdę mówiąc,
nawet nie wiem, co to jest kolaż.
Bruno uśmiechnął się wyrozumiale.
- To taka technika artystyczna. Odklejam nalepki z butelek po whiskey, tnę je
na malutkie kawałki i naklejam na papier, tworząc portrety prezydentów. W tej chwili
pracuję nad Van Burenem. Będzie z tego fantastyczna wystawa - zrobił przebiegłą
minę. - A może pomógłby mi pan złapać kontakt z jakąś galerią? Może da pan radę,
jak to mówią, pociągnąć za odpowiednie sznurki?
- Nie mam pojęcia, czy jest rynek na portrety prezydentów wykonane z nalepek
od whiskey, ale popytam... na razie to co zwykle, z lodem.
- Któregoś dnia - zagroził mu barman - dostanie pan rozstroju żołądka od tych
hektolitrów soku pomidorowego.
Gdy Arch Riker pojawił się w barze, zastał swojego kolegę w stanie głębokiego
zamyślenia.
- Jak ci poszło dziś rano? - spytał.
- Nieźle - odparł Qwilleran. - Z początku tylko trochę się pogubiłem, jeśli
chodzi o różnice między dobrą a złą sztuką, ale dopiero teraz jestem zupełnie w
kropce - upił łyk soku. - Doszedłem natomiast do pewnych konkluzji, jeśli chodzi o
George'a Bonifielda Mountclemensa III.
- Dawaj.
- To fałszerstwo.
- Słucham?
- On nie istnieje. Jest legendą, fikcją, wymysłem, może błyskotliwym
pomysłem naszego wydawcy.
- A kto pisze teksty, które drukujemy pod jego zwięzłym i jakże
bezpretensjonalnym nazwiskiem?
- Kilka osób, najprawdopodobniej trzy. Niejaki pan George, pan Bonifield oraz
pan Mountclemens. Niemożliwe, żeby jeden człowiek był w stanie wywołać takie
zamieszanie, skupić na sobie tyle nienawiści i wzbudzić tak wiele kontrowersji.
- Po prostu nie znasz się na krytykach, i tyle. Twoja specjalność to policjanci i
złodzieje...
- Mam też inną teorię, jeśli ta nie przypadła ci do gustu.
- A mianowicie?
- Cóż, żyjemy w erze postępu technicznego. Recenzje w naszej gazecie są
dziełem sieci komputerów z Rochester w stanie Nowy Jork.
- Co ci Bruno dolał do tego soku? Ja też chcę - powiedział Arch.
- Jedno ci powiem: nie uwierzę w istnienie George'a Bonifielda
Mountclemensa, dopóki nie ujrzę go na własne oczy.
- W porządku. To może jutro albo w środę? Nie było go w mieście, ale już
wrócił. Umówimy go z tobą.
- Najlepiej tutaj, na lunch. Możemy zjeść na górze, może lubi obrusy.
Arch pokręcił głową.
- Do klubu prasowego to on nie przyjdzie. W ogóle nigdzie się nie pokazuje.
Pewnie będziesz musiał go odwiedzić w jego apartamencie.
- Dobra, niech będzie - rzekł Qwilleran - a może warto posłuchać rady Bruna i
pożyczyć skądś kamizelkę kuloodporną?
Rozdział piąty
Wtorkowy poranek Qwilleran spędził w gmachu Wydziału Edukacji, oglądając
wystawę prac dzieci. Miał zamiar napisać jakiś sympatyczny i lekko humorystyczny
kawałek o namazanych kredkami zagłówkach płynących przez niebo, fioletowych
domkach z zielonymi kominami, błękitnych koniach przypominających z wyglądu
owce oraz kotach - kotach - kotach.
Po tej wyprawie w nieskomplikowany świat młodocianych produkcji
artystycznych Qwilleran powrócił do redakcji zadowolony z siebie i w dobrym
humorze. Gdy pojawił się w dziale kulturalnym, zapadło dziwne milczenie. Stukot
maszyn do pisania umilkł. Głowy zwykle pochylone nad „szczotkami" uniosły się
nagle. Nawet zielone telefony zachowały pełne szacunku milczenie.
- Mam wiadomość dla ciebie, Jim - odezwał się Arch. - Zadzwoniliśmy do
Mountclemensa, żeby cię z nim umówić, a on chce, żebyś odwiedził go jutro
wieczorem. Zaprasza cię na kolację!
- No to co?
- Nie zemdlejesz? My wszyscy pospadaliśmy z krzeseł.
- Mam propozycję tytułu - stwierdził Qwilleran. - „Krytyk otruł zupą kolegę z
gazety".
- Podobno jest doskonałym kucharzem - wyjaśnił Arch. - Prawdziwym
smakoszem. Jeśli szczęście ci dopisze, arszenik będzie dopiero w deserze. Tutaj masz
adres.
W środę o szóstej wieczorem Qwilleran wziął taksówkę i udał się na Blenheim
Place numer 26. Dom krytyka mieścił się w starej części miasta; swego czasu była to z
pewnością modna i stateczna dzielnica. Jednak teraz większość z tych domów
przekształciła się w tanie hoteliki lub siedziby różnych dziwnych firm. Był tam na
przykład specjalista od naprawy starej porcelany, a Qwilleran jakoś nie mógł oprzeć
się wrażeniu, że w rzeczywistości jest to siedziba nielegalnego bukmachera. Obok
znajdował się sklep ze starymi monetami, ale sprawiał wrażenie punktu
kontaktowego narkotykowych dilerów. Był tam też sprzedawca dziwacznych
kostiumów, i tu Qwilleran nie miał już nawet cienia wątpliwości co do prawdziwej
natury tego przedsięwzięcia.
Pośród tego wszystkiego dumnie wznosiła się miejska rezydencja, ostatni
posterunek dawnej świetności. Szacowny budynek o fasadzie tej samej mniej więcej
wysokości co szerokości utrzymany był w stylu wiktoriańskim, łącznie z żelaznym,
kutym ogrodzeniem. To właśnie był numer 26.
Qwilleran ominął dwóch zataczających się miejscowych pijaczków i wszedł po
kamiennych schodkach wiodących do małego portyku, gdzie trzy skrzynki pocztowe
wskazywały, że dom został podzielony na apartamenty.
Przygładził wąsy, które straszyły się od zaciekawienia i oczekiwania. Zadzwonił.
Rozległ się brzęczyk, który odblokował drzwi frontowe; Qwilleran wszedł do
wyłożonego kamienną posadzką przedsionka. Stanął przed kolejnymi drzwiami,
również zamkniętymi, które otworzyły się w następnej chwili, a towarzyszył temu
brzęczyk w innej tonacji.
Teraz Qwilleran znalazł się w niemal pałacowym wnętrzu. Choć panował tu
półmrok, zdołał dostrzec jego wspaniałe wyposażenie: wielkie, złocone ramy obrazów,
zwierciadła, posągi, stół podtrzymywany przez złote lwy, rzeźbioną ławkę
przypominającą ławę kościelną. Podłoga i schody pokryte były czerwonymi
dywanami. Usłyszał dochodzący z góry głos, wyraźny i dystyngowany:
- Zapraszam na górę, panie Qwilleran.
Na szczycie schodów oczekiwał go wysoki mężczyzna o eleganckiej sylwetce.
Mountclemens miał na sobie ciemnoczerwoną, aksamitną marynarkę, jego twarz zaś
zrobiła na dziennikarzu wrażenie natchnionej - może sprawił to sposób, w jaki rzadkie
włosy krytyka zaczesane były do góry nad wysokim czołem. Wokół postaci gospodarza
unosił się aromat skórki limonkowej.
- Proszę wybaczyć te fosy i mosty zwodzone po drodze - odezwał się krytyk. - W
tej okolicy nie można sobie pozwolić na ryzyko.
Podał Qwilleranowi lewą rękę i zaprosił do salonu - a czegoś takiego
dziennikarz jeszcze nie widział. Wnętrze oświetlał tylko blask ognia płonącego na
kominku oraz snopy światła rzucane na dzieła sztuki przez ukryte lampy. Oko
Qwillerana wędrowało po marmurowych popiersiach, chińskich wazach, malowidłach
oprawnych w złocone ramy; dostrzegł postać wojownika z brązu i stare, drewniane
rzeźby aniołów... Jedną ze ścian wysokiego pomieszczenia zakrywał gobelin
przedstawiający naturalnej wielkości postacie kobiet w średniowiecznych strojach.
Nad kominkiem wisiał obraz, który każdy bywalec kina rozpoznałby jako dzieło van
Gogha.
- Widzę, że moja skromna kolekcja zrobiła na panu wrażenie, panie Qwilleran -
rzekł krytyk - a może jest pan wstrząśnięty jej eklektycznością... Proszę mi dać
płaszcz.
- Toż to kieszonkowe muzeum - powiedział Qwilleran z podziwem.
- To moje życie, panie Qwilleran. I przyznam, nie siląc się na skromność, że
udało mi się tu wytworzyć określony nastrój.
Tylko nieznaczna część ciemnoczerwonych ścian pozostawała niezakryta. Po
obu stronach kominka stały regały pęczniejące od książek. Inne ściany zawieszone
były obrazami aż po sufit.
Nawet czerwony dywan, który również zdawał się świecić własnym blaskiem,
był zatłoczony - zastawiony wielkimi krzesłami, stołami, postumentami... Było też tam
biurko i serwantka wypełniona małymi figurkami.
- Pozwolę sobie zaproponować panu aperitif - powiedział Mountclemens - a
potem proszę rozsiąść się wygodnie w fotelu i wyciągnąć nogi. Staram się nie podawać
przed kolacją niczego mocniejszego niż sherry albo Dubonnet, ponieważ jestem dość
dumny z moich umiejętności kucharskich i wolałbym nie paraliżować pańskich
kubeczków smakowych.
- Nie piję alkoholu - wyjaśnił Qwilleran - więc moje kubeczki są zawsze w
doskonałej kondycji.
- W takim razie może ma pan ochotę na lemoniadę?
Mountclemens wyszedł z pokoju, a Qwilleran dostrzegał kolejne szczegóły:
zauważył dyktafon stojący na biurku; uświadomił sobie, że zza orientalnego parawanu
dobiegają ciche dźwięki muzyki; przyjrzał się klubowym fotelom stojącym naprzeciw
siebie przy kominku; pomiędzy nimi zaś stała pękata otomana. Postanowił
wypróbować jeden z foteli i zapadł się w miękkie poduszki. Jego głowa spoczęła na
oparciu, a stopy umościły się na otomanie. Poczuł, że jest mu wręcz nieprzyzwoicie
dobrze. Niemal miał nadzieję, że Mountclemens nigdy nie powróci z tą lemoniadą.
- Czy muzyka panu odpowiada? - spytał krytyk, stawiając tacę obok łokcia
Qwillerana. - Uważam, że Debussy ma kojące działanie o tej porze dnia. Tutaj są słone
ciasteczka do pogryzania. Widzę, że trafił pan na właściwy fotel.
- Trudno wyobrazić sobie coś bardziej komfortowego - zauważył Qwilleran. -
Czym on jest pokryty? Przypomina mi materiał, z którego kiedyś robiono spodenki
dla chłopców.
- Wrzosowy sztruks - odparł Mountclemens. - Cudowny materiał, którego
sekretu naukowcy jeszcze nie odkryli. Ich obsesja w wytwarzaniu sztucznych
materiałów sięga wymiarów bluźnierstwa.
- Mieszkam w hotelu, gdzie wszystko jest z plastiku. Powoduje to wrażenie, że
taki stwór z krwi i kości jak ja jest zupełnym anachronizmem.
- Jeśli pan się rozejrzy, zobaczy pan, że ignoruję nowoczesną technologię.
- To zaskakujące - zauważył Qwilleran. - W pańskich recenzjach jest pan
orędownikiem sztuki nowoczesnej, a tu wszystko jest... - jakoś nie mógł trafić na
słowo, które byłoby odpowiednio pochlebne.
- Pozwolę sobie sprostować - rzekł Mountclemens, wskazując niedbałym
gestem żaluzjowe drzwi. - W tym schowku przechowuję drobną fortunę złożoną z
dzieł sztuki dwudziestowiecznej, w idealnych warunkach, jeśli chodzi o temperaturę i
wilgotność. To są moje inwestycje, natomiast obrazy, które widzi pan na ścianach, to
moi przyjaciele. Wierzę w sztukę dzisiejszą jako wyraz obecnych czasów, wybrałem
jednak życie pośród aksamitnych cieni przeszłości. Z tych samych powodów staram
się ocalić ten piękny, stary dom.
W tej welwetowej marynarce, włoskich tenisówkach na długich, wąskich
stopach oraz z ciemnoczerwonym aperitifem w smukłych, białych palcach
Mountclemens emanował poczuciem pewności siebie, bezpieczeństwa i był zupełnie
nierzeczywisty. Jego nosowy głos, muzyka, wygodny fotel, ciepło bijące od kominka i
panujący w pokoju mrok usypiały Qwillerana. Potrzeba mu było działania...
- Nie będzie panu przeszkadzać, jeżeli zapalę?
- Papierosy znajdzie pan w tym emaliowanym puzderku obok pańskiego łokcia.
- Palę fajkę - Qwilleran wydobył swojego „bulldoga" z zagiętym cybuchem,
woreczek na tytoń oraz zapałki i rozpoczął rytuał napełniania fajki.
Gdy w zaciemnionym pokoju błysnął płomień zapałki, Qwilleran nagłym
ruchem odwrócił się w stronę półki z książkami. Dostrzegł czerwone światełko. Nie,
dwa światełka. Ogniście czerwone - i żywe!
Aż stęknął ze zdumienia. Strumień wydychanego powietrza zgasił zapałkę, a
czerwone światełka znikły.
- Co to takiego? - wykrztusił. - Tam, między książkami, coś jest...
- To tylko kot - wyjaśnił Mountclemens. - Lubi chować się za książkami. Półki
są wyjątkowo głębokie, bo mam sporo albumów, natomiast za innymi książkami
zostaje sporo przestrzeni, a to dla niego wymarzona kryjówka. Najwyraźniej właśnie
obudził się z popołudniowej drzemki za biografiami. Wyraźnie woli biografie od
innych pozycji.
- Nigdy nie widziałem kota, którego oczy świeciłyby się na czerwono -
stwierdził Qwilleran.
- To cecha charakterystyczna kotów syjamskich. W świetle ich ślepia jarzą się
na czerwono. Normalnie są niebieskie - jak ten błękit na obrazie van Gogha. Proszę
się przyjrzeć, kiedy kot postanowi zaszczycić nas swoją obecnością. Póki co zachowuje
dystans. Stara się pana wyczuć i wie już o panu niejedno.
- Co na przykład? - Qwilleran poruszył się niespokojnie w fotelu.
- Przyjrzał się panu i wie, że raczej nie będzie pan wykonywał gwałtownych
ruchów ani wydawał głośnych dźwięków, a to świadczy na pańską korzyść. Podobnie
jak fajka. Lubi fajki i wiedział, że pan pali, jeszcze nim wydobył ją pan z kieszeni. Wie
również, że jest pan jakoś związany z gazetą.
- A to skąd?
- Farba drukarska. Wyczuwa ją bezbłędnie.
- Coś jeszcze?
- W tej chwili daje mi telepatycznie znać, że pora na pierwsze danie, bo w
przeciwnym wypadku on sam nie dostanie swojej kolacji przed północą.
Mountclemens wyszedł z pokoju i powrócił z tacą gorących tarteletek.
- Jeśli nie ma pan nic przeciwko temu - rzekł - zjemy pierwsze danie w salonie.
Nie mam służby, więc proszę wybaczyć, że nie wszystko odbywa się ściśle według
etykiety.
Zewnętrzna warstwa była krucha, wnętrze wypełnione kremem z sera i szpinaku.
Qwilleran rozkoszował się każdym kęsem.
- Pewnie pan się zastanawia - odezwał się krytyk - czemu obywam się bez
służby. Otóż panicznie boję się kradzieży, więc nie życzę sobie, by po domu kręcili się
obcy, którzy mogliby się zorientować, jak cenne rzeczy tu przechowuję. Przy okazji -
zechce pan nie wspominać o mojej kolekcji na mieście.
- Oczywiście, jeśli nie życzy pan sobie tego.
- Wiem dobrze, na jakiej zasadzie funkcjonujecie wy, dziennikarze. Jesteście
instynktownymi i nałogowymi dostarczycielami informacji.
- Chce pan powiedzieć, że jesteśmy bandą plotkarzy - uśmiechnął się
Qwilleran, unosząc na widelcu do ust ostatni kawałek tarte-letki i zastanawiając się,
co będzie dalej.
- Powiedzmy po prostu, że przy stolikach w klubie prasowym krąży wiele
wiadomości, prawdziwych i mniej prawdziwych. Tym niemniej czuję, że panu mogę
zaufać.
- Dziękuję.
- Jaka szkoda, że nie pije pan wina. Zamierzałem uczcić tę okazję butelką
Chateau Clos d'Estournel z 1945 roku. To doskonały rocznik, który bardzo powoli
dojrzewa. Lepszy nawet niż 1928.
- Proszę się nie krępować - zachęcił go Qwilleran. - Miło być świadkiem, kiedy
ktoś oddaje się takiej przyjemności. Zapewniam!
Oczy Mountclemensa zabłysły.
- Większej zachęty mi nie potrzeba. Panu zaproponuję zaś szklankę soku
winogronowego Catawba. To jego ulubiony.
- Czyj?
- Kao K'o-Kunga.
Qwilleran uniósł brwi.
- To imię kota - rzekł Mountclemens. - Przepraszam, zapomniałem, że nie
został jeszcze panu formalnie przedstawiony. Bardzo lubi sok z winogron, zwłaszcza
biały. I wyłącznie najlepszej marki. Jest prawdziwym koneserem.
- To dopiero kot... - zdziwił się Qwilleran.
- Naprawdę niezwykłe stworzenie. Wykształcił w sobie upodobanie dla
określonych tendencji w sztuce, i choć nie podzielam tych opinii, podziwiam
niezależność jego sądów. Czytuje też tytuły w gazetach, jak przekona się pan, kiedy
dostarczą wieczorne wydanie. A teraz sądzę, że jesteśmy już gotowi na zupę - krytyk
rozsunął czerwone aksamitne zasłony.
W alkowie jadalnej powitał Qwillerana aromat homara. Talerze gęstej zupy o
konsystencji kremu rozstawione były na nieprzykrytym obrusem stole, który sprawiał
wrażenie, jakby miał co najmniej sto lat. W żelaznych lichtarzach płonęły grube
świece.
Kiedy zasiadł na bogato zdobionym krześle o wysokim oparciu, dosłyszał
stłumiony łoskot dochodzący z salonu, a zaraz po nim gardłowe pomrukiwania.
Potem rozległ się cichy trzask deski w podłodze i do jadalni wkroczył złocistobeżowy
kot o ciemnym pyszczku i skośnych oczach.
- Oto Kao K'o-Kung - oznajmił Mountclemens. - Imię otrzymał na cześć
trzynastowiecznego artysty, a on sam jest wcieleniem dostojeństwa i gracji
właściwych sztuce chińskiej.
Kao K'o-Kung stał bez ruchu i przyglądał się Qwilleranowi. Qwilleran zaś
patrzył na Kao K'o-Kunga, smukłego, zwinnego, muskularnego kota o gładkiej sierści,
od którego aż biła nieznośna pewność siebie i poczucie własnej godności.
- Jeżeli on myśli to, co ja myślę, że on myśli... to chyba powinienem już sobie
pójść.
- On tylko dokonuje inspekcji - wyjaśnił Mountclemens - a kiedy się skupia,
przybiera dość surowy wygląd. Sonduje pana za pomocą oczu, uszu, nosa i wąsów.
Uzyskane tymi czterema sposobami informacje powędrują do ośrodka centralnego,
gdzie nastąpi ich synteza i ewaluacja, następnie zaś zapadnie werdykt, czyli albo pana
zaakceptuje, albo nie.
- Dzięki - mruknął Qwilleran.
- W pewnym sensie jest pustelnikiem, więc nieufnie odnosi się do obcych.
Nie spiesząc się, kot obejrzał sobie dokładnie gościa, a następnie bez żadnego
ostrzeżenia i bez widocznego wysiłku pionowym skokiem znalazł się na szczycie
wysokiej szafy.
- O kurczę! - zdumiał się Qwilleran. - Widział pan to?
Na szczycie szafy Kao K'o-Kung przybrał władczą pozę i począł z
zainteresowaniem obserwować rozgrywającą się poniżej scenę.
- Dwumetrowy skok to nic niezwykłego u syjamczyka - stwierdził
Mountclemens. - Koty posiadają wiele umiejętności, które nie są nam dane, a
pomimo tego usiłujemy je oceniać według ludzkich standardów. Nie potrafią mówić,
ale nie czyni to z nich istot niższych. Po co miałyby używać słów, skoro są w stanie
porozumieć się bez ich użycia? Między sobą komunikują się znakomicie, natomiast
jeśli chodzi o kontakt z istotami ludzkimi, cierpliwie i wyrozumiale starają się
przekazać nam swoje myśli. Jednak zrozumienie kota wymaga zrelaksowanego oraz
otwartego umysłu.
Krytyk wygłaszał swój wykład z powagą, mentorskim tonem.
- Najczęściej - ciągnął - starając się porozumieć z ludźmi, koty uciekają się do
pantomimy. Kao K'o-Kung stosuje łatwy do opanowania kod. Drapie przedmioty, by
zwrócić na siebie uwagę. Węszy, gdy jest podejrzliwy. Ociera się o nogi, kiedy sobie
czegoś życzy, natomiast by okazać dezaprobatę, pokazuje zęby. Ma też swój koci
sposób grania na nosie.
- Chciałbym to zobaczyć.
- Nic prostszego. Kiedy kot, który jest uosobieniem wdzięku i piękna, nagle
przybiera groteskową pozycję, marszczy pyszczek i drapie się w ucho - wówczas mówi
nam, drogi panie, żebyśmy szli do wszystkich diabłów!
Mountclemens zebrał talerze po zupie i wniósł wazę z kurczakiem w jakimś
ciemnym, tajemniczym sosie. Na szafie rozległ się przenikliwy skowyt.
- Nie trzeba anteny, żeby dostroić się do takiego komunikatu! - zauważył
Qwilleran.
- Brak anten, czyli czułków - stwierdził krytyk - to ogromne przeoczenie, jeśli
chodzi o ludzką anatomię, kosmiczna pomyłka.
Wystarczyłyby nam zwykłe czułki albo kocie wąsy i proszę pomyśleć, jak wiele
człowiek mógłby osiągnąć w dziedzinie komunikacji i prognozowania! To, co my
nazywamy spostrzeganiem pozazmysłowym, dla kota jest doświadczeniem całkiem
normalnym. Kot wie, co pan myśli, co pan zamierza zrobić, gdzie pan był. Chętnie
oddałbym jedno ucho i jedno oko w zamian za pełen zestaw sprawnie działających
kocich wąsów.
Qwilleran odłożył widelec i starannie otarł wąsy serwetą.
- To bardzo ciekawe - odkaszlnął raz czy dwa i pochylił się w stronę
gospodarza. - Wie pan co? Odnoszę pewne dziwne wrażenie, jeśli chodzi o moje wąsy.
Nigdy jeszcze nikomu tego nie powiedziałem, ale odkąd je zapuściłem, mam
dziwaczne poczucie, że... że więcej sobie uświadamiam. Rozumie pan, co mam na
myśli?
Mountclemens zachęcająco skinął głową.
- Oczywiście nie jest to coś, o czym rozpowiadałbym w klubie prasowym -
dodał Qwilleran.
Mountclemens przytaknął.
- To tak jakbym postrzegał rzeczy z większą klarownością. Mountclemens ze
zrozumieniem pokiwał głową.
- Wydaje się, że czasami przeczuwam, co się stanie, i zjawiam się we właściwym
miejscu o odpowiednim czasie. To naprawdę niezwykłe.
- Kao K'o-Kung posiada dokładnie tę samą umiejętność.
Ze szczytu szafy rozległo się niskie burknięcie, kot wstał, wygiął grzbiet w łuk,
ziewnął rozdzierająco, a następnie zeskoczył na podłogę z cichym miauknięciem i
aksamitnym stukotem.
- Proszę popatrzeć - odezwał się krytyk. - Za trzy czy cztery minuty zadzwoni
dzwonek u drzwi, co oznaczać będzie wieczorną gazetę. Tylko, że w tej chwili
gazeciarz pedałuje na swoim rowerze dwie ulice stąd, jednak Kao K'o-Kung już wie, że
zmierza w naszą stronę.
Kot przeszedł przez salon do hallu i czekał przy schodach. Po kilku minutach
rozległ się dzwonek.
- Zechciałby pan zejść na dół po gazetę? - poprosił Mountclemens. - Kao K'o-
Kung lubi czytać świeżo wydrukowane wiadomości. Ja tymczasem wymieszam sałatę.
Kot stał na górze w dostojnym wyczekiwaniu, a dziennikarz zszedł i wziął
leżącą przed drzwiami frontowymi gazetę.
- Proszę ją położyć na podłodze - poinstruował go Mountclemens - a Kao K'o-
Kung przeczyta tytuły.
Rzeczywiście, kot zabrał się do tego systematycznie. Najpierw poruszył kilka
razy nosem, a jego wąsy dwukrotnie uniosły się i opuściły. Potem pochylił głowę nad
największym tytułem wydrukowanym wielkimi, pięciocentymetrowymi literami,
dotykając każdej z nich, jakby je składał w słowa: IMAKTARK AZ ACRE-DROM
YNOLAZS.
- Czy on zawsze czyta wspak?
- Owszem, od prawej do lewej strony - przytaknął Mountclemens. - Mam
nadzieję, że lubi pan sałatę po cesarsku.
To była sałata z charakterem, soczysta i chrupiąca. Potem zaś pojawił się
słodko-gorzki deser czekoladowy o aksamitnym smaku i Qwilleran poczuł się w
cudownej harmonii ze światem, w którym krytycy sztuki potrafią gotować jak
francuscy mistrzowie kuchni, a koty umieją czytać.
Wrócili do salonu, gdzie pili turecką kawę w małych czarkach. Mountclemens
spytał:
- Jak panu się podoba nowe środowisko?
- Poznaję ciekawe osobowości.
- Niestety, artyści tego miasta posiadają więcej osobowości niż talentu. Przykro
mi to stwierdzić.
- Ten Cal Halapay to twardy orzech do zgryzienia.
- Jest szarlatanem - powiedział Mountclemens. - Jego obrazy nadają się na
ilustracje do reklam szamponu. Jego żona jest całkiem dekoracyjna, o ile trzyma buzię
na kłódkę, jednak taki wyczyn przekracza jej możliwości. I jest też ten jego
podopieczny czy protegowany - nie pomnę już, jakim określeniem obdarza ten obiekt
swej dobroczynności - który ma czelność w wieku dwudziestu jeden lat domagać się
retrospektywnej wystawy dzieł swojego życia. Poznał pan jeszcze jakichś innych
przedstawicieli zdumiewającego świata sztuki w naszym mieście?
- Earla Lambretha. Chyba jest...
- Żałosny przypadek. Kompletne beztalencie, które próbuje sięgnąć gwiazd,
czepiając się fartucha żony. Jego jedyną zasługą jest to, że ożenił się z wybitną
artystką. Ale w jaki sposób zdołał zdobyć tak atrakcyjną kobietę, to już przekracza
granice mojego pojmowania.
- Rzeczywiście, łacina - zgodził się Qwilleran.
- A przy tym wyśmienita malarka, chociaż powinna nieco oczyścić swoją paletę.
Namalowała kilka studiów Kao K'o-Kunga, przy czym uchwyciła całą tajemnicę,
magię, przewrotność, figlarność, dzikość, buńczuczność i lojalność - w jednej parze
kocich oczu.
- Poznałem panią Lambreth w „Pędzlu i Dłucie" podczas zeszłego weekendu.
Było tam przyjęcie...
- Czy ci podtatusiali nastolatkowie nadal przebierają się w fikuśne kostiumy?
- To była impreza walentynkowa. Przedstawiali słynne pary kochanków.
Pierwszą nagrodę wygrała rzeźbiarka, niejaka Butchy Bolton. Zna ją pan?
- Tak - powiedział krytyk - ale poczucie dobrego smaku powstrzymuje mnie od
dalszych komentarzy. Przypuszczam, że pani Duxbury też tam była i nie obeszło się
bez wzmianki o sobolach oraz niejakim Gainsborough.
Qwilleran znów sięgnął po fajkę i długo ją rozpalał. A potem od strony kuchni
nadszedł Kao K'o-Kung i ostentacyjnie rozpoczął swój wieczorny rytuał. W skupieniu
oblizał pyszczek długim, różowym języczkiem. Następnie porządnie wylizał prawą
łapkę i wymył nią prawe ucho. Potem przyszła kolej na drugą stronę, gdzie powtórzył
dokładnie te same ruchy - najpierw łapka, potem jedno jej przesunięcie po wąsach, i
jedno po kości policzkowej, dwa razy po oku, raz przez czoło, raz przez ucho, raz przez
tył głowy.
- Gratuluję - rzekł Mountclemens. - Kiedy kot myje się w pana obecności, to
znaczy, że dopuszcza pana do swojego świata... Gdzie pan będzie mieszkał?
- Chcę poszukać umeblowanego mieszkania, i to jak najszybciej, byle wyrwać
się z tego plastikowego hotelu.
- Mam wolne mieszkanie na parterze - rzucił Mountclemens. - Niewielkie, ale
wygodne, a przy tym raczej nieźle umeblowane. Jest tam gazowy kominek i wisi kilku
moich drugorzędnych impresjonistów. Czynsz będzie symboliczny. Przede wszystkim
zależy mi na tym, żeby mieszkanie nie stało puste.
- To brzmi kusząco - rzekł Qwilleran z głębi fotela, mając na uwadze świeże
wspomnienie sałaty po cesarsku oraz bisque z homara.
- Wiele podróżuję, bo oglądam wystawy i zasiadam w jury rozmaitych
konkursów, a że okolica jest dość szemrana, dobrze by było, gdyby pojawiały się jakieś
znaki życia w tym domu.
- Chętnie obejrzę to mieszkanie.
- Choć plotka głosi, że jestem potworem - powiedział Mountclemens
pogodnym tonem - przekona się pan, że nie jestem złym gospodarzem. Wie pan,
wszyscy nienawidzą krytyków, mogę sobie wyobrazić, jakie opowieści już pan o mnie
usłyszał. Przypuszczam, że przedstawiono mnie w nich jako kogoś w rodzaju
Belzebuba z artystycznymi pretensjami. Mam niewielu przyjaciół i - chwała Bogu - nie
mam krewnych, poza siostrą mieszkającą w Milwaukee, która uparcie nie chce się
mnie wyrzec. Jestem raczej samotnikiem.
Qwilleran wykonał ruch fajką, mający wyrazić zrozumienie.
- Krytyk nie może pozwolić sobie na to, żeby spoufalać się z artystami - mówił
dalej Mountclemens - kiedy zaś człowiek trzyma się na uboczu, wzbudza zazdrość i
nienawiść. Wszyscy moi przyjaciele są tutaj, w tym pokoju, i nie trzeba mi nikogo
więcej. Moją jedyną ambicją jest posiadanie dzieł sztuki, a tego pragnienia nigdy nie
da się w pełni zaspokoić. Pokażę panu mój najnowszy nabytek. Czy wie pan, że na
pewnym etapie swej twórczości Renoir malował na roletach? - krytyk pochylił się w
jego stronę, na jego twarzy widniało niezwykłe ożywienie. - Mam dwie takie rolety,
pomalowane przez Renoira!
Rozległ się przenikliwy skowyt Kao K'o-Kunga, który siedział wyciągnięty jak
struna i wpatrywał się w ogień. Tego komentarza w syjamskim języku Qwilleran nie
potrafił przetłumaczyć. Brzmiało to w każdym razie dość złowieszczo.
Rozdział szósty
W czwartek „Daily Fluxion" opublikowała pierwszy portret artysty autorstwa
Qwillerana. Artykuł poświęcony był Wujaszkowi Waldo, starszemu panu, który
malował prymitywne wizerunki zwierząt. Qwilleran starannie omijał kwestię talentu
artystycznego staruszka, koncentrując się zamiast tego na filozofii życiowej byłego
rzeźnika, który nim chwycił za pędzel, przez cały swój aktywny zawodowo żywot
jedynie sprzedawał pieczone kurczaki poczciwym przedstawicielkom niższej klasy
średniej.
Publikacja na nowo obudziła zainteresowanie pracami Wujaszka Waldo i już w
piątek mała galeria, która go reprezentowała, sprzedała wszystkie zakurzone płótna
przedstawiające bydło oraz wełniste owieczki, a jej właściciel zaczął namawiać
starszego pana, żeby koniecznie powrócił do malowania. Do redakcji nadeszły listy od
czytelników wyrażające pochlebne opinie o artykule Qwillerana. Tego samego dnia w
redakcji pojawił się wnuk Wujaszka Waldo, ów kierowca ciężarówki, przynosząc
podarunek dla Qwillerana - pięć kilo kiełbasy domowej roboty, którą emerytowany
rzeźnik wytwarzał w swej piwnicy.
Wieczorem Qwilleran wzbudził spore ożywienie w klubie prasowym, rozdając
pętka otrzymanej wędliny. Spotkał się z Archem Rikerem i Oddem Bunsenem przy
barze, gdzie jak zwykle zamówił sok pomidorowy.
- Musisz być prawdziwym smakoszem tego napoju - zauważył Arch.
Qwilleran uniósł szklankę do nosa i przez chwilę analizował bukiet soku.
- Bezpretensjonalny rocznik - oznajmił. - Nic wielkiego, ale ma swój naiwny
urok. Niestety aromat zakłóca dym z cygara pana Bunsena. Przypuszczam, że
pomidory pochodzą z... - upił łyk -... z północnego Illinois. Z całą pewnością plantacja
położona była w pobliżu kanału irygacyjnego, oświetlana porannym słońcem od
strony wschodniej i popołudniowym od zachodu - spróbował znów. - Moje
podniebienie powiada mi, że pomidory zebrano ręcznie wczesnym rankiem
prawdopodobnie we wtorek lub w środę, przy czym ten, kto je zbierał, miał na palcu
plaster opatrunkowy. W drugim smaku wyraźnie czuć merkurochrom.
- Jesteś w dobrym humorze - stwierdził Arch.
- Owszem - przyznał Qwilleran. - Wyprowadzam się z plastikowego pałacu.
Wynajmuję mieszkanie od Mountclemensa.
Zdumiony Arch odstawił szklaneczkę z głośnym stukotem, a Odd Bunsen
zakrztusił się dymem cygara.
- Umeblowane, na parterze. Bardzo wygodne. A czynsz wynosi tylko
pięćdziesiąt dolarów miesięcznie.
- Pięćdziesiąt! A gdzie jest haczyk? - spytał Odd.
- Nie ma żadnych haczyków. Facet po prostu nie chce, żeby dom stał pusty,
kiedy wyjeżdża z miasta.
- Musi być jakiś haczyk - upierał się Odd. - Stary Monty to sknera, nie dałby
niczego w prezencie. Pewnie oczekuje, że będziesz zajmował się kotem pod jego
nieobecność.
- Przestań odgrywać cynicznego reportera - napomniał go Qwilleran. - Nie
wiesz, że to przebrzmiały stereotyp?
- Odd ma rację - wtrącił Arch. - Gdy nasz posłaniec przychodzi do niego po
taśmy, Mountclemens za każdym razem wrabia go jeszcze w jakieś osobiste posyłki i
nigdy nie daje mu napiwku. To prawda, że w jego domu jest mnóstwo bezcennych
dzieł sztuki?
Qwilleran z wolna sączył sok pomidorowy.
- Pełno tam różnych staroci, ale kto wie, czy to coś warte? - o van Goghu
postanowił nie wspominać. - Największą atrakcją jest kot. Ma jakieś chińskie imię,
coś jakby Koko. Mountclemens twierdzi, że koty lubią powtarzające się sylaby, kiedy
zaś się do nich zwracamy, ich uszy są szczególnie wyczulone na dźwięki palatalne i
welarne.
- Ktoś chyba zwariował - stwierdził Odd.
- To jest kot syjamski, a głos ma jak syrena strażacka. Wiecie coś o
syjamczykach? To rasa superkotów, są bardzo inteligentne. Na przykład ten umie
czytać.
- Czytać???
- Czyta tytuły w gazecie, ale musi być świeżo wydrukowana.
- Co sądzi superkot o moich zdjęciach? - zainteresował się Odd.
- Mountclemens nie jest pewien, czy koty potrafią rozpoznawać treść obrazów,
przypuszcza natomiast, że potrafią wyczuć ich sens czy treść. Koko przedkłada sztukę
nowoczesną nad starych mistrzów. Przypuszczam, że świeższa farba bardziej pobudza
jego powonienie. Tak samo jak farba drukarska w gazecie.
- Jaki jest ten dom? - spytał Arch.
- Stary. Okolica schodzi na psy, ale Mountclemens traktuje ten budynek jak
jakąś relikwię. Wokół wyburzają stare domy, jednak on powiada, że nie odda go za
żadne skarby. Rzeczywiście robi wrażenie. Kandelabry, rzeźbione drewno, wysokie
sufity - a na wszystkich są sztukaterie.
- Które fantastycznie gromadzą kurz - zauważył Odd.
- Mountclemens mieszka na pierwszym piętrze, a parter składa się z dwóch
mieszkań. Ja zajmuję frontowe. Mieszkanie od tyłu też jest puste. W ogóle jest tam
miło i spokojnie, o ile kot nie podnosi wrzasku.
- A jak kolacja?
- Kiedy spróbujesz kuchni Mountclemensa, od razu zapominasz, że facet
przemawia do ciebie niczym postać ze sztuki Noela Cowarda. Nie mam pojęcia, jak to
się dzieje, że jego kalectwo nie przeszkadza mu w przyrządzaniu tak wyszukanych
potraw.
- Mówisz o jego ręce?
- Tak. Co mu się stało?
- Ma sztuczną dłoń - wyjaśnił Arch.
- Żartujesz! Wygląda jak prawdziwa, tylko trochę sztywna.
- Właśnie dlatego nagrywa swoje artykuły, nie pisze na maszynie. Qwilleran
zastanawiał się przez chwilę.
- W pewnym sensie współczuję Mountclemensowi. Żyje jak pustelnik. Uważa,
że krytyk nie powinien zadawać się z artystami, a przecież sztuka jest jego pasją -
sztuka i ten jego stary dom.
- Dowiedziałeś się czegoś o tutejszym środowisku artystycznym? - spytał Arch.
- To zabawne, ale o sztuce rozmawialiśmy niewiele. Głównym tematem
konwersacji były koty.
- Widzisz? Mówiłem - stwierdził triumfalnym tonem Odd. - Sposobi cię na
opiekuna swojego kota. I nie spodziewaj się napiwków!
Odwilż skończyła się, temperatura spadła do poziomów bardziej typowych dla lutego,
więc Qwilleran za pierwsze zarobione pieniądze kupił ciepły tweedowy płaszcz w
kolorze marengo.
Przez większą część weekendu siedział w domu, ciesząc się swoim nowym
mieszkaniem. Składało się z salonu i wnęki sypialnej oraz kuchenki, tudzież tego, co
Mountclemens nazwał „nastrojem". Qwilleran określiłby to raczej jako stare rupiecie,
ale czuł się wśród nich dobrze. Wnętrze było przytulne, krzesła wygodne, w kominku
świecił gazowy płomyk. Nad kominkiem wisiał obraz, który wedle słów gospodarza
był jedną z mniej udanych prac Moneta.
Qwilleran miał tylko jedno zastrzeżenie, które dotyczyło światła. Chyba słabe
żarówki były jedną z form oszczędności ze strony Mountclemensa. W sobotę rano
Qwilleran wybrał się na zakupy i nabył kilka nowych, o mocy siedemdziesięciu pięciu i
stu watów.
W bibliotece wypożyczył książkę o tym, jak należy rozumieć sztukę
współczesną. Sobotnim popołudniem brnął przez rozdział dziewiąty poświęcony
dadaizmowi, ssąc cybuch niezapalonej fajki, gdy nagle usłyszał dobiegające zza drzwi
rozkazujące miauknięcie. Składało się z wyraźnie oddzielonych dwóch sylab z
odpowiednim akcentem, jak gdyby żądanie syjamczyka brzmiało „wpuść mnie!.
Qwilleran odłożył więc książkę i wypełnił rozkaz. Otworzył drzwi, stając twarzą
w twarz z Kao K'o-Kungiem.
Qwilleran pierwszy raz miał okazję obejrzeć go w świetle dziennym, które
wpadało obficie przez okna sieni. Teraz widać było, jak lśni jasne futro, można było
docenić w pełni głęboki, ciemny brąz pyszczka i uszu oraz niesamowite błękitne oczy.
Długie brązowe nogi, proste i szczupłe, uginały się na końcach, przechodząc w
delikatne stopy, a dumnie nastroszone wąsy połyskiwały w słońcu wszystkimi
kolorami tęczy. Uszy stały pod takim kątem, że przypominały koronę, dzięki czemu
kot miał jeszcze bardziej królewski wygląd. Cóż, Kao K'o-Kung nie był zwykłym
kotem, toteż Qwilleran nie bardzo wiedział, jak się ma do niego zwracać. Sahibie?
Wasza wysokość?
Postanowił zaryzykować i traktować kota jak kogoś równego sobie, więc po prostu
zaproponował:
- Chcesz wejść? - i cofnął się; nawet nie zdał sobie sprawy, że ukłonił się przy
tym lekko.
Kao K'o-Kung stanął w progu i uważnie rozejrzał się, nim przyjął zaproszenie.
Potrwało to chwilę. Następnie wyniosłym krokiem przeszedł przez czerwony dywan i
dokonał rutynowej inspekcji kominka, popielniczki, resztek sera oraz krakersów na
stole, obwąchał sztruksową marynarkę Qwillerana powieszoną na oparciu krzesła,
książkę o sztuce współczesnej, następnie zaś zbadał niezidentyfikowaną, a przy tym
prawie niewidoczną plamkę na podłodze. Wreszcie, wyraźnie usatysfakcjonowany,
wybrał sobie miejsce pośrodku dywanu - w starannie wyliczonej odległości od
gazowego ognia - i wyciągnął się w lwiej pozie.
- Czy mogę czymś służyć? - spytał Qwilleran.
Kot nie odpowiedział, tylko popatrzył na niego, mrużąc oczy, co chyba było
wyrazem zadowolenia.
- Koko, piękny z ciebie kot - rzekł Qwilleran. - Czuj się jak u siebie w domu. Nie
będzie ci przeszkadzało, jeżeli wrócę do mojej lektury?
Kao K'o-Kung został w gościnie pół godziny. Qwilleran delektował się zaistniałą
harmonią - człowiek, fajka, książka, luksusowy kot - i był rozczarowany, kiedy gość
wstał, przeciągnął się, ostrym głosem mruknął coś na pożegnanie, a następnie wrócił
na górę, do swojego mieszkania.
Qwilleran spędził resztę weekendu, rozmyślając z przyjemnością o czekającym
go w poniedziałek wspólnym lunchu z Sandrą Halapay. Zamierzał obejść trudności,
jakie wynikły podczas przeprowadzania wywiadu z jej mężem, pisząc artykuł o Calu
Halapayu widzianym „oczami rodziny i przyjaciół". Sandy mogła skierować go do
odpowiednich ludzi, obiecała też, że przyniesie prywatne zdjęcia męża, uczącego
dzieci jazdy na nartach, karmiącego indyki na farmie w Oregonie i tresującego swoje
kerry blue do wykonywania komendy „siad".
Przez całą niedzielę Qwilleran czuł, jak jego wąsy wysyłają mu jakieś sygnały - a
może po prostu należało je przyciąć. Mimo to miał przeczucie, że w nadchodzącym
tygodniu wiele się zdarzy. Dobrego czy złego? O tym wąsy go nie informowały.
A potem nadszedł poniedziałek, a wraz z nim niespodziewana przesyłka z góry.
Qwilleran ubierał się i starał się wybrać krawat, który przypadłby Sandy do
gustu (w końcu zdecydował się na błękitnozielony wełniany tartan rodem ze Szkocji),
kiedy nagle wzrok jego padł na złożoną kartkę papieru wetkniętą pod drzwi.
Podniósł ją. Pismo było koślawe, jak dziecięce bazgrały, a wiadomość nader
zwięzła:
„Panie Q. Proszę o dost. taśm dla A. R. Pozdr. GBM".
Qwilleran nie widział swego gospodarza od piątku wieczorem. Przytaszczył
wówczas swoje dwie walizy z hotelu i zapłacił miesięczny czynsz. W skrytości liczył
trochę, że Mountclemens zaprosi go na niedzielne śniadanie - na przykład jajka
sadzone na grzance z szynką lub omlet z kurzymi wątróbkami, ale nic z tego.
Najwyraźniej w tym domu tylko kot był w miarę towarzyski.
Przeczytawszy notkę, Qwilleran otworzył drzwi i znalazł szpule taśmy leżące na
podłodze. Dostarczył je Archowi Rikerowi, ale ta prośba wydała mu się dziwna, a
przede wszystkim niepotrzebna. „Daily Fluxion" dysponowała całą rzeszą posłańców,
którzy przez większość czasu nudzili się setnie i zabawiali wysoce intelektualną grą
polegającą na rzucaniu monetami do celu.
- Robisz jakieś postępy w sprawie Halapaya? - spytał Arch.
- Jestem dziś umówiony z panią Halapay na lunch. Czy „Fluxion" zechce
pokryć koszty?
- Pewnie, od paru dolców nie zbiednieją.
- Mógłbyś mi polecić jakąś sympatyczną knajpę?
- Najlepiej zapytaj o to wiecznie głodnych fotografów. Oni najczęściej
korzystają z posiłków na koszt firmy.
W dziale fotografii Qwilleran zastał sześć par stóp opartych o biurka, stoły,
kosze na śmieci i szafki - w oczekiwaniu na zlecenie, suszące się odbitki lub brzęczyk
sygnalizujący, że pora zajrzeć do ciemni.
- Gdzie najlepiej zabrać kogoś na lunch, żeby przeprowadzić wywiad? - spytał.
- A kto płaci?
- „Fluxion".
- Do „Siedzącego Byka" - odpowiedzieli fotografowie unisono.
- Kotlet z polędwicy wolowej waży tam pół kilo - zapewnił jeden z nich.
- Kawałki sernika są grubości dziesięciu centymetrów.
- A befsztyki baranie są długości mojego buta. Qwilleran uznał, że brzmi to
obiecująco.
Restauracja „Siedzący Byk" znajdowała się w dzielnicy, gdzie skupiły się
masarnie i zakłady konfekcjonujące żywność. W sali jadalnej sączący się z kuchni
zapach walczył o lepsze z dymem cygar.
- Ojejku, jakie fajne miejsce - pisnęła Sandy Halapay. - Świetny pomysł, żeby
mnie tu przyprowadzić. Tylu mężczyzn! Uwielbiam mężczyzn.
Mężczyźni również darzyli Sandy stosowną atencją. Jej czerwony kapelusz
przyozdobiony dumnie sterczącym czarnym kogucim ogonem wzbudzał powszechne
zainteresowanie. Zamówiła ostrygi, ale nie mieli ich w jadłospisie, więc zadowoliła się
szampanem. Z każdym łykiem jej śmiech brzmiał coraz piskliwiej, odbijając się echem
od aseptycznych, wyłożonych białymi kafelkami ścian lokalu, a entuzjazm widowni
narastał.
- Jim, kochany, musisz polecieć ze mną na Karaiby w przyszłym tygodniu,
kiedy Cal pojedzie do Europy. Będę miała samolot do mojej wyłącznej dyspozycji.
Fajnie by było, nie?
Zapomniała jednak wystarać się o potrzebne Qwilleranowi informacje, a
zdjęcia jej męża nie nadawały się do użytku. Natomiast befsztyk barani rzeczywiście
był rozmiarów fotoreporterskiego buta - i równie smakowity. Kelnerki,
przypominające wyglądem pielęgniarki, były raczej sprawne niż sympatyczne.
Ogólnie rzecz biorąc, spotkanie zakończyło się fiaskiem.
Po powrocie do redakcji Qwilleran musiał wysłuchiwać telefonicznych skarg na
zamieszczoną w niedzielnej gazecie recenzję Mountclemensa. Krytyk nazwał tam
pewnego akwarelistę sfrustrowanym dekoratorem wnętrz, toteż przyjaciele artysty
oraz członkowie jego rodziny wydzwaniali, żeby ciskać gromy na „Daily Fluxion" i
anulować abonament.
Krótko mówiąc, ten poniedziałek nie był najpiękniejszym dniem w życiu
Qwillerana. Pod koniec ciągnącego się nieznośnie popołudnia schronił się w klubie
prasowym, żeby zjeść kolację, a Bruno, podając mu sok pomidorowy, zauważył:
- Słyszałem, że wprowadził się pan do domu Mountclemensa.
- Po prostu wynająłem od niego jedno z wolnych mieszkań - warknął
Qwilleran. - Co w tym złego?
- Chyba nic, dopóki nie zacznie się panem wysługiwać.
Potem pojawił się Odd Bunsen, tylko na chwilę, ale wystarczająco długą, by
obdarzyć Qwillerana porozumiewawczym uśmiechem i stwierdzić:
- Słyszałem, że stary Monty już cię zatrudnił w charakterze gońca.
Tak więc gdy Qwilleran wrócił do domu przy Blenheim Place numer 26, nie
najlepiej odebrał to, co go tam czekało: pod drzwiami znalazł kolejną notkę.
„Panie Q. - przeczytał - byłbym wdz. za odebr. biletu lotn. Rezerw, na śr. 15. 00
do NY - GBM".
Wąsy Qwillerana nastroszyły się. Fakt, że biuro linii lotniczych mieściło się
naprzeciwko redakcji „Daily Fluxion", a odebranie stamtąd biletu lotniczego było
tylko drobną przysługą, jakiej nie wypadało odmówić swemu gospodarzowi, zwłaszcza
po tak wykwintnej kolacji. Drażniła go raczej zdawkowość tej prośby. A może raczej
polecenia? Czy Mountclemensowi zdawało się, że jest szefem Qwillerana?
Lot zarezerwowany był na środę, więc bilet należało odebrać we wtorek, czyli
następnego dnia. Nie było czasu na robienie problemów, zwłaszcza z tak drobnej
sprawy, toteż następnego dnia rano Qwilleran, choć niechętnie, po drodze do pracy
odwiedził biuro lotnicze.
Nieco później tego samego dnia spotkał w windzie Odda Bunsena.
- Wybierasz się dokądś? - spytał fotograf.
- Nie, dlaczego pytasz?
- Widziałem, jak wchodziłeś do biura linii lotniczych. Myślałem, że chcesz
zwiać z miasta - uśmiechnął się złośliwie. - Tylko nie mów mi, że załatwiałeś tam
sprawy dla Monty’ego!
Qwilleran przygładził wąsy knykciami i starał się przekonać samego siebie, że
ciekawość i zmysł obserwacyjny to cechy dobrego fotoreportera.
Gdy wrócił wieczorem do domu, pod drzwiami czekała trzecia kartka. Tym
razem jej treść o wiele bardziej przypadła mu do gustu:
„Panie Q, zapraszam na śniad. w śr. o 8. 30 - GBM".
W środę rano Qwilleran udał się na górę z biletem lotniczym w ręku i zastukał
do drzwi Mountclemensa.
- Dzień dobry, panie Qwilleran - rzekł krytyk, wyciągając do niego białą i
szczupłą lewą dłoń. - Mam nadzieję, że nie spieszy się pan. Kokilki z jajek z ziołami i
śmietaną gotowe są, żeby wstawić je do piekarnika, o ile może pan zaczekać. Do tego
szaszłyki z wątróbek drobiowych i bekonu.
- Na to mogę zaczekać - powiedział Qwilleran.
- Nakryłem do stołu w kuchni. Tymczasem proponuję kompot ze świeżego
ananasa, a ja będę miał piekarnik na oku. Miałem szczęście, bo udało mi się znaleźć
na targu żeński owoc ananasa.
Krytyk odziany był w jedwabne spodnie i krótki orientalny szlafrok, ściągnięty
szarfą w imponująco szczupłej talii. Wokół niego unosił się zapach skórki limonkowej.
Jego rzemienne sandały klapały głośno o podłogę długiego korytarza, gdy prowadził
Qwillerana do kuchni.
Ściany tego korytarza zawieszone były gobelinami, malowidłami na jedwabiu i
oprawionymi w ramki grafikami. Qwilleran rzucił jakąś uwagę na temat liczebności
zbiorów krytyka.
- Hm, także jakość jest nie bez znaczenia - odparł Mountclemens, stukając
palcem w kolejne mijane obrazki. - Rembrandt... Holbein, i to bardzo dobry... Millet.
Kuchnia była obszerna, z trzema wysokimi, wąskimi oknami. Bambusowe
rolety tłumiły światło, ale można było przez nie wyjrzeć i Qwilleran dojrzał
zewnętrzne schody - najwyraźniej przeciwpożarowe - prowadzące na wyłożone
cegłami patio. Za wysokim ogrodzeniem widać było dach samochodu typu kombi.
- To pański wóz? - zainteresował się.
- To szkaradztwo - wzdrygnął się przesadnie Mountclemens - należy do
handlarza starzyzną, który urzęduje po drugiej stronie ulicy. Gdybym zdecydował się
na samochód, postarałbym się, by nie raził mojego zmysłu estetycznego, byłby to
może karmann ghia albo citroen. A ponieważ samochodu nie mam, wydaję fortunę na
taksówki.
W kuchni panował łagodny rozgardiasz złożony ze staroci, miedzianych
garnków i pęków suszonych roślin.
- Sam suszę zioła - wyjaśnił Mountclemens. - Wyczuwa pan delikatny aromat
mięty obok smaku ananasa? Moim zdaniem nadaje mu to nowego wymiaru. Ananas
jako taki bywa trochę zbyt bezpośredni. Hoduję miętę w doniczce na parapecie -
głównie dla Kao K'o-Kunga. Jego ulubioną zabawką jest zawiązana skarpetka z
suszonymi listkami mięty w środku. Jest to raczej mysz dość abstrakcyjna, ale właśnie
taki koncept najbardziej odpowiada jego artystycznemu intelektowi.
Mountclemens wkładał poszczególne miseczki do piekarnika pojedynczo, lewą
ręką.
- Gdzie się podziewa Koko dzisiejszego ranka? - spytał Qwilleran.
- Nie czuje pan na sobie jego spojrzenia? Obserwuje pana ze szczytu lodówki,
jedynej lodówki na zachód od rzeki Hudson, która wymoszczona jest puchową
poduszką. To jego łóżko. Nie sypia nigdzie indziej.
Kuchnia z wolna wypełniła się aromatem bekonu, ziół i kawy; Koko - na
błękitnej poduszce w kolorze pasującym do jego oczu - uniósł nos i zaczął węszyć.
Qwilleran również.
- A co pan robi z kotem, kiedy wyjeżdża pan do Nowego Jorku? - spytał.
- A, w tym sęk - rzekł krytyk. - Wymaga on bowiem nieco uwagi. Czy
sprawiłoby panu wielki kłopot, gdybym poprosił pana o przyrządzanie mu posiłków
pod moją nieobecność? Wyjeżdżam na niecały tydzień. Jada tylko dwa razy dziennie,
a jego dieta jest prosta. W lodówce jest surowa wołowina. Wystarczy posiekać ją na
drobne kawałeczki, wielkości ziarenek fasoli, wrzucić na patelnię i podlać rosołem, a
następnie lekko podgrzać. Szczypta soli oraz nieco szałwii lub tymianku będzie mile
widzianym dodatkiem.
- No cóż... - zaczął Qwilleran, wybierając łyżeczką ostatki soku ananasowego.
- Rano, kiedy spieszy się pan do redakcji, może dostawać plasterek pâté de la
maison zamiast wołowiny. Będzie to dla niego przyjemne urozmaicenie. Kawę podać
teraz czy później?
- Później - powiedział Qwilleran. - Nie, przepraszam. Teraz.
- No i jest jeszcze kwestia jego kuwetki.
- Co to takiego?
- Jego toaleta. Znajdzie ją pan w łazience. Nie wymaga wielkiego zachodu. To
bardzo czysty kot. Piasek do kuwetki znajdzie pan w chińskiej skrzynce na herbatę
stojącej przy wannie. Życzy pan sobie cukru lub śmietanki?
- Nie, dziękuję.
- Jeśli będzie w miarę ładna pogoda, może przespacerować się po patio, o ile
będzie mu pan towarzyszył. Co prawda na co dzień zażywa dość ruchu, wbiegając i
zbiegając po schodach. Nie zamykam drzwi od mieszkania, żeby pozostawić mu
swobodę. Na wszelki wypadek panu też zostawię klucz. Czy mogę coś załatwić dla
pana w Nowym Jorku?
Qwilleran właśnie doświadczył pierwszego kęsa drobiowej wątróbki owiniętej
plasterkiem bekonu, lekko przyprawionej bazylią, i z wdzięcznością uniósł oczy ku
niebiosom. Uchwycił przy tym spojrzenie Kao K'o-Kunga spoglądającego z lodówki.
Kot z wolna przymknął jedno oko, wyraźnie do niego mrugając.
Rozdział siódmy
- Mam zażalenie - oznajmił Qwilleran Archowi w klubie prasowym w środę
wieczorem.
- Wiem, o co chodzi. Twoje nazwisko wydrukowane było wczoraj przez U, ale w
drugim wydaniu już to poprawiliśmy. Wiesz, co dalej będzie się działo, prawda?
Podczas następnego spotkania związku typografów z zarządem pisownia twojego
nazwiska będzie przedmiotem jednej ze skarg.
- Nie tylko to. Otóż nie zostałem zatrudniony jako ordynans waszego krytyka
sztuki, jemu zaś najwyraźniej tak się wydaje. Wiesz, że wyjeżdża z miasta dziś
wieczorem?
- Domyśliłem się - rzekł Arch. - Ostatni zestaw taśm zawierał aż trzy teksty.
- Najpierw dostarczyłem jego taśmy. Potem odebrałem za niego bilet na
samolot, którym odleciał dziś o trzeciej po południu. A teraz mam sprzątać kupy po
jego kocie!
- Niech no tylko Odd Bunsen się o tym dowie!
- Nie mów mu! Zresztą wścibski Bunsen i tak się o tym wywie swymi
pokrętnymi sposobami. Otóż kota należy karmić dwa razy dziennie, zmieniać mu
wodę do picia i zajmować się jego kuwetą. Wiesz, co to jest kuweta?
- Domyślam się.
- Dla mnie to było coś nowego. Myślałem, że koty po prostu wychodzą sobie na
podwórko.
- W spisie obowiązków reportera nie ma wzmianki o usługach toaletowych -
stwierdził Arch. - Dlaczego nie odmówiłeś?
- Mountclemens nie dał mi szansy. Wyobraź sobie, co za perfidia: siedziałem
sobie w jego kuchni odurzony świeżym ananasem, wątróbkami drobiowymi z grilla i
jajkami w śmietanie. W dodatku to był żeński owoc ananasa. Co mogłem zrobić?
- Czasem trzeba wybierać między godnością a obżarstwem. Nie lubisz kotów?
- Pewnie, że lubię, a ten akurat o wiele bardziej przypomina człowieka niż wielu
ludzi, których mógłbym tu wymienić. Mam jednak krępujące odczucie, że wie więcej
niż ja - ale nie chce powiedzieć.
- U nas w domu zawsze były jakieś koty - stwierdził Arch. - Dzieciaki przynoszą
je do domu. Jednak żaden z nich nie przyprawił mnie o kompleks niższości.
- Bo nigdy nie przyniosły do domu kota syjamskiego.
- Jakoś wytrzymasz przez te trzy czy cztery dni, a jak nie, przyślemy ci jakiegoś
stażystę po studiach. Może poradzi sobie z twoim syjamczykiem.
- Cicho. Odd Bunsen tu idzie.
Nim jeszcze fotograf się pojawił, można było wyczuć jego cygaro i usłyszeć
głośne narzekanie na mroźną pogodę. Odd klepnął Qwillerana w ramię.
- Czy to kocie kłaki na twojej marynarce, czy spotykasz się z jakąś blondynką o
krótkich włosach?
Qwilleran przeczesał wąsy pałeczką koktajlową.
- Znów przydzielili mi nocną zmianę - oznajmił Odd. - Chce któryś zjeść ze mną
kolację? Mam wolną godzinę, o ile nikt nie wysadzi ratusza w powietrze.
- Chętnie - powiedział Qwilleran.
Znaleźli wolny stolik i zagłębili się w lekturze menu. Odd zamówił stek
Salisbury, obdarzył kelnerkę komplementem za szczupłość talii, a potem zwrócił się
do Qwillerana:
- No i co, rozpracowałeś już starego Monty'ego? Gdybym ja tak obrażał
wszystkich dookoła, wywaliliby mnie na pysk - albo przyjęli do wyższego towarzystwa,
co jeszcze gorsze. Jakim cudem uchodzi mu to na sucho?
- Takie prawo krytyka. Poza tym gazety cenią sobie kontrowersyjnych autorów.
- A skąd on bierze pieniądze? Podobno nieźle sobie żyje. Sporo podróżuje,
jeździ drogim samochodem... Przecież nie z honorariów, które dostaje od „Fluxion"?
- Mountclemens nie jeździ samochodem - zauważył Qwilleran.
- Jak to nie? Widziałem go za kierownicą, nie dalej jak dziś rano.
- Powiedział mi, że nie ma samochodu. Jeździ taksówkami.
- Może nie ma, ale czasem prowadzi.
- Jak to możliwe?
- Żaden problem. Automatyczna skrzynia biegów. Nigdy nie kierowałeś jedną
ręką? To pewnie kiepski z ciebie kochanek. Zdarzyło mi się kiedyś prowadzić
samochód jedną ręką, zmieniać biegi i w tym samym czasie jeść hot-doga.
- Ja też mam kilka pytań - powiedział Qwilleran. - Czy tutejsi artyści są
naprawdę aż tak źli, jak twierdzi Mountclemens? Czy też to on jest hochsztaplerem?
Mountclemens twierdzi, że Halapay to szarlatan. Halapay powiada, że malarstwo Zoe
Lambreth to nabieranie. Zoe twierdzi, że Sandy Halapay nie zna się na sztuce. Sandy
powiada, że Mountclemens jest nieodpowiedzialny. Mountclemens mówi, że Farhar
jest niekompetentny. Farhar głosi, iż Mountclemens nic nie wie o sztuce.
Mountclemens tłumaczy mi, że Earl Lambreth to żałosna postać. Lambreth z kolei
twierdzi, że Mountclemens jest wcieleniem dobrego smaku, prawdy i bez-
kompromisowości. Kto był pierwszy? Od czego to się zaczyna?
- Czekaj - przerwał mu Odd. - Chyba mnie wzywają.
Głos dobiegający z megafonu był prawie niedosłyszalny w panującym wewnątrz
klubu zgiełku.
- Tak, to o mnie chodzi - stwierdził fotograf. - Czyli jednak ktoś wysadził ratusz.
Pobiegł do telefonu, a Qwilleran dalej rozmyślał nad tajnikami artystycznego
środowiska.
Po kilku chwilach ujrzał Bunsena wracającego z budki telefonicznej, fotograf
był wyraźnie ożywiony.
Kto by powiedział - pomyślał Qwilleran - facet jest fotoreporterem od piętnastu
lat, a kiedy coś zaczyna się dziać, jest podekscytowany, jakby dostał pierwsze zlecenie
w życiu.
- Mam coś dla ciebie - powiadomił go Odd półgłosem, pochylając się nad
stolikiem.
- Co takiego?
- Zadyma w twojej branży.
- Jaka znów zadyma?
- Morderstwo! Zaraz jadę do Lambreth Gallery.
Qwilleran wstał tak gwałtownie, że aż przewrócił krzesło.
- Kto... kogo?... Chyba nie Zoe?
- Nie, ale jej męża.
- Wiesz, w jaki sposób?
- Podobno ktoś go zadźgał. Chcesz jechać ze mną? Powiedziałem gościom w
redakcji, że tu jesteś. Stwierdzili, że dobrze by było, gdybyś mógł się tym zająć.
Kendall jest w terenie, a obaj reporterzy sądowi są zajęci.
- Jasne, jedziemy.
- Zadzwoń do redakcji, żeby to potwierdzić. Czekam na ciebie w samochodzie.
Kiedy Qwilleran i Bunsen zajechali przed Lambreth Gallery, na ulicy panował
dziwny spokój. Dzielnica finansowa po wpół do szóstej pustoszała i nawet zabójstwo
nie zdołało zgromadzić zbyt wielu gapiów. Po kanionie utworzonym przez okoliczne
biurowce hulał ostry wiatr, więc tylko kilku trzęsących się z zimna przechodniów stało
na chodniku, a i ci wkrótce sobie poszli. Na ulicy zapanowała cisza. Kiedy
dziennikarze podeszli do policjanta pilnującego wejścia, ich głosy zabrzmiały dziwnie
doniosłe.
Dziwnie też wyglądali nieproszeni goście pośród tych kosztownych dzieł sztuki
i luksusowych mebli. Policyjny fotograf robił zdjęcia jakichś brutalnie pociętych
obrazów. Bunsen pomachał ręką inspektorowi dzielnicowemu i Hamesowi,
detektywowi z wydziału zabójstw. Hames skinął głową w ich stronę i wskazał
kciukiem ku górze.
Ruszyli w stronę spiralnych schodków w głębi, ale cofnęli się, żeby przepuścić
schodzącego na dół specjalistę od odcisków palców. Policjant mruknął pod nosem,
trochę do detektywa, a trochę do samego siebie:
- Jak oni tędy przecisną nosze? Trzeba będzie gościa wyciągać przez okno.
Odezwał się ostry głos na górze:
- Starczy tego, chłopaki. Resztę możecie zrobić na dole. Tutaj jest za dużo ludzi.
- To Wójcik z wydziału zabójstw - wyjaśnił Bunsen. - Nie ma żartów z tym
koleżką.
Pracownia ramiarska wyglądała mniej więcej tak, jak Qwilleran ją zapamiętał -
tylko teraz roiło tu się od mężczyzn z identyfikatorami, aparatami fotograficznymi i
notesami. W drzwiach gabinetu Lambretha stał policjant. Nad jego ramieniem
Qwilleran dostrzegł, że wnętrze zostało mocno zdemolowane. Ciało leżało na podłodze
obok biurka.
Podszedł do Wójcika i otworzył mały notes.
- Morderca znany?
- Nie - odparł detektyw.
- Ofiara: Earl Lambreth, kierownik galerii?
- Zgadza się.
- W jaki sposób?
- Pchnięty narzędziem z warsztatu. Ostrym dłutem.
- Umiejscowienie rany?
- Gardło. Bardzo dużo krwi.
- Gdzie znaleziono ciało?
- W jego gabinecie.
- Kto je znalazł?
- Żona ofiary, Zoe Lambreth.
Qwilleran umilkł na chwilę i skrzywił się.
- Pisze się Z-o-e - podpowiedział mu detektyw.
- Wiem. Jakieś ślady szamotaniny?
- Gabinet jest przewrócony do góry nogami.
- Co pan ma do powiedzenia na temat zniszczeń w samej galerii?
- Uszkodzono kilka obrazów. Rozbita rzeźba. Zresztą sam pan widział.
- O której to się stało?
- Zegar elektryczny, zrzucony z biurka, zatrzymał się o szóstej piętnaście.
- O tej porze galeria była już zamknięta.
- Tak jest.
- Czy są jakieś ślady włamania?
- Nie.
- Czyli mordercą mógł być ktoś, kto był uprawniony do wstępu.
- Możliwe. Drzwi frontowe były zamknięte. Drzwi od tyłu może były zamknięte,
a może nie, kiedy pojawiła się pani Lambreth.
- Coś skradziono?
- Na razie nic na to nie wskazuje - Wójcik miał już ochotę zająć się swoimi
sprawami. - To wszystko. Ma pan materiał na artykuł.
- Jeszcze jedno pytanie. Są już jacyś podejrzani?
- Nie.
Na dole Bunsen zajął się robieniem zdjęć, natomiast Qwilleran starał się
zorientować, co właściwie zostało zniszczone. Dwa obrazy olejne rozcięto po
przekątnej jakimś ostrym narzędziem. Na podłodze leżał oprawiony w ramy obrazek
ze stłuczonym szkłem, jakby ktoś na niego nastąpił butem. Rzeźba z czerwonawej
gliny została najwyraźniej zrzucona ze stołu o marmurowym blacie i rozpadła się na
kawałki.
Obrazy Zoe Lambreth i Scrano - Qwilleran zapamiętał tylko tych dwoje
artystów - nie ucierpiały w żaden sposób.
Uszkodzoną rzeźbę również przypominał sobie z pierwszej wizyty w galerii. Był
to wydłużony kształt, który, jak wskazywały umieszczone tu i ówdzie wypukłości, miał
przedstawiać postać kobiety. Na pustym postumencie wisiała zresztą tabliczka: „Ewa.
Autor: B. H. Riggs. Terakota".
Leżącej na podłodze akwareli Qwilleran przedtem nie zauważył. Przypominała
z wyglądu wielokolorową układankę, tworzącą całkiem ładny wzorek. Tytuł głosił
Wnętrze, autorką była Mary Ore. Technikę wykonania określono jako gwasz.
Następnie Qwilleran przyjrzał się obrazom olejnym, które zostały zniszczone.
Oba przedstawiały falujące pionowe pasy różnych kolorów, położone szerokim
pędzlem na białym tle. Barwy były jaskrawe - czerwień, fiolet, oranż, róż - obrazy
zdawały się wibrować, niczym potrącona struna. Qwilleran pomyślał, że dziwiłby się
komuś, kto chciałby powiesić u siebie w domu dzieła sztuki, które tak działają na
nerwy. Już wolał swojego drugorzędnego Moneta.
Zbliżył się, żeby odczytać podpisy. Plaża numer 3, Mary Ore, olej... i drugi,
Plaża numer 2, autorstwa tej samej artystki. Te tytuły trochę pomogły mu zrozumieć,
o co chodzi w tych obrazach. Przyszły mu na myśl fale gorącego powietrza unoszące
się znad rozpalonego piasku.
- Spójrz na te dwa obrazy - powiedział do Bunsena. - Powiedziałbyś, że to sceny
z plaży?
- Powiedziałbym, że artysta był nietrzeźwy - stwierdził Odd.
Qwilleran cofnął się o kilka kroków i zmrużył oczy. Nagle ujrzał tłum stojących
postaci. Dotąd spoglądał na czerwone, pomarańczowe pasy, tymczasem należało
dostrzec, co przedstawiają białe plamy pomiędzy nimi. Pionowe smugi bieli
sugerowały zarysy kobiecych ciał - abstrakcyjne, ale rozpoznawalne.
Hm, postacie kobiece w bieli... - pomyślał - i kobieca postać z terakoty.
Przyjrzyjmy się jeszcze raz tej akwareli.
Kiedy już wiedział, czego szuka, poszło łatwiej. Pośród strzępiastych krawędzi
barwnych plam tworzących ów „wzorek" na gwaszu Mary Ore dostrzegł teraz okno,
krzesło i łóżko, na którym spoczywała ludzka postać. Kobieca postać.
- Chciałbym zajrzeć do domu Lambrethów - powiedział do Bunsena - może Zoe
zechce ze mną porozmawiać. Poza tym może mieć zdjęcie nieboszczyka. Dzwonimy do
redakcji?
Przedyktował szczegóły redaktorowi dyżurnemu i uzyskał zgodę na dalsze
zajmowanie się sprawą od działu miejskiego, a potem wcisnął się do ciasnego,
dwuosobowego samochodu Odda Bunsena, by udać się na Sampler Street 3434.
Lambrethowie mieszkali w nowoczesnej dzielnicy - ponoć znakomicie
zaprojektowanej - która powstała na miejscu dawnych slumsów. Dziennikarz nacisnął
na dzwonek, ale nikt nie odpowiedział. We wszystkich oknach zasłony były
zaciągnięte, ale też we wszystkich paliło się światło, na parterze i na piętrze. Nacisnął
więc jeszcze raz.
Drzwi otwarły się wreszcie i stanęła w nich kobieta ubrana w spodnie.
Skrzyżowała wojowniczo ręce na piersi, zagradzając im drogę. Qwilleranowi wydała
się znajoma. Była wysoka i silnie zbudowana. Na jej okrągłej twarzy malował się
surowy wyraz.
- Tak? - spytała wyzywającym tonem.
- Jestem przyjacielem pani Lambreth - wyjaśnił Qwilleran. - Chciałem spytać,
czy mógłbym się z nią zobaczyć i w czymś jej pomóc. Nazywam się Jim Qwilleran, a to
jest pan Bunsen.
- Jesteście z gazety. Nie przyjmuje dzisiaj żadnych reporterów.
- To nie jest oficjalna wizyta. Wracaliśmy do domu i po drodze przyszło nam na
myśl, że może moglibyśmy na coś się przydać. Pani Bolton, prawda?
Gdzieś z wnętrza domu dobiegł niski, zmęczony głos:
- Kto to, Butchy?
- Qwilleran i jeszcze jakiś facet z „Fluxion".
- W porządku. Poproś ich do środka.
Weszli do pokoju urządzonego w nowoczesnym, oszczędnym stylu. Mebli było
niewiele, ale starannie dobranych, a o futrynę drzwi opierała się Zoe Lambreth
ubrana w jedwabne fioletowe spodnie i lawendową bluzę; malarka wyglądała na
wycieńczoną i wytrąconą z równowagi.
- Powinna położyć się i odpocząć - powiedziała Butchy z wyrzutem w głosie.
- To bez sensu - zaprotestowała Zoe. - Jestem zbyt zdenerwowana, żeby
odpoczywać.
- I nie chce wziąć nic na uspokojenie.
- Siadajcie, panowie - zaprosiła ich Zoe.
Twarz Qwillerana przybrała wyraz sympatii i zrozumienia, z którego słynął.
Nawet jego wąsy emanowały troską oraz współczuciem.
- Brak mi słów - powiedział. - Choć nasza znajomość była krótka, odczułem to
jak osobistą stratę.
- To straszne. Po prostu straszne - Zoe usiadła na samej krawędzi sofy z rękami
splecionymi na kolanach.
- Odwiedziłem galerię w zeszłym tygodniu, tak jak pani sugerowała.
- Wiem. Earl mi o tym mówił.
- Nie do wiary, to musiał być dla pani potworny wstrząs.
Butchy przerwała mu.
- Myślę, że nie powinna teraz o tym mówić.
- Butchy, muszę z kimś o tym porozmawiać - sprzeciwiła się znów Zoe - bo w
przeciwnym wypadku oszaleję - spoglądała na Qwillerana wielkimi brązowymi
oczami, które tak dobrze pamiętał z ich pierwszego spotkania, a które teraz
przypominały mu także oczy z jej obrazów widzianych w galerii.
- Często odwiedzała pani galerię po jej zamknięciu? - spytał.
- Wręcz przeciwnie. W ogóle rzadko tam przychodziłam. To nie wygląda
profesjonalnie, jeżeli artysta kręci się po galerii, która sprzedaje jego prace. Zwłaszcza
w naszym wypadku, skoro byliśmy małżeństwem. Wyglądałoby to zbyt ostentacyjnie!
- Galeria zrobiła na mnie wrażenie bardzo wyrafinowanej - stwierdził
Qwilleran. - Doskonale pasuje do dzielnicy finansowej.
- To był pomysł Zoe - wtrąciła Butchy z wyraźną dumą.
- Pani Lambreth, co panią skłoniło, żeby udać się dziś wieczorem do galerii?
- Byłam tam aż dwa razy. Pierwszy raz tuż przed zamknięciem. Przez całe
popołudnie robiłam zakupy i zajrzałam, żeby sprawdzić, czy Earl nie będzie chciał
pójść ze mną na kolację. Powiedział, że nie da rady wyjść przed siódmą, a może nawet
zostanie dłużej.
- O której pani z nim rozmawiała?
- Galeria była jeszcze otwarta, więc na pewno przed wpół do szóstej.
- Czy powiedział, dlaczego musi zostać w galerii?
- Musiał przygotować jakieś rachunki dla urzędu podatkowego czy coś w tym
rodzaju, więc wróciłam do domu. Jednak byłam zmęczona i nie chciało mi się
gotować.
- Zoe pracuje dniem i nocą, przygotowując swoją wystawę - dodała Butchy.
- Postanowiłam więc wykąpać się i przebrać - mówiła dalej Zoe - a koło siódmej
znów pojechać do miasta i oderwać Earla od rachunkowości.
- Czy zadzwoniła pani przedtem do niego?
- Chyba tak. A może nie? Nie pamiętam. Myślałam, żeby zadzwonić, ale zrobiło
się już późno, ubierałam się w pośpiechu i nie pamiętam, czy w końcu zadzwoniłam...
Wie pan, jak to jest. Różne czynności wykonuje się automatycznie, bezmyślnie.
Czasami nie mogę sobie przypomnieć, czy umyłam zęby, więc sprawdzam, czy
szczoteczka jest wilgotna.
- O której była pani w galerii po raz drugi?
- Chyba właśnie około siódmej. Earl oddał samochód do warsztatu, więc
wezwałam taksówkę, która podwiozła mnie do tylnego wejścia. Mam do niego klucz -
tak na wszelki wypadek.
- Drzwi były zamknięte?
- To kolejna rzecz, której nie pamiętam. Normalnie są zamknięte. Włożyłam
klucz do zamka i nacisnęłam klamkę, nie bardzo myśląc, co robię. Drzwi się otwarły, a
ja weszłam do środka.
- Zauważyła pani nieład panujący na dole?
- Nie, światło było zgaszone. Od razu weszłam spiralnymi schodami. Gdy tylko
znalazłam się w pracowni, od razu wyczułam, że coś jest nie tak. Panowała tam
martwa cisza. Niemal bałam się wejść do gabinetu - to wspomnienie wyraźnie
sprawiało jej przykrość. - W końcu jednak weszłam. Najpierw zobaczyłam papiery i
porozrzucane na podłodze rzeczy. A potem... - zasłoniła twarz dłońmi; w pokoju
zapanowała cisza.
Po chwili Qwilleran odezwał się łagodnym głosem:
- Czy życzy sobie pani, żebym spróbował złapać telefonicznie w Nowym Jorku
Mountclemensa i powiadomił go? Wiem, że był jak najlepszego zdania o was obojgu.
- Jak pan chce.
- Czy są już jakieś plany co do pogrzebu?
- Nie będzie pogrzebu - znów wtrąciła się Butchy. - Zoe nie uznaje pogrzebów.
Qwilleran wstał.
- Nie będziemy dłużej przeszkadzać, ale bardzo proszę, pani Lambreth, niech
mi pani da znać, jeśli będę mógł być w czymś pomocny. Czasami dobrze jest po prostu
z kimś pogadać.
- Jestem tu przez cały czas - oznajmiła Butchy. - Ja się nią zaopiekuję.
Qwilleran uznał, że ta kobieta jest zdecydowanie zaborcza.
- Jeszcze jedna prośba, pani Lambreth. Czy ma pani jakieś dobre zdjęcie
swojego męża?
- Nie, tylko portret, który namalowałam w zeszłym roku. Jest w mojej
pracowni. Butchy panów zaprowadzi. Ja już chyba pójdę na górę.
Wyszła z pokoju bez dalszych ceremonii, Butchy zaś zaprowadziła dziennikarzy
do atelier na tyłach domu.
Tam, na ścianie, ujrzeli Earla Lambretha - oziębłego, wyniosłego, wytwornego -
namalowanego bez miłości.
- Doskonałe podobieństwo - stwierdziła Butchy z dumą. - Naprawdę uchwyciła
jego osobowość.
Trzask migawki aparatu Odda Bunsena był niemal niedosłyszalny.
Rozdział ósmy
Qwilleran i fotograf przez dłuższą chwilę kulili się z zimna, nim wreszcie ogrzewanie
samochodu Odda zaczęło dawać znaki życia. Wtedy Bunsen odezwał się:
- Ci Lambrethowie nieźle sobie żyją ze sztuki. Sam bym tak chciał. Założę się,
że tylko sofa warta jest z tysiąc dolców. A kim jest ta duża pani, która się tak rządzi?
- Butchy Bolton. Prowadzi pracownię rzeźby w szkole sztuk pięknych
Pennimana.
- Wyraźnie przejęła dowodzenie, przynajmniej we własnym mniemaniu. I
bardzo jej to odpowiada.
- Fakt, nie odniosłem wrażenia, że Butchy jest pogrążona w żałobie po Earlu -
zgodził się Qwilleran. - Ciekaw jestem, jaką rolę odgrywa tak naprawdę. Pewnie
przyjaciółki rodziny.
- Tak na mój gust - dodał Odd - ta laleczka Zoe też specjalnie nie rozpacza.
- To spokojna, inteligentna kobieta - stwierdził Qwilleran - chociaż
rzeczywiście laleczka. Nie jest z tych, które mdleją.
- Jeżeli moja żona kiedyś znajdzie mnie w kałuży krwi, życzyłbym sobie, żeby
zemdlała, i to porządnie! A nie żeby zasuwała do domu poprawić makijaż i przebrać
się w odjazdowe ciuchy na przyjęcie gości. Paniusia nie pamięta, czy dzwoniła do
męża, czy nie i czy drzwi do galerii były zamknięte na klucz!
- Jest w szoku. Może mieć luki w pamięci. Przypomni sobie jutro albo pojutrze.
Co myślisz o portrecie męża, który namalowała?
- Doskonały! Facet zimny jak ryba. Nie mógłbym zrobić lepszego zdjęcia.
- No właśnie - rzekł Qwilleran. - Dotąd myślałem, że ci nowocześni artyści
chlapią byle jak farbą, bo inaczej nie potrafią, ale teraz już nie jestem tego taki
pewien. Zoe jest naprawdę zdolna.
- Jeżeli ma talent, to dlaczego traci czas na malowanie takich nowoczesnych
śmieci?
- Pewnie dlatego, że to się sprzedaje. A tak przy okazji, chciałbym poznać
naszego reportera od spraw kryminalnych.
- Lodge'a Kendalla? Jeszcze go nie poznałeś? Prawie codziennie przychodzi do
klubu na lunch.
- Chętnie bym z nim pogadał.
- Spróbuję umówić was na jutro - zaoferował się Odd.
- Świetnie... Dokąd teraz jedziesz?
- Wracam do firmy.
- A mógłbyś po drodze podrzucić mnie do domu?
- Żaden problem.
Qwilleran spojrzał na zegarek, próbując w blasku zegarów samochodu
sprawdzić, która jest godzina.
- Wpół do jedenastej! A ja zapomniałem nakarmić kota.
- Oho! - ucieszył się Odd. - Mówiłem, że Monty zatrudni cię jako mamkę dla
zwierzaka.
Kilka minut później, gdy wjechał na Blenheim Place, zdziwił się:
- Nie boisz się mieszkać w takiej okolicy? Widziałeś, jakie typy tu się kręcą?
- To mi nie przeszkadza - powiedział Qwilleran.
- Ja za żadne skarby bym tutaj nie zamieszkał! Nie starczyłoby mi odwagi.
Na schodkach domu numer 26 leżała poskładana gazeta. Qwilleran podniósł ją,
otworzył drzwi frontowe i szybko zamknął je za sobą, by odgrodzić się od mrozu
panującego na zewnątrz. Nacisnął klamkę, żeby sprawdzić, czy zamek zaskoczył z
powrotem - zgodnie z instrukcjami Mountclemensa.
Drugim kluczem otworzył drzwi do wewnętrznego hallu. I nagle zamarł z
przerażenia!
W ciemnościach rozległ się dziki wrzask. Qwilleran poczuł pustkę w głowie.
Wąsy nastroszyły się w panice. Serce załomotało. Odruchowo zacisnął dłoń na
gazecie, jakby to była jakaś broń.
W następnej chwili zdał sobie sprawę, co to takiego. Koko na niego czekał.
Koko beształ go. Koko był głodny. Koko był wściekły.
Qwilłeran oparł się o futrynę i odetchnął głęboko. Poluzował krawat.
- Nigdy więcej tego nie rób! - pouczył kota.
Koko siedział na stoliku podtrzymywanym przez złote lwy. Odpowiedział mu
serią obelg.
- Już dobrze, dobrze! - krzyknął Qwilleran. - Przepraszam. Zapomniałem.
Miałem ważne sprawy na mieście.
Koko kontynuował swą tyradę.
- Daj mi chociaż zdjąć płaszcz...
Gdy Qwilleran ruszył po schodach do góry, jazgot umilkł. Kot dał susa i
popędził przed nim do apartamentu Mountclemensa. Wewnątrz panowały całkowite
ciemności. Qwilleran przez chwilę nie mógł znaleźć włącznika światła. Zwłoka
rozzłościła Koko, który rozpoczął kolejny popis wokalny. Teraz jednak jego
przenikliwe okrzyki miały gardłowy, groźny przydźwięk.
- Już idę! - zawołał Qwilleran, podążając za kotem przez wąski korytarz do
kuchni. Koko poprowadził go prosto do lodówki, w której na szklanej tacy oczekiwał
kawał wołowiny. Wyglądało to jak cała polędwica.
Qwilleran położył ją na kamiennym blacie przeznaczonym do tego celu i zaczął
rozglądać się za jakimś ostrym nożem.
- Gdzie on trzyma noże? - zastanawiał się na głos, otwierając kolejne szuflady.
Koko wskoczył lekko na kontuar i dotknął nosem magnetycznej półki, do której
umocowane było pięć imponująco wyglądających noży skierowanych ostrzem w dół.
- Dzięki.
Qwilleran zaczął siekać wołowinę, nie mogąc się nadziwić jakości narzędzia,
które miał w ręku. Prawdziwe noże kuchmistrza. Krojenie mięsa czymś takim to
prawdziwa przyjemność. Zaraz, zaraz. Kawałki mięsa miały być wielkości groszku czy
fasolki? No i jeszcze bulion. Tylko gdzie jest ten bulion?
Kot siedział na kontuarze, śledząc każdy jego ruch, a na pyszczku malowało się
coś, co można by określić jako wyraz gniewnego zniecierpliwienia.
- Może zjadłbyś to na surowo, stary? Jest już późno... - zaproponował
Qwilleran.
Koko miauknął gardłowo, co Qwilleran uznał za wyraz zgody. W szafce znalazł
miseczkę z białej porcelany z szeroką złotą obwódką. Ułożył na niej mięso -
apetycznie, jak sądził - i postawił ją na podłodze obok ceramicznej miski na wodę
przyozdobionej trzykrotnie powtórzonym napisem „kot" w trzech różnych językach.
Koko zeskoczył na podłogę ze stłumionym stęknięciem, podszedł do miseczki i
dokonał oględzin wołowiny. Następnie popatrzył na Qwillerana z niedowierzaniem.
- No, proszę. Jedz - zachęcił go Qwilleran. - Na zdrowie.
Koko jeszcze raz opuścił pyszczek. Powąchał mięso. Dotknął wołowiny łapką i
wyraźnie się wzdrygnął. Otrząsnął łapkę starannie i odszedł, a czubek jego ogona
wskazywał prosto ku górze.
Dopiero później, gdy Qwilleran znalazł w lodówce nieco chudego rosołu i
przygotował posiłek zgodnie z zasadami sztuki, Kao K'o-Kung zechciał się posilić.
Następnego dnia w południe relacjonował to przeżycie w klubie prasowym podczas
lunchu z Archem Rikerem i Lodge'em Kendallem.
- Ale dziś rano stanąłem na wysokości zadania - stwierdził. - Koko obudził
mnie o wpół do siódmej, krzycząc pod drzwiami. Poszedłem na górę i przygotowałem
śniadanie, z którego był wyraźnie zadowolony. Myślę, że jakoś będzie mnie tolerował
do powrotu Mountclemensa.
Reporter kryminalny był młody, spięty, szczery, bezpośredni i śmiertelnie
poważny.
- Chcesz powiedzieć, że pozwalasz kotu, żeby tobą pomiatał?
- Prawdę mówiąc, trochę mu współczuję. Bogate biedactwo! Wciąż tylko
polędwica i domowy pasztet. Chętnie złapałbym dla niego mysz.
Arch wyjaśnił Kendallowi:
- Otóż widzisz, to jest kot syjamski, potomek egipskich bogów. Nie tylko potrafi
dać do zrozumienia, czego chce, ale również chętnie zapoznaje się z tytułami w
gazecie. Wyższość kota, który umie czytać, nad dziennikarzem, który nie potrafi
złapać myszy, jest chyba oczywista.
- Potrafi też latać - dodał Qwilleran. - Kiedy chce się znaleźć na szczycie
dwuipółmetrowej szafki, kładzie uszy po sobie i wznosi się jak rakieta. Bez skrzydeł.
Posiada własności aerodynamiczne, o których zwykłe koty mogą tylko marzyć.
Kendall spoglądał na obu starszych kolegów podejrzliwie, z pewnym
niedowierzaniem.
- Kiedy Koko obudził mnie o świcie - powiedział Qwilleran - zacząłem
zastanawiać się nad zabójstwem Lambretha. Jest coś nowego w tej sprawie?
- Dziś rano policja nie podała żadnych wiadomości.
- Czy doszli do jakichś wniosków, jeśli chodzi o zniszczenia w galerii?
- Nic mi o tym nie wiadomo.
- Bo ja zeszłej nocy zauważyłem coś, co wygląda interesująco. Wszystkie cztery
zniszczone obiekty przedstawiały postacie kobiece, mniej lub bardziej rozebrane. Czy
policjanci zwrócili na to uwagę?
- Nie mam pojęcia - przyznał Kendall. - Powiem im o tym.
- Nie tak łatwo to zauważyć. To dość abstrakcyjne rzeczy, więc na pierwszy rzut
oka trudno się zorientować.
- W takim razie wandal musi się orientować w sztuce nowoczesnej - stwierdził
Lodge. - Pewnie jakiś świr, który nienawidzi swojej matki.
- To zawęża krąg podejrzanych - zauważył Arch.
Qwilleran był w swoim żywiole, w końcu na sprawach kryminalnych nauczył
się dziennikarskiego rzemiosła. Jego twarz jaśniała, nawet wąsy miały zadowolony
wygląd.
Do stolika przyniesiono im trzy kanapki z peklowaną wołowiną oraz plastikową
butelkę, którą każdy z dziennikarzy wykorzystał, by we właściwy sobie sposób
wycisnąć musztardę: Arch narysował nią koncentryczne okręgi, Kendall staranny
zygzak, a Qwilleran chaotyczny, abstrakcyjny wzorek.
Po chwili Kendall odezwał się do Qwillerana:
- Wiesz coś więcej o tym nieboszczyku?
- Spotkałem się z Lambrethem tylko raz. Nadęty nudziarz.
- Galeria przynosiła duże zyski?
- Trudno powiedzieć. Jest kosztownie urządzona, ale to niczego nie dowodzi.
Niektóre obrazy są wycenione na pięciocyfrowe sumy, chociaż ja bym nie dał za nie
nawet pięciu centów. Chyba ten rodzaj sztuki kupują bogaci inwestorzy, właśnie
dlatego Lambreth umiejscowił firmę w dzielnicy finansowej.
- Może jakiś frajer doszedł do wniosku, że zrobili go w bambuko, i doszło do
fatalnej w skutkach sprzeczki z marszandem.
- To nie bardzo pasuje do zniszczeń w galerii.
- Sądzisz, że dobór narzędzia zbrodni wskazuje na coś konkretnego? - spytał
Arch.
- To było dłuto, które leżało na warsztacie - stwierdził Kendall.
- Czyli albo zabójca chwycił je pod wpływem impulsu, albo z góry wiedział, że je
tam znajdzie i będzie mógł się nim posłużyć.
- Kto jest zatrudniony w tej ramiami?
- Myślę, że nikt - rzekł Qwilleran. - Podejrzewam, że Lambreth sam sporządzał
ramy, chociaż przed klientami odgrywał taką subtelną postać. Kiedy byłem u niego,
widziałem rozłożoną robotę, ale nie było żadnych pracowników. A kiedy zapytałem,
kto wytwarza ramy, odpowiedział wymijająco. Potem zresztą zauważyłem, że miał
brudne ręce - wiecie, poplamione i zaniedbane, jak u kogoś, kto się para fizyczną
robotą.
- Więc może ta galeria nie przynosiła zbyt wysokich zysków, a on dorabiał, jak
mógł.
- Ale z drugiej strony facet mieszkał w drogiej dzielnicy, a dom urządzony jest
raczej luksusowo.
- Zastanawiam się - powiedział Kendall - czy Lambreth sam wpuścił zabójcę do
swojego biura po godzinach... Czy też morderca sam sobie otworzył tylne drzwi -
kluczem?
- Jestem pewien, że to był ktoś, kogo Lambreth znał - stwierdził Qwilleran. -
Moim zdaniem te ślady walki zostały zaaranżowane już po dokonaniu zabójstwa.
- Skąd wiesz?
- Wnioskuję to z pozycji ciała. Wyglądało to tak, jakby Lambreth zsunął się
między swoim obrotowym krzesłem a biurkiem, czyli siedział i został zaskoczony
przez mordercę. Przecież nie wdałby się w bójkę, żeby potem siąść sobie spokojnie za
biurkiem i czekać, aż ktoś go wykończy.
- No cóż, zostawmy to policji - zaproponował Arch. - Mamy swoją robotę.
Kiedy wstali od stołu, barman skinął na Qwillerana.
- Czytałem o zamordowaniu Lambretha - oznajmił i po chwili znaczącego
milczenia dodał: - Znam tę galerię.
- Poważnie? I co o niej wiesz?
- Lambreth był oszustem.
- Dlaczego tak sądzisz?
Bruno rozejrzał się ostrożnie dookoła.
- Znam wielu malarzy i rzeźbiarzy. Każdy z nich panu powie, jakie interesy
Lambreth robił. Sprzedawał coś za osiemset dolarów, a artysta dostawał z tego nędzne
sto pięćdziesiąt.
- Myślisz, że załatwił go jeden z twoich uzdolnionych kumpli? Bruno przybrał
pozę stosownego oburzenia.
- Nic takiego nie powiedziałem. Pomyślałem tylko sobie, że powinien pan
wiedzieć, co to był za typ.
- Ha, dziękuję.
- A jego żona też nie lepsza.
- To znaczy?
Barman przetarł ręcznikiem kontuar w miejscu, które wcale nie wymagało
wycierania.
- Wszyscy wiedzą, jak się zabawiała. Trzeba jednak przyznać, że wiedziała, co
robi, i potrafiła zadbać o swoje interesy.
- Na przykład?
- Na przykład odwiedzając pewne mieszkanie, które mieści się piętro wyżej nad
pańskim. Podobno całkiem przytulne gniazdko - Bruno przestał wycierać bar i rzucił
Qwilleranowi znaczące spojrzenie. - Ona tam chodziła... malować kota!
Qwilleran wzruszył ramionami i zbierał się już do odejścia, kiedy Bruno go
zatrzymał.
- Jest jeszcze coś, panie Qwilleran - powiedział. - Słyszałem o jakiejś dziwnej
historii w muzeum. Podobno zginęło cenne dzieło sztuki, a oni starają się zatuszować
sprawę.
- Dlaczego mieliby to ukrywać?
- Kto wie? Tam się dzieje dużo dziwnych rzeczy.
- A co zginęło?
- Sztylet - sztylet z Sali Florenckiej! Mój przyjaciel, który jest strażnikiem w
muzeum, odkrył brak sztyletu i zameldował o tym, ale nikt nie chciał go słuchać.
Pomyślałem, że to może być dla pana temat.
- Dziękuję, sprawdzę to - obiecał Qwilleran. Rzeczywiście, dzięki barmanom
zdarzało mu się zyskiwać najlepsze tropy. A także najgorsze.
Przed wyjściem z budynku zatrzymał się w hallu, gdzie panie z prasy
zorganizowały dobroczynną wyprzedaż używanych książek. Kupił za pół dolara dzieło
pod tytułem Jak uszczęśliwić ulubione zwierzątko oraz za dziesięć centów Wzloty i
upadki amerykańskiego biznesu w latach 1800-1850.
Z redakcji zadzwonił do domu Lambrethów. Odebrała Butchy i odpowiedziała,
że nie, Zoe nie może podejść do telefonu... tak, udało jej się przespać... nie, żadna
pomoc ze strony Qwillerana nie jest potrzebna.
Skończył pracę, jaka została mu na popołudnie, i ruszył w stronę domu z
kołnierzem płaszcza uniesionym, bo zaczął padać śnieg. Miał zamiar nakarmić kota, a
potem wybrać się do muzeum i obejrzeć sobie Salę Florencką, zjadając po drodze
jakiegoś hamburgera. W czwartki muzeum otwarte było do późnych godzin.
Kiedy dotarł do numeru 26, gdy wszedł, otrzepując śnieg z ramion i przytupując
nogami, Koko powitał go w hallu, tym razem nie stekiem donośnych wyzwisk, lecz
przyjaznym miauknięciem. Uniesione wąsy nadawały zwierzakowi sympatyczny
wygląd i widać było, że czekał na Qwillerana. Dziennikarz uznał, że to mu pochlebia.
- Cześć, stary - rzekł. - Jak minął dzień?
Z niezobowiązującego mruknięcia Koko Qwilleran wywnioskował, że koci dzień
był znacznie mniej interesujący od tego, który on sam miał za sobą. Poszedł na górę,
żeby posiekać polędwicę - czy jak tam nazywał się ten fragment wołowiny, który
Mountclemens zostawił dla kota - i spostrzegł, że Koko tym razem nie dał susa przed
nim. Zamiast tego szedł tuż za nim, od czasu do czasu przeciskając się między jego
kostkami, gdy Qwilleran wspinał się po schodach.
- O co chodzi? Chcesz mnie przewrócić? - spytał Qwilleran.
Przygotował starannie wołowinę, stosując się do oficjalnej instrukcji, postawił
miseczkę na podłodze i usiadł, żeby przyglądać się, jak Koko będzie jadł. Nauczył się
już doceniać wdzięk, z jakim zaprojektowano tego kota - eleganckie proporcje,
mięśnie falujące pod lśniącym futrem i wytworne ubarwienie, przechodzące od
prawie bieli do koloru jasnobeżowego, a następnie w aksamitny brąz.
Qwilleran uznał, że nigdy w życiu nie widział piękniejszego odcienia tego
koloru.
Ku jego zaskoczeniu kot nie wykazał zainteresowania posiłkiem. Ocierał się o
jego łydki i pomiaukiwał cienko, jakby proszącym tonem.
- Co się z tobą dzieje? - zdziwił się Qwilleran. - Trudno się z tobą dogadać.
Kot popatrzył mu w oczy swoimi błękitnymi ślepiami, mruknął głośno i dotknął
łapką jego kolana.
- Samotność ci dokucza? Zazwyczaj przez cały dzień masz towarzystwo.
Czyżbyś się czuł zaniedbany?
Podniósł ciepłe futrzaste stworzenie i usadowił je sobie na ramieniu; Koko
mruczał mu prosto do ucha, najwyraźniej niezwykle zadowolony.
- No cóż, chyba spędzę wieczór w domu - powiadomił kota Qwilleran. - Zresztą
pogoda jest kiepska, ciągle pada śnieg. A kalosze zostawiłem w redakcji.
Szukając czegoś do jedzenia, poczęstował się plasterkiem pâté de la maison
przeznaczonego dla Koko. Pasztet był przepyszny, dosłownie rozpływał się w ustach.
Koko zorientował się, że to przyjęcie na jego cześć, i zaczął biegać po całym
mieszkaniu. Wydawało się, że frunie tuż nad dywanem, że jego łapki poruszają się, ale
nie dotykają podłogi - jednym susem znalazł się na biurku, w następnej sekundzie na
fotelu, potem na półce z książkami, na stole, na kolejnym fotelu, na szczycie szafki - a
wszystko to odbywało się z oszałamiającą prędkością. Qwilleran zrozumiał, dlaczego
w tym mieszkaniu nie było lamp stołowych.
Postanowił również zrobić rundkę po apartamencie Mountclemensa, choć w
bardziej statecznym tempie. Otworzył drzwi w korytarzu, za którymi ujrzał sypialnię,
a w niej łoże z baldachimem i czerwonymi, aksamitnymi zasłonami. W łazience
znalazł zieloną buteleczkę z etykietką, na której widniał napis „Esencja Limonki";
powąchał i rozpoznał ulubione perfumy gospodarza. Z rękami w kieszeniach
przeszedł się wzdłuż ścian salonu, podziwiając z bliska skarby Mountclemensa i
odczytując podpisy wygrawerowane na mosiężnych tabliczkach przymocowanych do
ram: Hals, Gauguin, Eakins...
Hm. Bruno twierdził, że to miłosne gniazdko. Qwilleran musiał przyznać, że
apartament był pod tym względem doskonale wyposażony: przyćmione światła, cicha
muzyka, świece, wino, wygodne fotele - wszystko co trzeba, by wytworzyć odpowiedni
nastrój.
A teraz Earl Lambreth został zamordowany! Qwilleran sapnął przez wąsy,
rozważając rozmaite możliwości. Nietrudno było wyobrazić sobie Mountclemensa w
roli uwodziciela. Niewątpliwie byłby w stanie oczarować każdą kobietę, na której
chciałby zrobić wrażenie, a do tego ta silna, narzucająca się osobowość... uwodziciel -
tak. Morderca nie. Mountclemens był na to zbyt elegancki, zbyt wyrafinowany.
Po jakimś czasie Qwilleran wrócił do swojego mieszkania, w towarzystwie
przyjaźnie nastrojonego Koko. Aby zapewnić kotu rozrywkę, Qwilleran przywiązał
pognieciony kawałek papieru do sznurka. O dziewiątej dostarczono ostatnie wydanie
„Daily Fluxion", a Koko zapoznał się z tytułami artykułów. Gdy dziennikarz rozsiadł
się w fotelu z książką, kot wskoczył mu na kolana, okazując zadowolenie każdym
włoskiem jedwabistego futra. Około północy Koko pożegnał się z niejakim ociąganiem
i poszedł na górę, zapewne by zająć swoją poduszkę na lodówce.
Następnego dnia, gdy Qwilleran zgłosił się do Archa Rikera po swój cotygodniowy
czek, opowiedział koledze o wieczorze spędzonym w roli kociej mamki.
- Jak ci idzie z kotem krytyka? - spytał Arch.
- Wczoraj wieczorem Koko był spragniony towarzystwa, więc zostałem w domu
i zabawiałem go. Graliśmy w pająka.
- To jakaś gra towarzyska, której nie znam?
- To nasz wspólny wynalazek - coś jak tenis, tylko z jednym graczem i bez siatki
- wyjaśnił Qwilleran. - Pająka robi się z kawałka papieru przywiązanego na końcu
sznurka. Następnie macham nim przed nosem Koko, a on wali w niego łapą. Musisz
wiedzieć, że ma potężny bekhend. Za każdym razem, kiedy trafia, otrzymuje punkt.
Jeśli uderza i chybia, wtedy punkt dla mnie. Gem to dwadzieścia jeden punktów.
Prowadzę statystykę: po pięciu gemach zeszłej nocy Koko uzyskał sto osiem punktów,
a Qwilleran dziewięćdziesiąt dwa.
- Zdecydowanie obstawiałbym kota - stwierdził Arch. Wskazał palcem kartkę
różowego papieru. - Wiem, że zajmuje ci on większość twojego czasu, pochłania
uwagę i angażuje twoją siłę fizyczną, chciałbym jednak, żebyś coś zrobił w sprawie
Halapaya i tego artykułu. Dziś rano dostałem kolejne różowe memo.
- Powinno się udać po następnym spotkaniu z panią Halapay - zapewnił go
Qwilleran.
Zasiadł przy biurku, zadzwonił do Sandy i zaproponował jej lunch w środę.
- Lepiej zjedzmy razem kolację - odpowiedziała. - Cal jest w Danii, a ja
zostałam tutaj, sama jak palec. Może zabrałby mnie pan na dansing? Jest pan takim
wyśmienitym tancerzem - towarzyszący temu śmiech pozwalał wątpić w szczerość
komplementu.
„Uprzejmość nic nie kosztuje", głosił slogan na jego telefonie.
- Byłoby mi bardzo miło - odpowiedział - ale w tym tygodniu nie mogę. Pracuję
na wieczorną zmianę - na telefonie nie było ani słowa o tym, że nie wolno kłamać. -
Umówmy się w środę na lunch i pomówmy o działalności dobroczynnej oraz
społecznej pani męża. Redakcja wyznaczyła mi bardzo bliski termin na ukończenie
tego artykułu o nim.
- No dobrze - zgodziła się. - Wpadnę po pana i pojedziemy sobie w jakieś miłe
miejsce. Mamy mnóstwo spraw do omówienia. Muszę dowiedzieć się wszystkiego o
morderstwie Lambretha.
- Obawiam się, że nie wiem zbyt wiele na ten temat.
- Jak to, przecież to oczywiste.
- Co jest oczywiste?
- Że to sprawa rodzinna - chwila milczenia. - Wie pan, co tam się działo,
prawda?
- Nie za bardzo.
- No cóż, to nie jest rozmowa na telefon - stwierdziła. - W takim razie do
zobaczenia w środę.
Resztę przedpołudnia Qwilleran spędził, pisząc różne drobiazgi. Najpierw
spłodził krótki, utrzymany w żartobliwym tonie kawałek o pewnym grafiku, który
przekwalifikował się na akwarele po tym, jak ważący pięćdziesiąt kilogramów kamień
litograficzny spadł mu na stopę. Następnie wystukał budującą historię o zbierającej
wszystkie możliwe nagrody artystce parającej się tkactwem, która przy okazji była
profesorem matematyki na wyższej uczelni, autorką dwóch wydanych powieści,
posiadała licencję pilota, grała na wiolonczeli i miała dziesięcioro dzieci. Kolejnym
tematem był uzdolniony pudel malujący obrazy łapą unurzaną w farbie, którego
można było podziwiać w schronisku tutejszego towarzystwa opieki nad zwierzętami.
Qwilleran właśnie zastanawiał się nad tytułem („Siad, Picasso!"), gdy
zadzwonił telefon na jego biurku. Usłyszał niski głos, który odezwał się szeptem, ale
rozpoznał go od razu i poczuł miły dreszczyk.
- Mówi Zoe Lambreth. Panie Qwilleran, muszę mówić cicho. Słyszy mnie pan?
- Tak. Czy coś się stało?
- Muszę z panem porozmawiać - w cztery oczy - jeśli znajdzie pan dla mnie
chwilę. Ale nie tutaj, gdzieś na mieście.
- Może w klubie prasowym?
- Wolałabym jakieś dyskretniejsze miejsce. Chcę, żeby to zostało między nami.
- W takim razie może u mnie?
- Tak będzie lepiej. Mieszka pan w domu Mountclemensa, prawda?
- Blenheim Place numer 26.
- Wiem.
- To może jutro po południu? Proszę wziąć taksówkę, okolica nie jest zbyt
bezpieczna.
- W takim razie do jutra i dziękuję. Potrzebuję pańskiej rady. Muszę już
kończyć.
W słuchawce rozległ się trzask i głos umilkł.
Wąsy Qwillerana aż się nastroszyły:
„Żona zamordowanego marszanda wyjawia prawdę reporterowi „Fluxion".
Rozdział dziewiąty
Minęło już sporo czasu, odkąd Qwilleran ostatnio przyjmował u siebie jakąś kobietę,
więc w sobotni poranek obudził się z czymś w rodzaju łagodnej tremy. Przełknął
kubek rozpuszczalnej kawy i żując czerstwego pączka, zastanawiał się, czy powinien
poczęstować Zoe czymś szczególnym do jedzenia albo picia. Chyba jednak kawa
powinna wystarczyć w tych okolicznościach. A co do kawy? Pączki wydawały mu się
zbyt frywolne, chociaż nie wiedział za bardzo dlaczego. Ciasto? Nie, zbyt
pretensjonalne. Herbatniki?
W okolicy był sklep, w którym sprzedawano głównie piwo, tanie wino i
gumiasty, biały chleb. Qwilleran z pewnym wahaniem wziął do ręki opakowanie
ciasteczek, jednak gdy przeczytał wypisaną drobnym drukiem listę składników
(sztuczny aromat, substancja spulchniająca, gliceryna, lecytyna i syrop z cukru
inwertowanego), od razu stracił wszelkie zainteresowanie.
Spytał o najbliższą piekarnię. Brnąc przez breję z topniejącego śniegu,
przeszedł sześć ulic dalej, znalazł wreszcie sklep, którego oferta sprawiała wrażenie
jadalnej. Zrezygnował z ptifurek (zbyt fikuśne) i ciasteczek owsianych (zbyt przaśne) i
zdecydował się w końcu na herbatniki z czekoladą, których nabył cały kilogram.
W kuchence jego mieszkania znajdował się staromodny ekspres do kawy,
jednak Qwilleran nie miał pojęcia, jak go uruchomić. Zoe będzie musiała zadowolić
się kawą rozpuszczalną. Przyszło mu do głowy, że może pije kawę z cukrem i
śmietaną, więc wrócił do sklepiku i nabył jeszcze pół kilo cukru, śmietanę oraz
papierowe serwetki.
Wraz z nadejściem południa słabe lutowe słońce zajrzało do jego mieszkania,
uwidaczniając kurz na stołach, kłaczki na dywanie i kocie włosy na sofie. Qwilleran
zlikwidował kurz za pomocą serwetek, potem pobiegł na górę do apartamentu
Mountclemensa w poszukiwaniu odkurzacza. Znalazł go wreszcie w schowku na
szczotki, w kuchni.
O pierwszej był już gotów - tylko że nie miał papierosów. Zupełnie o nich
zapomniał. Pospiesznie udał się do okolicznej trafiki i kupił jakieś długie, niezbyt
mocne, ale bez filtra. Nad filtrem zastanawiał się przez chwilę, ale uznał, że Zoe nie
jest osobą, która by szła pod tym względem na jakiekolwiek kompromisy.
O wpół do drugiej zapalił gazowy kominek, usiadł i zaczął czekać.
Zoe pojawiła się punktualnie o czwartej. Qwilleran zobaczył przez okno, jak
piękna kobieta w miękkim, brązowym futrze wysiada z taksówki, rozgląda się na obie
strony i szybkim krokiem zmierza ku bramie. Wyszedł jej na spotkanie.
- Dziękuję, że zgodził się pan ze mną spotkać - powiedziała szybko. - Butchy
krąży nade mną jak sęp, musiałam wykradać się z własnego domu... Chociaż nie mam
prawa narzekać. Gdy człowiek znajdzie się w takiej sytuacji, dobrze jest mieć
przyjaciół - upuściła na ziemię brązową torebkę z aligatora. - Oj, przepraszam.
Strasznie jestem roztrzęsiona.
- Spokojnie - powiedział Qwilleran - proszę się nie denerwować. Może filiżanka
kawy dobrze pani zrobi?
- Lepiej, żebym nie piła kawy - stwierdziła. - I tak mam podwyższone ciśnienie.
Oddała Qwilleranowi okrycie i siadła na krześle z prostym oparciem,
zakładając z wdziękiem nogę na nogę.
- Czy mógłby pan zamknąć drzwi?
- Oczywiście, ale w domu nikogo poza nami nie ma.
- Mam niemiłe uczucie, że ktoś mnie śledzi. Podjechałam taksówką pod Arcade
Building, potem przeszłam na drugą stronę i wzięłam drugą taksówkę przy tylnim
wyjściu. Myśli pan, że mogli kogoś wyznaczyć, żeby mnie śledził? Mam na myśli
policję.
- Nie widzę powodu. Dlaczego pani tak sądzi?
- Przyszli do mnie wczoraj. Było ich dwóch. Dwóch detektywów. Bardzo
uprzejmi, ale niektóre pytania, które zadawali, brzmiały niepokojąco, jakby próbowali
mnie na czymś przyłapać. Myśli pan, że mnie podejrzewają?
- Raczej nie, ale muszą sprawdzić wszystkie ewentualności.
- Oczywiście była przy tym Butchy, która potraktowała ich dość niegrzecznie.
Nie wypadło to najlepiej. Wie pan, jest trochę nadopiekuńcza. Ogólnie rzecz biorąc,
było to bardzo niemiłe przeżycie.
- Co powiedzieli, odchodząc?
- Podziękowali mi za pomoc i stwierdzili, że być może będą chcieli spytać mnie
o coś jeszcze. Zaraz potem do pana zadzwoniłam - kiedy Butchy zeszła do piwnicy.
Nie chciałam, żeby wiedziała.
- Czemu?
- No cóż... jest taka pewna, że poradzi sobie sama ze wszystkim w tej... w tej
sytuacji. A także z powodu tego, co zamierzam panu powiedzieć. A może naprawdę
mnie śledzą? Może nie powinnam tu przychodzić.
- Czemu nie, pani Lambreth? Jestem przyjacielem rodziny. Mam zawodowe
powiązania ze środowiskiem artystycznym. Przy okazji chętnie pani pomogę w
sprawach związanych z galerią. Chyba to wystarczy?
Uśmiechnęła się blado.
- Zaczynam się czuć jak zbrodniarka. Trzeba strasznie uważać, kiedy się
rozmawia z policjantami. Wystarczy użyć niewłaściwego słowa albo nieodpowiedniej
intonacji, a od razu się tego czepiają.
- Już dobrze - rzekł Qwilleran uspokajająco - proszę zapomnieć o tym epizodzie
i zrelaksować się. Może siądzie pani na wygodniejszym fotelu?
- Nie, dziękuję. Lepiej panuję nad sobą, kiedy siedzę prosto. Miała na sobie
jasnoniebieską sukienkę z puszystej wełny, która nadawała jej wygląd istoty kruchej i
bezbronnej. Qwilleran starał się nie patrzeć w stronę wycięcia, które rozpoczynało się
tuż pod jej kolanem.
- To bardzo przyjemne mieszkanie - powiedział. - Trzeba przyznać, że mój
gospodarz znakomicie je urządził. Skąd pani wiedziała, że tu mieszkam?
- Och... w tym środowisku wieści szybko się rozchodzą.
- Odniosłem wrażenie, że zna pani ten dom?
- Mountclemens zaprosił nas dwa czy trzy razy na kolację.
- Czyli zna go pani lepiej niż większość artystów.
- Owszem, przyjaźnimy się. Zrobiłam kilka studiów jego kota. Czy powiadomił
go pan... o?...
- Nie udało mi się dowiedzieć, w którym hotelu się zatrzymał. Może pani wie?
- Gdzieś w pobliżu Museum of Modern Art, ale nie pamiętam nazwy - mięła w
dłoniach rączkę torebki, którą trzymała na kolanach.
Qwilleran przyniósł tacę z kuchni.
- Może ciasteczko?
- Nie, dziękuję. Muszę... muszę liczyć kalorie... - zawiesiła głos. Wyraźnie czuła
się nieswojo.
- Może od razu przejdziemy do rzeczy? O czym chciała mi pani powiedzieć? -
jednocześnie druga połowa jego mózgu dokonała oceny sylwetki Zoe i zastanawiała
się, dlaczego, u licha, miałaby się martwić kaloriami.
- Nie wiem, jak zacząć.
- Może papierosa? Przepraszam, że nie zaproponowałem wcześniej.
- Rzuciłam palenie kilka miesięcy temu.
- Ale nie będzie pani przeszkadzać, jeżeli zapalę fajkę?
- Nie powiedziałam policjantom wszystkiego - wyrzuciła z siebie Zoe jednym
tchem.
- Nie?
- Może źle zrobiłam, ale po prostu nie byłam w stanie odpowiedzieć na niektóre
z ich pytań.
- Jakie?
- Chcieli wiedzieć, czy Earl miał jakichś wrogów. Jak mogę wskazać kogoś
palcem i powiedzieć, że był jego wrogiem? Co by było, gdybym nagle zaczęła
wymieniać nazwiska znajomych... kolegów z klubu... różnych wpływowych osób?
Przecież to okropne pytać o coś takiego. Nie uważa pan?
- Muszą o to pytać. To normalne. Prawdę mówiąc, chciałbym zadać pani
dokładnie to samo pytanie. Czy miał jakichś nieprzyjaciół?
- Obawiam się, że tak. Wielu ludzi go nie lubiło... panie Qwilleran, mogę panu
zaufać, prawda? Muszę komuś się zwierzyć. Wierzę, że nie jest pan jednym z tych
wścibskich reporterów, którzy...
- Tacy pojawiają się tylko na filmach - zapewnił ją. Był w tej chwili
ucieleśnieniem sympatii i życzliwego zainteresowania.
Zoe westchnęła ciężko.
- W środowisku artystycznym jest mnóstwo zawiści i panuje ostra konkurencja.
Właściwie nie wiem, dlaczego.
- Tak się dzieje we wszystkich środowiskach.
- W naszym jest gorzej. Może mi pan wierzyć!
- A tak konkretnie?
- No... na przykład właściciele galerii. Inne galerie uważają, że Earl podbierał
im najlepszych twórców.
- Czy to prawda?
Zoe nastroszyła się lekko.
- To oczywiste, że artyści chcą, żeby reprezentowała ich wiodąca galeria. Dzięki
temu Earl pokazywał lepsze prace, a wystawy zyskiwały lepsze recenzje.
- Co powodowało dalsze narastanie zawiści. Zoe skinęła głową.
- Poza tym Earl często musiał odrzucać prace drugorzędnych artystów, a to nie
zyskiwało mu przyjaciół. Rozpowiadali o nim niestworzone historie. Urażone ego
artysty to nie byle co. Ludzie tacy, jak Cal Halapay i Franz Buchwalter - a raczej pani
Buchwalter - sporo mówili o moim mężu w klubie i nie było to nic przyjemnego.
Właśnie dlatego Earl nigdy nie przychodził do „Pędzla i Dłuta".
- Ale jak dotąd - zauważył Qwilleran - wspomniała pani tylko o ludziach z
zewnątrz, którzy żywili nieprzychylne uczucia wobec pani męża. A co z osobami
bliskimi lub zaprzyjaźnionymi, które nie bardzo zgadzały się z Earlem?
Zoe zawahała się, popatrzyła na niego przepraszająco.
- Nie miał prawdziwych przyjaciół. Trzymał się na uboczu... to była tylko taka
poza, ale mało kto potrafił go zrozumieć.
- Istnieje jednak możliwość, że zbrodnię popełnił ktoś, kto miał klucz do galerii
lub kogo zamordowany dobrowolnie wpuścił do środka.
- Tak samo mówi Butchy.
- Czy ktoś poza panią miał jeszcze ten klucz?
- N-nie - bąknęła Zoe, grzebiąc w czeluściach torebki.
- Czy mogę czymś panią poczęstować?
- Może szklankę wody, z lodem. Trochę mi gorąco... Zmniejszył płomień na
kominku i przyniósł Zoe wodę z lodem.
- Proszę mi opowiedzieć coś o Butchy. O ile się orientuję, pani przyjaciółka jest
rzeźbiarką.
- Tak. Robi rzeźby ze spawanego metalu - rzekła Zoe bezbarwnym głosem.
- To znaczy przy użyciu palnika? To mógłby być temat dla mnie. Zdjęcie
kobiety wśród tryskających iskier zawsze dobrze wygląda w gazecie.
Zoe pokiwała z wolna głową, zastanawiając się nad tym pomysłem.
- Owszem, przydałoby się, gdyby mógł pan coś o niej napisać. Dobrze by jej to
zrobiło, w sensie psychologicznym. Niedawno przeszło jej koło nosa zamówienie
warte pięćdziesiąt tysięcy dolarów, bardzo silnie to przeżyła. Wie pan, ona prowadzi
pracownię w szkole Pennimana, a takie zamówienie miałoby dla niej prestiżowe
znaczenie.
- Jak to się stało, że je straciła?
- Spodziewała się, że zostanie jej powierzone wykonawstwo rzeźby, która ma
stanąć przed nowym centrum handlowym. Jednak nieoczekiwanie zamówienie
otrzymał Ben Riggs. Może widział pan jego rzeźby w naszej galerii?
- Czy to była słuszna decyzja?
- O, tak. Riggs jest o wiele lepszym rzeźbiarzem. Pracuje w glinie i robi odlewy
z brązu. Jednak dla Butchy to był cios. Chciałabym jej jakoś pomóc. Napisałby pan coś
o niej?
- To pani bliska przyjaciółka? - Qwilleran porównywał w myśli delikatną,
atrakcyjną Zoe z tą herod-babą, która pełniła przy niej straż w dniu zabójstwa.
- I tak, i nie. Znamy się od dzieciństwa i razem chodziłyśmy do szkoły sztuk
pięknych. Kiedy obie byłyśmy małe, właziłyśmy na drzewa i tłukłyśmy się z
chłopakami, była moją najlepszą przyjaciółką. Tylko, że ona nigdy z tego nie wyrosła.
Zawsze była mocno zbudowana jak na dziewczynę, a w dodatku zachowywała się jak
chłopak. Współczuję jej. Teraz właściwie nie mamy ze sobą zbyt wiele wspólnego -
poza wspomnieniami z dawnych czasów.
- Jak to się stało, że wtedy, w środę wieczorem, znalazła się u pani w domu?
- Zadzwoniłam do niej. To była jedyna osoba, jaka przyszła mi na myśl. Kiedy
znalazłam Earla i powiadomiłam policję, byłam kompletnie oszołomiona. Nie
wiedziałam, co robić. Potrzebowałam kogoś, na kim mogłabym się wesprzeć, więc
odezwałam się do niej. Przyjechała natychmiast, odwiozła mnie do domu i
powiedziała, że będzie się mną zajmować przez kilka dni. A teraz nie mogę się jej
pozbyć.
- Naprawdę?
- Butchy świetnie się czuje w roli mojej opiekunki. Potrzebne jej jest poczucie,
że jest komuś potrzebna. Nie ma zbyt wielu przyjaciół, a w dodatku jest raczej
uciążliwa dla tych nielicznych, których posiada.
- Co sądził o niej pani mąż?
- Nie lubił jej. Earl chciał, żebym z nią zerwała, ale to nie takie proste położyć
kres przyjaźni z kimś, kogo znało się przez całe swoje życie - zwłaszcza że przecież i
tak ciągle nasze drogi się krzyżują... Nie wiem, po co opowiadam panu takie rzeczy. To
są osobiste sprawy i na pewno pana nudzą.
- Ależ skąd. A teraz...
- Teraz muszę porozmawiać z kimś, kto jest bezinteresowny i życzliwy. Czuję
się bardzo swobodnie w pana obecności. Czy wszyscy dziennikarze są tacy?
- Zazwyczaj potrafimy słuchać.
- Dzięki panu już czuję się lepiej - Zoe poprawiła się na krześle i umilkła. Na jej
twarzy pojawił się uśmiech.
Qwilleran przygładził wąsy cybuchem fajki i uśmiechnął się w duchu.
- Cieszę się, że mogłem...
- Szuka pan materiału do swoich artykułów? - przerwała mu Zoe; to pytanie
dziwnie kontrastowało z promiennym wyrazem jej twarzy.
- Oczywiście, zawsze...
- Muszę panu opowiedzieć o niejakim Dziewiątce.
- Kto to jest Dziewiątka? - zdziwił się Qwilleran, maskując rozczarowanie
szorstkim tonem.
- Uprawia sztukę rzeczową. Ignoranci mówią, że to rzeźby ze złomu.
Tymczasem on tworzy obiekty pełne ukrytych znaczeń i nazywa je po prostu
Rzeczami.
- Widziałem je w galerii. Pamiętam kawałek rury ściekowej ze szprychami.
Zoe obdarzyła go słodkim spojrzeniem, w którym wyrzut mieszał się z
politowaniem.
- Pańskie oko nie dostroiło się jeszcze do nowoczesnej ekspresji, ale z czasem
nauczy się pan doceniać jej piękno.
Qwilleran w zakłopotaniu przygryzł wąsy. Rozentuzjazmowana Zoe opowiadała
dalej:
- Dziewiątka jest poniekąd moim protegowanym. To ja go odkryłam. W tym
mieście działa wielu utalentowanych artystów, ale z całym przekonaniem mogę
stwierdzić, że on ma coś więcej niż tylko talent. To geniusz. Powinien pan odwiedzić
jego pracownię - pochyliła się do przodu. - Chciałby pan poznać Dziewiątkę? Jestem
pewna, że uzyskałby pan świetny materiał na artykuł.
- A jak on się naprawdę nazywa?
- Dziewięć Zero Dwa Cztery Sześć Osiem Trzy - powiedziała. - A może Pięć?
Zawsze zapominam ostatnią cyfrę. W skrócie nazywamy go Dziewiątką.
- Chce pani powiedzieć, że ma numer zamiast imienia?
- Dziewiątka to buntownik - wyjaśniła. - Nie stosuje się do konwencji
społecznych.
- Nosi brodę?
- Tak. Skąd pan wie? Mówi nawet we własnym języku, ale przecież nikt nie
wymaga od geniusza, żeby był tuzinkowy, prawda? Posługiwanie się numerem
zamiast imienia i nazwiska jest jednym z przejawów protestu z jego strony. Chyba
tylko jego matka i zakład ubezpieczeń społecznych wiedzą, jak się nazywa tak
naprawdę.
Qwilleran wpatrywał się w nią z niedowierzaniem.
- A gdzie ten typ się kręci?
- Mieszka i pracuje w warsztacie na tyłach Dwunastej Ulicy, za odlewnią.
Wizyta w jego pracowni może być dla pana szokiem.
- Nie tak łatwo mną wstrząsnąć.
- Chodzi mi o to, że jego kolekcja przedmiotów znalezionych może być dla pana
bulwersująca.
- To złom?
- Nie tylko. Są tam też bardzo subtelne rzeczy. Nie mam pojęcia, skąd je bierze.
Jednak w większości to rzeczywiście złom, ale złom piękny. Jego talent do
znajdywania fascynujących obiektów jest jakby boskim darem. Jeżeli odwiedzi go
pan, proszę spróbować zrozumieć naturę jego artystycznej wizji. Dziewiątka potrafi
dostrzec piękno tam, gdzie inni widzą tylko śmieci oraz brud.
Qwilleran był zafascynowany ożywieniem, z jakim przemawiała Zoe,
przekonaniem, z jakim opowiadała o swoim odkryciu. Nie bardzo ją rozumiał, ale był
pod jej urokiem i to mu wystarczało.
- Myślę, że Dziewiątka się panu spodoba. Jest prawdziwy, jak żywioł - i na swój
sposób smutny. Chociaż może to my, pan i ja, jesteśmy smutni, bo zachowujemy się
zgodnie ze z góry ustanowionymi wzorcami. Tak jakbyśmy poruszali się w tańcu,
którego układ ustanowił apodyktyczny choreograf. A przecież taniec życia powinien
tworzyć się spontanicznie, z chwili na chwilę, i wyrażać naszą indywidualność.
Qwilleran otrząsnął się z zapatrzenia i spytał:
- Czy mogę zadać pani osobiste pytanie? Dlaczego maluje pani tak
niezrozumiale, skoro potrafi pani namalować obraz, który przedstawia konkretną
rzeczywistość, w sposób, który każdy może pojąć?
Zoe znów popatrzyła nań w ten sam sposób.
- Jest pan taki naiwny, panie Qwilleran, ale szczery, a to się liczy. Konkretną
rzeczywistość można po prostu sfotografować. Maluję w duchu dzisiejszych czasów,
epoki poszukiwań. Nie dysponujemy odpowiedziami na wszystkie pytania i dobrze o
tym wiemy. Czasem mnie samą przeraża to, co maluję, lecz moje obrazy są wyrazem
mojej wizji życia, jakim je widzę dziś. Prawdziwa sztuka jest zawsze ekspresją swoich
czasów.
- Rozumiem - chciał, żeby zabrzmiało to przekonująco, ale w gruncie rzeczy
sam nie był zbytnio przekonany.
- Kiedyś musimy porozmawiać o tym dłużej - w jej głosie brzmiała jakby
tęsknota.
- Bardzo chętnie - powiedział cicho.
Zapadło niezręczne milczenie. By je przerwać, Qwilleran zaproponował jej
papierosa.
- Rzuciłam - przypomniała mu.
- Herbatnika? Z czekoladą, podobno niezłe...
- Nie, dziękuję - westchnęła.
Wskazał obraz Moneta nad kominkiem.
- A co pani myśli o tym? Stanowił część wyposażenia.
- Gdyby to był dobry obraz, Mountclemens nie zostawiłby go w
wynajmowanym mieszkaniu - odpowiedziała dość ostrym głosem; tak szybka zmiana
nastroju zaskoczyła Qwillerana.
- Ale ramkę ma ładną - stwierdził. - Kto wytwarza ramy w Lambreth Gallery?
- Dlaczego pan pyta?
- Z ciekawości. Słyszałem, jak je zachwalano - było to kłamstwo, ale takiego
rodzaju, jaki zawsze skłaniał rozmówców do wynurzeń.
- Och... No cóż, chyba mogę panu powiedzieć. Robił je Earl. Sam, od początku
do końca, chociaż bardzo się starał, żeby nikt o tym nie wiedział. Chodziło przecież o
prestiż galerii.
- Ciężko pracował - produkował ramy, zajmował się księgowością, pełnił
obowiązki sprzedawcy.
- Tak. Kiedy ostatni raz widziałam go żywego, skarżył się na nawał pracy.
- Dlaczego nie zatrudnił kogoś do pomocy? Zoe wzruszyła ramionami i
pokręciła głową.
Nie była to zbyt wyczerpująca wypowiedź, ale Qwilleran nie nalegał.
- Czy przypomniała pani sobie coś, co mogłoby pomóc w dochodzeniu? Na
przykład coś, co pani mąż powiedział, kiedy była pani w galerii o wpół do szóstej?
- Nic ważnego. Earl pokazał mi grafiki, które właśnie przyszły, a ja mu
powiedziałam... - urwała nagle. - Rozmawiał przez telefon...
- Usłyszała pani coś niezwykłego?
- Nie słuchałam zbyt uważnie, ale teraz pamiętam, że Earl powiedział coś, co
nie miało sensu. Chodziło o kombi.
- Pani mąż miał auto z nadwoziem kombi?
- Wszyscy marszandzi mają takie. Osobiście nie znoszę tego typu samochodu.
- I co pani usłyszała?
- Nie bardzo uważałam, ale mówił coś o tym, żeby wsadzić obrazy do kombi.
Earl mówił, że samochód stoi na tyłach galerii, a potem powtórzył to jeszcze raz, z
naciskiem. Właśnie dlatego mi się to przypomniało... Wtedy nie zwróciłam uwagi, ale
teraz wydaje mi się to dziwne.
- Co w tym dziwnego?
- Nasz samochód był wtedy w warsztacie, mieli coś tam pod-regulować. Cały
czas tam jest, jeszcze go nie odebrałam. Earl odstawił wóz do warsztatu rankiem
tamtego dnia. A jednak upierał się - przez telefon - że kombi stoi na tyłach galerii, jak
gdyby ktoś po drugiej stronie się z nim spierał.
- Czy wie pani, z kim rozmawiał? - spytał Qwilleran.
- Nie, ale odniosłam wrażenie, że rozmawia z kimś, kto znajduje się daleko.
Wie pan, podczas rozmowy międzymiastowej ludzie zawsze podnoszą głos, nawet
jeżeli bardzo dobrze słychać. To taki odruch.
- Może pani mąż dopuścił się po prostu drobnego, niewinnego kłamstwa - z
jakichś przyczyn związanych z interesami.
- Nie wiem.
- A może mówił o jakimś innym samochodzie, należącym do kogoś innego.
- Naprawdę nie mam pojęcia.
- Nie zauważyła pani jakiegoś samochodu na tyłach budynku?
- Nie, wtedy weszłam od frontu i wyszłam tą samą drogą. A potem, kiedy
wróciłam o siódmej, na tyłach nie było żadnego samochodu. Myśli pan, że ta rozmowa
telefoniczna ma jakikolwiek związek z tym, co się stało?
- Nie zaszkodziłoby powiedzieć o tym policji. Proszę spróbować sobie
przypomnieć jak najwięcej.
Zoe popadła w zamyślenie.
- A tak przy okazji - rzucił Qwilleran - czy Mountclemens ma samochód?
- Nie - mruknęła.
Qwilleran przez dłuższy czas nabijał fajkę, a gdy wystukał ją o popielniczkę,
jakby w odpowiedzi na ten sygnał zza drzwi rozległ się przeciągły, tęskny skowyt.
- To Koko - powiedział Qwilleran. - Czuje się wykluczony z towarzystwa, a tego
nie lubi. Pozwoli pani, że go wpuszczę?
- Och, Kao K'o-Kung! Uwielbiam go!
Qwilleran otworzył drzwi, a kot - dokonawszy, jak zwykle, krótkiej inspekcji -
wkroczył do środka, poruszając ogonem na boki we wdzięcznych arabeskach.
Najwyraźniej spał i nie zdążył się jeszcze przeciągnąć. Wygiął grzbiet w łuk, następnie
zaś wyciągnął dwie przednie łapy przed siebie i wygiął grzbiet jeszcze bardziej. Na
koniec wyciągnął do tyłu najpierw jedną, a potem drugą tylną łapę.
- Jak tancerka, która rozgrzewa się przed występem - zauważyła Zoe.
- A chce pani zobaczyć, jak tańczy?
Zgniótł kawałek papieru i obwiązał go sznurkiem. Koko, obserwując go
uważnie, zrobił kilka kroczków w lewo, a potem w prawo, następnie stanął na tylnych
łapkach, śledząc wzrokiem papierową kulkę. Był wcieleniem gracji i rytmu, tańcząc na
puentach, skacząc, wykonując niezwykłe akrobacje w powietrzu, lądując miękko na
podłodze i skacząc znów, jeszcze wyżej.
- Nigdy nie widziałam, żeby tak się popisywał - powiedziała Zoe. - Co za pokaz!
Prawdziwy Niżyński.
- Mountclemens ma raczej intelektualne skłonności - stwierdził Qwilleran - a
ten kot spędzał jak dotąd zbyt wiele czasu na półkach z książkami. Zamierzam
poszerzyć jego zainteresowania. Przyda mu się więcej ruchu.
- Muszę zrobić kilka szkiców - sięgnęła do torebki. - Wykonuje grand
battement niczym prawdziwa baletnica.
Baletnica. Tak, baletnica. To słowo wskrzesiło w pamięci Qwillerana pewną
wizję: zagracone biuro i obraz krzywo wiszący na ścianie. Gdy widział to wnętrze po
raz drugi, zaglądając nad ramieniem policjanta, na podłodze leżały zwłoki. A gdzie
podział się obraz? Qwilleran nie pamiętał, żeby zauważył wtedy baletnicę.
- W Lambreth Gallery - zwrócił się do Zoe - był taki obraz przedstawiający
baletnicę...
- Słynny Ghirotto Earla - przytaknęła, szkicując pospiesznie. - Wie pan, że to
była tylko połowa oryginalnego płótna? Życiową ambicją Earla było odnaleźć drugą
połówkę. Sądził, że przyniesie mu ona majątek.
Qwilleran nadstawił uszu.
- Majątek?
- Gdyby połączyć obie połowy i odpowiednio odrestaurować, obraz
prawdopodobnie byłby wart sto pięćdziesiąt tysięcy dolarów.
Dziennikarz gwizdnął przez wąsy ze zdziwienia.
- Na drugiej połowie jest małpa - dodała Zoe. - W sławetnym okresie vibrato
Ghirotto malował baleriny albo małpy, ale tylko raz mu się zdarzyło zawrzeć zarówno
tancerkę, jak i małpkę w tej samej kompozycji. To było niepowtarzalne dzieło,
marzenie każdego kolekcjonera. Po wojnie płótno kupił pewien nowojorski marszand,
ale uległo ono uszkodzeniu w transporcie - zostało przedarte w środku. Kompozycja
była dwudzielna, więc importer zdecydował się oprawić każdą połowę osobno i
osobno je sprzedać. Earl kupił tę połowę z tancerką i liczył, że kiedyś natrafi na ślad
małpy.
- Sądzi pani, że właściciel małpki również starał się odszukać tancerkę?
- Możliwe. Połowa należąca do Earla była cenniejsza, bo zawierała podpis
artysty - mówiąc, cały czas poruszała szybko ołówkiem po papierze, zerkając raz po
raz to na szkic, to na kocie występy.
- Czy wielu ludzi wiedziało o tym obrazie Ghirotto?
- O tak, to była dosyć znana sprawa. Wielokrotnie proponowano mu sprzedaż
tej tancerki - nie tylko Earl liczył na odnalezienie drugiej połowy i spory zysk. Mógłby
się jej pozbyć za całkiem korzystną cenę, ale nie zamierzał zrezygnować z marzenia o
swoich stu pięćdziesięciu tysiącach. Nigdy nie stracił nadziei, że kiedyś w końcu
znajdzie tę drugą połowę z małpą.
- Czy widziała pani tę tancerkę w dniu zabójstwa? - spytał ostrożnie Qwilleran.
Zoe odłożyła ołówek i szkicownik.
- Obawiam się, że tamtego wieczora w ogóle mało co widziałam.
- Byłem na górze, węsząc, jak to reporter - oznajmił Qwilleran - i jestem raczej
pewien, że obraz zniknął.
- Zniknął!
- Kiedy byłem w galerii po raz pierwszy, obraz wisiał nad biurkiem, a teraz
pamiętam, że tej nocy, kiedy byli tam policjanci - ściana była pusta.
- Co mam robić?
- Najlepiej powiedzieć o wszystkim policji. Wygląda na to, że obraz skradziono.
Proszę im też opowiedzieć o tej rozmowie telefonicznej. Po powrocie do domu niech
pani zadzwoni do wydziału zabójstw. Pamięta pani nazwiska detektywów? Hames i
Wójcik. Zoe złożyła dłonie w zamyśleniu.
- Ten Ghirotto... Naprawdę, zupełnie o nim zapomniałam!
Rozdział dziesiąty
Gdy Zoe opuściła apartament Qwillerana - pozostawiając go z puszką kawy,
półkilogramową paczką cukru, pewną ilością śmietany, paczką papierosów i
kilogramem czekoladowych ciasteczek - zaczął zastanawiać się nad wiadomościami,
jakie uzyskał. Jej nerwowe zachowanie wskazywało na to, że ukrywała jakieś fakty.
Wyraźnie zmieszała się, kiedy spytał ją, czy ktoś jeszcze miał klucz do Lambreth
Gallery. Najwyraźniej nie powiedziała policjantom wszystkiego. W dodatku
twierdziła, że zapomniała o istnieniu obrazu na tyle cennego, że - być może - warto
było pofatygować się i popełnić morderstwo.
Poszedł na górę, aby przyrządzić kolację dla Koko. Powoli, w roztargnieniu
kroił mięso, rozmyślając nad komplikacjami w sprawie Lambretha. Czy należało
traktować poważnie wskazówkę Sandy, jakoby była to „sprawa rodzinna"? Jaki
wówczas związek z nią miałoby zniknięcie Ghirotta? A przy tym należało też brać pod
uwagę zniszczenia, jakich dokonano w galerii; Qwilleran uświadomił sobie, że
brakujący obraz podpadał pod tę samą kategorię co zniszczone dzieła: przedstawiał
kobiecą postać w skąpym odzieniu.
Otworzył kuchenne drzwi i wyjrzał na dwór. Odetchnął rześkim nocnym
powietrzem, a przy okazji i okolicznymi zapachami spotęgowanymi przez mróz. W
atmosferze czuć było smog i smród nasączonych olejem szmat palonych w narożnym
warsztacie. Poniżej rozciągało się patio - czarna dziura otoczona wysokim ceglanym
murem odcinającym światło dość odległych latarni.
Qwilleran zapalił lampę, która miała oświetlać dom od tyłu, ale słaba żarówka
rzucała tylko nikły żółty blask na schody przeciwpożarowe. Dlaczego ten facet tak
oszczędza na elektryczności? - pomyślał. Przypomniał sobie, że w schowku na szczotki
widział latarkę. Przyniósł ją - była porządna, długa, dobrze wyważona, bardzo mocna -
istne chromowane cudo. Wszystkie należące do Mountclemensa przedmioty
cechowały się najwyższą jakością: noże, garnki i patelnie... latarka również. Rzucała
mocny strumień światła na mury i powierzchnię pustego patio, na potężną drewnianą
bramę i drewniane schody przeciwpożarowe. Schodki pokryte były zamarzniętym
błotem, więc Qwilleran postanowił odłożyć dalsze zwiedzanie na następny dzień.
Może nawet zabierze tu Koko, żeby sobie pohasał.
Tego wieczora poszedł na kolację do pobliskiej włoskiej restauracji, a
brązowooka kelnerka przypomniała mu o Zoe. Wrócił do domu i grał z Koko w
pająka, a ruchy kota przypomniały mu o zaginionej tancerce. Zapalił gaz na kominku i
zabrał się do przeglądania książki o ekonomii, którą kupił na wyprzedaży w klubie
prasowym. Kolumny cyfr przywiodły mu na myśl postać artysty posługującego się
pseudonimem Dziewięć Zero Dwa Cztery Sześć Osiem Trzy - czy też może Pięć?
W niedzielę wybrał się, by odwiedzić Dziewiątkę.
Siedziba-studio artysty w dawnym warsztacie samochodowym wyglądała tak
obskurnie, jak należało się tego spodziewać. Poprzedni użytkownik niezbyt troszczył
się o budynek, teraz zaś do tego doszła jeszcze niezwykła kolekcja Dziewiątki.
Qwilleran zapukał, ale nikt mu nie odpowiedział. Wszedł do środka, zagłębiając
się w istną dżunglę miejskich odpadków. Były tam stare opony, stosy stłuczonego
szkła, betonowe płyty chodnikowe, puszki wszelkich możliwych rozmiarów, a także
drzwi i ramy okienne. Zauważył kątem oka wózek dziecięcy bez kół, sklepowego
manekina pozbawionego rąk tudzież głowy, zlew kuchenny pomalowany wewnątrz
oraz z zewnątrz na jaskrawo pomarańczowy kolor, żelazną furtkę pokrytą rdzą,
drewniany stelaż łóżka w przygnębiającym stylu z lat trzydziestych...
Wiszący pod sufitem piecyk dmuchał Qwilleranowi w twarz gorącymi
wyziewami, za to na poziomie kostek hulały paraliżująco lodowate przeciągi. Również
pod sufitem wisiał na linie zadziwiająco piękny kryształowy żyrandol.
Wreszcie Qwilleran dostrzegł też zajętego swą pracą artystę. W głębi
pomieszczenia stała Rzecz wykonana z drewnianych odpadów, strusich piór i
błyszczących kawałków blachy. Dziewiątka właśnie umocował do głowy potwora dwa
koła od wózka.
Zakręcił nimi i cofnął się; połyskujące w świetle lampy i obracające się szprychy
utworzyły dwoje oczu o złowrogim spojrzeniu.
- Dzień dobry - odezwał się Qwilleran. - Jestem przyjacielem Zoe Lambreth.
Pan jest Dziewiątką?
Rzeźbiarz najwyraźniej był w transie, jego twarz jaśniała twórczym zapałem.
Koszula i spodnie artysty były sztywne od farby i smarów, broda prosiła się o
przycięcie, a włosy dawno już nie miały do czynienia z grzebieniem. Pomimo tego
wszystkiego twórca całkiem nieźle się prezentował, miał klasyczne rysy i godną
pozazdroszczenia atletyczną sylwetkę. Spojrzał na Qwillerana, nie dostrzegając go, a
potem znów odwrócił się ku swej Rzeczy o wirujących ślepiach.
- Jaki będzie tytuł? - zainteresował się dziennikarz.
- Trzydzieści sześć - oznajmił Dziewiątka, zasłonił twarz dłońmi i rozpłakał się.
Qwilleran cierpliwie odczekał, aż artysta przyjdzie do siebie.
- Jak powstają pańskie dzieła? Jak wygląda proces twórczy?
- Żyję nimi - odpowiedział Dziewiątka. - Trzydzieści sześć jest tym, czym
jestem ja, czym będę i czym byłem. Dzień wczorajszy minął, i kogo on obchodzi? Jeśli
podpalę tę pracownię, będę żyć - w każdym płomieniu, błysku, rozbłysku, kwiecistym
rozkwicie.
- Czy pana kolekcja jest ubezpieczona?
- Jeśli jest, to jest. Jeśli nie, to nie. Wszystko jest względne. Człowiek kocha,
nienawidzi, płacze, bawi się, ale co może zrobić artysta? BUM! Tak to się dzieje. Świat
poza światem w świecie poza światem.
- To iście kosmiczna wizja - przyznał Qwilleran - ale czy publiczność naprawdę
rozumie pańskie koncepcje?
- Wysilają mózgi i próbują, ale tak to już jest, że ja wiem i pan wie, i my
wszyscy wiemy - a co wiemy? Nic!
Podekscytowany własną swadą Dziewiątka zbliżył się do dziennikarza, który
dyskretnie cofnął się o krok.
- Sprawia pan wrażenie pesymisty - zauważył Qwillerąn - ale czy odnoszone
przez pana sukcesy w Lambreth Gallery nie skłaniają pana do bardziej pozytywnej
wizji życia?
- Ciepła, lubieżna, słaba kobieta; ostrożnie! Ja mówię do niej. Ona mówi do
mnie. Rozmawiamy.
- Słyszał pan, że jej mąż nie żyje? Został zamordowany.
- Wszyscy jesteśmy martwi - stwierdził Dziewiątka. - Martwi jak klamki, gałki
do drzwi... gałki! - wrzasnął i zaczął desperacko przeszukiwać stos złomu.
- Dziękuję, że pozwolił mi pan obejrzeć swoją pracownię - rzekł Qwilleran,
kierując się ku drzwiom. Gdy mijał zawaloną najrozmaitszymi przedmiotami półkę,
dostrzegł złoty błysk. Zawołał przez ramię: - Tutaj jest gałka do drzwi, jeżeli tego pan
szuka.
Na półce leżały właściwie dwie gałki, wyglądały, jakby były zrobione z czystego
złota. Obok nich znajdowały się inne obiekty z błyszczącego metalu, a także dość
zaskakujące w tym miejscu kawałki rzeźbionej kości słoniowej oraz jadeitu, ale
Qwilleran nawet się nie zatrzymał, żeby je obejrzeć dokładniej. Wyziewy z piecyka
przyprawiały go o ból głowy, w tej chwili marzył tylko o hauście świeżego powietrza.
Miał ochotę wrócić do domu i spędzić resztę niedzieli w sposób zdrowy, normalny, w
towarzystwie kogoś, z kim można zwyczajnie rozmawiać - czyli z Koko. Stwierdził, że
coraz bardziej przywiązuje się do tego kota i będzie mu go brakowało, kiedy
Mountclemens wróci. Ciekaw był, czy Koko tak naprawdę gustował w kulturalnych
rozrywkach, jakie zapewniał mu apartament na piętrze. Czy aby rozkosze
odczytywania tytułów i obwąchiwania dawnych mistrzów są lepsze od radosnej gry w
pająka? Po czterech dniach rozgrywek wynik wynosił 471 dla kota, 409 dla człowieka.
Gdy Qwilleran wrócił do domu, spodziewając się przyjaznego, futrzanego, wesołego
powitania, czekało go rozczarowanie. Koko w hallu nie było. Poszedł więc na górę, do
mieszkania Mountclemensa, i ujrzał zamknięte drzwi. Z wewnątrz dobiegała muzyka.
Zapukał.
Minęła dłuższa chwila, nim pojawił się Mountclemens ubrany w szlafrok.
- Widzę, że pan wrócił - powiedział Qwilleran. - Chciałem tylko się upewnić, czy
kot dostał kolację.
- Jest już po przystawkach - odparł Mountclemens - a teraz delektuje się
żółtkiem jajka ugotowanym we wrzątku w charakterze pierwszego dania. Dziękuję za
opiekę nad nim. Nieźle się prezentuje i wygląda na zadowolonego.
- Dobrze bawiliśmy się razem - oznajmił Qwilleran. - Graliśmy sobie w różne
gry.
- Naprawdę? Zawsze chciałem nauczyć go Mah-jong.
- Słyszał pan, co się stało w Lambreth Gallery?
- Jeżeli się spaliła, to mają za swoje - odpowiedział krytyk. - Przy tak
przepełnionych magazynach wystarczy jedna iskra...
- Nie, nie chodzi o pożar. Zdarzyło się tam morderstwo.
- Doprawdy?
- Earl Lambreth - wyjaśnił Qwilleran. - W środę wieczorem żona znalazła jego
zwłoki, w gabinecie. Został zadźgany dłutem.
- Co za niechlujstwo! - głos Mountclemensa pobrzmiewał znudzeniem - a może
zmęczeniem; cofnął się, jakby chciał już zamknąć drzwi i zakończyć rozmowę.
- Policja nie ma żadnych podejrzanych - ciągnął Qwilleran. - Ma pan jakiś
pomysł?
Mountclemens odparł na to stanowczym tonem:
- Właśnie rozpakowuję swoje rzeczy. I zamierzam wziąć kąpiel. W tej sytuacji
naprawdę ostatnią rzeczą, jaka mnie interesuje, jest tożsamość mordercy Earla
Lambretha. - Było to całkowicie jednoznaczne zakończenie audiencji.
Qwilleran pogodził się z szorstką odprawą i zszedł na dół, przykręcając wąsa
oraz rozmyślając o tym, jak opryskliwy potrafi być Mountclemens, kiedy jest mu to na
rękę.
Jakiś czas potem wmusił w siebie oferowane przez trzeciorzędną restaurację
klopsiki, a potem przywiędłą sałatę, by wreszcie kontemplować kubek gorącej wody,
w którym pływała torebka herbaty. Mountclemens zachował się raczej niegrzecznie, a
w dodatku spotkał go niemiły zawód: Koko nie wyszedł mu na spotkanie. Wrócił do
domu w złym humorze.
Gdy miał już otworzyć drzwi westybulu, poczuł dochodzący przez dziurkę od
klucza aromat limohki, toteż nie był zaskoczony, widząc w hallu Mountclemensa.
- O, jest pan! - zawołał krytyk przyjaznym tonem. - Właśnie zszedłem na dół,
żeby zaprosić pana na filiżankę lapsang souchong oraz deser. Zadałem sobie niemało
trudu, by dostarczyć tu w stanie nienaruszonym tort Dobos, dzieło pewnej bardzo
wyrafinowanej wiedeńskiej cukierni w Nowym Jorku.
Przez chmury na niebie Qwillerana przebiły się promienie słońca; podążył na
górę w ślad za aksamitną marynarką i włoskimi tenisówkami.
Mountclemens podał herbatę i zaczął opowiadać o wystawach w Nowym
Jorku; Qwilleran tymczasem rozkoszował się jedwabistym smakiem czekolady
rozpływającej się z wolna po języku.
- A teraz zajmijmy się makabrycznymi szczegółami ponurej zbrodni -
zaproponował krytyk. - To znaczy domyślam się, że są makabryczne, bo prawdę
mówiąc, w Nowym Jorku nic o tym morderstwie nie słychać, tam bowiem
marszandów jest wielu i brak jednego nie czyni wielkiej różnicy... Pozwoli pan, że
siądę sobie przy biurku i przejrzę pocztę, kiedy będzie pan opowiadał.
Rzeczywiście, czekał na niego spory stosik dużych i małych kopert oraz
zapakowanych wydawnictw. Kładł koperty zaadresowaną stroną do dołu na blacie
biurka, opierał o nie prawą rękę, lewa zaś dokonywała cięcia nożem od papieru i
wydobywała zawartość - która następnie najczęściej ciskana była pogardliwie do
kosza.
Qwilleran opowiedział w skrócie o zabójstwie Lambretha, w taki mniej więcej
sposób, jak przedstawiono to w gazecie.
- Tak to wygląda - podsumował. - Ma pan pomysł co do motywu?
- Osobiście - rzekł Mountclemens - nigdy nie byłem w stanie pojąć kogoś, kto
morduje z zemsty. Co innego dla zysku, to jak najbardziej zrozumiałe. Tylko co, u
licha, można było zyskać, wyprawiając Earla Lambretha w zaświaty? Tego żadną
miarą pojąć nie mogę.
- Mam wrażenie, że miał kilku wrogów.
- Wszyscy marszandzi i wszyscy krytycy mają wrogów! - tę kopertę
Mountclemens przeciął wyjątkowo morderczym gestem. - W tym przypadku pierwszą
osobą, która przychodzi mi na myśl, jest ta nieszczęsna Bolton.
- Co pani spawaczka mogła mieć przeciwko Lambrethowi?
- Przez niego straciła zamówienie na pięćdziesiąt tysięcy dolarów -
przynajmniej tak ona twierdzi.
- Ma pan na myśli rzeźbę do centrum handlowego?
- Prawdę mówiąc, Lambreth wyświadczył niemałą przysługę niewinnej
publiczności, przekonując architektów, by zatrudnili innego rzeźbiarza. Spawany
metal to przejściowa moda, o której przy odrobinie szczęścia niedługo wszyscy
zapomnimy, a technikę tę uśmiercą twórcy tacy właśnie jak pani Bolton.
- Sugerowano mi, abym napisał coś o niej jako o postaci - wtrącił Qwilleran.
- Ależ tak, koniecznie, niech pan zrobi z nią wywiad - ożywił się Mountclemens
- to będzie bardzo pouczające. Niech pan włoży do tego jakieś sportowe obuwie. Jeśli
przytrafi jej się jeden z ataków furii, będzie pan musiał umykać, aby ocalić życie,
ewentualnie uchylać się przed ciskanymi odłamkami metalu.
- W sumie niezła z niej podejrzana.
- Owszem, ma motyw i odpowiedni temperament. Jednak to nie ona jest winna
tej zbrodni, mogę pana zapewnić. Nie jest w stanie niczego zrobić porządnie, a już
zwłaszcza popełnić morderstwa, co wymaga przecież niemałej dozy determinacji i
zręczności.
Qwilleran zajmował się ostatnimi okruszkami słodko-gorzkiego tortu.
- Zastanawiałem się też nad pewnym rzeźbiarzem zwanym Dziewiątką. Wie
pan coś o nim?
- Błyskotliwy, smrodliwy i nieszkodliwy - ocenił Mountclemens. - Następny
podejrzany?
- Doszła mnie sugestia, że to sprawa rodzinna.
- Pani Lambreth ma o wiele za dobry gust, by dopuścić się czegoś tak
wulgarnego jak pchnięcie dłutem. Może mogłaby kogoś zastrzelić, ale nie zadźgać.
Zastrzelić z takiego malutkiego, emaliowanego pistoletu - jakie ponoć kobiety noszą w
tych swoich przepastnych torebkach. Zawsze byłem przekonany, że wypychają je
mokrymi pieluchami, ale przecież znajdzie się tam miejsce i na pistolecik -
emaliowany, jak mówiłem, albo o rękojeści wykładanej szylkretem ze srebrnymi
inkrustacjami...
Qwilleran przerwał mu:
- A widział pan kiedyś ten portret męża, który namalowała? Jest wierny,
niczym fotografia, no i niezbyt pochlebny.
- Dziękuję losowi, który oszczędził mi tego przeżycia... Nie, panie Qwilleran.
Obawiam się, że pański morderca nie jest artystą. Doświadczenie fakturowe, jakim
byłoby wbicie tnącego narzędzia w ciało, to dla malarza wyjątkowo wstrętna wizja.
Oczywiście rzeźbiarz miałby większe wyczucie anatomii, jednak swoją nienawiść
wyładowałby w sposób bardziej akceptowany przez społeczeństwo - ugniatając
wściekle glinę, kując kamień lub znęcając się nad metalem. Na pańskim miejscu
rozejrzałbym się raczej za poirytowanym klientem, zdesperowanym konkurentem,
psychotycznym wielbicielem sztuki lub porzuconą kochanką.
- Wszystkie zdemolowane dzieła sztuki przedstawiały postaci kobiece -
zauważył Qwilleran.
Ciach! Krytyk otworzył kolejną kopertę.
- Godna pochwały konsekwencja - mruknął krytyk. - Coraz bardziej zaczynam
podejrzewać zazdrosną kochankę.
- Czy miał pan jakiekolwiek powody, by podejrzewać Earla Lambretha o
nieetyczne postępowanie w biznesie?
- Drogi panie - stwierdził Mountclemens - każdy marszand godny tego
określenia nadawałby się znakomicie na złodzieja. O ile mi wiadomo, Earl Lambreth
posługiwał się swymi zdolnościami w bardziej ortodoksyjny sposób, ale nic poza tym
nie jestem w stanie panu powiedzieć. Ech, wy, dziennikarze. Wszyscy tacy sami. Gdy
już raz wbijecie zęby w jakiegoś niusa, musicie zamęczyć go na śmierć... Jeszcze
herbatki?
Krytyk nalał lapsang ze srebrnego imbryka i powrócił do rozprawy ze swą
pocztą.
- Mam tu zaproszenie, które mogłoby pana zainteresować - oznajmił. - Miał
pan już kiedyś nieszczęście uczestniczyć w happeningu? - rzucił Qwilleranowi
kartonowe zaproszenie w kolorze magenta.
- Nie. A co to jest happening?
- Wieczór, podczas którego umiera pan z nudów, a uczestniczą w tym artyści
oraz publiczność na tyle naiwna, by zapłacić za bilet. Tym niemniej dzięki temu
zaproszeniu wejdzie pan za darmo, a może trafi się panu jakiś temat na artykuł. Może
nawet coś pana rozśmieszy? Radzę nie ubierać się zbyt elegancko.
Happening miał nawet tytuł: Ciężkie, wisi nad głową, a odbyć się miał
następnego wieczora w szkole sztuk pięknych Pennimana. Qwilleran postanowił, że
się tam wybierze.
Nim dziennikarz opuścił apartament Mountclemensa, Koko zdecydował się
poświęcić mu jednak krótką chwilę: wyłonił się zza orientalnego parawanu, rzucił
Qwilleranowi niedbałe spojrzenie, ziewnął rozdzierająco i wyszedł z pokoju.
Rozdział jedenasty
W poniedziałek rano Qwilleran zadzwonił do dyrektora szkoły Pennimana i poprosił
go o zgodę na przeprowadzenie wywiadu z wykładowcą uczelni. Dyrektor był
oczywiście zachwycony. Qwilleran od razu zorientował się po jego zachowaniu, że
facet dosłyszał bicie dzwonów i dojrzał błyskające światła rampy - czyli innymi słowy
już ostrzył sobie zęby na darmową reklamę.
Dziennikarz pojawił się na uczelni o pierwszej po południu. Wskazano mu
pracownię metaloplastyki - która mieściła się w odrębnym budynku na tyłach szkoły;
kiedyś była to wozownia majątku Pennimanów. Wnętrze sprawiało nieprzyjemne
wrażenie. Wszędzie połyskiwały ostre krawędzie i szpikulce metalowych rzeźb,
ukończonych lub nie. Qwilleran nie był w stanie tego stwierdzić. Wszystko jakby
stworzone było po to, by kaleczyć ciało i drzeć tkaniny. Pod ścianami stały wielkie
metalowe butle z gazem, kłębiły się zwoje gumowych rurek. Było też tam sporo gaśnic.
Butchy Bolton, która wyglądała imponująco w swym kombinezonie, a zarazem
śmiesznie z drobnymi falkami na włosach, siedziała samotnie, pożywiając się lunchem
z papierowej torebki.
- Proszę się poczęstować kanapką - burknęła, bezskutecznie usiłując udawać, że
wywiad dla gazety jest dla niej czymś całkiem obojętnym. - Są z szynką.
Zrobiła nieco miejsca na pokrytym azbestem warsztacie, odsuwając na bok
klamry, obcęgi, potłuczone cegły oraz klucz francuski, po czym nalała Qwilleranowi
kubek kawy, czarnej jak smoła. Jadł i pił, choć pół godziny wcześniej posilił się
obfitym lunchem. Był to jednak jeden z jego sławetnych trików: jeśli trafi się okazja,
by jeść podczas wywiadu, tym lepiej. Na pozór zdawkowa konwersacja może
wyśmienicie zastąpić formalne pytania i odpowiedzi.
Rozmawiali więc o swoich ulubionych restauracjach i o tym, jak najlepiej
przysmażyć szynkę. Następnie przeszli do zagadnienia diety oraz ćwiczeń fizycznych.
Potem zaś do techniki spawania przy użyciu acetylenu. Qwilleran gryzł wielkie
czerwone jabłko, tymczasem Butchy włożyła nakrycie głowy, gogle i skórzane
rękawice, by pokazać mu, w jaki sposób można roztopić metalowy pręt i uzyskać
równy spaw.
- Dobrze, jeśli w ciągu pierwszego semestru dzieciaki nauczą się, jak nie
podpalić samych siebie - stwierdziła.
- A dlaczego zajmuje się pani metalem - zainteresował się Qwilleran - a nie na
przykład rzeźbą w drewnie albo glinie?
Butchy popatrzyła na niego groźnie i Qwilleran nie był pewien, czy zaraz
oberwie prętem do spawania, czy uzyska tylko ciętą odpowiedź.
- Pewnie rozmawiał pan z tym całym Mountclemensem - rzekła.
- Nie. Po prostu jestem ciekaw. Chciałbym wiedzieć, to dla mnie bardzo
interesujące.
Butchy kopnęła nogę od stołu wysoko sznurowanym butem.
- Między nami mówiąc, tak jest szybciej i taniej - wyjaśniła. - Jednak w gazecie
może pan napisać, że to technika rodem z dwudziestego wieku. Odkryliśmy nowe
narzędzie rzeźbiarskie: ogień!
- Pewnie głównie interesują się tym mężczyźni.
- Nic podobnego. Wiotkie dziewczęta też się do nas zapisują.
- A czy niejaki Dziewiątka, który robi rzeźby ze złomu, też zaliczał się do pani
studentów?
Butchy spojrzała przez ramię, jakby szukając, gdzie splunąć.
- Owszem, ale nie byłam w stanie niczego go nauczyć.
- Słyszałem, że uważany jest za geniusza?
- Niektórzy sądzą, że jest geniuszem. A ja myślę, że jest hochsztaplerem.
Trudno mi zrozumieć, jakim cudem jego prace dostały się do Lambreth Galery.
- Pani Lambrett wyraża się o jego pracach bardzo pochlebnie.
Buchty sapnęła głośno przez nos, lecz nic nie powiedziała.
- Czy Earl Lambreth podzielał jej entuzjazm?
- Może. Nie wiem. Earl Lambreth nie znał się na sztuce. Udało mu się tylko
wmówić całej masie ludzi, że jest ekspertem - choć może nie powinno się mówić w ten
sposób o zmarłym.
- Przyznam - stwierdził Qwilleran - że sporo ludzi zgadza się z taką opinią.
- Pewnie, że się zgadzają, bo mam rację! Earl Lambreth był hochsztaplerem,
takim samym jak Dziewiątka. Stanowili świetną parę, próbując się wzajemnie
oszwabić - uśmiechnęła się złośliwie. - Oczywiście wszyscy wiedzą, w jaki sposób
działał Lambreth.
- Co pani ma na myśli?
- Nie wywieszał cen. Nie drukował katalogów - poza dużymi wystawami
indywidualnymi. Ponoć miało to być elementem prestiżowego wizerunku galerii.
Natomiast jeśli komuś coś się spodobało, Lambreth rzucał taką cenę, jaka wydawała
mu się stosowna. Kiedy zaś przychodziło do płacenia artystom, nie było żadnego
dowodu na to, jaką cenę tak naprawdę uzyskała galeria za ich prace.
Butchy przygładziła falujące włosy.
Qwilleran wrócił do redakcji i złożył w dziale fotografii zamówienie na zdjęcie
spawającej damy. Wystukał też na maszynie zarys wywiadu - pomijając uwagi
dotyczące Lambretha i Dziewiątki - a następnie odłożył go na bok, żeby sobie
dojrzewał. Był z siebie zadowolony i miał wrażenie, że jest na tropie - czegoś. Teraz
czas było wybrać się do muzeum, żeby sprawdzić pogłoskę o zaginionym florenckim
sztylecie, a po kolacji pójdzie na happening. Jak na poniedziałek zapowiadał się
całkiem interesujący dzień.
Muzeum zaskoczyło Qwillerana poniedziałkową ciszą. W sieni znalazł katalog
kolekcji florenckiej, z którego dowiedział się, że większość jej była szczodrą darowizną
rodziny Duxbury. Percy Duxbury był członkiem komisji administracyjnej muzeum, a
jego żona przewodniczącą zespołu zajmującego się zbieraniem funduszy na rzecz
muzeum.
W szatni, gdzie zostawił kapelusz i płaszcz, Qwilleran spytał narzeczoną Toma
LaBlanca, gdzie ma szukać kolekcji florenckiej. Sennym gestem wskazała daleki
koniec korytarza.
- Tam, ale szkoda na nią czasu.
- Być może, jednak jeszcze jej nie widziałem. Zawsze to jakiś powód, żeby ją
obejrzeć, prawda? - powiedział to przyjaznym, niedbałym tonem.
Spojrzała na niego przez pasemka długich włosów opadających jej na oczy.
- Mamy teraz wystawę współczesnych szwedzkich sreber, która jest o wiele
bardziej inspirująca.
- Dobra, zobaczę jedno i drugie.
- Nie zdąży pan. Muzeum zamyka się za godzinę - rzekła. - Te szwedzkie srebra
są naprawdę super, a wystawa kończy się w tym tygodniu.
Jak na recepcjonistkę czy szatniarkę była trochę zbyt zaangażowana w to, co
warto zwiedzić, a co nie - pomyślał Qwilleran i jego zawodowa podejrzliwość
nastawiła uszu. Poszedł prosto do Sali Florenckiej.
Darowizna Duxburych była mieszaniną obrazów, gobelinów, brązowych
reliefów, marmurowych statuetek, manuskryptów i srebrnych oraz złotych
drobiazgów zamkniętych w szklanych witrynach - niektóre z nich były zamykane na
przesuwające się drzwiczki zaopatrzone w maleńki, niemal niewidoczny zamek; inne
miały kształt szklanych kopuł, najprawdopodobniej przymocowanych na trwałe do
swych piedestałów.
Qwilleran przesunął palcem wzdłuż strony katalogu i znalazł interesujący go
obiekt: złoty sztylet, długości ośmiu cali, grawerowany, z szesnastego wieku,
przypisywany Benvenuto Celliniemu. Obejrzał dokładnie wszystkie szklane
pojemniki, odnotowując niemałą ilość solniczek, kielichów i figurek świętych - ale
sztyletu nie znalazł.
Udał się do gabinetu dyrektora i spytał o pana Farhara. Nieśmiała sekretarka w
średnim wieku powiadomiła go, że pana Farhara nie ma. Może pan Smith mógłby w
czymś pomóc? Pan Smith był głównym kuratorem muzeum.
Smith zasiadał za stołem zastawionym małymi przedmiotami z jadeitu, które
oglądał, jeden po drugim, przez szkło powiększające. Był przystojnym, ciemnowłosym
mężczyzną o ziemistej cerze i zielonych, jadeitowych oczach. Qwilleran pamiętał go w
roli Humberta Humberta, towarzysza Lolity podczas balu walentynkowego. Oczy tego
człowieka połyskiwały przebiegle i nietrudno było sobie wyobrazić, że zdolny jest do
niewyobrażalnych bezeceństw. W dodatku na imię miał John; nawet ktoś najbardziej
ufny musiałby odnieść się podejrzliwie do człowieka, mającego na imię John, a na
nazwisko Smith.
- Słyszałem - odezwał się Qwilleran - że z Sali Florenckiej zginęło cenne dzieło
sztuki.
- Skąd ta wiadomość?
- Ktoś zawiadomił o tym gazetę. Nie znam dokładnego źródła.
- To bezpodstawna plotka. Przykro mi, że tracił pan czas. Natomiast jeśli
potrzebuje pan materiału na artykuł, to nasze muzeum właśnie otrzymało od jednego
z członków swej komisji administracyjnej cenny dar, tę kolekcję przedmiotów z
jadeitu.
- Dziękuję, z przyjemnością o niej napiszę - powiedział Qwilleran - ale kiedy
indziej. Dziś interesuje mnie Florencja. A zwłaszcza grawerowany złoty sztylet
przypisywany Celliniemu, którego jakoś nie mogę znaleźć.
Smith machnął lekceważąco ręką.
- Katalog zawiera mocno optymistyczne stwierdzenie. Do naszych czasów
dotrwało bardzo niewiele prac Celliniego, no ale skoro państwo Duxbury chcą
wierzyć, że udało im się zdobyć jego dzieło, przecież nie będziemy się z nimi spierać.
- Mniejsza o artystę, chciałbym po prostu obejrzeć ten sztylet, nieważne, kto go
wykonał. Czy nie zechciałby pan przejść się ze mną i pokazać mi go?
Kurator odchylił się w fotelu i rozłożył ręce.
- No dobrze. Niech już panu będzie. Sztylet chwilowo znajduje się gdzie indziej,
nie chcemy jednak tego rozgłaszać. Mogłoby to wywołać falę kradzieży. Wie pan, takie
rzeczy się zdarzają - cały czas nie zaproponował dziennikarzowi, by ten usiadł.
- Ile jest wart?
- Wolelibyśmy tego nie określać.
- To jest miejskie muzeum - rzekł Qwilleran - toteż czytelnicy mają prawo
wiedzieć o kradzieży. Ponadto dzięki informacji w gazecie sztylet może zostać
odnaleziony. Czy powiadomiliście państwo policję?
- Nie możemy policji i gazetom zawracać głowy każdym drobiazgiem, który
gdzieś się zawieruszył.
- Kiedy zauważono jego brak? Smith zawahał się.
- Jeden ze strażników stwierdził to w swoim raporcie tydzień temu.
- I przez ten czas nic państwo nie zrobiliście?
- Rutynowy raport został przekazany panu Farharowi, ale ponieważ, jak pan
wie, dyrektor odchodzi, ma teraz wiele innych rzeczy na głowie.
- O jakiej porze dnia strażnik stwierdził brak sztyletu?
- Rano, podczas pierwszego obchodu.
- Jak często dokonuje takiego obchodu?
- Kilka razy dziennie.
- Podczas poprzedniego sztylet wciąż znajdował się w swojej witrynie?
- Tak.
- Czyli - kiedy to było?
- Poprzedniego dnia wieczorem, przed zamknięciem.
- A więc zniknął w nocy.
- Na to wygląda - John Smith miał zaciśnięte usta i odpowiadał na pytania z
wyraźną niechęcią.
- Czy stwierdzono jakieś ślady włamania do muzeum, a może ktoś ukrył się w
nim na noc?
- Nic takiego nie miało miejsca. Qwilleran dopiero się rozgrzewał.
- Inaczej mówiąc, mógł to zrobić ktoś z wewnątrz. W jaki sposób zabrano
sztylet z witryny? Czy szkło zostało stłuczone?
- Nie. Zostało zdjęte, a następnie umocowane z powrotem.
- Zdjęte?
- Tak, chodzi o szklany klosz przymocowany do postumentu.
- Pod tym samym kloszem były też inne przedmioty, prawda?
- Owszem.
- Jednak pozostały nietknięte.
- Zgadza się.
- Jak się zdejmuje taki klosz? Przyglądałem się im, ale nie mogłem na to wpaść.
- Jest dopasowany do postumentu i tak sprofilowany, że mocujące go śruby są
niewidoczne.
- Czyli - stwierdził Qwilleran - trzeba wiedzieć, jak to działa, żeby dostać się do
tych rzeczy. Tak więc sztylet musiał zostać zabrany przez kogoś, kto zna ten system; w
dodatku stało się to po godzinach otwarcia muzeum. Nadal pan twierdzi, że nie
wygląda to na robotę kogoś z wewnątrz?
- Zdecydowanie nie podoba mi się to określenie, panie Qwilleran - oznajmił
kurator. - Wścibstwo dziennikarzy bywa niezwykle uciążliwe, a nasze muzeum już
miało okazję się o tym przekonać. Zabraniam panu ogłaszać drukiem jakichkolwiek
informacji na temat tego incydentu, o ile nie uzyska pan zgody od pana Farhara.
- Wie pan, w tym kraju nie mówi się gazetom, co mają drukować, a czego nie -
zauważył Qwilleran, starając się panować nad sobą.
- Jeśli ten artykuł się ukaże - oznajmił Smith - będziemy musieli stwierdzić, że
„Daily Fluxion" jest nieodpowiedzialną gazetą goniącą za tanią sensacją. Po pierwsze,
może to być fałszywy alarm. Po drugie, może on zaowocować epidemią kradzieży.
Oraz, po trzecie, może to uniemożliwić odnalezienie sztyletu, o ile rzeczywiście został
skradziony.
- To już pozostawię mojemu redaktorowi - powiedział Qwilleran. - A tak z innej
beczki, czy po odejściu Farhara czeka pana awans?
- Jeszcze nie ogłoszono, kto będzie jego następcą - ziemista cera Smitha
przybrała teraz kolor pergaminu.
Na kolację Qwilleran wybrał się do „Artist and Model", modnego lokaliku
mieszczącego się w piwnicy. W tle grała muzyka poważna, menu było francuskie, a
ściany zawieszone dziełami sztuki. Nie można ich jednak było podziwiać, ponieważ
wewnątrz panował nastrojowy półmrok; zresztą nawet jedzenie z trudem było widać,
poza tym porcje były małe, więc niełatwo było trafić je widelcem.
Atmosfera lokalu wyraźnie sprzyjała raczej konwersacji i trzymaniu się za ręce
niż jedzeniu, toteż Qwilleran przez krótką chwilę rozczulił się nad sobą, gdy
stwierdził, że tylko on jeden przyszedł tu jeść. Ech - pomyślał - już lepiej byłoby
siedzieć w domu i zjeść kolację z Koko, a potem uciąć sobie z nim partyjkę pająka. A
zaraz potem przypomniał sobie z żalem, że i Koko go porzucił.
Zamówił ragout de boeuf Bordelaise i żeby się czymś zająć, zaczął rozmyślać na
temat złotego sztyletu. Ten cały Smith to krętacz. Zaczął od ordynarnego kłamstwa.
Nawet dziewczyna w szatni próbowała zniechęcić Qwillerana do zwiedzania Sali
Florenckiej. Kto tu kogo kryje?
Jeśli sztylet został skradziony, to dlaczego złodziej wybrał właśnie ten zabytek
włoskiego renesansu, a nie inny? Dlaczego nie czarkę czy kubek? Nie był to fant, który
drobny złodziejaszek mógłby bez trudu wymienić na gotówkę, natomiast zawodowi
złodzieje klejnotów, prawdziwi fachowcy, połaszczyliby się raczej na coś większego. A
więc ktoś pragnął tego sztyletu - powiedział sobie Qwilleran - bo był ze złota, a może
dlatego, że był piękny?
Była to nader poetyczna myśl, za co winę Qwilleran przypisał romantycznemu
nastrojowi restauracji. To skierowało jego myśli w stronę Zoe. Zastanowił się, ile
czasu powinno minąć, nim będzie wypadało zaprosić ją na kolację. Chyba jednak
wdowa, która jest przeciwniczką pogrzebów i z okazji żałoby ubiera się w spodnie z
fioletowego jedwabiu, nie będzie zbyt kurczowo trzymać się konwencji.
Wokół niego siedziały parki, rozgadane i roześmiane, ale nad całym tym
gwarem wyraźnie górował jeden kobiecy głos. Takiego perlistego śmiechu nie można
było pomylić z żadnym innym, to musiała być Sandy Halapay. Najwyraźniej znalazła
kogoś, kto zechciał zabrać ją na kolację i trochę zabawić pod nieobecność męża, który
wybrał się do Danii.
Wychodząc z lokalu, rzucił okiem w stronę jej stolika i rozpoznał
ciemnowłosego osobnika, który pochylał się w jej stronę. Był to John Smith.
Z rękami w kieszeniach płaszcza Qwilleran poszedł na piechotę do odległej o
kilka ulic szkoły Pennimana, a po jego głowie krążyły różne myśli o sztylecie
Celliniego i przebiegłych oczkach Johna Smitha - o tej flirciarze Sandy - o Calu
Halapayu w Danii - o Tomie, opryskliwym podopiecznym Halapaya - aż wreszcie
powróciły do dziewczyny Toma pracującej w muzeum - i w końcu znów do sztyletu.
Ta mentalna karuzela przyprawiła Qwillerana o lekki zawrót głowy, postanowił
więc porzucić te rozmyślania. W końcu to nie jego sprawa, podobnie zresztą jak
morderstwo Earla Lambretha. Niech policja się nad tym biedzi.
Jednak w szkole Pennimana Qwilleran natknął się na kolejne nieprzeniknione
tajemnice. Happening polegał na tym, że sala pełna była ludzi, przedmiotów,
dźwięków i zapachów, które wydawały się nie mieć żadnego celu, planu ani sensu.
Szkoła została szczodrze wyposażona przez darczyńców - pani Duxbury
należała do jej absolwentów, dzięki czemu uczelnia dysponowała między innymi
ogromną pracownią rzeźbiarską. W jednym ze swych tekstów Mountclemens pisał o
niej, że jest „wielka niczym stodoła i tak produktywna artystycznie jak stóg siana". Tu
właśnie odbywał się ów happening; studenci płacili za wstęp dolara, reszta
publiczności zaś po trzy dolary od osoby. Dochód z imprezy przeznaczono na fundusz
stypendialny.
Gdy Qwilleran znalazł się wewnątrz, w pomieszczeniu panował mrok
rozświetlany tylko punktowym światłem reflektorów przesuwającym się po ścianach.
Siedząc świetliste plamy, dojrzał północną ścianę z matowego szkła i wysoki sufit z
nieosłoniętymi dźwigarami. Ujrzał też zarys jakiegoś rusztowania.
W dole, na betonowej podłodze ustawiły się grupki ludzi w najrozmaitszym
wieku; inni przechadzali się pośród stosów wielkich, pustych pudeł z kartonu,
przeistaczających pomieszczenie w labirynt. Tekturowe wieże, pomalowane na
jaskrawe kolory, spiętrzone były niebezpiecznie wysoko i w każdej chwili groziły
zawaleniem.
Inne zagrożenia dla zwiedzających przygotowano na rusztowaniu. Przede
wszystkim zawieszono na nim na niewidocznym sznurze wielki miecz. Były tam też
pęki zielonych baloników, czerwone jabłka przywiązane za ogonki i żółte plastikowe
wiadra, nie wiadomo czym wypełnione. Ponadto na rusztowaniu ktoś zawiesił
niedbale węża ogrodowego. Na huśtawce zrobionej z liny bujała się naga dziewczyna o
długich, zielonych włosach, której zadanie polegało na rozpryskiwaniu w powietrzu
tanich perfum za pomocą pistoletu natryskowego, jakiego używa się zazwyczaj do
aplikowania środków owadobójczych. Pośrodku rusztowania, niczym złe bóstwo
przewodniczące całemu happeningowi, umieszczono Rzecz numer 36 o wirujących
oczach. Qwilleran zauważył, że rzeźba trochę się zmieniła - teraz Rzecz przyozdobiona
była koroną z gałek do drzwi, które Dziewiątka uznał za symbol śmierci.
Wkrótce rozległ się jazgot i wycie elektronicznej muzyki, a światła zaczęły
krążyć w jej rytmie, pędząc poprzez sufit lub zatrzymując się na ułamek sekundy, by
oświetlić jakąś zadartą do góry twarz.
W którymś z przebłysków światła Qwilleran rozpoznał państwa Buchwalterów,
których strój codzienny - jak mówiła Sandy - rzeczywiście był dość zbliżony do
kostiumów wieśniaczych, jakie mieli na sobie podczas balu walentynkowego.
Buchwalterowie natychmiast rozpoznali jego wąsy.
- Kiedy zacznie się happening? - spytał ich.
- Już się zaczął - stwierdziła pani Buchwalter.
- I to wszystko? Nic więcej już nie będzie?
- W miarę upływu wieczoru wydarzą się jeszcze różne rzeczy - oznajmiła.
- A jakie jest nasze zadanie w tym wszystkim?
- Może pan stać i czekać, aż coś się wydarzy - poinstruowała go - albo może pan
przyjąć rolę sprawcy wydarzeń; to zależy od pańskiej filozofii życiowej. Ja na przykład
prawdopodobnie poprzewracam trochę tych kartonów, natomiast Franz będzie
czekał, aż na niego spadną.
- Ja będę czekał, aż na mnie spadną - zapewnił Franz.
Przybywało coraz więcej ludzi, co zmusiło ich, żeby się przesunąć. Niektórzy z
gości byli śmiertelnie poważni, inni najwyraźniej rozbawieni, jeszcze inni zaś
znudzeni, ale robili dobrą minę do złej
- Co państwo o tym sądzą? - spytał Qwilleran Buchwalterów, gdy we trójkę
błądzili przez kartonowy labirynt.
- Uważamy to za ciekawy przejaw kreatywności, a rozwinięcie tematu jest
interesujące - stwierdziła pani Buchwalter. - Takie wydarzenie powinna cechować
forma, ruch, dominujący motyw, urozmaicenie, spójność - wszystko to składa się na
dobrze zaprojektowany happening. Jeśli zwróci pan uwagę na te cechy, będzie pan
miał pełniejszy odbiór całości.
- Pełniejszy odbiór całości - skinął głową Franz, zgadzając się z małżonką.
- Organizatorzy wspinają się na rusztowanie - zauważyła pani Buchwalter -
więc teraz wszystko zacznie się dziać prędzej.
W błyskach światła szalejących reflektorów Qwilleran dostrzegł trzy postacie
wchodzące po drabinie. Przewodziła im Butchy Bolton w kombinezonie, za nią zaś
wspinał się Tom LaBlanc, a następnie Dziewiątka, tak samo niechlujny jak
poprzedniego dnia w pracowni.
- Ten brodaty młodzieniec - oświeciła go pani Buchwalter - to absolwent naszej
szkoły, który odnosi niemałe sukcesy; ten drugi jeszcze studiuje. Panią Bolton chyba
pan zna. Uczy w naszej szkole. To był jej pomysł, żeby umieścić tę Rzecz o wielkich
oczach w centralnym punkcie happeningu. Prawdę mówiąc, byliśmy zaskoczeni,
ponieważ znamy jej opinię dotyczącą tego typu rzeźb. Być może chciała przez to
powiedzieć, że w dzisiejszych czasach ludzie uprawiają kult śmieci.
- Pan uczy w tej szkole, prawda? - Qwilleran zwrócił się do Franza.
- Owszem - odpowiedziała za męża pani Buchwalter. - Jest profesorem
akwareli.
- Słyszałem, że ma pan wystawę w Westside Gallery, panie Buchwalter. Czy
uważa ją pan za udaną?
- Sprzedał prawie wszystko - rzekła małżonka artysty - i to pomimo tej
zjadliwej recenzji George'a Bonifielda Mountclemensa. Wasz krytyk nie był w stanie
zrozumieć symboliki prac Franza. Kiedy mój mąż maluje żaglówki, tak naprawdę
ukazuje dążenie ludzkiej duszy do ucieczki na białych skrzydłach ku najczystszemu
błękitowi nieskazitelnego jutra... Mountclemens sprytnie się wykręcił, maskując fakt,
że nic nie zrozumiał. Uznaliśmy, że to bardzo zabawne.
- Bardzo zabawne - wtrącił artysta.
- A więc nie czuje się pan urażony taką recenzją?
- Nie. Ten człowiek ma swoje ograniczenia, tak jak my wszyscy. Rozumiemy
jego problem i odnosimy się do niego ze współczuciem - stwierdziła pani Buchwalter.
- O jakim problemie pani mówi?
- Mountclemens to sfrustrowany artysta. Rzecz jasna wie pan, że ma sztuczną
dłoń - zresztą bardzo realistycznie wykonaną - to dzieło pewnego rzeźbiarza z
Michigan. Proteza zaspokaja jego próżność, ale nie jest już w stanie malować.
- Nie miałem pojęcia, że był artystą - przyznał Qwilleran. - A jak to się stało, że
stracił rękę?
- Tego chyba nikt nie wie. To zdarzyło się przed jego przybyciem do naszego
miasta. Jednak najwyraźniej wypadek okaleczył też jego osobowość. Tym niemniej
musimy pogodzić się z jego wybrykami. Nic nie jest w stanie go powstrzymać, tak
samo jak nic nie skłoni go do opuszczenia tej wiktoriańskiej siedziby...
Krzyki i piski przerwały wypowiedź pani Buchwalter. Okazało się, że zwisający
nad głowami widzów szlauch nie znalazł się tam przypadkiem, ponieważ właśnie
opryskał wodą kilka osób.
- A co państwo sądzicie o zamordowaniu Lambretha - spytał Qwilleran. - Macie
państwo jakąś teorię?
- Nie pozwalamy naszym umysłom zajmować się takimi zagadnieniami -
odparła pani Buchwalter.
- Nie zajmujemy się takimi zagadnieniami - potwierdził mąż. Teraz rozległ się
śmiech, bo organizatorzy cisnęli w powietrze kłąb pierza i włączyli elektryczny
wentylator; biały puch zaczął wirować w powietrzu niczym płatki śniegu.
- Wygląda to na niezłą zabawę - stwierdził Qwilleran.
W chwilę później jednak zmienił zdanie, bo organizatorzy wypuścili w tłum
sporą porcję smrodliwego siarkowodoru.
- To wszystko ma symboliczne znaczenie - wyjaśniła pani Buchwalter. - Nie
musi pan się zgadzać z fatalistycznym przesłaniem, musi pan jednak przyznać, że
przemyśleli sprawę i potrafią znaleźć odpowiednią ekspresję dla swych wniosków.
Rozległy się strzały, potem okrzyki, a następnie pośród widzów zapanowało
drobne zamieszanie. Trójka na rusztowaniu zaczęła dziurawić zielone baloniki, z
których na zgromadzony tłum posypały się krakersy.
- Mam nadzieję, że nie spuszczą nam na głowy tego miecza Damoklesa - rzekł
Qwilleran.
- Podczas happeningów nigdy nie wydarza się nic tak naprawdę
niebezpiecznego - pouczyła go pani Buchwalter.
- Nie, nic niebezpiecznego - dodał pan Buchwalter.
Publiczność ożywiła się, potrącane przez nią kartonowe wieże zaczęły się walić.
Z góry spłynął deszcz konfetti, a później cały grad gumowych piłeczek, które
wysypano z plastikowego kubła. A potem...
- Krew! - rozległ się rozdzierający kobiecy głos.
Qwilleran natychmiast go rozpoznał i począł przepychać się przez tłum w tamtą
stronę.
Twarz Sandy Halapay ociekała czerwienią. Czerwone też były jej dłonie. Stała
bezradnie, a John Smith troskliwie wycierał ją swoją chusteczką. Śmiała się. Została
oblana keczupem. Qwilleran znów dołączył do Buchwalterów.
- Trochę to wymyka się spod kontroli - zauważył.
Tłum zaczął obrzucać gumowymi piłeczkami rusztowanie i organizatorów
happeningu.
Gumowe kule fruwały w powietrzu, odbijały się od rusztowania, potem od
ludzkich głów, nie czyniąc im szkody, i znów były ciskane przez rozentuzjazmowaną
publiczność. Muzyka rzęziła i jazgotała, światła zataczały obłąkańcze łuki.
- Dołożyć potworowi! - krzyknął ktoś i gumowe piłki zaczęły bombardować
Rzecz o wirujących oczach.
- Nie! - krzyknął Dziewiątka. - Przestańcie!
W błyskach światła widać było, że Rzecz zachwiała się niebezpiecznie.
- Przestańcie!
Wszyscy troje pobiegli, by uratować rzeźbę. Deski rusztowania zadudniły.
- Uwaga!
To krzyknęła dziewczyna na huśtawce.
Tłum rozbiegł się w panice. Rzecz z ogłuszającym hukiem upadła na beton. A
za nią ciało, które roztrzaskało się o podłogę.
Rozdział dwunasty
W porannym wydaniu wtorkowej „Daily Fluxion" na pierwszej stronie pojawiły się
dwa artykuły Qwillerana.
„Z muzeum miejskiego zniknął bezcenny złoty sztylet, którego autorstwo
przypisuje się Celliniemu. Jego brak stwierdził strażnik, już ponad tydzień temu, ale
nie doniesiono o tym policji, dopóki nasz reporter nie zorientował się, że ten bezcenny
skarb nie znajduje się już w Sali Florenckiej. Dyrekcja muzeum nie potrafi udzielić
satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie, skąd wzięło się to opóźnienie".
Drugi artykuł opowiadał o śmiertelnym wypadku.
„W poniedziałek wieczorem w szkole sztuk pięknych Pennimana zginął
tragicznie jeden z artystów. Miało to miejsce podczas programu z udziałem
publiczności zwanego happeningiem. Był to rzeźbiarz, znany w środowisku pod
pseudonimem Dziewięć Zero Dwa Cztery Sześć Osiem Pięć; naprawdę nazywał się
Joseph Hibber.
Hibber przebywał na wysokim rusztowaniu w zaciemnionym pomieszczeniu;
podekscytowana publiczność sprawiła, że zaistniało zagrożenie upadkiem jednego z
rekwizytów pokazu.
Naoczni świadkowie donoszą, że Hibber usiłował przytrzymać obiekt, by nie
spadł on na widzów. Najwyraźniej stracił wtedy równowagę i spadł na betonową
podłogę znajdującą się ponad osiem metrów w dole.
Pani Sadie Buchwalter, żona Franza Buchwaltera, wykładowcy uczelni, doznała
obrażeń, ponieważ uderzyła ją gałka, która oderwała się od spadającego obiektu w
chwili jego upadku. Jej obecny stan nie budzi niepokoju.
Wypadkowi przyglądało się około trzystu osób, studentów, wykładowców oraz
miłośników sztuki".
Qwilleran rzucił gazetę na kontuar w barze klubu prasowego, gdzie umówił się
z Archem Rikerem na wpół do szóstej.
- Wypadek - stwierdził - ale ktoś mógł go popchnąć.
- Wszędzie doszukujesz się zbrodni - zauważył Arch. - Jedno morderstwo nie
wystarcza ci do szczęścia?
- Nie wiesz tego co ja.
- No, to dawaj. Co to był za facet?
- Bitnik, który chyba dość lubił Zoe Lambreth. Ona też darzyła go sporą
sympatią, chociaż gdybyś zobaczył tego gościa, trudno byłoby ci uwierzyć - dzikus,
prosto z miejskiego wysypiska.
- Z kobietami nigdy nic nie wiadomo - oznajmił Arch.
- Muszę jednak przyznać, że miał coś w sobie.
- A kto miałby go popchnąć?
- No cóż, myślę o tej rzeźbiarce, Butchy Bolton. Miała swoje powody. Wygląda
na to, że Butchy była zazdrosna o przyjaźń tego bitnika z Zoe, do tego dochodziła zaś
zawiść zawodowa. Miał dużo lepsze recenzje niż ona. No i powtarzam, Butchy darzy
Zoe czymś więcej niż tylko przyjaźnią.
- Aha, to jedna z tych!
- Zoe próbowała ją odprawić - delikatnie - ale Butchy ma w sobie tyle
delikatności co buldog. Jeszcze jedna rzecz jest ciekawa: zarówno Butchy, jak i
Dziewiątka, czyli ten nieboszczyk, mieli poważny motyw, żeby ukatrupić Lambretha.
Przypuśćmy, że jedno z nich to zrobiło; czy w takim razie Butchy doszła do wniosku,
że Dziewiątka jest groźnym dla niej rywalem, jeśli chodzi o względy Zoe, i zepchnęła
go tamtej nocy z rusztowania? Wszystkie trzy znajdujące się na rusztowaniu osoby
pobiegły, żeby przytrzymać rzeźbę. To była wyśmienita okazja.
- Wygląda na to, że wiesz więcej od policjantów.
- Nie mam żadnych odpowiedzi, same pytania. Oto kolejne: kto ukradł obraz
przedstawiający baletnicę z gabinetu Earla Lambretha? W ten weekend nagle
przypomniałem sobie, że nie było go na miejscu zbrodni. Powiedziałem o tym Zoe, a
ona powiadomiła policję.
- Miałeś sporo zajęć. Nic dziwnego, że nie skończyłeś tego artykułu o Halapayu.
- Jeszcze jedno pytanie: kto ukradł sztylet z muzeum? I dlaczego tak się starają
zatuszować sprawę?
- Coś jeszcze? - spytał Arch. - Czy mogę już wracać do żony i dzieci?
- Jedź do domu. Żaden z ciebie słuchacz. Ci dwaj będą bardziej zainteresowani.
Do baru zbliżali się Odd Bunsen i podążający za nim Lodge Kendall.
- Hej, Jim - odezwał się Odd - to ty napisałeś ten kawałek o sztylecie z
muzeum?
- Tak.
- Znaleźli go. Widziałem na własne oczy i zrobiłem zdjęcia. Fotoedytor
pomyślał sobie, że ludzie będą chcieli zobaczyć, jak to cacko wygląda - po całym tym
zamieszaniu, jakie wywołałeś.
- Gdzie go znaleźli?
- W sejfie Wydziału Edukacji. Jeden z pracowników pisał artykuł o sztuce
florenckiej dla jakiegoś czasopisma, więc wyjął sztylet z witryny, żeby go sobie
obejrzeć. Potem wyjechał na jakąś konferencję, a sztylet wetknął do sejfu.
- Aha - powiedział Qwilleran. Koniuszki jego wąsów wyraźnie opadły.
- Widzisz? Na jedno pytanie już masz odpowiedź - zauważył Arch. - Jest coś
nowego w sprawie Lambretha? - spytał, zwracając się do Kendalla.
- Myśleli, że trafił im się niezły trop, ale wszystko spaliło na panewce - odparł
dziennikarz. - Policjanci znaleźli cenny obraz, który według żony Lambretha miał
zaginąć.
- Gdzie go znaleźli? - spytał Qwilleran.
- W magazynie galerii, pod literą G.
- Aha - powtórzył Qwilleran. Arch poklepał go po plecach.
- Jim, jak na detektywa to nieźle piszesz artykuły o artystach. Może byś tak się
zajął kawałkiem o Halapayu i zostawił zbrodnie policji? A ja wracam do domu.
Wyszedł, a po chwili w swoją stronę udali się też Odd Bunsen i Lodge Kendall.
Qwilleran został sam, wpatrując się niewesoło w swój sok pomidorowy.
- Może jeszcze jedną krwawą Mary bez wódki, sosu Worcestershire i bez
tabasco?
- Nie - mruknął Qwilleran.
Barman jednak nie zamierzał dać mu spokoju. Przetarł kontuar i podał
Qwilleranowi nową serwetkę. Wreszcie przemówił znów:
- Chciałby pan może obejrzeć moje portrety prezydentów? Qwilleran rzucił mu
ponure spojrzenie.
- Skończyłem Van Burena. Mam go tutaj, za barem, razem z Johnem Quincym
Adamsem.
- Nie dzisiaj. Nie jestem w nastroju.
- Nie znam nikogo innego, kto robiłby kolaże z nalepek od whiskey, w dodatku
portrety - nalegał Bruno.
- Słuchaj, możesz sobie robić mozaiki z pestek od oliwek, mało mnie to
obchodzi. Nie mam ochoty ich dzisiaj oglądać!
- Zaczyna pan się zachowywać jak Mountclemens - stwierdził Bruno.
- Zmieniłem zdanie, jednak się napiję - powiedział Qwilleran. - Szkocką
poproszę, bez niczego.
Bruno wzruszył ramionami i zaczął realizować zamówienie w zwolnionym
tempie.
- Można prędzej? - spytał Qwilleran.
Dobiegł go stłumiony dźwięk z głośników, ale nie dosłyszał słów.
- Panie Qwilleran - rzekł Bruno. - Chyba pana wzywają. Qwilleran nastawił
uszu, otarł wąsy i w paskudnym humorze podszedł do telefonu.
- Panie Qwilleran - usłyszał miękki głos - mam nadzieję, że nie przeszkadzam,
ale zastanawiałam się, czy ma pan jakieś plany na dziś wieczór?
- Nie, nie mam - odpowiedział; nastrój od razu mu się poprawił.
- To może miałby pan ochotę wpaść do mnie na kolację? Jestem w kiepskim
stanie i dobrze by mi zrobiło, gdybym porozmawiała z kimś życzliwie nastawionym.
Obiecuję, że nie będę opowiadać o moich kłopotach. Pomówimy o czymś
przyjemnym.
- Złapię taksówkę i zaraz tam będę. Przechodząc obok baru, rzucił Brunowi
dolara.
- Wypij tę szkocką za moje zdrowie.
Gdy Qwilleran wrócił do domu po spotkaniu z Zoe, było trochę po północy. Czuł się
wyśmienicie. Noc była lodowato zimna, ale nie czuł chłodu. Dał ćwierć dolara
przemarzniętemu żebrakowi, który wlekł się ulicą. Gdy otwierał zewnętrzne drzwi
numeru 26, pogwizdywał jakąś melodyjkę.
Jeszcze nim wsunął drugi klucz do zamka wewnętrznych drzwi, usłyszał skowyt
Koko po drugiej stronie.
- Ha! Mój ty zmienny przyjacielu - rzekł do kota. - A wczoraj nawet nie chciałeś
na mnie spojrzeć. Nie licz, stary, na partyjkę pająka dziś wieczorem.
Koko siedział na najniższym stopniu schodów, wyprostowany. Żadnych
umizgów. Żadnego ocierania się o nogi. Najwyraźniej miał jakąś ważną sprawę. Znów
wydał ponaglający dźwięk.
Qwilleran spojrzał na zegarek. O tej porze kot powinien już spać zwinięty w
kłębek na lodówce w apartamencie Mountclemensa. Tymczasem najwyraźniej był
rozbudzony i coś mówił - w dodatku głośno. Nie była to oburzona skarga, jaką można
było usłyszeć, kiedy spóźniała się jego kolacja, ani też awantura, jaką urządzał, gdy
posiłek w jego mniemaniu spóźniał się wprost skandalicznie. W głosie kota słychać
było desperację.
- Ciszej, Koko! Obudzisz całą ulicę - powiedział Qwilleran półgłosem.
Koko zniżył głos, ale przemawiał dalej naglącym tonem. Stał teraz na
sztywnych nogach, ocierając się o słupek balustrady.
- Co się stało, Koko? Co mi próbujesz powiedzieć?
Kot otarł się mocno o balustradę, jakby chciał wyrwać sobie włosy z boku.
Qwilleran schylił się i pogładził go po grzbiecie wygiętym w łuk; jedwabiste futro było
dziwnie szorstkie i najeżone. Gdy tylko Koko poczuł jego dotyk, dał susa, przeskakując
pięć albo sześć schodków, a potem opuścił głowę i wykręcił szyję, ocierając tył uszu o
krawędź kolejnego stopnia.
- Nie możesz wrócić do siebie? Zaraz zobaczymy.
Kot w jednej chwili znalazł się na samej górze i zatrzymał się, czekając na
Qwillerana.
- Drzwi są otwarte, Koko - szepnął Qwilleran. - Właź i idź spać.
Kot przecisnął się przez szparę w uchylonych drzwiach, Qwilleran był już w pół
drogi na dół, gdy znów usłyszał wołanie kota. Koko wyszedł i pocierał teraz
gwałtownie głową o futrynę.
- Nie możemy tak się bawić przez całą noc! Chodź do mnie. Dam ci coś do
jedzenia - Qwilleran podniósł kota i zaniósł go do swojego mieszkania, gdzie posadził
go delikatnie na sofie, jednak w tej samej chwili Koko umknął, migając białym futrem,
pędem wbiegł po schodach i znów zaczął zawodzić na ich szczycie.
Dopiero teraz Qwilleran uświadomił sobie, że jego wąsy dają mu jakiś sygnał.
Co się dzieje? Nie mówiąc już ani słowa, poszedł za kotem na górę. Zapukał w otwarte
drzwi. Nikt nie odpowiedział, więc wszedł do środka. W salonie było ciemno.
Zapalił światło; ukryte reflektory rozświetliły obrazy i inne dzieła z kolekcji
Mountclemensa. Teraz Koko umilkł, przyglądał się tylko stopom Qwillerana, które
przeszły przez salon, skierowały się do wnęki jadalnej, potem znów z niej wyszły.
Grube dywany i zasłony tłumiły dźwięk kroków. Gdy stopy znieruchomiały, Koko
stanowczym krokiem ruszył przez długi korytarz do mrocznej kuchni. Stopy poszły za
nim. Drzwi łazienki i sypialni były otwarte. Qwilleran zapalił światło w kuchni.
- Co się dzieje, ty mały diable?
Kot ocierał się o tylne drzwi prowadzące do wyjścia przeciwpożarowego.
- Jeżeli chodzi tylko o spacer, to ukręcę ci łeb. Tego chcesz? Koko wspiął się na
tylne łapy, a przednimi sięgnął do klamki.
- Nie, nigdzie nie pójdziesz. Gdzie twój współlokator? Niech on cię wyprowadza
na spacery... Poza tym na dworze jest za zimno dla kotów.
Qwilleran zgasił światło w kuchni i skierował się korytarzem do wyjścia, ale
Koko dogonił go natychmiast z gardłowym pomrukiem i rzucił mu się pod nogi.
Wąsy Qwillerana nadały kolejny sygnał. Wrócił więc do kuchni, włączył światło
i wyjął ze schowka latarkę. Nacisnął klamkę tylnych drzwi; okazało się, że nie są
zamknięte na klucz. Wydało mu się to dziwne.
Otworzył drzwi i poczuł uderzenie lodowatego powietrza. Tuż obok wyjścia był
przełącznik światła, który nacisnął palcem, jednak słaba żarówka tworzyła tylko
plamę brudnego żółtego światła na górnych stopniach. Włączył więc latarkę; silny
strumień światła przesunął się po trzech ceglanych ścianach. Zatrzymał się przez
chwilę na zamkniętej bramie. Potem zaś przesunął się przez wyłożony cegłami
dziedziniec, aż napotkał na leżące tam ciało - długą ciemną postać o chudych rękach i
nogach. George'a Bonifielda Mountclemensa.
Qwilleran ostrożnie zszedł po oblodzonych stopniach drewnianych schodów.
Poświecił na bok twarzy Mountclemensa, który leżał skulony, policzkiem do ziemi. Z
całą pewnością nie żył.
Ulica biegnąca na tyłach domu była zupełnie pusta, panowała cisza. W
powietrzu unosił się aromat limonki. Na patio zaś poruszał się tylko biały cień, tuż za
zasięgiem światła latarki. Chodził w koło. To był kot, ale zachowywał się dziwnie,
jakby odprawiał jakiś własny, tajemniczy rytuał. Z grzbietem wygiętym w łuk,
sztywnym ogonem i uszami położonymi po sobie Kao K'o-Kung chodził wciąż w koło i
w koło, i w koło.
Qwilleran złapał kota jedną ręką i wspiął się po drewnianych schodach tak
szybko, jak tylko pozwalały na to pokryte zlodowaciałą breją stopnie. Zawahał się
przez moment nad tarczą telefonu, jednak najpierw zadzwonił na policję, a dopiero
potem do dyżurnego redaktora działu miejskiego „Daily Fluxion". Potem zaś usiadł i
czekał, układając w myślach tytuły do jutrzejszej gazety.
Wkrótce na Blenheim Place pojawili się dwaj policjanci z patrolu.
- Tam się nie da wejść bezpośrednio od frontu - wyjaśnił Qwilleran. - Trzeba
wejść na górę, przejść przez jego apartament i potem w dół schodami
przeciwpożarowymi. Ewentualnie można zajechać z drugiej strony i wejść bramą od
tyłu, ale nie wiem, czy jest otwarta.
- Kto mieszka na dole od tyłu? - spytali go.
- Nikt. Zdaje się, że tamto mieszkanie służy za magazyn. Policjanci próbowali
wejść do drugiego mieszkania, ale okazało się zamknięte. Weszli więc na górę i zeszli
drewnianymi schodami na patio.
- Z początku myślałem, że spadł ze schodów, bo tu strasznie ślisko - powiedział
Qwilleran. - Ale leży o wiele za daleko od nich.
- Mamy tu chyba ranę - stwierdził któryś z policjantów. - Na pierwszy rzut oka
od noża.
W salonie na górze kot wygiął grzbiet i na sztywnych nogach zataczał
bezgłośnie coraz mniejsze kręgi.
Rozdział trzynasty
Nazajutrz po zamordowaniu Mountclemensa w „Daily Fluxion" rozmawiano tylko o
jednym. Kolejno u biurka Qwillerana zatrzymywali się przedstawiciele działu
miejskiego, działu kobiecego, działu felietonów, działu fotografii i działu sportowego.
Niespodziewaną wizytę złożył mu również szef archiwum, główny zecer oraz
windziarz.
Telefon Qwillerana dzwonił bez przerwy. Kobiety wypłakiwały mu się w
słuchawkę. Kilku anonimowych rozmówców stwierdziło, że cieszą się, bo
Mountclemens sam się o to prosił. Ktoś utrzymywał, że gazeta powinna wyznaczyć
nagrodę za schwytanie zabójcy. Aż sześć galerii chciało się dowiedzieć, kto teraz
będzie pisał recenzje z ich marcowych wystaw, skoro główny krytyk został
wyeliminowany. Zadzwonił też jakiś nudziarz albo maniak, oferując się, że wskaże
zabójcę, i został skierowany do wydziału zabójstw policji. Potem jeszcze pewna
dwunastoletnia dziewczynka zaproponowała, że obejmie zwolnioną posadę.
Był też telefon od pokojówki Sandy Halapay, odwołujący spotkanie i lunch z
Qwilleranem - bez żadnego wyjaśnienia. Tak więc w południe poszedł do klubu
prasowego z Archem Rikerem, Od-dem Bunsenem i Lodge'em Kendallem.
Zajęli czteroosobowy stolik; Qwilleran wreszcie mógł opowiedzieć im ze
wszystkimi szczegółami o całym zdarzeniu, zaczynając od dziwacznego zachowania
Koko. Mountclemens został pchnięty nożem w brzuch. Narzędzia zbrodni nie
znaleziono. Nie było śladów walki, a brama od tylnego patio była zamknięta na klucz.
- Ciało ma zostać wysłane do Milwaukee - powiadomił Qwilleran swych
słuchaczy. - Mountclemens mówił coś, że ma tam siostrę, a policja znalazła jej adres.
Zarekwirowali też taśmy z recenzjami, nad którymi pracował.
- Przeglądali też jego stare artykuły - dodał Arch - ale nie wiem, co oni
spodziewają się tam znaleźć. Facet obraził połowę artystów w tym mieście, ale to
jeszcze nie znaczy, że wszyscy są podejrzani. A może jednak są?
- Każda informacja może się przydać - wtrącił Lodge.
- Mnóstwo ludzi darzyło Mountclemensa nienawiścią. Nie tylko artyści.
Również marszandzi, pracownicy muzeum, nauczyciele, kolekcjonerzy - i
przynajmniej jeden znany mi barman - rzekł Qwilleran. - Nawet Odd miał ochotę
walnąć go aparatem w łeb.
- Centrala telefoniczna nie miała chwili spokoju - powiedział Arch. - Każdy
chce wiedzieć, kto to zrobił. Czasem wydaje mi się, że wszyscy nasi czytelnicy to
debile.
- Mountclemens nie miał w chwili zabójstwa założonej sztucznej dłoni -
zauważył Odd. - Ciekawe dlaczego.
- To mi przypomina - rzekł Qwilleran - że nieźle się wystraszyłem dziś rano.
Poszedłem na górę, do apartamentu Mountclemensa, żeby dać kotu mięso, otwieram
lodówkę, a tu na górnej półce leży ta plastikowa ręka! Podskoczyłem na metr do góry!
- A co kot sądzi o całym tym zamieszaniu?
- Jest niespokojny. Na każdy dźwięk reaguje nerwowym poruszeniem.
Trzymam go teraz u siebie. Kiedy zeszłej nocy policjanci zabrali ciało i zapanował
spokój, ułożyłem koc na sofie i próbowałem go namówić, żeby poszedł spać, ale on
tylko wciąż chodził po podłodze. Chyba krążył tak przez całą noc.
- Chciałbym wiedzieć to, co wie ten kot.
- A ja bym chciał wiedzieć - powiedział Qwilleran - co Mountclemens robił na
patio w mroźną zimową noc, ubrany w domową aksamitną marynarkę. Miał ją na
sobie - i rękawiczkę na zdrowej ręce. Ale wziął też wierzchnie okrycie. W kącie leżał
płaszcz z angielskiego tweedu. Przypuszczają, że to jego - rozmiar się zgadza, jakaś
nowojorska marka, no a w dodatku ten płaszcz to peleryna! Któż inny włożyłby na
siebie coś takiego?
- Gdzie dokładnie leżało ciało?
- W rogu dziedzińca, niedaleko tylnej bramy. Wyglądało to tak, jakby stał
plecami do muru - to znaczy bocznego muru - kiedy ktoś pchnął go nożem w brzuch.
- Trafiony prosto w aortę brzuszną - uzupełnił Lodge. - Facet nie miał cienia
szansy na przeżycie.
- Teraz będziemy musieli znaleźć nowego krytyka sztuki - rzekł Arch. - Chcesz
tę robotę, Jim?
- Kto? Ja? Zwariowałeś?
- To mi nasuwa pewną myśl - oznajmił Lodge. - Czy jest w tym mieście ktoś,
kto chciałby przejąć pracę Mountclemensa?
- Zarobki nie są aż tak wygórowane, żeby warto dla nich było ryzykować
morderstwo...
- Ale taka praca oznacza pewien prestiż - zauważył Qwilleran - poza tym jakiś
specjalista od sztuki może uznać, że oto trafia mu się okazja, by zabawić się w Pana
Boga. Krytyk może stworzyć artystę albo go zniszczyć.
- Kto miałby kwalifikacje do takiej pracy?
- Jakiś wykładowca uczelni plastycznej. Kurator muzeum. Ktoś, kto pisuje do
czasopism poświęconych sztuce.
- Musiałby umieć pisać. Większość artystów w ogóle tego nie potrafi -
stwierdził Arch. - Tylko wydaje im się, że umieją, ale to nieprawda.
- Ciekawe. Przekonamy się, kto zgłosi się na miejsce Mountclemensa.
- Coś nowego w sprawie Lambretha? - spytał ktoś.
- Policja niczego nowego nie ujawniła - powiedział Lodge.
- Wiecie, kto nadawałby się na nowego krytyka? - ożywił się Qwilleran. - W
dodatku akurat jest bezrobotny.
- Kto?
- Noel Farhar z muzeum.
- Sądzisz, że będzie zainteresowany? - spytał Arch. - Może powinienem do
niego zadzwonić.
Większość popołudnia Qwilleran spędził, znów odbierając telefony. Pod koniec
dnia uznał, że powinien zrezygnować z kolacji w klubie i zajrzeć do domu, żeby
sprawdzić, co dzieje się z Koko. Przecież teraz kot został niejako osierocony.
Tymczasem syjamczyki szczególnie potrzebują towarzystwa. Nieszczęsne zwierzę
spędziło cały dzień samotnie w apartamencie Qwillerana. Kto wie, co się dzieje w jego
kociej psychice?
Gdy wszedł do mieszkania, Koko nie było na sofie ani na fotelu, nie ujrzał futrzanego
kłębka na środku łóżka we wnęce sypialnej, nikt nie przybrał lwiej pozy na czerwonym
dywanie.
Zawołał kota po imieniu. Potem na czworakach zaczął szukać go pod różnymi
meblami. Zajrzał za zasłony i za firankę wiszącą przy wannie. Wsadził głowę do
komina.
Doszedł do wniosku, że pewnie niechcący zamknął go w jakiejś szafce albo
schowku. Jednak gorączkowe otwieranie drzwi i szuflad nie przyniosło wyniku w
postaci kota. A przecież nie mógł się nigdzie wymknąć. Drzwi były zamknięte na
klucz, nie było otwartych okien. Musi być w tym mieszkaniu. Pomyślał, że może jeśli
zabierze się do przygotowywania posiłku, kot zechce się objawić.
Poszedł do kuchni i znalazł się twarzą w twarz z Koko siedzącym na lodówce,
który spokojnie patrzył mu prosto w oczy.
- Ty bestio! - jęknął Qwilleran. - Cały czas tu byłeś? Skulony w dziwnej pozie
Koko odpowiedział krótkim miauknięciem.
- Co tam, stary? Co ci dolega?
Kot jakby z pewną irytacją zmienił pozycję. Przycupnął tak, że jego tułów
znajdował się nad twardą porcelanową powierzchnią. Jego uda sterczały niczym
płetwy na boki, a futro nad łopatkami nastroszyło się, przypominając wielki
dmuchawiec.
- Niewygodnie ci! Już rozumiem. Po kolacji pójdziemy na górę po twoją
poduszkę. Dobrze?
Koko zmrużył oba oczy. Qwilleran zaczął siekać mięso.
- Kiedy ta polędwica się skończy, będziesz musiał przestawić się na coś, na co
mnie stać - albo przenieść się do Milwaukee. Odżywiasz się lepiej niż ja.
Gdy Koko spożył swój posiłek, a Qwilleran przełknął kanapkę z salami, udali
się na górę, żeby zabrać błękitną poduszkę z lodówki w mieszkaniu Mountclemensa.
Było teraz zamknięte, ale Qwilleran nadal miał klucz wręczony mu przez krytyka
tydzień wcześniej.
Koko wszedł do środka, ociągając się, z wahaniem. Snuł się tu i tam bez celu,
obwąchał w kilku miejscach dywan, kierując się coraz bardziej w stronę rogu salonu.
Wyraźnie coś ciągnęło go do żaluzjowych drzwi. Obwąchał ich brzeg, zawiasy, listwy
żaluzji - teraz był wyraźnie zainteresowany.
- Czego szukasz, Koko?
Kot wspiął się na tylnych łapach i zaczął drapać drzwi. Potem opadł na dywan i
wpił w niego pazury.
- Chcesz wejść do tego schowka? Po co?
Koko znów energicznym ruchem podrapał dywan, co Qwilleran uznał za
wystarczająco wyraźną sugestię. Otworzył podwójne drzwi. Pewnie za dawnych
czasów ten schowek służył jako pokój do robótek ręcznych albo mały gabinet. Teraz
jednak okna były zamknięte na okiennice i cała przestrzeń wypełniona półkami, na
których w pionowych przegrodach stały obrazy. Niektóre były oprawione w ramy,
inne tylko naciągnięte na krosna. Tu i ówdzie Qwilleran dostrzegał niezrozumiałe
plamy jaskrawych barw.
Koko zaczął intensywnie węszyć, nos kota wskazywał to tę, to inną półkę, aż
wreszcie zdecydował się na jedną z przegródek. Podszedł do niej i wsunął łapę.
- Chciałbym wiedzieć, o co w tym wszystkim chodzi - powiedział Qwilleran.
Podniecony Koko miauknął. Spróbował wsunąć jedną łapę, potem drugą.
Wycofał się i otarł o nogawkę Qwillerana, po czym powrócił do wybranej przegrody.
- Pewnie chcesz, żebym ci pomógł. Co ty tam znalazłeś? - Qwilleran wyciągnął z
przegrody wypełniający ją obraz oprawiony w ramę, a Koko sięgnął łapką i wyciągnął
pazurami jakiś mały, ciemny przedmiot.
Qwilleran zabrał mu go, żeby przekonać się, co to takiego. Miękkie... lekkie...
Koko miauknął z oburzeniem.
- Wybacz - rzekł Qwilleran. - Po prostu byłem ciekaw. A więc to jest twoja
miętowa myszka! - rzucił pachnącą zabawkę kotu, który chwycił ją obiema łapami,
przewrócił się na bok i zaczął obracać tylnymi łapami. - Chodźmy już stąd - Qwilleran
wstawił obraz z powrotem na miejsce, ale najpierw rzucił na niego okiem.
Przedstawiał on senny pejzaż usiany bezgłowymi ciałami ludzkimi oraz głowami -
pozbawionymi ciał. Skrzywił się i odstawił go czym prędzej. A więc tak wyglądały
bezcenne inwestycje Mountclemensa!
Przyjrzał się też kilku innym. Jeden z obrazów przedstawiał czarne linie na
białym tle - niektóre biegły równolegle, inne przecinały się. Uniósł brwi. Było też tam
płótno pokryte szarą farbą - nic, tylko szarość i podpis w dolnym rogu. Kolejny: kula
w kolorze intensywnego fioletu na jaskrawoczerwonym tle, od którego Qwillerana
zaczęła boleć głowa.
Za to następny obraz wywołał natychmiastową reakcję jego wąsów. Niewiele
myśląc, zgarnął Koko i pobiegł na dół.
Podniósł słuchawkę telefonu i wykręcił numer, który znał już na pamięć.
- Zoe? Mówi Jim. Znalazłem tu coś, co chciałbym ci pokazać... Obraz, który cię
zainteresuje. Koko i ja poszliśmy po coś do mieszkania Mountclemensa i kot
zaprowadził mnie do schowka. Wyraźnie nalegał. Nie zgadniesz, co znaleźliśmy...
Małpę. Obraz przedstawiający małpę!... Możesz tu przyjechać?
Po kilkunastu minutach zjawiła się taksówka, a w niej Zoe. Miała na sobie futro
narzucone na sweter i spodnie. Qwilleran tymczasem zniósł obraz na dół, do swojego
mieszkania, gdzie oparł go na gzymsie kominka, zasłaniając Moneta.
- To ten! - zawołała Zoe. - Druga połowa Ghirotta Earla!
- Jesteś pewna?
- Nie ma wątpliwości, że to Ghirotto. Ten sam sposób prowadzenia pędzla,
identyczny żółtozielony kolor tła. Zwróć uwagę, że kompozycja jest źle wyważona;
małpa znajduje się za bardzo po prawej stronie, w dodatku sięga poza kadr. A zresztą
- widzisz? Tutaj jest krawędź tutu tancerki.
Wpatrywali się oboje w płótno, próbując ubrać myśli w słowa.
- Jeśli to jest brakująca połowa...
- Co to oznacza?
Zoe nagle ogarnęło przygnębienie. Usiadła i przygryzła dolną wargę. U Earla
Lambretha wydawało się to Qwilleranowi odstręczające, ale u Zoe było to urocze.
Mówiła powoli, z namysłem.
- Mountclemens wiedział, jak bardzo Earl chce zdobyć tę nieszczęsną małpę.
Był jednym z tych, którzy chcieli kupić tancerkę. Nic dziwnego, skoro znalazł drugą
część!
Qwilleran muskał wąsy kciukiem. Czy Mountclemens mógł zabić, aby zdobyć
balerinę? Jeśli to zrobił, czemu zostawił obraz w galerii? Czyżby nie mógł go znaleźć w
magazynie? A może dlatego, że?...
Znów poczuł mrowienie pod wąsami. Przypomniał sobie plotki, jakie słyszał o
Zoe i Mountclemensie.
Zoe spoglądała na swoje dłonie mocno zaciśnięte na kolanach. Jakby wyczuła
pytające spojrzenie Qwillerana, bo nagle spojrzała na niego i odezwała się:
- Nie znosiłam go! Nie znosiłam!
Qwilleran cierpliwie czekał, gotów z sympatią wysłuchać czegokolwiek, co
zechce mu powiedzieć.
- Był arogancki, skąpy, apodyktyczny - powiedziała Zoe. - Gardziłam
Mountclemensem, a jednak musiałam grać w tę grę - z oczywistych powodów.
- Oczywistych?
- Nie rozumiesz? Pisał pochlebne recenzje o moich obrazach. Gdybym go
rozgniewała, mógłby zrujnować mi karierę. I zrujnować też Earla. Co mogłam robić?
Flirtowałam, dyskretnie, jak mi się zdawało, bo takie reguły gry narzucił
Mountclemens - Zoe mięła w dłoniach torebkę, otwierając ją, zatrzaskując,
otwierając. - Tylko że potem przyszło mu do głowy, że powinnam rzucić Earla dla
niego.
- Co mu wtedy odpowiedziałaś?
- Możesz mi wierzyć, to był trudny manewr do przeprowadzenia! Powiedziałam
mu, a właściwie dałam do zrozumienia, że chętnie bym przyjęła jego propozycję, ale
jestem staroświecka i pragnę dochować wierności mężowi. Naprawdę, czułam się jak
bohaterka jednego z tych niemych filmów.
- To załatwiło sprawę?
- Niestety, nie. Dalej mnie osaczał, a ja wsiąkałam w to coraz głębiej i głębiej.
To był jakiś koszmar! Moje życie było nieustającym pasmem kłamstw.
- Czy twój mąż wiedział, co się dzieje? Zoe westchnęła.
- Przez dłuższy czas niczego się nie domyślał. Earl zawsze był tak zajęty swoimi
własnymi problemami, że na wszystko inne był ślepy i głuchy. W końcu jednak
usłyszał plotki i urządził straszliwą scenę. Wreszcie udało mi się go przekonać, że
znalazłam się w sytuacji bez wyjścia - przez dłuższy czas bawiła się w milczeniu
zamknięciem torebki. - Wiesz - powiedziała słabym głosem - byłam Earlowi
potrzebna. Nie byliśmy już ze sobą blisko, jeśli wiesz, co mam na myśli. Ja w
małżeństwie czułam się bezpieczniej, a Earl trzymał się mnie, bo odnosiłam sukcesy.
On sam był urodzonym nieudacznikiem. Jedyne, co mu się kiedykolwiek powiodło, to
fakt, że dzięki szczęśliwemu przypadkowi znalazł tę połówkę Ghirotta. Odtąd jego
życiową ambicją było odnalezienie drugiej połowy i zdobycie bogactwa.
- Chyba nie sądzisz, że to Mountclemens zabił twojego męża?
Zoe popatrzyła na niego bezradnie.
- Nie wiem. Po prostu nie wiem. Nie posunąłby się do czegoś aż tak
drastycznego tylko po to, żeby mnie zdobyć. Jestem tego pewna! W jego miłości do
mnie nie było aż tyle pasji, nie był do tego zdolny. Ale kto wie, może aby upiec dwie
pieczenie na jednym rożnie, zdobyć mnie, a zarazem drugą połowę Ghirotta...
Qwilleran uznał w duchu, że to niemało... ale głośno powiedział:
- Mountclemens pasjonował się sztuką.
- Dla niego to była tylko forma bogactwa, które ciułał i gromadził. Nie chciał się
z nikim dzielić, nikt nie oglądał jego skarbów. Nie chciał nawet, żeby ludzie o nich
wiedzieli.
- Ale skąd brał forsę, żeby je kupować? Z całą pewnością nie z honorariów za
recenzje dla „Daily Fluxion".
Zoe nie odpowiedziała, jakby zapadła się w fotelu.
- Jestem zmęczona - powiedziała. - Chcę wrócić do domu. Nie miałam zamiaru
opowiadać ci takich rzeczy.
- Nic nie szkodzi. Wszystko będzie dobrze - zapewnił ją Qwilleran. - Wezwę ci
taksówkę.
- Dziękuję, jesteś taki wyrozumiały.
- Cieszę się, że masz do mnie zaufanie. Zoe znów przygryzła usta.
- Czuję, że mogę ci to powiedzieć: kiedy Earl został zabity, czułam raczej lęk niż
żal. Bałam się Mountclemensa i tego, co może zdarzyć się dalej. Teraz, gdy już nie
muszę się go obawiać, właściwie tylko się cieszę.
Qwilleran spoglądał przez chwilę w ślad za taksówką Zoe znikającą w
ciemnościach. Zastanawiał się, czy od samego początku podejrzewała
Mountclemensa. Czy to właśnie krytyk był jednym z nieprzyjaciół Earla - jedną z tych
„wpływowych osób", które obawiała się wymienić w rozmowie z policją? Z drugiej
strony człowiek taki jak Mountclemens - który miał tak wiele do stracenia i tak bardzo
cenił sobie wygodne życie - czy ktoś taki posunąłby się do morderstwa, stawiając
wszystko na jedną kartę, by zdobyć kobietę i cenny obraz za jednym zamachem?
Qwilleranowi jakoś nie mieściło się to w głowie.
Pomyślał nagle o obrazie stojącym na kominku. Co z nim się teraz stanie?
Razem z rysunkami Rembrandta i obrazem van Gogha małpa Ghirotta dostanie się
jakiejś pani z Milwaukee. Prawdopodobnie nawet nie będzie potrafiła zorientować się
w jej wartości. Pewnie skrzywi się na widok takiego paskudztwa. Jak łatwo byłoby...
Pewien pomysł zaczął kłuć się w jego myślach. „Zatrzymać go... nic nikomu nie
mówić... dać go Zoe".
Wrócił do mieszkania i przyjrzał się małpie. Przed płótnem siedział Kao K'o-
Kung, wyprostowany niczym strażnik, i spoglądał na Qwillerana z wyrzutem.
- No dobra. Wygrałeś - oświadczył dziennikarz. - Powiadomię o nim policję.
Rozdział czternasty
W czwartek rano Qwilleran zadzwonił do Lodge'a Kendalla, który dyżurował w pokoju
prasowym komendy głównej policji.
- Mam trochę nowych informacji na temat Lambretha i Mountclemensa. Może
byś sprowadził facetów z wydziału zabójstw na lunch do klubu?
- Raczej na kolację. Hames i Wójcik pracują wieczorami.
- Sądzisz, że będą chcieli rozmawiać o sprawie?
- Och, na pewno. Zwłaszcza Hames. To taki wyluzowany typ. Ale nie wolno go
nie doceniać. Ma umysł jak komputer.
- Dobra, będę w klubie wcześniej i zajmę jakiś odosobniony stolik na górze. O
szóstej może być?
- Powiedzmy piętnaście po szóstej. Nic nie obiecuję, ale spróbuję ich
sprowadzić.
Qwilleran zapisał godzinę w kalendarzu leżącym na biurku i zaczął zastanawiać
się, nad czym by tu popracować. Naostrzył kilka ołówków, posprzątał na biurku,
uzupełnił zapas kleju, wyrównał krzywo leżącą ryzę papieru maszynowego... Sięgnął
po szkic artykułu o Butchy Bolton i odłożył go z powrotem. Nie ma pośpiechu, dział
fotografii nie dostarczył jeszcze żadnych zdjęć, którymi można by zilustrować tekst.
Bez większego trudu znalazł podobne, jakże słuszne uzasadnienia, by przełożyć na
potem również inne czekające go zadania.
Po prostu nie był w nastroju do pracy. Nie mógł przestać zastanawiać się, jak
„Daily Fluxion" zachowa się w sytuacji, gdy okaże się, że mordercą był jeden z jej
pracowników - w dodatku działu kultury! Już sobie wyobrażał, jakie zamieszanie
zapanuje, jeśli policja udowodni, że to Mountclemens winny był zamordowania
Lambretha... Nietrudno też się domyślić, że konkurencyjna gazeta z radością rzuci się
na taki skandal... Nie, to nie do pomyślenia. Dziennikarze piszą o morderstwach, ale
ich nie popełniają.
Qwilleran zdążył polubić Mountclemensa. Facet był wspaniałym gospodarzem,
świetnie pisał, był bezwstydnym egoistą, wielbicielem kotów, nieustraszonym
krytykiem, skąpił na żarówkach elektrycznych, miał sentyment do starych domów i
ogólnie rzecz biorąc, należało go określić jako osobnika nietuzinkowego. Także
nieprzewidywalnego - w jednej chwili potrafił być oschły, zaraz potem serdeczny - jak
tamtej nocy, kiedy dowiedział się o zamordowaniu Lambretha.
Dziennikarz zerknął na kalendarz. Przed szóstą piętnaście nie miał nic do
roboty. Szósta piętnaście... o tej godzinie zatrzymał się zegar dla Earla Lambretha.
Szósta piętnaście? Qwilleran poczuł mrowienie pod wąsem. Szósta piętnaście! To
znaczy, że Mountclemens miał alibi!
Było dwadzieścia po szóstej, gdy reporter policyjny pojawił się w klubie razem z
dwoma oficerami z wydziału zabójstw - jowialnym Hamesem i konkretnym,
rzeczowym Wójcikiem.
Pierwszy odezwał się Hames:
- To pan jest ten facet od kota, który umie czytać?
- On nie tylko umie czytać - poprawił go Qwilleran - potrafi również czytać
wspak. Niech pan się nie śmieje. Kiedy dorośnie, wyślę go do akademii FBI i kto wie,
czy nie odbierze panu pracy.
- Mógłby całkiem nieźle sobie radzić. Koty z natury są strasznie wścibskie.
Moje dzieciaki mają kota, który wszędzie pakuje nos. Byłby z niego niezły gliniarz...
albo niezły dziennikarz - Hames pochylił się nad menu. - Nim złożę zamówienie: kto
płaci za tę kolację? „Daily Fluxion" czy też stróże porządku publicznego ze swych
głodowych pensji?
- Kendall powiedział, że chce pan porozmawiać o tych artystycznych
morderstwach - zagaił Wójcik.
- Natrafiłem na kilka nowych faktów. Opowiedzieć od razu czy najpierw
panowie zamówią?
- Od razu, od razu.
- Otóż sprawy mają się tak: stałem się czymś w rodzaju powiernika żony
zamordowanego Lambretha i dowiedziałem się od niej tego i owego zeszłej nocy - po
tym, jak odkryłem w apartamencie Mountclemensa coś niezwykłego.
- A co pan tam robił?
- Szukałem kociej zabawki. Chodzi o starą skarpetę wypełnioną suszoną miętą.
Odchodził od zmysłów, bo nie mógł jej znaleźć.
- Nasz kot też dostaje świra od kocimiętki - wtrącił Hames.
- To nie była kocimiętka, tylko suszone liście mięty, którą Mountclemens
specjalnie w tym celu hodował w doniczce na parapecie.
- Na jedno wychodzi - stwierdził Hames. - Kocimiętka należy do tej samej
rodziny co mięta.
- A co takiego niezwykłego pan tam znalazł? - spytał Wójcik.
- Obraz przedstawiający małpę, który z czymś mi się kojarzył. Zadzwoniłem do
pani Lambreth, która przyjechała i zidentyfikowała go.
- Na obrazie była małpa? I co z tego?
- To, że obraz ten wiąże się z innym, przedstawiającym baletni-cę, a
namalowanym przez Ghirotta i znajdującym się w Lambreth Gallery.
- Mamy taką tancerkę Ghirotta u nas w domu - oznajmił Hames. - Żona kupiła
ją za czternaście dolarów i dziewięćdziesiąt pięć centów u Searsa.
- Ghirotto namalował mnóstwo tancerek - wyjaśniał cierpliwie Qwilleran - a
reprodukcje są dość popularne. Jednak ten obraz jest jedyny w swoim rodzaju.
Właściwie to tylko połowa obrazu. Płótno zostało rozdarte na pół i obie połówki
sprzedano osobno. Lambreth był właścicielem tej połowy, na której widniał podpis
malarza, i desperacko poszukiwał drugiej, z małpą. Po złączeniu i odrestaurowaniu
obie połówki byłyby warte sto pięćdziesiąt tysięcy dolarów.
- W dzisiejszych czasach dzieła sztuki osiągają obłędne ceny - zauważył Hames.
- Czy ktoś chce bułeczki z makiem?
- I odnalazł pan brakującą połowę... - podjął Wójcik.
- W schowku przylegającym do salonu Mountclemensa.
- W schowku? Widzę, że przeprowadził pan dokładne przeszukanie.
Wąsy Qwillerana najeżyły się z oburzenia. Przygładził je.
- Szukałem zabawki kota...
- Nieważne, nieważne. Więc wygląda na to, że Mountclemens zabił faceta, żeby
dostać w swoje ręce obrazek panienki w krótkiej spódniczce. Co jeszcze pan wie?
Poirytowany lekceważącym tonem Wójcika Qwilleran nagle poczuł, że
odechciało mu się współpracy z policją. Niech sami sobie szukają tropów... Z pewną
niechęcią oznajmił:
- Mountclemens podobno umizgiwał się do pani Lambreth.
- Ona to panu powiedziała? Qwilleran skinął głową.
- Wszystkie kobiety tak mówią. Czy ona była zainteresowana
Mountclemensem?
Qwilleran potrząsnął głową.
- Jasna sprawa! - ucieszył się rubaszny Hames. - Ten łajdak wrócił do domu i
popełnił harakiri na tyłach budynku, po czym połknął nóż, żeby ukryć dowód
samobójstwa i rzucić podejrzenie na nieszczęsną wdowę. Czy ktoś może podać mi
masło?
Wójcik rzucił partnerowi gniewne spojrzenie.
- Tym niemniej - stwierdził chłodno Qwilleran - mam alibi dla Mountclemensa
- przerwał i czekał na reakcję.
Kendall wpatrywał się w niego, czekając na dalszy ciąg; Wójcik bawił się
łyżeczką, a Hames smarował bułkę masłem.
- Lambreth został zamordowany o szóstej piętnaście - ciągnął Qwilleran -
przynajmniej tak wskazuje elektryczny zegar, który zatrzymał się o tej godzinie.
Tymczasem Mountclemens wyleciał o trzeciej do Nowego Jorku. Sam odebrałem jego
bilet.
- Bilet mógł pan odebrać - zauważył Hames - ale czy ma pan pewność, że facet
się nim posłużył? Mógł zmienić rezerwację i polecieć samolotem o siódmej,
zamordowawszy uprzednio Lambretha o szóstej piętnaście... Swoją drogą to zabawne,
że zegar zatrzymał się akurat wtedy. Nie był uszkodzony, po prostu ktoś wyciągnął
wtyczkę z kontaktu w ścianie. Tak jakby morderca dołożył starań, by zainscenizować
ślady walki, przy okazji kładąc troskliwie zegar na podłodze i odłączając go od prądu,
czyli wskazując nam w ten sposób dokładną godzinę. Gdyby tam naprawdę odbyła się
walka, a zegar przypadkiem spadł na podłogę, prawdopodobnie zostałby uszkodzony,
a w przeciwnym wypadku chodziłby dalej - chyba że upadając, wyciągnąłby za sobą
wtyczkę. Tym niemniej, biorąc pod uwagę pozycję biurka i lokalizację gniazdka w
ścianie oraz miejsce, gdzie znaleziono zegar - jest mocno wątpliwe, by wyciągnięcie
wtyczki z kontaktu mogło nastąpić przypadkowo. Wychodzi więc na to, że morderca z
rozmysłem oznaczył godzinę zbrodni właśnie za pomocą tego zegara i w ten sposób w
swym mniemaniu zapewnił sobie alibi, po czym wsiadł do późniejszego samolotu...
wszystko to oczywiście ma sens tylko przy założeniu, że pański krytyk, któremu
wystarał się pan o bilet na godzinę trzecią, rzeczywiście był zabójcą.
- Sprawdzimy w rejestrach lotniczych - powiedział Wójcik. Kiedy detektywi
sobie już poszli, Qwilleran i Kendall wzięli jeszcze po kubku kawy.
- Mówiłeś, że ten Hames ma umysł jak komputer? Chyba raczej jak betoniarka.
- Wiesz co - odpowiedział Kendall - on chyba ma rację. Założę się, że
Mountclemens specjalnie prosił cię o odebranie tego biletu, żebyś zapamiętał, że
wylatuje o trzeciej. A potem bilet przebukował. Lambreth przecież bez problemu
wpuściłby go do galerii po godzinach, a Mountclemens kompletnie go zaskoczył.
- Przecież miał tylko jedną rękę.
- Ale był wysoki. Stanął za Lambrethem, przydusił go prawym
przedramieniem, a lewą, zdrową ręką dźgnął faceta dłutem. Potem narobił tam
rozgardiaszu, odłączył zegar, uszkodził kilka obrazów, żeby zostawić fałszywe tropy, a
potem pojechał na lotnisko, żeby o siódmej wsiąść do samolotu.
Qwilleran pokręcił głową.
- Nie potrafię sobie wyobrazić Mountclemensa z dłutem w ręku.
- Masz lepszą teorię?
- Pracuję nad tym, jeszcze nic konkretnego nie mam. Może jednak udałoby się
wyjaśnić wszystkie trzy morderstwa... Co masz w tej paczce?
- Zarekwirowane przez policję taśmy. Nic na nich nie ma, tylko jakaś recenzja.
Przyda ci się na coś?
- Dam je Archowi - rzekł Qwilleran. - Może napiszę jakiś nekrolog, który będzie
towarzyszył ostatniemu artykułowi Mountclemensa.
- Lepiej uważaj. Kto wie, czy nie będziesz pisał nekrologu mordercy - poradził
mu Kendall.
Wąsy Qwillerana jednak uparcie buntowały się przeciwko temu stwierdzeniu.
- Coś mi mówi, że Mountclemens jednak siedział o trzeciej w tym samolocie.
Gdy Qwilleran wrócił do domu z taśmami pod pachą, dochodziła już ósma i
Koko powitał go niecierpliwym zgiełkiem. Wyraźnie nie odpowiadał mu nieregularny
tryb życia dziennikarza.
- Gdybyś nauczył się mówić, nie musiałbym przesiadywać tyle w klubie -
wyjaśnił mu Qwilleran - i dostawałbyś kolację punktualnie o tej samej porze.
Koko przesunął prawą łapą za uchem, a potem liznął dwukrotnie swoją lewą
łopatkę.
Qwilleran zrozumiał to przesłanie.
- No tak, rzeczywiście umiesz mówić. Tylko ja jestem nie dość bystry, żeby cię
zrozumieć.
Po kolacji kot i człowiek udali się na górę, by skorzystać z dyktafonu stojącego
na biurku krytyka. Qwilleran założył szpule. Ostry głos zmarłego George'a Bonifielda
Mountclemensa - jeszcze bardziej nosowy niż w naturze z powodu zniekształceń
wywołanych przez magnetofon - wypełnił pokój:
„Do publikacji w niedzielę, 8 marca: W tym tygodniu doszły nas wieści, że
poważni kolekcjonerzy sztuki nowoczesnej w tajemnicy skupują wszystkie dostępne
dzieła słynnego włoskiego malarza Scrano. Z powodu złego stanu zdrowia artysta,
który od dwudziestu lat wiedzie żywot samotnika pośród wzgórz Umbrii, nie jest już
w stanie tworzyć dzieł, które zyskały mu opinię prawdziwego mistrza naszych czasów.
Jak twierdzi jego nowojorski agent, ostatnie prace Scrano są właśnie w drodze
do Stanów Zjednoczonych i należy się spodziewać, że ich ceny wzrosną. Posiadam w
mojej skromnej kolekcji mały obraz tego artysty powstały w roku 1958 i proponowano
mi za niego cenę dwudziestokrotnie wyższą od oryginalnej. Nie muszę mówić, że nie
zamierzam się go pozbyć".
Tutaj nastąpiła pauza, przez dłuższą chwilę taśma przesuwała się z cichym
szumem. Potem znów rozległ się głos, który polecił nieco swobodniejszym tonem:
„Poprawka! Redakcja, usunąć ostatnie dwa zdania".
Kolejna pauza, a potem:
„W naszym mieście prace Scrano można nabyć w Lambreth Gallery; jak nam
donoszą, wkrótce galeria ta znów otworzy swe podwoje. Czytelnicy pamiętają
zapewne, że została zamknięta w wyniku tragedii, która miała miejsce 25 lutego.
Świat artystyczny... poprawka: Lokalne środowisko artystyczne poniosło dotkliwą
stratę... wraz z odejściem wpływowej i szanowanej postaci, jaką był Earl Lambreth.
Obrazy Scrano nic nie straciły na swej świeżości pomimo upływu lat i choroby
twórcy. Stanowią one kombinację techniki malarskiej dawnych mistrzów,
młodzieńczej jurności, wglądu godnego mędrca, ekspresji... "
Koko siedział na biurku, przyglądając się z zafascynowaniem kręcącym się
szpulom i wtórując nagranemu głosowi cichym, gardłowym pomrukiwaniem.
- Poznajesz, kto to mówi? - spytał Qwilleran. Na nim także dźwięk ostatnich
słów Mountclemensa zrobił wrażenie. Ze smutkiem i w zamyśleniu przygładził wąsy.
Kiedy Qwilleran cofał taśmę, Koko opuścił głowę i zaczął ocierać się szczęką o
kant magnetofonu.
- Kto go zabił, Koko? Powinieneś wiedzieć, przecież podobno masz szósty
zmysł.
Kot usiadł prosto na biurku z przednimi łapami blisko tułowia i począł
wpatrywać się w Qwillerana. Jego oczy nie były już niebieskie, były wielkimi,
czarnymi źrenicami. Ledwo dostrzegalnie poruszył głową.
- No już, mów. Przecież musisz wiedzieć. Koko zamknął oczy i wydał z siebie
cichy skrzek.
- Przecież na pewno widziałeś! Naprawdę, mogłeś widzieć przez okno. Koty
chyba widzą w ciemnościach, o ile się nie mylę?
Kot poruszył uszami, jednym do przodu, a drugim do tyłu - i zeskoczył na
podłogę. Qwilleran przyglądał się, jak przez chwilę zwierzak krążył po pokoju -
najpierw pozornie bez celu - zajrzał pod jakiś fotel, potem pod szafkę, obwąchał zimny
i czarny kominek, ostrożnie dotknął łapką przewodu elektrycznego. Potem opuścił
głowę, wyciągnął ją do przodu i ruszył zygzakiem przez korytarz w stronę kuchni.
Qwilleran poszedł za nim.
Przy drzwiach sypialni Koko zatrzymał się na moment i pociągnął nosem. Na
progu kuchni zatrzymał się nagle i mruknął coś do siebie gardłowo. Następnie
zawrócił aż do gobelinu, który zakrywał większość ściany znajdującej się naprzeciwko
drzwi sypialni. Tkanina przedstawiała królewskie polowanie z końmi, sokołami,
psami i drobną zwierzyną. Gobelin był stary, a w korytarzu panował półmrok, więc
postacie były ledwo widoczne, jednak Koko czemuś zainteresował się królikami i
dzikim ptactwem w rogu kompozycji. Ciekawe - pomyślał Qwilleran - czy koty
rzeczywiście potrafią wyczuć, co zostało przedstawione na jakimś obrazie?
Koko dotknął tkaniny łapką. Przysiadł na tylnych łapach i przez chwilę
przesuwał głową na boki, jak kobra. Potem opadł na czworaki i zaczął obwąchiwać
dolną krawędź gobelinu w miejscu, gdzie dotykała podłogi.
- Tam z tyłu coś jest? - zdziwił się Qwilleran. Uniósł róg ciężkiej tkaniny i ujrzał
tylko gładką ścianę, ale Koko wydał radosny okrzyk. Qwilleran uniósł gobelin nieco
wyżej, a kot wepchnął się tam czym prędzej, głośno oznajmiając swój zachwyt. -
Zaczekaj no chwilę.
Qwilleran poszedł po latarkę i rozświetlił mrok między gobelinem a ścianą.
Ujrzał futrynę jakichś drzwi; tam właśnie Koko ocierał się, węszył i wydawał
podekscytowane pomruki.
Qwilleran poszedł w jego ślady, przeciskając się nie bez trudu między ciężką
tkaniną a ścianą, aż dotarł do zamkniętych na zasuwę drzwi. Otworzył ją bez trudu, a
za otwartymi drzwiami jego oczom ukazały się wąskie schodki. Skręcały ostro,
prowadząc na parter, gdzie kończyły się na kolejnych drzwiach. Pewnie kiedyś były to
schody kuchenne.
Znajdował się tam przełącznik światła, ale nie zapaliła się żadna żarówka, co
Qwillerana akurat wcale nie zdziwiło. Zszedł ostrożnie, przyświecając sobie latarką.
Jeśli to była droga do mieszkania na tyłach - którego krytyk, jak twierdził, używał w
charakterze składziku - nie sposób było zgadnąć, jakie skarby mogły się tam skrywać.
Koko był już na dole, czekał niecierpliwie. Qwilleran wziął go na ręce i otworzył
drzwi.
Znalazł się w obszernej, staromodnej kuchni. Okna zamknięte były na
okiennice, a w powietrzu unosił się zapach stęchlizny. Tym niemniej w pokoju było
ciepło. Wyposażono go raczej jak pracownic niż jak kuchnię. Były tam sztalugi, stół,
krzesło i prycz w kącie. Na podłodze stały nieoprawione płótna, odwrócone do ściany.
Jedne z drzwi prowadziły na patio. Drugie do jadalni znajdującej się bliżej
frontu. Qwilleran przesunął promieniem latarki po marmurowym kominku i
ozdobnym kredensie wbudowanym w ścianę. Poza tym w pomieszczeniu było pusto.
Koko próbował mu się wyrwać, ale wszędzie było pełno kurzu, więc Qwilleran
trzymał go mocno. Postanowił rozejrzeć się jeszcze po kuchni.
Jeden z obrazów stał obok zlewu, oparty o półki. Przedstawiał robota z
błękitnej stali na rdzawoczerwonym tle, niepokojąco realistycznego. U dołu widniał
podpis: „O. Narx". Blaszana postać sprawiała wrażenie trójwymiarowej, powierzchnia
robota miała połysk i fakturę prawdziwego metalu. Dzieło pokryte było kurzem.
Qwilleran słyszał kiedyś, że stare domy wytwarzają swój własny kurz.
Na kuchennym stole poplamionym farbami w różnych kolorach stał słoik z
pędzlami, obok leżała szpachla do skrobania palety i kilka zgniecionych tubek.
Sztalugi ustawiono obok okna. Można było na nich podziwiać kolejną mechaniczną
postać w groźnej pozie, o kwadratowej głowie. Obraz był nieukończony, a ponadto
ktoś go przekreślił pędzlem umaczanym w białej farbie.
Koko kręcił się i skwierczał, coraz trudniej go było utrzymać, więc Qwilleran
postanowił:
- Wracamy na górę. Tutaj nie ma nic prócz kurzu. Zamknął drzwi na zasuwę,
przecisnął się pod gobelinem i przemówił do kota:
- Fałszywy alarm, Koko. Tracisz wyczucie. Tam na dole nie ma żadnych tropów.
Kao K'o-Kung obdarzył go miażdżąco pogardliwym spojrzeniem, odwrócił się
tyłem i rozpoczął intensywną toaletę.
Rozdział piętnasty
W piątek rano Qwilleran siadł do maszyny i począł wpatrywać się w rząd klawiszy: q-
w-e-r-t-y-u-i-o-p. Nienawidził tego słowa: „qwertyuiop"; oznaczało ono bowiem, że
jest w kropce, że właśnie powinien pisać doskonały, błyskotliwy tekst, lecz w głowie
nie ma ani jednego pomysłu.
Minęły trzy dni, odkąd znalazł leżące na patio ciało Mountclemensa. Cztery,
odkąd Dziewiątka spadł z rusztowania. Dziewięć dni upłynęło od zamordowania Earla
Lambretha.
Wąsy Qwillerana wciąż wysyłały mu jakieś niejasne sygnały. Dawały mu do
zrozumienia, że te trzy zgony są powiązane ze sobą. To jedna i ta sama osoba winna
była śmierci marszanda, zepchnęła rzeźbiarza podczas happeningu, a wreszcie
pchnęła nożem Mountclemensa. A jednak istniała też inna możliwość - taka, że to
Mountclemens popełnił pierwsze morderstwo.
Telefon na jego biurku zdążył zadzwonić trzy razy, nim zwrócił na niego uwagę.
W słuchawce odezwał się Lodge Kendall.
- Pewnie jesteś ciekaw, czego wydział zabójstw dowiedział się w liniach
lotniczych.
- Hm? Tak, jasne. I co?
- Alibi jest niepodważalne. Na liście pasażerów odlatujących po południu do
Nowego Jorku figuruje nazwisko Mountclemensa.
- Samolot wystartował punktualnie?
- Zgodnie z rozkładem. Czy wiedziałeś, że linie lotnicze sporządzają kopie list
pasażerów na mikrofilmach i przechowują je przez trzy lata?
- Nie. To znaczy tak, wiedziałem. W każdym razie dzięki za informację.
Tak więc Mountclemens miał alibi, a Qwilleran zyskał dodatkowy argument na
rzecz swojej teorii. Hm, w takim razie tylko jedna osoba miała wystarczający motyw,
by popełnić wszystkie trzy zbrodnie, a zarazem dość siły, by ze śmiertelnym skutkiem
zasztyletować człowieka, i także okazję, by zepchnąć Dziewiątkę z rusztowania.
Jedynie Butchy Bolton. A jednak to wszystko było zbyt proste, niemal zbyt oczywiste.
Qwilleran nie dowierzał swoim podejrzeniom.
Spojrzał znów na maszynę do pisania i pustą kartkę papieru czekającą
pierwszych wypisanych przez niego słów. Popatrzył na dziesięć zielonych klawiszy:
qwertyuiop.
To jasne, że Butchy miała poważne powody, żeby darzyć niechęcią Earla
Lambretha. Była przekonana, że pozbawił ją lukratywnego zamówienia wiążącego się
przy tym z niemałym prestiżem. Co więcej, Lambreth namawiał swoją żonę, żeby
zerwała znajomość z Butchy. To dość, by w wyobraźni kobiety o niezrównoważonej
osobowości i wybuchowym temperamencie powstał zamysł dokonania zbrodni. Mogła
dojść do wniosku, że gdy usunie Lambretha ze swej drogi, Zoe znów będzie jej
najlepszą przyjaciółką, jak za dawnych, dobrych czasów. Istniała jednak jeszcze inna
przeszkoda: Zoe podejrzanie interesowała się młodym rzeźbiarzem. Gdyby przytrafił
mu się fatalny wypadek, Zoe miałaby więcej czasu i entuzjazmu dla kumpeli z
dziewczęcych czasów.
Qwilleran gwizdnął przez wąsy, bo przypomniało mu się coś jeszcze: ze słów
pani Buchwalter wynikało, że umieszczenie rzeźby na rusztowaniu było pomysłem
Butchy.
Po śmierci Dziewiątki pojawiły się dalsze komplikacje. Mountclemens był
zagrożeniem dla szczęścia i kariery Zoe, toteż nadopiekuńcza Butchy uznała, że warto
wyeliminować przyczynę tego przykrego dylematu... qwertyuiop.
- Zawsze jesteś taki zamyślony, kiedy piszesz? - zapytał miękki głos.
Kompletnie zaskoczony Qwilleran wybełkotał coś niezrozumiałego i zerwał się
na równe nogi.
- Przepraszam - powiedziała Zoe. - Przepraszam, że nie zadzwoniłam i pakuję
się bez uprzedzenia do twojego biura, ale byłam na mieście, u fryzjera, i pomyślałam
sobie, że może cię tu zastanę.
Dziewczyna w recepcji powiedziała, że mogę wejść. Czy przerywam ci coś
ważnego?
- Skąd znowu - rzekł Qwilleran. - Miło, że wpadłaś. Chodźmy na lunch.
Zoe wyglądała wyjątkowo ładnie. Już sobie wyobraził, jak wprowadza ją do
klubu prasowego, odnotowując zawistne spojrzenia, odkładając wyjaśnienia na
potem. Jednak Zoe miała inne plany.
- Dziękuję, nie dzisiaj. Jestem już umówiona. Chciałam tylko przez chwilę z
tobą porozmawiać.
Qwilleran znalazł dla niej krzesło, przysunęła je blisko niego.
- Jest coś, o czym powinnam ci powiedzieć. Ciąży mi to na sumieniu, ale
niełatwo o tym mówić.
- Czy to dopomoże jakoś w śledztwie?
- Prawdę mówiąc, nie wiem - rozejrzała się po pokoju. - Możemy tutaj
rozmawiać?
- Nikt nas tu nie podsłucha - zapewnił ją Qwilleran. - Krytyk muzyczny ma
wyłączony aparat słuchowy, a facet przy sąsiednim biurku od dwóch tygodni nie ma
żadnego kontaktu ze światem zewnętrznym, bo pisze cykl artykułów o podatku
dochodowym.
Zoe uśmiechnęła się blado.
- Pytałeś, skąd Mountclemens brał pieniądze na zakup dzieł sztuki, a ja
wykręciłam się od odpowiedzi. Doszłam jednak do wniosku, że powinieneś wiedzieć,
bo pośrednio dotyczy to twojej gazety.
- W jaki sposób?
- Mountclemens czerpał dochody z Lambreth Gallery.
- Chcesz powiedzieć, że twój mąż go opłacał?
- Nie. Mountclemens był właścicielem galerii.
- Właścicielem?
Zoe skinęła głową.
- Earl był tylko jego pracownikiem.
Qwilleran sapnął przez wąsy.
- Niezły układ! Mountclemens mógł za darmo reklamować własny towar i
mieszać z błotem konkurencję, w dodatku jeszcze brał za to od „Fluxion" pieniądze!
Dlaczego wcześniej mi o tym nie powiedziałaś?
Poruszyła szybko rękami.
- Wstyd mi było z powodu roli, jaką odegrał w rym wszystkim Earl. Chyba
miałam nadzieję, że zabierze ten sekret ze sobą do grobu.
- Czy twój mąż opowiadał w domu o sprawach galerii?
- Nie, dopiero ostatnio. Nie miałam pojęcia, jak wyglądały prawdziwe
powiązania Mountclemensa z galerią. Dowiedziałam się o tym zaledwie kilka tygodni
temu, kiedy Earl urządził mi tę scenę zazdrości. Przy okazji wyjawił mi, na czym
polegały kombinacje Mountclemensa. To był dla mnie prawdziwy wstrząs.
- Nie wątpię.
- Jeszcze bardziej przeraziłam się, gdy wyszło na jaw, do jakiego stopnia Earl
dał się wciągnąć w te machinacje. Od tamtej scysji zaczął mi opowiadać więcej o tym,
co dzieje się w galerii. Działał pod straszliwą presją i przepracowywał się.
Mountclemens dobrze mu płacił, to prawda, ale w zamian zmuszał do pracy ponad
siły. Nie chciał zatrudnić nikogo innego, pewnie się bał. Earl zajmował się wszystkim.
Obsługiwał klientów, kontaktował się z artystami, sporządzał ramy i prowadził
księgowość. Dawniej pracował właśnie dla firmy specjalizującej się w rachunkowości.
- Tak, słyszałem o tym.
- Musiał użerać się z urzędnikami i manipulować cyframi przy wyliczaniu
podatków.
- Manipulować, powiadasz?
Zoe uśmiechnęła się gorzko.
- Nie przypuszczasz chyba, że ktoś taki jak Mountclemens deklarował wszystkie
swoje dochody?
- Co twój mąż sądził o tym wszystkim?
- Twierdził, że to problem Mountclemensa, a nie jego. Earl robił tylko, co mu
kazano, więc nie mógł za to odpowiadać - Zoe przygryzła wargę. - Dysponował
kompletnym rejestrem wszystkich przychodów.
- To znaczy, że prowadził podwójną księgowość?
- Tak, dla własnej informacji.
- A czy zamierzał posłużyć się tą informacją.?... - Qwilleran zawiesił głos.
- Earl nie dawał już rady. Coś trzeba było zrobić, jakoś zmienić ten układ. W
dodatku jeszcze była ta... ta nieprzyjemna historia ze mną. Earl postawił więc
Mountclemensowi pewne żądania.
- Byłaś przy tej rozmowie?
- Nie, ale Earl mi o niej opowiedział. Zagroził Mountclemensowi, że go
zadenuncjuje - o ile tamten nie zostawi mnie w spokoju.
- Mam wrażenie, że naszego zmarłego krytyka niełatwo było przestraszyć -
zauważył Qwilleran.
- O, bał się, i to jak - zapewniła go Zoe. - Wiedział, że mój mąż nie żartuje. Earl
powiedział wprost, że dysponuje dokładnymi wyliczeniami, które może przedstawić
władzom podatkowym. Nawet dostałby jeszcze za to sporą prowizję.
Qwilleran odchylił się w krześle.
- Nieźle - powiedział cicho. - Byłaby straszliwa afera i wszystko wyszłoby na
jaw.
- Wszyscy dowiedzieliby się, kto był właścicielem galerii, i obawiam się, że
stawiałoby to „Daily Fluxion" w niezbyt korzystnym świetle.
- Oględnie mówiąc! Konkurencja rozpętałaby istne piekło, mając taki materiał
do dyspozycji. A Mountclemens...
- Mountclemens stanąłby przed sądem. Tak twierdził Earl. Poszedłby do
więzienia za nadużycia finansowe.
- To byłby koniec Mountclemensa - tutaj czy gdziekolwiek indziej.
Spoglądali na siebie w milczeniu.
- Trzeba przyznać, że była to nietuzinkowa postać - odezwał się w końcu
Qwilleran.
- Owszem - przyznała półgłosem Zoe.
- Czy naprawdę znał się na sztuce?
- Był wybitnym znawcą. I pomimo wszystkich jego matactw recenzje w gazecie
były jak najbardziej rzetelne. Wszystkie dzieła z Lambreth Gallery, które wychwalał,
zasługiwały na to - te pasiaste obrazy, grafiki, rzeźby Dziewiątki...
- A Scrano?
- Jego koncepcje są obsceniczne, jednak technika pozostaje bez zarzutu. W tych
pracach kryje się klasyczne piękno.
- Ja tam widzę tylko plątaninę trójkątów.
- Ach, ale proporcje - wykonanie - cała ta głębia i tajemnica ukryta w płaskiej,
geometrycznej kompozycji... Wspaniałe! Niemal zbyt doskonałe, aż trudno uwierzyć.
- A co powiesz o twoich obrazach? - Qwilleran zapytał prosto z mostu. - Czy są
tak dobre, jak twierdził Mountclemens?
- Nie. Ale będą. Te brudne kolory, których używałam, wyrażały chaos, jaki
panował w mojej głowie. Teraz to się skończyło - na ustach Zoe pojawił się zimny
uśmieszek. - Nie wiem, kto zamordował Mountclemensa, ale dla mnie to najlepsze, co
mogło się wydarzyć - jej oczy błysnęły nienawiścią. - Moim zdaniem nie ma żadnych
wątpliwości, że to on zabił mojego męża. Tego wieczora, kiedy Earl został do późna w
biurze, żeby popracować nad rachunkami... sądzę, że był umówiony z
Mountclemensem.
- Jednak policja twierdzi, że Mountclemens wyleciał do Nowego Jorku
samolotem, który wystartował o trzeciej po południu.
- Wątpię. Przypuszczam, że pojechał do Nowego Jorku samochodem, tym
samym tajemniczym kombi, które było zaparkowane na tyłach budynku - Zoe wstała,
żeby się pożegnać. - Jednak teraz, kiedy już go nie ma, nie da się niczego dowieść.
Qwilleran wstał również, podała mu dłoń w rękawiczce z miękkiej skóry.
Zrobiła to niemal radosnym gestem.
- Muszę lecieć. Mam spotkanie w szkole Pennimana. Proponują mi pracę na
uczelni - Zoe uśmiechnęła się promiennie i lekkim krokiem wyszła z biura.
Qwilleran spoglądał w ślad za nią. Jest teraz wolna i szczęśliwa... - pomyślał.
Komu zawdzięcza tę wolność? Następna myśl, jaka przyszła mu do głowy, sprawiła, że
poczuł wstręt do samego siebie - jeśli to Butchy, wówczas należy się zastanowić, czy
był to wyłącznie pomysł krewkiej rzeźbiarki.
Przez jakiś czas jego Zawodowa Podejrzliwość toczyła spór z Osobistą
Sympatią.
Ta druga stwierdziła: Zoe to cudowna kobieta, nie byłaby zdolna do takiej
podłości. A z jakim wdziękiem się porusza!
Na co Zawodowa Podejrzliwość odparła natychmiast: „Uparła się, żeby zwalić
zamordowanie męża na krytyka, który też nie żyje i nie może się bronić. Ciągle
dorzuca - ot tak, od niechcenia - strzępki informacji, które stawiają Mountclemensa w
coraz gorszym świetle".
Ale przecież jest taka mila i atrakcyjna, i utalentowana, i inteligentna! A ten
głos? Jak aksamit.
„Pewnie, że niezła z niej kobitka. Dwa trupy... a ona zgarnia całą pulę. Dobrze
byłoby dowiedzieć się, jak to wszystko zostało pomyślane. Butchy może i wykonała
brudną robotę, ale nie jest na tyle bystra, żeby obmyślić taki plan. Kto jej dał klucz do
tylnych drzwi galerii? I kto polecił Butchy zniszczyć tę kobiecą postać, żeby rzucić
podejrzenie na jakiegoś zboczonego faceta? Zoe nawet nie jest Butchy
zainteresowana, po prostu wykorzystała ją, i tyle".
Ale te jej oczy! Takie szczere i głębokie.
„Nie wolno ufać kobiecie, która ma takie oczy. Zastanów się tylko przez chwilę
nad tym, co prawdopodobnie wydarzyło się tej nocy, kiedy zamordowano
Mountclemensa. Zoe zadzwoniła do niego i umówiła się na randkę. Powiedziała, że
zaparkuje na tyłach domu, żeby nikt jej nie widział. Zresztą pewnie zawsze tak robiła.
Na dźwięk klaksonu Mountclemens schodził po schodkach i otwierał bramę patio.
Tylko, że ostatnim razem to nie była Zoe; w ciemnościach czekała Butchy - z krótkim,
szerokim i ostrym nożem w ręce".
Ale Zoe to taka śliczna kobieta. I ten jej łagodny głos! A jakie kolana!
„Qwilleranie, głąb z ciebie. Nie pamiętasz już, jak wywabiła cię tamtej nocy z
domu, zapraszając na kolację? Właśnie wtedy zginął Mountclemens".
Wieczorem Qwilleran wrócił do domu, usiadł i powiedział do Qwillerana:
- Dałeś się nabrać na te gierki pod tytułem „biedna, bezradna kobietka".
Owinęła cię sobie wokół palca... Pamiętasz, jak wzdychała i przygryzała wargę, jak
mówiła urywanym głosem i powiedziała, że jesteś taki wyrozumiały? A w
rzeczywistości cały czas realizowała z góry ustalony plan, rzucała aluzje, dawała do
zrozumienia, z trudem przychodziły jej kolejne wyznania... A widziałeś ten paskudny
błysk w jej oczach podczas dzisiejszej rozmowy? Zupełnie jak u tego kota w Lambreth
Gallery na jej obrazku. Artyści zawsze malują siebie samych. Na to wpadłeś już jakiś
czas temu.
Qwilleran siedział pogrążony w wielkim fotelu, pociągając fajkę, która wypaliła
się już parę minut wcześniej. Przygnębiającą ciszę przerwał ostry odgłos wydany przez
Koko.
- Wybacz, stary - rzekł Qwilleran. - Jakoś nie jestem w towarzyskim nastroju.
A potem nagle wyprostował się. No tak, a co z tym samochodem kombi? Czy
Mountclemens rzeczywiście pojechał nim do Nowego Jorku? I do kogo należał?
Koko znów się odezwał, tym razem z hallu. Przemawiał sekwencją
melodyjnych, kocich dźwięków, które brzmiały jakby wabiąco. Qwilleran wyszedł z
mieszkania i zastał Koko baraszkującego na schodach. Smukłe nogi i drobne stopki
kota, niczym nuty na pięciolinii, wygrywały jakieś melodie, uwijając się po stopniach
pokrytych czerwonym dywanem. Na widok Qwillerana pobiegł od razu na sam szczyt
schodów i popatrzył w dół, strzygąc uszami oraz przybierając pozę, którą najwyraźniej
zapraszał, by pójść za nim.
Qwilleran nagle poczuł przypływ ciepłych uczuć do tej przyjaznej istoty, która
tak dobrze wiedziała, kiedy potrzebne jest jej towarzystwo. Koko potrafił być
zabawniejszy od kabaretu, a czasem też lepszy niż środek uspokajający. Potrafił dać
dużo, a żądał w zamian niewiele.
- Chcesz zajrzeć na swoje dawne terytorium?
Poszedł za kotem i otworzył drzwi kluczem, który miał w kieszeni.
Zachwycony Koko wbiegł do środka i rozpoczął inspekcję apartamentu,
obwąchując każdy kąt.
- Nawąchaj się do syta. Ta kobieta z Milwaukee wkrótce się pojawi, sprzeda ten
dom i zabierze cię ze sobą. Będzie karmić cię piwem i preclami.
Koko - jakby zrozumiał jego słowa i chciał je skomentować - przerwał swój
obchód i zwinął się w kłębek, siedząc na ogonie, by dokonać krótkiej, lecz jakże
znaczącej toalety tylnej części swego ciała.
- Chyba lepiej byłoby ci ze mną.
Kot pomaszerował do kuchni, skoczył na lodówkę, by obejrzeć swe dawne
miejsce, stwierdził brak poduszki, miauknął z pretensją w głosie i zeskoczył znów na
dół. Na wszelki wypadek zajrzał do kącika, gdzie zwykle stały jego miseczki. Nie
znalazłszy tam nic ciekawego, lekkim susem wskoczył na kuchnię, gdzie zainteresował
się jednym z palników, zapewne doszukując się śladów bulionu, który wykipiał w
zeszłym tygodniu.
Następnie z gracją powędrował w stronę blatu do krojenia mięsa, zapewne
obfitującego w węchowe wspomnienia pieczeni, kotletów i drobiu. Otarł się o
magnetyczną półeczkę na noże, zrzucając jeden z nich.
- Ostrożnie! - zaniepokoił się Qwilleran. - Mógłbyś się skaleczyć - umieścił nóż
z powrotem na miejscu.
Gdy ostrze znalazło się obok trzech pozostałych, wąsy Qwillerana nadały
wyraźny sygnał. Nagle poczuł, że powinien zajrzeć na patio.
Sięgnął do schowka po latarkę, zastanawiając się jednocześnie, czemu
Mountclemens zdecydował się zejść schodami przeciwpożarowymi bez niej. Przecież
były strome, a w dodatku wąskie stopnie częściowo pokrywał lód.
Czy krytyk spodziewał się, że zastanie na dole Zoe? Narzucił więc tweedową
pelerynę na ramiona i zszedł bez latarki? Czy zamiast niej wziął nóż? Ten piąty nóż,
którego brakowało w kuchni?
Mountclemens zostawił protezę dłoni na górze. Przecież ktoś tak próżny, jeśli
wybierałby się na spotkanie kochanki, nie zapomniałby o sztucznej ręce maskującej
jego kalectwo; natomiast gdyby chciał ją zabić...
Qwilleran postawił kołnierz sztruksowej marynarki i zszedł ostrożnie na sam
dół; kot towarzyszył mu - był zaciekawiony, lecz pozbawiony entuzjazmu. Noc była
mroźna. Na zewnątrz panowała cisza, jak zwykle o tej porze.
Dziennikarz chciał sprawdzić, jak otwiera się brama, w którą stronę padają
cienie, na ile byłby widoczny w ciemnościach nadchodzący gość. Przyjrzał się
solidnym deskom i potężnemu zamkowi oraz żelaznym zawiasom. Otwierając bramę,
Mountclemens mógł częściowo skryć się za jej skrzydłem. Jednak jeden zdecydowany
ruch nadchodzącej osoby mógł przygwoździć go do ściany. W jakiś sposób
Mountclemensowi nie udało się zaskoczyć swej niedoszłej ofiary. W jakiś sposób
morderca zdołał wziąć nad nim górę.
Podczas gdy Qwilleran tak rozmyślał i przesuwał strumieniem światła latarki
po cegłach patio, Koko odkrył ciemną plamę i zaczął ją intensywnie obwąchiwać.
Qwilleran złapał go i podniósł.
- Koko, przestań!
Wszedł z powrotem po schodkach, niosąc pod pachą kota, który wiercił się i
wyrywał, jakby działa mu się jakaś straszna krzywda.
W kuchni Mountclemensa Koko rozsiadł się pośrodku podłogi i rozpoczął
pedicure. Podczas krótkiej przechadzki po podwórzu ubrudził sobie łapki, pazury,
poduszki delikatnych stóp. Rozczapierzając brązowe palce na kształt płatków kwiatu,
wsuwał między nie błyskawicznymi ruchami swój różowy języczek - myjąc,
szczotkując, czesząc i czyszcząc zarazem.
Nagle kot zamarł w bezruchu z wysuniętym językiem i łapą uniesioną w
powietrzu. Z jego gardła dobiegł cichy pomruk. Jednym zwinnym ruchem wstał, pełen
napięcia i skrywanego podniecenia. Zdecydowanym krokiem podszedł do gobelinu w
korytarzu i musnął łapą róg tkaniny.
- W tej starej kuchni nie ma nic prócz kurzu - powiadomił go Qwilleran, ale w
tej samej chwili poczuł mrowienie pod wąsami, któremu towarzyszyło odczucie, że ten
kot coś wie.
Chwycił latarkę, odsunął gobelin, przecisnął się pod nim, otworzył zamek i
zbiegł po wąskich schodkach. Koko czekał na dole, nie wydawał żadnych odgłosów,
lecz gdy Qwilleran go podniósł, czuł, jak całe ciało zwierzęcia wibruje, jak spina się
każdy jego muskuł.
Qwilleran nagłym ruchem pchnął drzwi i szybko omiótł wnętrze snopem
światła z latarki. Nie było tam jednak nic, co usprawiedliwiałoby zaniepokojenie
Koko. Qwilleran jeszcze raz przyjrzał się sztalugom, obejrzał zagracony stół, rzucił
okiem na płótna ustawione pod ścianą.
Wtedy nagle uświadomił sobie, że jest ich mniej, niż kiedy tu był poprzednio. A
sztalugi puste. Poza tym znikł też robot oparty przy zlewie.
Z tej chwili nieuwagi skorzystał Koko, zeskakując na podłogę. Qwilleran zajrzał
do jadalni - ale była pusta, tak jak przedtem.
Tymczasem w kuchni Koko badał jakieś tropy, cały spięty i czujny. Wskoczył
najpierw na zlew i zbadał go, balansując na krawędzi. Potem bezgłośnie zeskoczył na
krzesło, z krzesła dał susa na stół. Kiedy dokonywał oględzin rzeczy zgromadzonych
na jego blacie, otworzył pyszczek i zaczął poruszać wąsami, gdy zaś doszedł do leżącej
na nim szpachli, obnażył zęby i pazurami jednej łapy drapnął kilkakrotnie stół.
Qwilleran stał pośrodku pokoju, próbując pozbierać myśli. Działo tu się coś,
czego nie mógł pojąć. Kto był w tej kuchni? Kto zabrał obrazy - i po co? Zginęły dwa
roboty. Czy coś jeszcze?
Qwilleran położył latarkę na blacie kuchennym tak, żeby jej światło padało na
nieliczne pozostałe płótna. Odwrócił jedno z nich.
Był to obraz Scrano! Ogniście pomarańczowe tło i żółte trójkąty namalowane
charakterystyczną dla włoskiego artysty gładką, płynną manierą, dzięki której
powstawało wrażenie głębi na tyle silne, że miało się ochotę dotknąć powierzchni
płótna. W rogu obrazu widniał podpis wypisany drukowanymi literami.
Qwilleran odstawił dzieło na bok i odwrócił kolejne płótno w stronę pokoju.
Znowu trójkąty! Tym razem zielone na błękitnym tle. A potem kolejne obrazy - szare
trójkąty na tle brązu, brązowe na czerni, białe na kremowym tle. Proporcje i
kompozycje były różne, jednak wszystkie te trójkąty to był Scrano, bez cienia
wątpliwości.
Gardłowy pomruk Koko zwrócił uwagę Qwillerana. Kot obwąchiwał żółte
trójkąty na pomarańczowym tle powyżej. Ciekawe, ile to warte - zastanowił się
Qwilleran. Dziesięć tysięcy? Dwadzieścia tysięcy? Może nawet więcej, skoro Scrano
nie może już malować?
Czyżby Mountclemens wykupywał zawczasu te obrazy? A może to fałszerstwo?
No i tak czy inaczej - kto je stąd wynosi?
Nos Koko badał dokładnie powierzchnię obrazu, jak gdyby analizując fakturę
płótna widoczną spod pigmentów. Gdy doszedł do podpisu, wyciągnął szyję,
przekrzywiając głowę na obie strony, gdy starał się zbliżyć jak najbardziej do liter.
Jego nos przesuwał się od prawej strony do lewej, najpierw zarysował literę O,
potem zbadał N, przeszedł do A, obwąchał z wielkim upodobaniem literę R, jakby była
czymś wyjątkowym, przeszedł do C i jeszcze przez moment zatrzymał się przy S.
- Imponujące! - stwierdził Qwilleran. - Naprawdę imponujące! Pewnie nie
zwróciłby uwagi na odgłos klucza przekręcanego w drzwiach, ale Koko zareagował
natychmiast. Zniknął w mgnieniu oka. Qwilleran zamarł, gdy drzwi zaczęły uchylać
się powoli.
Stojący w drzwiach mężczyzna nie poruszał się. W słabym świetle Qwilleran
widział jego szerokie ramiona, gruby sweter, kwadratową szczękę, mocno sklepione
czoło.
- Narx! - zawołał Qwilleran.
Tamten ożywił się nagle. Skoczył przez pokój, zbliżając się do stołu. Nie
spuszczał oczu z Qwillerana. Gwałtownym ruchem chwycił szpachlę i rzucił się do
przodu.
Nagle... wrzask... prychanie! W całym pomieszczeniu pełno było kotów -
skaczących, biegających na wszystkie strony, wrzeszczących jak opętane!
Mężczyzna skulił się. Oszalałe koty przemykały tak szybko, że nie sposób było
za nimi nadążyć okiem. Coś uderzyło go w ramię. Zachwiał się.
W tym momencie Qwilleran odzyskał przytomność umysłu, chwycił latarkę i
trzasnął go nią z całą siłą w głowę.
Narx zatoczył się, nogi się pod nim ugięły. Rozległo się ostre, nieprzyjemne
„chrup", gdy jego głowa uderzyła o krawędź wyłożonego kafelkami blatu kuchennego.
Osunął się z wolna na podłogę.
Rozdział szesnasty
O wpół do szóstej w klubie prasowym Qwilleran opowiadał swoją historię po raz
mniej więcej setny. Przez cały poniedziałek pracownicy redakcji „Daily Fluxion"
odwiedzali go przy biurku, aby usłyszeć wszystkie szczegóły z pierwszej ręki.
Siedzący przy barze klubowym Odd Bunsen stwierdził:
- Szkoda, że mnie tam nie było z aparatem. Wyobrażam sobie, jak fajnie nasz
bohater wyglądał, kiedy jedną ręką dzwonił po policję, a drugą podtrzymywał
spodnie.
- No, musiałem związać Narksa paskiem - wyjaśnił Qwilleran. - Kiedy walnął
łbem o te kafelki, natychmiast stracił przytomność, bałem się jednak, że przyjdzie do
siebie, podczas gdy będę zajęty rozmową przez telefon. Ręce związałem mu krawatem
- a to porządny, szkocki krawat - więc żeby związać mu nogi, został mi już tylko pasek.
- Ale skąd wiedziałeś, że to Narx?
- Jak zobaczyłem jego kwadratową twarz i ramiona, przypomniały mi się te
obrazy przedstawiające roboty. Od razu domyśliłem się, że to on je namalował. Nieraz
słyszałem, że każdy artysta w ten czy inny sposób jakoś portretuje siebie na swoich
pracach - choćby malował dzieci, koty albo żaglówki. Ale właściwie wszystko stało się
jasne już wcześniej dzięki Koko, który odczytał podpis Scrano wspak.
- Jakie to uczucie być doktorem Watsonem i asystować kotu, który prowadzi
śledztwo?
- Zaraz, zaraz - przerwał Odd. - O co chodzi z tym podpisem?
- Koko przeczytał podpis na obrazie - wytłumaczył Qwilleran - zaczynając od
ostatniej litery. On zawsze czyta wspak.
- No tak, jasne. Jak wszyscy Syjamczycy.
- Wtedy zdałem sobie sprawę, że Scrano, malarz trójkątów, to ta sama osoba co
O. Narx, malarz robotów. Powierzchnia obrazów wyglądała podobnie, gładka, z
metalicznym połyskiem. A kilka minut później robot we własnej osobie wszedł do
domu i próbował mnie dziabnąć szpachlą. I udałoby mu się, gdyby Koko nie przyszedł
mi na ratunek.
- Prawdopodobnie trzeba będzie wystąpić o jakieś odznaczenie dla tego kota. A
co właściwie zrobił?
- Dostał kota! Kiedy kot syjamski szaleje w panice, wygląda jak całe stado
kotów, nie mówiąc już o odgłosach. W tę, w tamtą, pac! Wrażenie było takie, jakby
tych zwierzaków kłębiło się co najmniej sześć. Nic dziwnego, że Narx zgłupiał.
- Czyli Scrano to podróba - stwierdził Arch.
- Otóż to. Nie ma żadnego włoskiego samotnika z Umbrii - rzekł Qwilleran. -
Był tylko niejaki Oscar Narx, który produkował trójkąciki dla Mountclemensa, ten zaś
reklamował je w swojej rubryce, a potem sprzedawał w swojej galerii.
- To dziwne, że nie posługiwał się własnym nazwiskiem - zauważył Odd.
Nagle Arch uświadomił sobie:
- Ale w ostatnim artykule Mountclemens twierdził, że Scrano nie będzie już
więcej malował.
- Sądzę, że Mountclemens zamierzał wyeliminować Oscara Narksa - powiedział
Qwilleran. - Może Narx za dużo wiedział. Podejrzewam, że to wcale nie nasz krytyk
był w samolocie o trzeciej po południu, w dniu zamordowania Lambretha.
Przypuszczam, że miał wspólnika, który posłużył się jego biletem i figurował na liście
pasażerów pod nazwiskiem Mountclemensa. Tym wspólnikiem był oczywiście Narx.
- A Mountclemens poleciał następnym samolotem - dodał Arch.
- Albo pojechał do Nowego Jorku samochodem - rzekł Qwilleran - tym
tajemniczym samochodem, który był zaparkowany na tyłach galerii. Zoe Lambreth
słyszała, jak jej mąż rozmawia z kimś o tym wozie przez telefon.
- Mountclemensowi odbiło, po co wciągał w to innego faceta?
Zawsze powtarzam, że kiedy chce się kogoś zamordować, trzeba się za to brać
samemu.
- Mountclemens wcale nie był głupi - sprzeciwił się Qwilleran. - Wymyślił sobie
niezłe alibi, tylko coś poszło nie tak.
Arch, który słyszał fragmenty opowieści Qwillerana przez cały dzień, spytał:
- Skąd twoje przekonanie, że Mountclemens zamierzał kogoś zabić, kiedy
schodził do tylnej bramy?
- Są aż trzy powody, żeby tak sądzić - Qwilleran był w swoim żywiole.
Przemawiał ze swadą, wymachując rękami. - Po pierwsze, Mountclemens zszedł na
patio, żeby się z kimś spotkać, a pomimo całej swej próżności zostawił sztuczną rękę
na górze. Nie potrzebował jej, bo nie zamierzał witać się z jakimś miłym gościem.
Druga rzecz: nie wziął ze sobą latarki, chociaż schody były strome i oblodzone. Po
trzecie, nie wziął jej, bo rękę miał zajętą. Trzymał w niej kuchenny nóż - brakuje
jednego na półce.
Publiczność Qwillerana wsłuchiwała się w każde jego słowo.
- Wygląda na to - ciągnął - że Mountclemens nie zdołał zaskoczyć Narksa.
Zaskoczenie grało tu kluczową rolę, musiał pchnąć Narksa w plecy, gdy ten przejdzie
przez bramę, w przeciwnym wypadku istniała spora szansa, że młodszy mężczyzna
poradzi sobie z krytykiem. Narx wygląda na bardzo silnego, a przy tym ma obie ręce
sprawne.
- Ale skąd wiesz, że Mountclemens zszedł na dół, żeby się z kimś spotkać? Był
tylko w marynarce.
- Czekając na Narksa, przypuszczalnie okryty był peleryną, ale odrzucił ją w
krytycznej chwili, żeby mieć większą swobodę ruchów. Spodziewał się, że Narx pchnie
bramę - która otwiera się do wewnątrz patio. Zamierzał skryć się za jej skrzydłem i
pchnąć go nożem w plecy. Pewnie chciał zostawić ciało na zewnątrz, na tyłach domu.
Uznano by, że to sprawka jakiegoś włóczęgi. Okolica nie cieszy się najlepszą sławą.
- Jeżeli ten Narx to rzeczywiście taki kawał chłopa, jak mówisz - zauważył Arch
- jak ten głupiec mógł sobie wyobrażać, że upora się z nim jedną ręką?
- Był strasznie zadufany w sobie. Wszystko mu się dotąd udawało, i to w
najlepszym stylu. Zaślepiła go niewiarygodna pycha...
I chyba wiem, dlaczego akurat tym razem spotkało go niepowodzenie. To tylko
domysł, ale odnoszę wrażenie, że kiedy Narx otwierał bramę wiodącą na patio,
spodziewał się, że Mountclemens czeka tam na niego.
- Skąd mógł wiedzieć?
- Wyczuł wodę kolońską, którą Mountclemens pachniał zawsze, od świtu do
nocy. Zapach limonki.
- Ale obłęd! - stwierdził Odd Bunsen.
- Gdyby Narx nie wrócił po te obrazy, morderstwo mogłoby mu ujść na sucho -
stwierdził Arch.
- Dwa morderstwa - wtrącił Qwilleran - gdyby nie interwencja Koko.
- Ktoś się jeszcze napije? - spytał Arch. - Bruno, poprosimy jeszcze dwa martini
i sok pomidorowy... nie, trzy martini. Właśnie nadchodzi tu Lodge Kendall.
- Nie, ja dziękuję - poprawił go Qwilleran. - Wychodzę za parę minut.
Kendall przyniósł nowe wieści.
- Wracam prosto z komendy głównej - oznajmił. - Narx odzyskał przytomność i
policja spisała jego zeznania. Wszystko odbyło się dokładnie tak, jak mówi Qwilleran.
Narx malował obrazy Scrano. Zawsze gdy pojawiał się w mieście, koczował w pustym
apartamencie u Mountclemensa, ale głównie pracował w Nowym Jorku. Przywoził tu
swój towar samochodem kombi, udając nowojorskiego agenta Scrano.
- Co z tym samolotem o trzeciej po południu?
- Owszem, posłużył się biletem Mountclemensa.
- Mówiłem - stwierdził Odd. - Ten kretyn Mountclemens dopuścił go do
tajemnicy.
- Nie. Na tym etapie Narx o niczym nie wiedział. Otóż było tak: właśnie
przyjechał do miasta tym swoim kombi, a Mountclemens kazał mu od razu lecieć do
Nowego Jorku, żeby spotkać się tam z jakimś dużym klientem, który przyjechał
nieoczekiwanie z Montrealu. Mountclemens zapewniał, że zaaranżował całą
transakcję przez telefon - w imieniu Narksa, jak wszystkie operacje dotyczące Scrano.
Narx miał spotkać się z Kanadyjczykiem w Nowym Jorku o piątej i sprzedać mu tyle
obrazów Scrano, ile się da. Jak dotąd wszystko się zgadzało. W końcu zawsze
załatwiali to w ten sposób, Narx firmował sprzedaż Scrano. Mountclemens oddał swój
własny bilet Narksowi, odwiózł go na lotnisko, na samolot o trzeciej.
- Ale jak to się stało, że na liście pasażerów było nazwisko Mountclemensa?
- Narx twierdzi, że ledwo zdążyli na lotnisko i Mountclemens poradził mu, żeby
nie tracił czasu na zmianę nazwiska, tylko żeby szedł od razu do bramki. On sam, to
znaczy Mountclemens, oświadczył, że pojedzie samochodem Narksa. Miał wyruszyć
od razu, przenocować w Pittsburghu i pojawić się w Nowym Jorku w czwartek rano.
- Chyba domyślam się, co poszło nie tak - rzekł Qwilleran.
- Otóż - opowiadał dalej Kendall - ten frajer z Montrealu okazał się
prawdziwym pasjonatem trójkątów Scrano i chciał kupić wszystkie, jakie można było
zdobyć. Tak więc Narx zadzwonił do Earla Lambretha, żeby ten przesłał mu
samolotem wszystkie nie-sprzedane dotąd obrazy.
- To ta rozmowa, którą słyszała Zoe.
- Na to Lambreth, że wyśle je samochodem, ale Narx powiedział mu, że
Mountclemens i jego samochód są już pewnie w połowie drogi, w Pittsburghu.
Lambreth stwierdził, że nie, że wóz nadal stoi na tyłach jego galerii.
- Więc Narx wyczuł pismo nosem.
- Dopiero kiedy dowiedział się o zamordowaniu Lambretha i zdał sobie sprawę,
że Mountclemens go okłamał. Potem postanowił na tym skorzystać. Skądinąd
serdecznie nie znosił Mountclemensa, czuł się jak wyrobnik - jak robot - wciąż tylko
wykonując polecenia przemądrzałego Mountclemensa. Uznał więc, że wyszarpnie
nieco więcej forsy z tego, co Mountclemens zyskiwał na sprzedaży obrazów Scrano.
- Myślał, że będzie szantażował takiego cwaniaka jak Mon-ty - zaśmiał się Odd.
- Chyba zgłupiał.
- Tak więc Mountclemens zaczaił się na niego przy wejściu - ciągnął Kendall -
ale Narx zdołał odebrać mu nóż.
- Czy powiedział, dlaczego zdecydował się wrócić na miejsce zabójstwa?
- Głównie po to, żeby zabrać obrazy podpisane własnym nazwiskiem. Obawiał
się, że policja może zacząć go szukać. Zgarnął też jednak kilka obrazków Scrano i
wrócił po więcej, a wtedy natknął się na Qwillerana - i na kota!
- Ciekawe, co stanie się z cenami obrazów Scrano, kiedy ta historia wyjdzie na
jaw - stwierdził Arch. - Pewnie niejeden inwestor wyskoczy oknem.
- Coś ci powiem - rzekł Qwilleran. - Przez ostatnie tygodnie sporo obracałem
się w świecie sztuki. Otóż gdybym miał trochę forsy luzem, chyba kupiłbym jakieś
gustowne szarobiałe trójkąty pędzla Scrano.
- Chyba zwariowałeś! - zaśmiał się Odd.
- Zapomniałem wam powiedzieć - ożywił się Kendall. - Te obrazki z trójkątami
były wynikiem współpracy. Narx mówi, że je malował, ale projektowane były przez
Mountclemensa.
- Sprytnie - stwierdził Qwilleran. - Mountclemens stracił rękę i nie mógł
malować; Narx był świetny technicznie, ale pozbawiony twórczej wyobraźni.
Wszystko gra!
- Założę się, że mnóstwo artystów ma takich wyrobników, którzy za nich
malują - stwierdził Odd.
- Napij się jeszcze soczku - zachęcił Qwillerana Arch. - Trzeba to wszystko
uczcić!
- Nie, dziękuję - odparł Qwilleran. - Jestem umówiony na kolację z Zoe
Lambreth, muszę iść do domu i zmienić koszulę.
- Zanim pójdziesz - zatrzymał go Odd - może powinienem ci wyjaśnić, dlaczego
w zeszłym tygodniu nie udało mi się zrobić żadnych zdjęć tej pani od spawania
metalu.
- Nie ma pośpiechu - zapewnił go Qwilleran.
- Poszedłem do szkoły Pennimana, ale jej tam nie zastałem. Okazało się, że jest
w domu i leczy chore łapska.
- Co jej się stało?
- Pamiętasz tego gościa, który spadł i się zabił? Pani Bolton próbowała go
przytrzymać i nadwyrężyła sobie przy tym oba nadgarstki. Ale w tym tygodniu ma
wrócić do pracy, więc będziesz miał swoje fotki.
- Zrób jej dobre zdjęcia - rzekł Qwilleran. - Postaraj się, żeby ładnie na nich
wyszła, jeśli to możliwe.
Gdy Qwilleran wrócił do domu, żeby nakarmić kota, zastał Koko wyciągniętego
na dywanie i zajętego toaletą.
- Myjesz łapki przed kolacją? - spytał go Qwilleran.
Różowy języczek śmigał po białej piersi, brązowych łapach i beżowozłotych
bokach. Aksamitne brązowe uszy zostały przetarte zwilżonymi łapami. Następnie
Koko uchwycił swój wspaniały długi ogon przednimi łapami i wylizał go niezwykle
starannie. Zadziwiające, ale wyglądał przy tym zupełnie jak kot i nie sprawiał
wrażenia nadnaturalnej istoty, która potrafi czytać w myślach, wie, co się wydarzy,
jest w stanie wywąchać nosem to, czego nie może zobaczyć, i wyczuć szóstym
zmysłem wszystko inne.
- Należy ci się artykuł, Koko. „Koci detektyw rozwiązuje zagadkę podwójnego
morderstwa". Miałeś rację za każdym razem, a ja wysnuwałem same błędne teorie.
Nikt nie ukradł złotego sztyletu. Mountclemens nie poleciał samolotem o trzeciej.
Butchy nie popełniła żadnej zbrodni. Dziewiątka nie padł ofiarą morderstwa. A Zoe
mnie nie okłamała.
Koko nadal pracował nad swoim ogonem.
- Jest jednak kilka rzeczy, których nie wiem. Dlaczego zaprowadziłeś mnie do
tego schowka na górze? Aby dostać swoją miętową myszkę czy żeby mi pomóc w
odnalezieniu małpy Ghirotta? Dlaczego w piątek pokazałeś mi półkę z nożami?
Chciałeś mi dać do zrozumienia, że jednego brakuje, czy to była sugestia dotycząca
siekanej wołowiny? Oraz dlaczego upierałeś się, żeby zajrzeć do kuchni na dole? Czy
wiedziałeś, że Narx tam się pojawi? A ta szpachla? Drapałeś stół obok niej; czy
wiedziałeś, co się wydarzy?
Koko nadal pracował nad swym ogonem.
- I jeszcze jedno: kiedy Oscar Narx skoczył na mnie, co tak naprawdę się stało?
Spanikowałeś i byłeś po prostu przerażonym kotem czy chciałeś uratować mi życie?
Koko uporał się wreszcie z ogonem i obdarzył Qwillerana natchnionym
spojrzeniem, jak gdyby jakaś absolutna odpowiedź kształtowała się w jego lśniącej,
brązowej głowie. A potem wykręcił swą smukłą postać w przedziwny kształt, zadarł
nos i zaczął drapać się za uchem tylną łapą, przybierając wyraz wielkiego kociego
udelektowania.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
18 Kot, który lubił sery
L J Braun [Kot, ktory ] Kot, ktory jadal welne
Braun Lilian Jackson Kot ktory sie wlaczal i wylaczal
Braun Lilian Jackson Kot ktory wachal klej
Jackson Braun Lilian Kot, ktory mial 60 wasow t 29
Lilian Jackson Braun 06 Kot ktory bawil sie w listonosza
Rudyard Kipling Kot który zawsze chadzał własnymi drogami
Braun Lilian Jackson 21 Kot, który patrzył w gwiazdy
12 L J Braun Kot, który znał kardynała
10 Kot, który rozmawiał z duchami
Lilian Jackson Braun 07 Kot, który znał Szekspira
06 Kot, który bawił się w listonosza
08 Kot, który wąchał klej
Braun Lilian Jackson Kot, który 27 Kot, który wykradał banany
Braun Lilian Jackson Kot, który 07 Kot, ktory znal Szekspira
Braun Lilian Jackson 29 Kot, który miał 60 wąsów GTW
Rudyard Kipling Kot ktory, zawsze chadzal wlasnymi drogami
więcej podobnych podstron