1

Schemat odpowiedzi – LITOSFERA CZ.1

1. Np. kataklizm - wulkanizm, Przyczyna -

ruchy płyt litosfery, Skutki przyrodnicze -
zmiana rzeźby terenu, pożary lasów, zmiany
sieci hydrograficznej Skutki gospodarcze -
zniszczenia zabudowy, infrastruktury
komunikacyjnej, terenów leśnych, rolniczych,
Występowanie

- Azja Wschodnia (Japonia,

Indonezja)

0-4 Przyczyna 1 p

Skutki:
• przyrodniczy 1 p
• gospodarczy 1 p
Występowanie 1 p

2. Np.: pomiary sejsmograficzne, wcześniejsze

ostrzeganie, możliwość ewakuacji ludności, w
wielu wypadkach są skuteczne; lokalizowanie
zabudowań poza strefą niebezpieczną, jest
najskuteczniejsze, ale z racji tradycji i
przyzwyczajeń nie zawsze realne; budowa
zapór zmieniających kierunek spływu lawy
ma znaczenie doraźne i nie zawsze skuteczne

0-3 Za każdy przykład działań

po 1 p
Za ocenę skuteczności dwu
działań ... 1 p

3 C

1

Za wskazanie wyłącznie C –
1pkt

4.

II-IV-III-I II-I-IV-III

0-2

Za podanie poprawnej chronologii

wydarzeń jednego zestawu 1 pkt

Za podanie poprawnej chronologii

dwóch zestawów 2 pkt

5.

zlepieniec, piaskowiec,
węgiel kamienny, bazalt,

0-2

Za poprawne dobranie dwóch
rodzajów skał 1 pkt
Za poprawne dobranie trzech i
czterech rodzajów skał 2 pkt

6

1- ognisko (magmowe), komora

(magmowa),

2 - stożek wulkaniczny,
3 - stożek pasożytniczy (stożek boczny,

krater boczny),

4 - komin, przewód wulkaniczny

0- 2 za nazwanie dwóch elementów

- 1pkt

za nazwanie czterech elementów

- 2pkt

7

Konsekwencje negatywne, np.:
zagrożenie życia, utrata mienia,
przekształcenie krajobrazu, straty
materialne, utrata miejsc pracy,
anomalie pogodowe.
Konsekwencje pozytywne, np.:
powstawanie żyznych gleb na skałach
wulkanicznych, powstawanie surowców
mineralnych, mineralizacja wód podziemnych,
powstawanie wód termalnych.

0-2 za podanie dwóch konsekwencji

z oceną - lpkt
za podanie czterech konsekwencji
z oceną - 2pkt

8 Numery oznaczające kolejność wydarzeń

geologicznych - od góry: 5, 6, 3, 4, 1, 2

0-2 za prawidłowe uporządkowanie

trzech kolejnych wydarzeń -1pkt
za prawidłowe uporządkowanie
wszystkich wydarzeń - 2pkt

2

9

przyczyny:
nachodzenie na siebie ( zderzanie się ) płyt
litosfery, zagłębianie się płyty oceanicznej pod
lądową, proces subdukcji, występowanie prądów
konwekcyjnych
procesy:
ruchy górotwórcze, trzęsienia ziemi

0 - 3

podanie przyczyny - 1 pkt,
podanie 1 procesu - 1 pkt,
podanie 2 procesów – 2 pkt.

10. A, D, E, G

0-4 Za każdy poprawny wybór

wydarzeń tylko z trzeciorzędu po
jednym punkcie
W sumie 4 pkt.

11. Sól kamienna

Przykład występowania w Polsce: - na
Kujawach w rejonie Inowrocławia, Kłodawy
(sól wieku permskiego), w Wieliczce i Bochni
(sól powstała w trzeciorzędzie). Przykład
wykorzystania gospodarczego: - w przemyśle
chemicznym (np.: do produkcji sody, kwasu
solnego, chloru), do celów spożywczych (sól
kuchenna). Wapienie Przykład występowania
w Polsce: - na Wyżynie Krakowsko-
Częstochowskiej, na Kujawach, w Górach
Świętokrzyskich Przykład znaczenia
gospodarczego: - w przemyśle chemicznym
(np. do produkcji nawozów sztucznych, sody),
w przemyśle cementowym, w budownictwie.

0-4 Za wpisanie w tabelę:

dwóch uzupełnień 1 pkt
trzech i czterech 2 pkt.
pięciu i sześciu 3 pkt.
siedmiu i ośmiu 4 pkt.

12. Góry zrębowe: schemat budowy zrębu -

przykłady gór: Sudety, Harz, Wogezy, Ural,
Ałtaj, Schwarzwald, Abisyńskie, Tibesti,
Ahaggar.

Góry fałdowe: schemat jednego z rodzajów

fałdów lub płaszczowiny, - przykłady gór: Alpy,
Karpaty, Apeniny, Betyckie, Andy, Kordyliery,
Himalaje, Kaukaz, Zagros, Atlas.

0-4 za poprawne naszkicowanie

- zrębu 1 pkt
- jednej ze struktur fałdowych
1 pkt
za podanie:
- 2 poprawnych nazw gór 1 pkt
- 4 poprawnych nazw gór 2 pkt

13 a) Obszary subdukcji - w strefie rowów

oceanicznych, np. zach. wybrzeża Ameryk,
wsch. wybrzeża Azji. Obszary ryftowe: - w
strefie grzbietów śródoceanicznych, np.:
grzbiet północnoatlantycki, pdatlantycki,
wschodniopacyficzny, - na lądach, np.: we
wschodniej Afryce, na Islandii.

b) Np.: zjawiska plutoniczne, wulkaniczne,
sejsmiczne, górotwórcze, lądotwórcze.

0 - 4 a)

za każde podanie dwu
przykładów obszarów po

....................................... 1 pkt

b)
za podanie:
- 2 konsekwencji ..............1 pkt
- 4 konsekwencji ..............2 pkt

3

14 A. Skorupa ziemska ma większą grubość w

obrębie kontynentów niż w obrębie
oceanów.

B. Skorupa ziemska w obrębie kontynentów
składa się z dwóch warstw - bazaltowej
i granitowej, a w obrębie dna oceanicznego
tylko z warstwy bazaltowej.

C. Im większa odległość od strefy ryftowej
(rozrywania) tym dno oceaniczne jest
starsze.

3

Za każdą poprawnie
sformułowaną
prawidłowość po1 pkt

15 Np.:

Na północy płyta afrykańska zderza się z płytą
euroazjatycką i zanurza się pod nią (subdukcja).
Będą się tu ciągle zdarzać trzęsienia ziemi i
wybuchy wulkanów oraz będą się ciągle
wypiętrzać góry sfałdowane w strefie M.
Śródziemnego. Na wschodzie Afryki płyta
afrykańska rozchodzi się z płytą somalijską
wzdłuż afrykańskich rowów ryftowych. Rowy te
będą się poszerzać aż zostaną zajęte przez
morza. W tej strefie także są i będą ciągle
aktywne zjawiska sejsmiczne i wulkaniczne.
Wschodnia część Afryki oderwie się od reszty
kontynentu tworząc „nowy Madagaskar".
Poszerzy się Morze Czerwone.

5

Za uwzględnienie w odpowiedzi:
- kierunku ruchu płyty
afrykańskiej ..................................
- zderzenia z płytą euroazjatycką i
wypiętrzenia
gór w strefie M. Śródziemnego .....
- rozrywania części wschodniej
Afryki .... 1 pkt
- powstania oceanu (morza) w
strefie
rozrywania ...................................
- poszerzania Morza Czerwonego

.....................................................

16 Pieniny - 3 - wapień lub andezyty

Wyż. Krakowsko-Częstochowska - 6 - wapień
Beskidy - 4 - flisz
Podhale - 2 - flisz

Tatry - 1 - granit lub łupki krystaliczne lub

wapień

Zapadlisko Przedkarpackie - 5, - sól
kamienna, wapień

0-4

Przyporządkuje trzy jednostki... 1 p.

pięć jednostek 2 p
Przyporządkuje skały do trzech

jednostek 1 p.
do pięciu jednostek 2 p

17 np.: Wapień - skała powstała na dnie morza z

obumarłych szczątków (szkieletów i muszli)
organizmów morskich, lub chemicznego
wytrącania się CaCO3, Flisz - kompleks skał
morskiego pochodzenia, składający się z ławic i
warstw na przemian zlepieńców, piaskowców,
łupków ilastych i margli. Powstała w morzu z
osadzenia materiału z niszczonych masywów
górskich. Granit - skała powstała z zastygnięcia
magmy w głębi Ziemi, Sól kamienna - skała
powstała najczęściej z odparowania wody
morskiej, Łupki krystaliczne - skała o wyraźnej

0-2

Wyjaśni powstanie dwóch skał
ogólnikowo np. „sól powstała z
wody morskiej" lub
szczegółowo jednej skały

1 p.

wyjaśni bardziej szczegółowo
powstanie dwóch skał 2 p.

4

18 typ genetyczny – osadowa, organiczna

osadzanie szczątków organizmów w środowisku
morskim

0-4

typ genetyczny – osadowa,
organiczna ......................0-2 p
wskaże na osadzanie szczątków
organizmów w środowisku
morskim ...............0-2 p

19 Wdarcie się magmy między skały w skorupie

ziemskiej bez wydostania się jej na zewnątrz.
Popękanie skał w czasie ruchów górotwórczych

wskaże na wdarcie się magmy
między skały w skorupie
ziemskiej bez wydostania się jej
na zewnątrz ............0-2 p

wskaże na popękanie skał w
czasie ruchów górotwórczych
....................1 p

20 C

0-2

wskaże C ...........................2 p

21 Kolejno:

1. węgiel kamienny,
2. w wyniku ewaporacji (parowania) wody
morskiej,
3. skały węglanowe (wapień, margle).

0-3 Za każdy prawidłowo

wypełniony wiersz po 1 pkt

22

Np.:
Obszary sejsmiczne na Ziemi koncentrują się na
granicach płyt litosfery .

0-

1

Za sformułowanie
prawidłowości ………1 pkt

23

Wyjaśnienie, np.:
Izostatyczne zaburzenie równowagi skorupy
ziemskiej może być spowodowane obciążeniem
bądź odciążeniem jej fragmentów. W czasie
zlodowacenia masy lodu powodują pionowe
ruchy obniżające części skorupy ziemskiej, na
której rozwinął się lądolód. Podczas deglacjacji
dochodzi do odciążenie skorupy ziemskiej a tym
samym do pionowych ruchów wznoszących.
Zjawisko takie możemy dzisiaj obserwować na
Półwyspie Skandynawskim.

0-

1

Za wyjaśnienie ……..1 pkt

24

Np.:
Pumeks - magmowa lub magmowa wulkaniczna
lub magmowa piroklastyczna,
Gips - osadowa lub osadowa chemiczna,
Marmur - metamorficzna, metamorficzna
kontaktowa.

Geneza skał, np.:
Pumeks – skała piroklastyczna powstała
wskutek krzepnięcia stopu krzemianowego,
który został gwałtownie wyrzucony przez

0-

2

Za poprawne wypełnienie
-dwóch wierszy ……..1 pkt
-trzech wierszy ……...2 pkt

Za poprawne podanie rodzaju
trzech skał ….1 pkt

Za poprawne podanie genezy
trzech skał …..1 pkt

5

wulkan.

Gips – skała powstała w zamkniętych zatokach
morskich i jeziorach w klimacie suchym, w
których nastąpiło odparowanie wody ze słonych
zbiorników (ewaporacja). Wytrącanie następuje
przy dużym stężeniu roztworu w zbiorniku
(około 20% pierwotnej objętości wody).

Marmur – skała powstała w wyniku procesu
przeobrażania wapieni w warunkach wysokiej
temperatury i ciśnienia w skorupie ziemskiej
(metamorfizm kontaktowy).

25

a) np.:
Gejzery to gorące źródła występujące
na obszarach, wulkanicznych, na
których występują zjawiska
plutoniczne, o niskim stopniu
geotermicznym. Występują również
na obszarach zamierającego
wulkanizmu.
Ciepło wnętrza Ziemi ogrzewa wodę,
która gromadzi się w podziemnych
kanałach, a tworząca się para wodna i
wzrost jej ciśnienia powodują
powtarzalne wyrzucanie wody na
znaczną wysokość,

b) zestawienie 3 - Islandia, Kamczatka,
Yellowstone, Nowa Zelandia

0-

2

a) za wykazanie
związku ……….….1 pkt










b) za poprawne wskazanie
obszarów
występowania .....….1 pkt

26

a) 5 - 1 - 4 - 3 - 2
b) skały osadowe

0-
3

a)
za podanie wydarzenia
najstarszego i najmłodszego
1 pkt
za uporządkowanie
wszystkich
wydarzeń

2 pkt

b) za podanie nazwy grupy
skał

1 pkt

27

a) ryft (B)
b) np.: długie, wąskie, głębokie, leżące w
rowie tektonicznym
c)
np.:
- wschodnia Afryka, przez którą
przebiega ryft może oderwać się od
kontynentu,
- powstanie nowa wyspa.
- trzęsienia ziemi,

0
-
5

a)
za poprawną odpowiedź 1 pkt
b)
za podanie:
2 cech 1 pkt
3 cech 2 pkt
c)
za podanie:
2 konsekwencji

1 pkt

3 konsekwencji

2 pkt

6

- wulkanizm,
- rowy, uskoki tektoniczne.

28

C

0-

1

Za prawidłową odp. – 1 pkt

29

4

5

1

3

2

0-

2

Za 3 prawidłowo
przyporządkowane – 1 pkt
Za 5 – 2 pkt

30

a) rozpadu blokowego skał i
powstawania gołoborzy
b) ruchów tektonicznych
c) nieckowatym ułożeniem na przemian
warstw nieprzepuszczalnych i
przepuszczalnych

0-

2

Za 2 prawidłowe odp. – 1 pkt
Za 3 – 2 pkt

31

a) Przyczyną trzęsień ziemi jest
zjawisko subdukcji, które występuje
na tym obszarze w strefie oceanu na
granicy płyty euroazjatyckiej i płyty
indoeuropejskiej.
b)
1. Znaczna wysokość fali na wybrzeżu
(spiętrzenie wody dochodzi do
wysokości 30-40 m).
2. Duża siła uderzenia fali, która może
ulec odbiciu i powracając
zwielokrotnia zniszczenia.
3. Nagłe pojawienie się fali, związane
jest z jej dużą prędkość
rozchodzenia się (około 800 km/h).

0-

2

a) – 1pkt
b) 1 pkt

32

0

-

3

Za każdy poprawny wiersz

..................................po 1 p.

33

Właściwie przyporządkuje rodzaj lawy, a w
wyjaśnieniu wskaże na jej lepkość (gęstość)
A - lawa obojętna, ponieważ jest uboga w
krzemionkę, ma małą lepkość i rozlewa się
szeroko; B - lawa kwaśna, ponieważ zawiera
dużo krzemionki i odznacza się dużą lepkością

0

-

2

Rodzaje lawy ................ 1 p.
wyjaśnienia .................... 1 p.

34

a)
np.
- zbudowane z górnokredowych
piaskowców i margli,
- naprzemianległe ułożenie skał,
- nieckowate, prawie poziome
zaleganie skał,

0-

2

a)
Za poprawne podanie dwóch
cech budowy geologicznej lub
rzeźby ........ 1 pkt
b)
Za poprawne podanie nazwy
skały budującej kulminacje

7

- labirynty skalne,
- prawie płaskie fragmenty
najwyższych wzniesień;
b)
- piaskowiec (piaskowiec ciosowy),

osadowe.

Szczelińca i jej
przyporządkowanie do
odpowiedniej grupy skał ....1
pkt

35

Procesy egzogeniczne:
erozja, denudacja, wietrzenie.
Procesy endogeniczne:
wulkanizm, metamorfizm, plutonizm.

0-

1

Za poprawne pogrupowanie
wszystkich procesów ........1
pkt

36

C

0-

1

Za wybór właściwej
Odpowiedzi

– 1 pkt

37

Mułowiec, piaskowiec, zlepieniec

0-

1

Za zapisanie nazw trzech
skał osadowych we właściwej
kolejności – 1pkt

38

a) Np.
- są właściwe tylko dla ściśle
określonego przedziału czasu
geologicznego,
b) osadowe

0-

2

a)
Za poprawne podanie typowej
cechy skamieniałości
przewodnich
……………..1pkt
b)
Za poprawny wybór skał
osadowych ………………
1pkt

39

C-D-A-B

0-

1

Za poprawną kolejność
wydarzeń 1pkt

40

Zjawiska (procesy), np.:
zjawiska wulkaniczne, subdukcja, ruchy
górotwórcze.
Geneza, np.:
zjawiska wulkaniczne – w strefie
subdukcji następuje przetapianie
zanurzonej płyty litosfery; część magmy
migruje szczelinami w górę i wydobywa
się na powierzchnię;
subdukcja – prądy konwekcyjne
powodują przesuwanie się płyt litosfery
po astenosferze; w miejscach, gdzie
występują zstępujące prądy konwekcyjne
następuje zanurzanie się płyty
oceanicznej pod kontynentalną;
ruchy górotwórcze są wynikiem
podsuwania się płyty oceanicznej pod
kontynentalną, czemu towarzyszy
fałdowanie skał osadowych i ich
wypiętrzanie.

0-

2

Za poprawne podanie
dwóch przykładów zjawisk
(procesów)
………….…...1pkt
Za poprawne podanie
genezy zjawiska (procesu)-
1pkt

41

a)
- pierwsze – południowopolskie
- ostatnie – środkowopolskie
b) A

0-

2

a) za poprawne podanie nazw
dwóch zlodowaceń – 1pkt
b) za poprawny wybór ….1
pkt

8

42

Np.
- pradoliny,
- sandry,
- ozy,
- kemy.

0-

1

Za poprawne podanie nazw
dwóch form fluwioglacjalnych
– 1 pkt

43

Np.
- osady polodowcowe sprzyjały
rozwojowi słabych gleb,
- osady polodowcowe np. piaski, żwiry,
stanowią surowce mineralne dla
przemysłu i budownictwa,
- urozmaicony, atrakcyjny turystycznie
krajobraz, np. pojezierza.

0-

2

Za podanie poprawnych
przykładów:
- jednej konsekwencji …..
1pkt
- dwóch konsekwencji …. 2
pkt

44

a) wspólne elementy budowy wulkanów, np.:
- krater
- komin wulkaniczny (przewód)
- ognisko magmowe (komora)
- stożek, popiół
- dajki
- stożek pasożytniczy

b) np.:
- lawa wulkanu tarczowego jest rzadka (zawiera
mało krzemionki, jest zasadowa, ma małą
lepkość, płynie szybko), szeroko rozlewa się
i krzepnie daleko od miejsca wypływu
Lub
- lawa wydobywająca się z wulkanu stożkowego
jest gęsta (zawiera dużo krzemionki, jest
kwaśna, lepka, płynie powoli) i krzepnie
w pobliżu miejsca wypływu, na zboczach
występuje duża ilość materiałów
piroklastycznych

0-

2

Za podanie trzech wspólnych
elementów – 1 pkt

Nie uznawać w odpowiedzi
określenia „magma”
Uznać warstwy lawy i popiołu

b) za podanie wyjaśnienia
– 1 pkt

Odpowiedź musi zawierać
wyjaśnienie. Wystarczy
wyjaśnienie do jednego typu
wulkanu

45

Skutki pozytywne dla działalności gospodarczej
człowieka, np.:
- żyzne gleby wulkaniczne (utworzone na
popiołach, tufach)
- powstanie surowców mineralnych
- nowe wyspy
- możliwość wykorzystania energii geotermalnej
(gorących źródeł)
- występowanie gejzerów jako np. atrakcji
turystycznej
- atrakcje turystyczne

Skutki negatywne dla działalności gospodarczej
człowieka np.:
- zagrożenie dla ludzi i dóbr
- koszty wynikające z ochrony życia i zdrowia

0-

2

Za podanie dwóch skutków
pozytywnych – 1 pkt

Za podanie dwóch skutków
negatywnych – 1 pkt

Lub
za podanie jednego
pozytywnego i jednego
negatywnego skutku – 1 pkt

9

ludzi
- straty materialne (wynikające ze zniszczeń
osiedli, zabudowań, sieci komunikacyjnej)
- straty w rolnictwie (zniszczenia zbiorów)
- zmniejszenie dopływu energii słonecznej
wskutek obecności pyłu wulkanicznego
w powietrzu
- wysokie koszty wynikające z rekultywacji
obszarów erupcji wulkanu

46

a) okres geologiczny w kolejności od lewej:
karbon, perm, trias, neogen


b) surowiec:
karbon (węgiel kamienny C)
perm (ropa naftowa A)
trias (rudy cynku i ołowiu B)
neogen (węgiel brunatny D)

0-

2

a) za poprawną kolejność
okresów geologicznych
– 1 pkt

b) za poprawne
przyporządkowanie surowców
do okresów geologicznych
(bez względu na kolejność) –
1 pkt

47

A. ruchy izostatyczne (izostazja)
B. plutonizm
C. ruchy lądotwórcze
(epejrogeniczne, oceanotwórcze,
wielopromienne, thallasogeniczne,
diastrofizm)

0-

2

Za podanie nazw procesów
geologicznych:
dwóch – 1 pkt
trzech – 2 pkt

48

A.
Wyjaśnienie, np.:
- rów oceaniczny powstaje w skutek: subdukcji,
czyli podchodzenie (podsuwania) płyty
oceanicznej pod kontynentalną
- rów oceaniczny powstaje w miejscu
występowania zstępujących prądów
konwekcyjnych

0-

2

Za podanie litery i
wyjaśnienia – 2 pkt
za podanie poprawnej litery –
1 pkt
Jeśli udzi

eli odp. tylko w pkt

b) otrzymuje 0 pkt

49

Elementy, które nie spełniają kryterium
przyporządkowania:
A. gips
B. gnejs
C. granit
D. dolomit

0-2 za prawidłowy wybór elementów

- dwóch, trzech 1 pkt
- czterech 2 pkt

50

Jednostki tektoniczne

Europy

Krainy geograficzne

Polski

Platforma prekambryjska

Niż. Podlaska,
Poj. Mazurskie

Górotwory paleozoiczne

Góry Świętokrzyskie,
Sudety

Obszary fałdowań
alpejskich

Tatry, Bieszczady

0-1 za prawidłowe dobranie wszystkich

elementów 1 pkt

51

- występujące procesy wewnętrzne: wulkanizm
i trzęsienie ziemi,
- przykłady skutków procesów dla środowiska
przyrodniczego:
np.: erupcja wulkanu → zmiana rzeźby terenu
- osadzanie się popiołów i tuf wulkanicznych na
powierzchni Ziemi → powstanie żyznych gleb

0-2 za poprawne sformułowanie dwóch

procesów 1 pkt
za poprawne wymienienie dwóch
skutków 1 pkt

10

- wyziewy gazów → wzbogacanie atmosfery o olbrzymie
ilości gazów
- zmniejszenie przeźroczystości atmosfery
- procesy hydrotermalne → rozpuszczanie przez gorącą
wodę związków chemicznych w jednym miejscu i
wytrącanie w innych
- zabarwienie wód oceanicznych na brunatno →
zakłócenie życia organicznego

52

Np.:
przykłady zagrożeń:
- zagrożenie bezpośrednie życia przez spadające na wyspę
bomby wulkaniczne
- konieczność ewakuacji ludności z zagrożonych miejsc
- utrata dobytku
- emisja gazów włącznie z bardzo szkodliwymi dla
człowieka (np. chlor, siarkowodór, amoniak)

0-1 za poprawne sformułowanie dwóch

zagrożeń 1 pkt

53. Np.:

- ruchy górotwórcze (orogeniczne)
- ruchy lądotwórcze (epejrogeniczne)
- ruchy talasogeniczne
- trzęsienia ziemi
- wulkanizm
- plutonizm
- metamorfizm

0 -

1

Za poprawne podanie
nazw dwóch procesów
endogenicznych ..............
1 pkt

54
.

a) A - płaszcz (Ziemi) B - jądro zewnętrzne C

- jądro wewnętrzne
b) nieciągłość Mohorovičića lub nieciągłość
Moho

0
-
2

a)
Za poprawne podanie nazw
trzech warstw - 1 pkt

b)
Za poprawne podanie
nazwy powierzchni
nieciągłości - 1 pkt

55
.

a) skała: wapień, okres geologiczny: jura b)

perm c) warstwa A jest starsza od wapieni, a
młodsza od łupków

0
-
3

Za poprawne odpowiedzi do
każdego podpunktu po 1
pkt

56
.

D. w wyniku nagromadzenia produktów
wietrzenia skał

0-

1

Za zaznaczenie poprawne
odpowiedzi – 1 pkt

57

A: 1, 4
B: 2, 3

0-2 Za poprawne przyporządkowanie

zjawisk:
- dwóch, trzech – 1 pkt
- czterech – 2 pkt

58

B. Paleontologiczna

0-1

Za podanie metody – 1 pkt

59

D.

14

C

0-1

Za dobór jednej metody – 1 pkt

60

Rudy miedzi
- monoklina przedsudecka – 13

Siarka
- zapadlisko przedkarpackie - 16

0-2 Za poprawnie wypełniony jeden

wiersz – 1 pkt
Za poprawnie wypełnione dwa
wiersze – 2 pkt

61

1 – zrąb tektoniczny
2 – monoklina
3 – antyklina
4 – niecka

0-2 Za poprawne przyporządkowanie

nazw do struktur geologicznych:

– dwóch, trzech ... 1 pkt

– czterech ............ 2 pkt

11

62

Surowiec
mineralny

Oznaczenie
literowe na

mapie

Przykład

miejsca
wydobycia

Węgiel
kamienny

C

Katowice

Bogdanka

Węgiel
brunatny

A

Bełchatów

Turoszów
Konin

Sól kamienna

E

Inowrocław

Rudy miedzi

B

Głogów

0-2 Za cztery poprawnie uzupełnione

komórki w tabeli ................ 1 pkt

Za wszystkie poprawnie
uzupełnione komórki w tabeli

................ 2 pkt

63

Warstwa A
Uzasadnienie, np.:
– wychodnie warstw o mniejszej odporności
tworzą wklęsłe formy terenu
– wychodnie skał o dużej odporności
zaznaczają się w postaci grzbietów, garbów,
progów.

0-

1

Za poprawne podanie oznaczenia
warstwy i uzasadnienie - 1 pkt

64

Tarcze:
A. Fennoskandzka
B. Dekańska
C. Gujańska
Rowy:
1. Aleucki
2. Mariański
3. Sundajski

0-

2

Za prawidłowe przyporządkowanie
nazw:
– czterech, pięciu .. 1 pkt
– sześciu ................2 pkt

65

a) prekambr
b)
Powinna powstać kopalnia rud metali,
ponieważ, np.:
– pozwoli to na zmniejszenie importu rud
żelaza
– bardzo bogate złoża dostarczą wielu
cennych metali (wanad, tytan) niezbędnych
w nowoczesnym przemyśle
– powstaną miejsca pracy
– nastąpi aktywizacja gospodarcza
Suwalszczyzny
– nastąpi rozwój infrastruktury komunikacyjnej.
lub
Nie powinna powstać kopalnia rud metali,
ponieważ, np.:
– rudy metali znajdują się na znacznej
głębokości
– koszt wydobycia rud będzie bardzo duży
– nastąpi skażenie przyrody „ zielonych płuc
Polski”
– zagrożone zostanie środowisko
Wigierskiego Parku Narodowego
i Suwalskiego Parku Krajobrazowego.

0-

2

Za poprawną odpowiedź - 1 pkt
Za uzasadnienie (na tak lub nie) z
dwoma argumentami - 1 pkt

66

Od góry:
F/P
P

0-1 Za poprawna odpowiedź – 1pkt

Uznajemy tez odpowiedź P przy
pierwszym zdaniu, gdyż skały w

12

F

których są wyrzeźbione oba pasma
są skałami osadowymi

67

Od góry:
P
F
F
P

0-2 Za poprawną ocenę zdań

trzech – 1pkt
czterech – 2 pkt

68

B, D

0-1 Za poprawny wybór dwóch miejsc –

1pkt

69

Poprawne uzupełnienie wierszami od góry:
- granit, metamorfizm
- sedymentacja szczątków organicznych, marmur
- piasek, diageneza

0-2 Za poprawne uzupełnienie wierszy

dwóch – 1pkt
trzech – 2pkt

Jeśli zdający wpisze dwa określenia
do jednej komórki – nie uznajemy
odpowiedzi

70

Czynniki przyrodnicze, np.:
- bardzo wysoka temperatura
- bardzo duże ciśnienie

0-1 Za podanie dwóch poprawnych

czynników – 1 pkt

Nie uznajemy samych określeń:
temperatura, ciśnienie

71

Skutki trzęsień ziemi dla środowiska
przyrodniczego, np.:
- pękają skały,
- przewracają się i łamią drzewa (lasy),
- powstają rozpadliny w skałach,
- zmieniają swój bieg rzeki,
- zasypują się koryta rzeczne i powstają
rozlewiska.
Skutki trzęsień ziemi dla środowiska
antropogenicznego, np.:
- pękają mury,
- zawalają się budynki,
- zrywają się linie przesyłowe,
- pękają rurociągi,
- zawalają się mosty,
- wyginają się tory kolejowe.

0-2

Za podanie poprawnych
dwóch skutków dla
środowiska
przyrodniczego…….1pkt
Za podanie poprawnych
dwóch skutków dla
środowiska
antropogenicznego
……..........................1pkt
LUB
Za podanie poprawnego
jednego skutku dla
środowiska przyrodniczego i
jednego poprawnego skutku
dla
środowiska
antropogenicznego...1pkt

72

Plutonizm

0-1 Za poprawne nazwanie opisanego

procesu…..........1pkt

73

A. dajka
B. lakkolit
C. sill
D. batolit

0-2

Za prawidłowe rozpoznanie
i podpisanie form:
dwóch,
trzech...…………...1pkt

czterech……..………...…..2p

kt

74

Skały osadowe okruchowe, np.:
- less
- ił
- glina
Skały osadowe pochodzenia organicznego, np.:
- węgiel brunatny
- kreda pisząca
- torf

0-2 Za prawidłowe przyporządkowanie

do poszczególnych grup skał:

czterech, pięciu..............1pkt
sześciu.......................................2pkt

13

Skały osadowe pochodzenia chemicznego:
- gips
- siarka

75

D. osadowych pochodzenia organicznego

1

1 pkt za poprawne zaznaczenie

76

W kolejności od góry:
2
1
2

1

Za podanie trzech poprawnych
odp. – 1pkt

77

a) Wezuwiusz (lub Vesuvio)

b) poprawna odpowiedź (trzy spośród niżej
podanych)
- pył wulkaniczny
- popiół wulkaniczny
- lapille
- bomba wulkaniczna
- scoria (skoria)
- pumeks
- okruchy zastygłej lawy

2

a) za podanie poprawnej nazwy
wulkanu – 1pkt

b) za podanie trzech nazw
produktów – 1pkt

78

a) w kolejności od góry:
później
jurze
piaski i gliny
b) np.:
warstwa wapieni jest starsza od piasków i glin a
młodsza od bazaltów

2

a)
za wpisanie trzech poprawnych
określeń – 1pkt
b)
za poprawne określenie wieku
względnego – 1pkt

79

1 – B
2 – C

1

Za poprawne przyporządkowanie
obszarów ........................... 1 pkt

80

a) Etna
b) zderzanie się płyt litosfery

2

Za podanie poprawnej nazwy
wulkanu ............... 1 pkt
Za podkreślenie poprawnej
przyczyny ............................ 1
pkt

81

metamorficznych (przeobrażonych)

1

Za podanie właściwego typu
skały-1 pkt

82

Np.:
W południowej Europie wartość stopnia
geotermicznego jest mniejsza niż w pozostałych
miejscach, gdyż, np.:
− południowa część Europy położona jest na styku
płyt litosfery, a pozostałe obszary nie.
Lub
– Wyspy Bahama i RPA nie leżą na krawędziach płyt
litosfery, jak to jest w przypadku obszarów
południowej części Europy
− południowa Europa jest obszarem aktywnym
wulkanicznie − skorupa ziemska ma tu mniejszą
grubość i wartość stopnia geotermicznego jest
niewielka.

1

Za podanie poprawnej przyczyny
różnic – 1 pkt

83

W kolejności:
B
A
C

1

Za trzy poprawne
przyporządkowania – 1 pkt

14

84

2

Za poprawne rozpoznanie
jednostek tektonicznych:
dwóch……….……..1pkt
trzech………………2pkt

85

Np.:
Andy, Kordyliery, Półwysep Apeniński, Jawa,
Sumatra (Archipelag Malajski), Meksyk.

1

Za podanie trzech właściwych
obszarów aktywności
wulkanicznej………1pkt

86

Np.:
produkty ciekłe

: lawa;

produkty stałe: pył wulkaniczny, popiół

wulkaniczny, piasek wulkaniczny, lapilla, bomba
wulkaniczna, scoria (skoria), pumeks;
produkty gazowe: para wodna (H2O),
metan (CH4), dwutlenek węgla (CO2), wodór (H2),
chlorowodór (HCl), dwutlenek siarki (SO2),
fluorowodór (HF), siarkowodór (H2S),
amoniak (NH3).

2

Za podanie poprawnych
przykładów:
czterech, pięciu……1pkt
sześciu……………..2pkt

87

W kolejności od góry:
mofety
solfatary
fumarole
Opisane zjawiska związane są z działalnością
wulkaniczną.

2

Za podanie poprawnych
wszystkich nazw opisanych
zjawisk…1pkt
Za podanie poprawnej nazwy
procesu z nimi związanego...1pkt

88

2

Za prawidłowe
przyporządkowanie obszarów:
czterech, pięciu……1pkt
sześciu……………..2pkt

89

a) Np.:
A. Prekambryjska Platforma Wschodnioeuropejska
B. Paleozoiczna strefa fałdowań i platform
paleozoicznych
C. Młode alpejskie struktury kenozoiczne
b)

2

a) Za podanie trzech poprawnych
nazw struktur
geologicznych….1pkt
b) Za poprawne
przyporządkowanie jednostek
geologiczno tektonicznych...1pkt

90

W kolejności: zlepieniec, granit, bazalt

1

Za poprawne uzupełnienie tabeli
– 1 pkt

91

a)
C. ruchy izostatyczne
b)
B. w strefie subdukcji.

2

a) 1 pkt
b) 1 pkt

92

C – B – A – E

1

1 p. – za poprawne
chronologiczne uszeregowanie
podanych wydarzeń na
podstawie przekroju
geologicznego