Czas zaprzeszły

1

Czas zaprzeszły

Czas zaprzeszły, Plusquamperfectum – czas stosowany dla podkreślenia uprzedniości czasowej danego zdarzenia.

Język polski

Poprawna, choć rzadko używana konstrukcja w języku polskim. Wg Jana Miodka "kategoria gramatyczna

praktycznie już dziś martwa, wykorzystywana od czasu do czasu w celach stylizacyjnych"

[1]

. Tworzona jest przez

dodanie do czasu przeszłego słowa "być" do podstaci "-ł" danego czasownika. Np. "Obawiałem się tego tak dawno,

w 1963 roku, jużem w to był wszedł i powypisywałem książki, które dzisiaj okazują się bardzo czytelne" (za

Stanisławem Lemem) - najpierw jużem był wszedł, następnie powypisywałem

[1]

.

Jednym z przykładów pozostałości czasu zaprzeszłego jest czasownik powinien był, a jego odmiana wygląda

następująco:

Liczba

Osoba

Czasownik

liczba pojedyncza 1. (ja)

powinienem był / powinnam była

2. (ty)

powinieneś był / powinnaś była

3. (on, ona, ono) powinien był / powinna była / powinno było

liczba mnoga

1. (my)

powinniśmy byli/ powinnyśmy były

2. (wy)

powinniście byli / powinnyście były

3. (oni, one)

powinni byli / one powinny były

Język słowacki

Czas zaprzeszły w języku słowackim jest popularnie użytkowanyWikipedia:Weryfikowalność. Tworzony jest za

pomocą czasownika posiłkowego byť w czasie przeszłym oraz imiesłowu przeszłego zakończonego na -l:

- ja som bol(-a/o) zavolal(-a/o)

- ty si bol(-a/o) zavolal(-a/o)

- on(-a/o) bol(-a/o) zavolal(-a/o)

- my sme boli zavolali

- vy ste boli zavolali

- oni/one boli zavolali

Czas zaprzeszły czasownika byť zastępowany jest formami czasownikiem bývať:

- ja som bol(-a/o) býval(-a/o)

- ty si bol(-a/o) býval(-a/o)

- on(-a/o) bol(-a/o) býval(-a/o)

- my sme boli bývali

- vy ste boli bývali

- oni/one boli bývali

Czas zaprzeszły

2

Język angielski

Czas zaprzeszły w języku angielskim (Past Perfect) jest czasem złożonym i składa się z czasownika posiłkowego

have w czasie Past Simple oraz trzeciej formy czasownika głównego. Odmiana czasownika to do w czasie Past

Perfect:

-I had done

-You had done

-He/She/It had done

-We had done

-You had done

-They had done

W stronie biernej zaś dodaje się po "had" trzecią formę wyrazu be czyli been, np. :

It had been done by me.

W podobnej funkcji występuje też w języku angielskim czas Past Perfect Continuous, tworzony za pomocą

czasownika posiłkowego have w czasie Past Simple, trzeciej formy czasownika be (tj. been) oraz gerundium

czasownika głównego (z końcówką -ing), np.:

I had been doing

Past Perfect Continuous różni się od Past Perfect wyrażanym aspektem czasownika.

Formę przeczącą tworzy się przez dodanie wyrazu not po wyrazie had

[2]

.

Język niemiecki

Czas zaprzeszły w języku niemieckim (Plusquamperfekt) jest czasem złożonym i składa się z czasownika

posiłkowego haben lub sein w czasie Imperfekt oraz trzeciej formy czasownika głównego na końcu zdania

[3]

.

Odmiana czasowników machen i gehen w czasie Plusquamperfekt:

ich hatte gemacht ich war gegangen

du hattest gemacht du warst gegangen

er/sie/es hatte gemacht er/sie/es war gegangen

wir hatten gemacht wir waren gegangen

ihr hattet gemacht ihr wart gegangen

sie/Sie hatten gemacht sie/Sie waren gegangen

Formę przeczącą tworzy się przez dodanie nicht przed imiesłowem biernym czasownika.

Język niderlandzki

Czas zaprzeszły w języku niderlandzkim składa się z czasownika posiłkowego hebben lub zijn w czasie imperfectum

oraz trzeciej formy czasownika głównego. Odmiana czasowników maken i gaan w czasie zaprzeszłym

[4]

:

ik had gemaakt ik was gegaan

jij had gemaakt jij was gegaan

hij had gemaakt hij was gegaan

wij hadden gemaakt wij waren gegaan

jullie hadden gemaakt jullie waren gegaan

Czas zaprzeszły

3

zij hadden gemaakt zij waren gegaan

Język francuski

W języku francuskim czas zaprzeszły (plus-que-parfait) trybu oznajmującego (indicatif) składa się z czasownika

posiłkowego avoir lub être w czasie imparfait oraz imiesłowu przeszłego (participe passé) czasownika głównego.

Wybór czasownika posiłkowego zależy od czasownika, który jest odmieniany. Formy imiesłowu przy użyciu

czasownika être zgadzają się z liczbą i rodzajem. Odmiana czasowników faire (robić) oraz aller (iść) w czasie

zaprzeszłym trybu oznajmującego

[5]

:

j'avais fait j'étais allé (allée)

tu avais fait tu étais allé (allée)

il avait fait il était allé (elle était allée)

nous avions fait nous étions allés (allées)

vous aviez fait vous étiez allés (allées)

ils avaient fait ils étaient allés (elles étaient allées)

Oprócz tego istnieje również czas zaprzeszły trybu łączącego (subjonctif), składający się z czasownika posiłkowego

avoir lub être w czasie imparfait trybu łączącego i imiesłowu przeszłego czasownika głównego, niemniej jednak jest

to czas zanikający, obecnie używany praktycznie tylko i wyłącznie w literaturze. Odmiana czasowników faire oraz

aller w czasie zaprzeszłym trybu łączącego:

j'eusse fait je fusse allé (allée)

tu eusses fait tu fusses allé (allée)

il eût fait il fût allé (elle fût allée)

nous eussions fait nous fussions allés (allées)

vous eussiez fait vous fussiez allés (allées)

ils eussent fait ils fussent allés (elles fussent allées)

Język hiszpański

Czas zaprzeszły w języku hiszpańskim (nazywany preterito pluscuamperfecto) składa się z czasownika posiłkowego

haber w czasie preterito imperfecto oraz imiesłowu biernego czasownika głównego

[6]

.

Odmiana czasownika hacer ("robić") w czasie preterito pluscuamperfecto (w odmianie castellano):

yo había hecho

tu habías hecho

el, ella, ello había hecho

nosotros, nosotras habíamos hecho

vosotros, vosotras habíais hecho

ellos, ellas habían hecho

Dawniej istniał w podobnej funkcji również czas preterito anterior, tworzony za pomocą haber w czasie preterito

indefinido i imiesłowu biernego czasownika głównego. Preterito pluscuamperfecto i preterito anterior różniły się

wyrażanym aspektem czasownika.

Czas zaprzeszły

4

Język fiński

Czas zaprzeszły w języku fińskim (plusquamperfekti) składa się z czasownika posiłkowego olla w czasie imperfekti

oraz imiesłowu biernego czasownika głównego

[7]

.

Odmiana czasownika tehdä w czasie zaprzeszłym:

minä olin tehnyt

sinä olit tehnyt

hân oli tehnyt

me olimme tehneet

te olitte tehneet

he olivat tehneet

W stronie biernej spotykany bardzo rzadko.

Język włoski

W języku włoskim występuje kilka czasów zaprzeszłych. Czas zaprzeszły trapassato prossimo używany jest w

połączeniu z czasem przeszłym dokonanym passato prossimo, czasem przeszłym dokonanym odległym passato

remoto oraz czasem przeszłym niedokonanym imperfetto

[8]

. Czas ten składa się z czasownika posiłkowego avere

lub essere odmienianego w imperfetto oraz imiesłowu przymiotnikowego biernego participio passato. Wybór

czasownika posiłkowego zależy od czasownika, który jest odmieniany. Formy imiesłowu przy użyciu czasownika

essere zgadzają się z liczbą i rodzajem. Przykład:

pagare (płacić) andare (iść)

avevo pagato ero andato (andata)

avevi pagato eri andato (andata)

aveva pagato era andato (andata)

avevamo pagato eravamo andati (andate)

avavate pagato eravate andati (andate)

avevano pagato erano andati (andate)

Czas ten, w momencie użycia go w konstrukcjach z trybem łączącym conguntivo, zmienia formy czasowników

posiłkowych, które wtedy odmienane są w czasie conguntivo imperfetto. Przykład:

pagare (płacić) andare (iść)

avessi pagato fossi andato (andata)

avessi pagato fossi andato (andata)

avesse pagato fosse andato (andata)

avessimo pagato fossimo andati (andate)

aveste pagato foste andati (andate)

avessero pagato fossero andati (andate)

Innym czasem zaprzeszłym jest bardzo rzadko używany (głównie w literaturze) czas trapassato remoto. Czas ten

użyty może być tylko z czasem passato remoto w konkretnych konstrukcjach czasowych (np. quando, (non)

appena). Przykład:

pagare (płacić) andare (iść)

ebbi pagato fui andato (andata)

avesti pagato fosti andato (andata)

ebbe pagato fu andato (andata)

Czas zaprzeszły

5

avemmo pagato fummo andati (andate)

aveste pagato foste andati (andate)

ebbero pagato furono andati (andate)

Czasem czas trapassato prossimo może zostać użyty z czasem teraźniejszym. W takim zestawieniu pokreśla

oddalenie czasowe czynności przeszłej od teraźniejszej.

Przypisy

[1] Jan Miodek, Rozmyślajcie nad mową, s. 123-124

[2] Michael Swan: Practical English Usage. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-442098-1.

[3] Stanisław Bęza: Nowe repetytorium z gramatyki języka niemieckiego. Warszawa: PWN. ISBN 9788371950261.

[4] Gramatyka niderlandzka. Czas zaprzeszły (http:/

/

www.

dutchgrammar.

com/

pl/

?n=Verbs.

Re15)

(

pol.

)

. [dostęp 23 maja 2010].

[5] French grammar. Glasgow: Collins, 2008. ISBN 978-0-00-719644-9.

[6] Study Spanish. Past Perfect (http:/

/

www.

studyspanish.

com/

lessons/

pastperfect.

htm)

(

ang.

)

. [dostęp 10 października 2008].

[7] Czesław Kudzinowski: Gramatyka jęz. fińskiego. Poznań: Wydawnictwa naukowe UAM, 1982.

[8] Italian Past Perfect Tense (http:/

/

italian.

about.

com/

library/

fare/

blfare196a.

htm)

(

ang.

)

. [dostęp 10 października 2008].

Źródła i autorzy artykułu

6

Źródła i autorzy artykułu

Czas zaprzeszły  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=23541986  Autorzy: Andrzej19, BartekChom, Edk, Exe, Googl, Kicior99, Pimko, Piotron, Reytan, Rogra, Roo72, Sir Lothar,
Tbgkol, Tomasz Kamil, Wielkieksiestwolodzi, 30 anonimowych edycji

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/