Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

1

Julia Anastazja Sienkiewicz Wilowska

Muzyka a rozwój dziecka.

Słowa kluczowe: edukacja muzyczna, formy muzyczne, gust muzyczny, powtarzanie rytmu, gra na
instrumencie, rozpoznawanie

melodii, rozwój kulturowy

Wstęp

Muzyka to dziedzina sztuki

, z którą zarówno dzieci, jak i większość dorosłych

ma najczęstszy naturalny kontakt w swoim środowisku, należy więc zadbać o to, aby

był on poprzedzony choćby podstawową wiedzą, a także nabyciem prostych

umiejętności muzycznych. Muzyka, tak jak inne gałęzie sztuki, pełni bowiem ważne

funkcje rozwojowe i terapeutyczne

. Dotyczy to zarówno słuchania muzyki, jak i gry na

najprostszych nawet instrumentach.

Słuchanie muzyki jest zabiegiem, który w zależności od rodzaju muzyki

pozwala dziecku wyciszyć się i zrelaksować, lub przeciwnie – nabrać energii i

pobudzić do działania. Muzyka odgrywa także istotną rolę w edukacji kulturowej

dziecka. Już od pradziejów była elementem obrzędów świeckich i religijnych,

ważnym składnikiem rytuałów i tożsamości kulturowej grup społecznych; pełniła

funkcję ludyczną, ale także mobilizowała wojowników podczas walki. Warto zatem

pamiętać, że także obecnie poza funkcją relaksacyjną pełni ona szereg innych

równie istotnych funkcji.

Funkcje muzyki we wspieraniu rozwoju dziecka

W wielu

plemionach należących do dawnych kultur zbiorowe muzykowanie

było ważną częścią aktywności wspólnoty. Brali w nim udział wszyscy, zarówno ci,

obdarzeni większymi talentami, jak i ci, których zdolności muzyczne były mniejsze.

Śpiewu, tańców i gry na instrumentach uczone były dzieci od wczesnych lat życia.

Dzieci towarzyszyły rodzicom w ich codziennych działaniach, od początku były

angażowane w życie wspólnotowe i rytuały grupy kulturowej, w której się

wychowywały.

Także w kulturach bliższych nam czasowo wspólne granie i śpiewanie było

okazją do wzbogacającego kulturowo spędzania czasu, a przy okazji służyło

budowaniu i wzmacnianiu więzi rodzinnych, sąsiedzkich, grupowych. Nierzadko z

Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

2

naszej współczesnej perspektywy osoby te były muzycznymi samoukami.

Umiejętności muzyczne przekazywane były z pokolenia na pokolenie –

bezpośrednio, a niekoniecznie w oparciu o instytucje służące muzycznej edukacji, co

nie znaczy, że były mało wartościowe. Wręcz przeciwnie. Dlatego mimo iż obecnie

określenie „samouk” nabrało pejoratywnego znaczenia, jest to niesłuszne.

Wiele osób uzna zapewne, że nie każde dziecko musi grać na instrumencie i

nie każde posiada w tym kierunku uzdolnienia. Natychmiast jednak można wysunąć

kontrargument

– jeszcze do niedawna do „dobrego tonu” należało opanowanie w

podstawowym zakresie gry na jakimś instrumencie lub śpiewu czy tańca. W wielu

domach znajdowały się pianina czy skrzypce, a wiele osób uzyskiwało podstawowe

wykształcenie muzyczne. Nie przypadkiem też dawniej w szkołach tworzono chóry

czy z

espoły muzyczne, a nawet wprowadzano obowiązkowe lekcje gry na

instrumencie. Rozpowszechnione były również ogniska muzyczne, a wielu rodziców

posyłało dzieci na prywatne lekcje gry na fortepianie czy skrzypcach. Tego typu

zajęcia wprowadzają obecnie niektóre szkoły prywatne, coraz częściej także rodzice

decydują się posyłać dzieci na muzyczne zajęcia pozalekcyjne. Jest to wynikiem

upowszechniającego się przeświadczenia – i to kontrargument zasadniczy – że

granie czy śpiewanie, choćby na zupełnie podstawowym poziomie, pełni nieocenione

funkcje w rozwijaniu umiejętności muzycznych, ale także wspiera rozwój we

wszystkich jego obszarach.



Muzyka a rozwój kulturowy

Słuchanie muzyki przede wszystkim wspiera rozwój kulturowy dziecka.

Oczywiście, szczególnie cenna jest pod tym względem tak zwana muzyka klasyczna,

wprowadzająca w tradycję muzyczną, czy szerzej – estetyczną. Dziecko zyskuje

bowiem

wtedy szansę na zaznajomienie się ze zmieniającymi się stylami

muzycznymi, historią muzyki, różnymi typami utworów. Rozwój muzyki, pełnionych

przez nie funkcji, tak jak w przypadku innych sztuk,

jest ściśle związany z

przemianami historycznymi i kulturowymi.



Jest szczególnie istotne, aby dziecko miało możliwość kontaktu z jak najbardziej
różnorodnymi gatunkami muzycznymi – zarówno z muzyką klasyczną, jak i popularną.



Warto o to zadbać również wtedy, gdy dziecko preferuje jeden określony gatunek
muzyczny.



Sytuacja taka dotyczy dzieci starszych niż przedszkolne, jednak warto zwrócić uwagę, iż już
w pie

rwszych latach życia kształtują się gust muzyczny i zdolności muzyczne dziecka.

Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

3

W przypadku muzyki klasycznej style i gatunki m

uzyczne są zgodne z tymi,

które były charakterystyczne dla innych gałęzi sztuki – muzyka powstająca w okresie

romantyzmu

miała również cechy romantyczne, a w baroku komponowano utwory

charakterystyczne dla muzyki barokowej.

W oczywisty sposób różniły się one

również w zależności od regionu, w którym powstawały. Na przykład, utwory Chopina

zawierają wiele nawiązań do polskiej muzyki ludowej, jak choćby stylizacje na tańce

ludowe

– mazura czy oberka. Nie ogranicza się to jednak wyłącznie do inspiracji

muzyką ludową. W poszczególnych, zróżnicowanych kulturowo i historycznie krajach

czy regionach

, style muzyczne różniły się nieco między sobą i posiadały swe

charakterystyczne

indywidualne cechy. Dotyczy to w oczywisty sposób również

poszczególnych kompozytorów. Poznając różnorodne utwory i ich kompozytorów,

dziecko zyskuje również okazję do pogłębienia swojej wiedzy kulturowej i do

partycypowania w tradycji.



Termin

„muzyka klasyczna” (kolokwialnie: muzyka poważna) przeciwstawić można muzyce

popularnej.



Do muzyki klasycznej zaliczają się utwory, które należą do kanonu i mają uznaną wartość.



Jednak w ściślejszym znaczeniu terminem tym określamy takie utwory, które można zaliczyć
do klasycznych form muzycznych.



Formy muzyczne,

takie jak na przykład sonata, koncert, msza, preludium, fuga mają

określoną budowę i zasady kompozycyjne.



Współcześnie skomponowany utwór, który został napisany zgodnie z charakterystycznymi
dla tej formy zasadami, możemy więc również zaliczyć do muzyki klasycznej.

Istotne jest jednak, aby dziecko miało jak najbardziej urozmaicony kontakt z muzyką

przez poznawanie różnorodnych gatunków muzycznych, niekoniecznie klasycznych.

Muzyka może być bowiem wyrazem buntu, przynależności do kontrkultury czy

subkultur młodzieżowych (na przykład słuchanie rocka, metalu czy hip-hopu). W

okresach dużo wcześniejszych pełniła funkcje rytualne (pieśni plemienne, muzyka

sakra

lna), ale także wspierała uczucia patriotyczne (pieśni patriotyczne, piosenki

żołnierskie). Można by przyjąć, że rozmaitość ról, jaką pełniły na przestrzeni dziejów

utwory muzyczne,

jest równie duża, jak różnorodność gatunków i form muzycznych.



Muzyka a

rozwój poznawczy

Rozwój kulturowy wiąże się ściśle z rozwojem poznawczym dziecka.

Poznawanie

różnorodności stylów i gatunków muzycznych, nauka rozpoznawania

melodii czy rytmu

– wszystko to przyczynia się do rozwoju umysłu dziecka. Słuchanie

Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

4

muzyki, w

zależności od jej charakteru, może także pomagać dziecku wyciszyć lub

zaktywizować się, co pośrednio sprzyja innej aktywności, na przykład nauce.

Spontaniczne poruszanie się w rytm muzyki jest chętnie stosowaną metodą na

rozładowanie nadmiaru energii w grupie dzieci. Zastosowanie takiego „przerywnika”

w trakcie nauki zwiększa jej efektywność. Poruszanie się w trakcie słuchania muzyki

pozwala także lepiej poznać swoje ciało, jego reakcje i możliwości, nauczyć się na

nie wpływać i lepiej nad nim panować – choćby w zakresie utrzymywania równowagi

czy ekspresji ruchowej.



Muzyka a rozwój społeczny

Zajęcia z wykorzystaniem muzyki, przede wszystkim ruchowe, choć także

wspólne muzykowanie, przyczyniają się również do rozwoju społecznego dziecka.

Z

ajęcia rytmiczne, spontaniczne poruszanie się podczas słuchania muzyki, taniec

czy zbiorowe wystukiwanie rytmu na bębenkach lub trójkątach sprzyjają

nawiązywaniu relacji i zachęcają do przebywania w grupie rówieśników. Takie

zajęcia bowiem, będąc formą zabawy, sprawiają dzieciom przyjemność i są okazją

do rozładowania napięcia. Są one szczególnie wartościowe dla dzieci wycofanych i

nieśmiałych, które mają problemy z budowaniem kontaktu z innymi osobami,

szczególnie nowopoznanymi, nawiązywaniem i podtrzymywaniem relacji, współpracą

przy wykonywaniu zadań, rozwiązywaniu problemów czy pokonywaniu przeszkód.



Muzyka a rozwój motoryczny

Specyficzne funkcje rozwojowe

pełni gra na instrumentach muzycznych.

Przede wszystkim bowiem aktywność ta wspiera rozwój motoryczny, umiejętność

koncentracji,

a w szczególności koordynację wzrokowo-ruchową. Wydobywanie

dźwięków z różnych przedmiotów czy nauka gry na dowolnym instrumencie uczy

dziecko

skupienia, kontrolowania kilku procesów na raz, co kształtuje takie procesy

uwagi

jak podzielność (zdolność do koncentracji na dwóch bodźcach równocześnie)

czy pr

zerzutność (umiejętność przełączania uwagi między dwoma lub więcej

bodźcami). Grając na instrumencie, dziecko wykonuje wiele czynności równocześnie:

kontroluje ruchy wykonywane przez

różne partie ciała, kontroluje oddech czy ruchy

ręki, obserwuje nuty, stara się wydobywać dźwięk i kontroluje jego poprawność. Gra

na instrumencie jest bowiem procesem bardzo złożonym. Muzykowanie w większej

grupie wymaga też obserwowania innych osób i dostosowywania się do nich.

Słuchanie muzyki, a także śpiew i taniec, pełnią także ważną rolę

Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

5

terapeutyczną (muzykoterapia, choreoterapia). Zagadnieniu temu poświęcę osobny

artykuł.

Rozwijanie zainteresowań muzycznych dziecka

Dzieci w wieku przedszkolnym są jeszcze zbyt małe, aby rozpoczynać

systematyczną naukę gry na instrumencie. Uznaje się bowiem, że dziecko może

rozpocząć edukację w tym zakresie w momencie, gdy jest w stanie opanować nuty.

Ważną funkcję rozwojową pełni jednak nawet muzykowanie przy użyciu

najprostszych instrumentów, takich jak bębenek, cymbałki czy trójkąt. Zajęcia

umuzykalniające, rytmiczne, połączone z próbami wydawania prostych dźwięków

warto więc wprowadzać już w wieku przedszkolnym. Tego typu ofertę proponują

przedszkola muzyczne, w podstawowym zakresie winna ona być jednak realizowana

przez wszystkie placówki, a także w domu przez rodziców.

Zainteresowania muzyczne dziecka warto bowiem

kształtować już od

pierw

szych lat życia. Jest to okres, w którym dziecko intensywnie chłonie wiedzę,

ciekawią je różne rzeczy i najłatwiej jest je zachęcić do poznawania różnych

gatunków muzycznych – zarówno z obszaru muzyki dla dzieci, jak i muzyki

klasycznej.

Oczywiście, nie każdy rodzaj muzyki jest odpowiedni dla kilkuletniego

dziecka, choćby ze względu na treści zawarte w tekstach wielu piosenek. Oferta

muzyki skierowana sp

ecjalnie do dzieci jest jednak urozmaicona. Znaleźć wśród niej

można także pozycje „klasyczne”, których słuchało już wiele pokoleń młodych osób

(Fasolki,

piosenki Majki Jeżowskiej).



Zwróć uwagę na rodzaj muzyki, której słucha dziecko. Czy teksty piosenek są odpowiednie
do jego wieku rozwojowego? Czy zawarte w nich treści służą jego właściwemu rozwojowi?



Warto pamiętać, że dziecko nie powinno słuchać muzyki zbyt głośno! Może to doprowadzić
do stopniowego nieodwracalnego pogorszenia i uszkodzenia słuchu. Dotyczy to w
szczególności słuchania głośnej muzyki bezpośrednio przez słuchawki.

Należy dbać o różnorodne formy kontaktu z muzyką - granie, śpiewanie,

taniec, bycie członkiem zespołu muzycznego, słuchanie muzyki, uczęszczanie na

koncerty, zabawy rytmiczne. Niekoniecznie jednak

muszą to być zajęcia

profesjonalne i systematyczna nauka. Istotniejsze jest, by dziecko miało możliwość

uczest

niczenia w różnego typu „zabawach muzycznych”, wykorzystujących

powyższe formy aktywności. Wtedy bowiem oddziaływanie rozwojowe muzyki będzie

najpełniejsze.

Dziecko na pewno chętnie będzie słuchało muzyki w domu podczas zabawy

Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

6

czy wspólnie z rodzicami. Jednakże wprowadzać w świat muzyki można je również z

powodzeniem podczas zajęć przedszkolnych. W tak młodym wieku zdolności

koncentracji są jeszcze niewielkie. Dzieci też nierzadko dość szybko się nudzą.

Wspólne śpiewanie, tańczenie czy spontaniczna aktywność ruchowa z

towarzyszeniem muzyki na pewno

będą dla dziecka ciekawe. Edukacja muzyczna

dokonuje się tu „przy okazji” i nie kojarzy się dziecku z obowiązkową, narzuconą

formą edukacji. Tymczasem poprzez zabawę zdobywa ono nowe umiejętności,

rozwija swoje

zainteresowania i kształtuje gust muzyczny.



Warto zadbać o różnorodność zabaw z wykorzystaniem muzyki:



w

spólne śpiewanie znanych piosenek



g

ra na prostych instrumentach (cymbałki, bębenek, tamburyn)



uderzanie w instrument lub dowolny przedmiot w rytm muzyki



zabawy rytmiczne

– maszerowanie w rytm muzyki, poruszanie się stopniowo coraz

szybciej/wolniej i tym podobne.



Dla dziecka szczególnie atrakcyjna jest sytuacja, w której nauczyciel będzie akompaniował
„na żywo” na pianinie/fortepianie. Większość dzieci nie ma bowiem do czynienia z
instrumentami muzycznymi na co dzień.



Nie każde przedszkole posiada jednak własny instrument i zatrudnia nauczyciela, który
potrafi grać. Dlatego też podczas zabaw muzycznych można również oczywiście
wykorzystywać nagrania muzyczne.

Kształtowanie podstawowych umiejętności muzycznych

Dla rozwoju umiejętności muzycznych dziecka bardzo ważne jest jego

środowisko rodzinne. Nie jest prawdą, że zdolności muzyczne są wrodzone i nie da

się ich rozwijać. To, czy rodzice śpiewają dziecku, czy próbują choć trochę grać na

instrumentach, czy

słuchają z dzieckiem muzyki, ma istotny wpływ na jego rozwój

muzyczny.

Niektóre umiejętności, przyczyniające się do rozwoju muzycznego

dziecka,

trenować mogą z nim nie tylko nauczyciele muzyki, ale także rodzice czy

wychowawcy przedszkolni

. Są to umiejętności związane z rozpoznawaniem i

powtarzaniem rytmu, rozpoznawaniem i powtarzaniem melodii, poczuciem dynamiki i

gustem muzycznym:

­

rozpoznawanie rytmu

jest związane ze zdolnością do spostrzegania długości

dźwięków i relacji czasowych między nimi,

­

poczucie melodii

„jest to zdolność ujmowania całości muzycznych złożonych z

rytmiczno-

wysokościowych elementów” (Wierszyłowski, 1968, s. 53-54),

­

poczucie dynamiki

polega na umiejętności słyszenia zmian głośności,

zwiększania/zmniejszania głośności, akcentowania poszczególnych dźwięków,

­

gust muzyczny

ujawnia się w subiektywnych upodobaniach i preferencjach

Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

7

dotyczących określonych gatunków muzycznych, kompozytorów, wykonawców.

W podstawowym zakresie umiejętności te da się rozwinąć u każdego dziecka.

Szczególnie wartościowe jest indywidualne ćwiczenie z dzieckiem, jednakże tego

typu zadania można realizować także w grupie dzieci. Trenują one wtedy

poszczególne umiejętności w pojedynkę (na przykład wystukiwanie rytmu) lub

wszystkie razem (na przykład spacerowanie w rytm muzyki).



Do czynników, które składają się na zdolności muzyczne należą między innymi: percepcja
wysokości dźwięku, pamięć melodyczna, wyobraźnia dźwiękowa, zdolności rytmiczne.



Choć w wieku przedszkolnym zaledwie około 25% dzieci potrafi poprawnie wystukać
usłyszany prosty rytm, umiejętności w tym zakresie rosną (Shuter-Dyson, Gabriel, 1986, s.
119-120, 125).



Warto zatem już w tym wieku proponować dziecku wykonywanie ćwiczeń rytmicznych.

Poczucie rytmu

jest bardzo istotne dla rozwijania zdolności muzycznych

dziecka.

Związane jest ze zdolnością do percypowania relacji czasowych w utworze

muzycznym

– czasu trwania poszczególnych dźwięków, przerw między nimi, ich

uporządkowania. Wyraża się zarówno w umiejętności analizowania tych elementów

w słyszanym utworze, jak i powtarzania (na przykład wystukiwania) usłyszanego

rytmu. Choć młodsze dzieci preferują prostsze i bardziej jednorodne struktury

rytmiczne z wiekiem upodobania w tym zakresie zmieniają się. Starsze dzieci wolą

bowiem rytmy bardziej nieregularne i zróżnicowane. Młodsze potrzebują też

zazwyczaj wielokrotnego wy

słuchania rytmu, zanim uda im się go poprawnie

powtórzyć. Starsze robią to już po jednym razie. Umiejętności rytmiczne można

ćwiczyć przez stukanie zapisanego rytmu, stukanie równolegle ze słyszaną muzyką,

poruszanie się w rytm muzyki, powtarzanie rytmu głosem „na jednym dźwięku”, a

nawet przez

różnego typu słowne wyliczanki.

Rytm w utworze muzycznym jest pewnego rodzaju strukturą, która ma na celu

porządkować utwór. Ucząc się rozpoznawania rytmu, dziecko zaczyna dostrzegać tę

strukturę. Umiejętność powtarzania rytmu rozwija również pamięć słuchową dziecka,

a przy okazji pamięć w ogóle. Pamięć słuchowa jest istotna nie tylko dla rozwoju

zdol

ności muzycznych. Jest bowiem odpowiedzialna za zapamiętywanie słyszanych

informacji dowolnego typu.

Ważnym elementem rozwoju jest śpiew. Przyczynia się on do zwiększenia

umiejętności dziecka w zakresie rozpoznawania i powtarzania melodii. Dlatego

trzeba

zachęcać dziecko do śpiewania, na przykład piosenek dla dzieci, zarówno bez

Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

8

podkładu muzycznego, jak i z towarzyszeniem muzyki. Aby urozmaicić te działania

można także zaproponować dziecku ułożenie nowego tekstu do znanej melodii.

Należy wtedy zwrócić uwagę dziecka na to, że tekst (liczba sylab, długość fraz)

powinien być dostosowany do słyszanej melodii. Warto zachęcać dziecko również do

spontanicznego śpiewania, na przykład spontanicznego „układania melodii” do

jakiegoś wierszyka. Nie należy zatem tłumić takich potrzeb dziecka, ponieważ nawet

te mniej udane

próby rozwijają jego słuch muzyczny, zdolności do rozpoznawania i

powtarzania melodii. Przydatne okazuje się również podejmowanie analiz

odsłuchiwanych utworów, także z obszaru muzyki klasycznej, pod kątem zmian

dynamicznych

(głośności),

ekspresji,

powtarzanych

elementów,

użytych

instrumentów.

Istotne jest również, aby dziecko miało okazję poznać chociaż kilka

instrumentów muzycznych, ich sposób działania, mechanizm wydobywania dźwięku,

jego barwę. Bezpośredni kontakt z instrumentem będzie dla niego niewątpliwie nie

tylko ciekawy, ale też rozwijający. Dlatego też dobrze jest stworzyć dziecku

możliwość zagrania choćby kilku dźwięków na pianinie, cymbałkach, bębenku.

Umożliwienie każdemu dziecku zdobycia zupełnie podstawowych umiejętności z

zakresu gry na jakimś instrumencie byłoby oczywiście szczególnie wartościowe. Jeśli

jednak z różnych względów nie jest możliwe, aby dziecko uczyło się gry na

instrumencie,

warto stwarzać mu chociażby jak najczęstsze szanse kontaktu z

instrumentem, a także oferować urozmaicone formy obcowania z muzyką. Pozwoli to

także dostrzec dzieci szczególnie utalentowane w tym zakresie, choć – powtórzę –

podstawowe umiejętności muzyczne można wykształcić u każdego. Jest to o tyle

is

totne, że muzyka jest ważnym elementem ogólnego rozwoju dziecka.

Oferta instrumentów muzycznych przeznaczonych specjalnie dla dzieci jest

obecnie bardzo szeroka

(sklepy internetowe specjalizujące się w sprzedaży

instrumentów dla dzieci). Są one zróżnicowane ze względu na wiek dziecka (są

instrumenty przeznaczone nawet dla dzieci dwuletnich), rodzaj instrumentu

(perkusyjny, klawiszowy, dęty, strunowy), występują w prostych zestawach (na

przykład zestaw instrumentów perkusyjnych dla dzieci w wieku 2-4 lat). Warto, aby

dziecko miało możliwość korzystania z odpowiednich do swojego wieku

instrumentów w domu lub przedszkolu. W trakcie zajęć przedszkolnych istnieje

Sienkiewicz Wilowska, J. A. (2012).

Muzyka a rozwój dziecka. Wychowanie w Przedszkolu,

2(703), 18-22.

9

bowiem możliwość wykorzystania całego zestawu różnorodnych instrumentów

podczas muzykowania w grupie.

Podsumowanie

Dla rozwoju muzycznego dziecka szczególnie ważne jest to, aby od

najmłodszych lat jego kontakt z muzyką był jak najbardziej urozmaicony. Istotna jest

„atmosfera muzyczna” domu, przedszkola, to, na ile często ma ono okazję do

kontaktu z

różnorodną muzyką. Pełni ona bowiem ważne funkcje, nie tylko

wspierając rozwój kulturowy dziecka, ale także ogólny – poznawczy czy ruchowy.

Znaczenie muzyki dla rozwoju

dziecka być może najlepiej podsumowuje

stwierdzenie Rosamund Shuter-Dyson i Clive

Gabriel (1986, s. 270): „Każde dziecko,

jak również każdy dorosły, powinien mieć możność uczestniczenia w jakiejś formie

czynienia muzyki i być zdolnym do jej tworzenia. (…) Oczywiście, nie każdy będzie

chciał wybrać muzykę jako główny sposób spędzania wolnego czasu. Rzeczą ważną

jest jednak to, aby dzieci otrzymały podstawowe wykształcenie muzyczne jako

fundament, na którym mogłyby później coś w swym życiu wybudować”. W edukacji

muzycznej to jest właśnie najistotniejsze.

Literatura

Shuter-Dyson, R., Gabriel, C. (1986). Psychologia uzdolnienia muzycznego.

Warszawa: Wydawnictwa Szkolne I Pedagogiczne.

Wierszyłowski, J. (1968). Zarys psychologii muzyki. Warszawa: Państwowe

Wydawnictwo Naukowe.