Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

Pracownia Wspomagania Rozwoju i Integracji

Oprac. Grażyna Kowalczyk, Dorota Żyro

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

1

◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊

FORMY WSPÓŁPRACY

szkół specjalnych ze szkołami ogólnodostępnymi,

w których uczą się dzieci niepełnosprawne

Możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież

niepełnosprawnych, a w związku z tym – możliwość wyboru szkoły dla swojego dziecka

przez rodziców jest zagwarantowana przez art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej, a także

art.1 ust. 5 ustawy o systemie oświaty. Dlatego też coraz częściej uczniowie z różnego

rodzaju niepełnosprawnościami realizują obowiązek szkolny w szkole ogólnodostępnej,

najczęściej w szkole położonej najbliżej miejsca ich zamieszkania.

Z przepisów ustawy o systemie oświaty (art. 1 ust. 1, 2, 4, 5, 5a) wynika, że

każda szkoła (ogólnodostępna, integracyjna, specjalna) ma obowiązek:

– wspomagania w rozwoju uczniów niepełnosprawnych oraz wspierania ich rodzin,

– kształcenia uczniów niepełnosprawnych zgodnie z ich potrzebami psychofizycznymi

i możliwościami edukacyjnymi.

Prawidłowe realizowanie tego obowiązku stawia szkołom ogólnodostępnym, do

których uczęszczają niepełnosprawne dzieci, szczególne wymagania. Nauczyciele i inni

pracownicy szkoły ogólnodostępnej najczęściej nie posiadają odpowiedniego

przygotowania – przede wszystkim metodycznego, ale też organizacyjnego – do pracy

z uczniem niepełnosprawnym. Ich wykształcenie ukierunkowane jest na nauczanie

dzieci pełnosprawnych. Często też nie mają wcześniejszych doświadczeń w kontaktach,

relacjach z osobą niepełnosprawną. Zostają najczęściej postawieni przed faktem

poznania ucznia niepełnosprawnego, uczenia go, a przede wszystkim prawidłowego

wspomagania w rozwoju, w jego procesie edukacji. Dla nauczycieli jest to nowy wymóg

związany z wiedzą, umiejętnościami i sposobem pracy, które mogą nabyć na przykład

poprzez uczestniczenie w różnych formach dokształcania i doskonalenia, ale także – co

jest szczególnie ważne z praktycznego punktu widzenia – poprzez współpracę

z odpowiednio przygotowanymi nauczycielami szkoły specjalnej.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

Pracownia Wspomagania Rozwoju i Integracji

Oprac. Grażyna Kowalczyk, Dorota Żyro

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

2

Podejmowane przez rodziców decyzje, dotyczące wyboru miejsca kształcenia ich

niepełnosprawnych dzieci spowodowały, że bardzo duża grupa dzieci z orzeczeniami

o potrzebie kształcenia specjalnego, uczy się w szkołach rejonowych, podczas gdy

przygotowani metodycznie i mentalnie nauczyciele do pracy z nimi pozostają

w szkołach specjalnych a ich potencjał jest wykorzystywany wyłącznie w szkole,

w której pracują.

Taka sytuacja rodzi konieczność wypracowania form współpracy nauczycieli

szkół ogólnodostępnych z nauczycielami szkół specjalnych.

Szkoły

specjalne

są

przygotowane

do

kształcenia

i

wychowania

dzieci

niepełnosprawnych,

posiadają

odpowiednie

zaplecze

dydaktyczne

(poradniki

metodyczne, literaturę fachową, podręczniki, pomoce i inne), dysponują specjalistyczną

wiedzą o dziecku niepełnosprawnym, o sposobach i metodach jego uczenia,

o specyficznym, indywidualnym podejściu do ucznia, o możliwościach wspomagania

jego rodziny. W związku z tym mogą być bardzo istotnym i znaczącym partnerem dla

szkół ogólnodostępnych.

Nauczyciele szkół specjalnych, posiadający bogatą wiedzę i doświadczenie,

mogą

zapewnić

nauczycielom

szkół

ogólnodostępnych

fachowe

wsparcie

w organizowaniu kształcenia uczniów niepełnosprawnych.

◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊

Model współpracy szkół specjalnych ze szkołami ogólnodostępnymi, w których uczą się

niepełnosprawni uczniowie, reprezentuje większość krajów europejskich, które mają

długie doświadczenie w edukacji bardzo zróżnicowanej grupy uczniów (na przykład

Austria, Norwegia, Dania, Szwecja, Finlandia). Organizują one – na bazie istniejących

szkół specjalnych – sieć centrów wspomagających edukację włączającą, dla których

priorytetowymi zadaniami są:

organizacja treningów i kursów dla nauczycieli i innych specjalistów,

rozwijanie i rozpowszechnianie materiałów metodycznych,

wspieranie szkół ogólnodostępnych i rodziców,

wspieranie indywidualnego ucznia w określonym czasie (zajęcia dodatkowe,

terapia),

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

Pracownia Wspomagania Rozwoju i Integracji

Oprac. Grażyna Kowalczyk, Dorota Żyro

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

3

wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych.

W niektórych krajach, jak na przykład w Hiszpanii, szkolnictwo specjalne jest prawnie

zobligowane do współpracy ze szkołami ogólnodostępnymi.

◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊

Warunki niezbędne do nawiązania współpracy:

Pozytywny stosunek nauczycieli i pozostałych pracowników szkoły

ogólnodostępnej do ucznia niepełnosprawnego, do jego edukacji,

możliwości i potrzeb

Gotowość dyrektorów szkół ogólnodostępnej i specjalnej do wzajemnego

wsparcia merytorycznego i metodycznego

Chęć nawiązania współpracy przez nauczycieli obu szkół, której charakter

powinien być stały (nie sporadyczny) i powinien dotyczyć wszystkich

obszarów (płaszczyzn) pracy dydaktyczno-wychowawczej, opiekuńczej

i profilaktycznej szkoły

Zapis o współpracy w statutach szkół ogólnodostępnej i specjalnej

◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊

Formy współpracy (propozycje):

1)

Wspólne Rady Pedagogiczne

(szkoleniowe, warsztatowe, superwizyjne, inne –

doskonalenie warsztatu pracy nauczyciela) mające na celu:

– wymianę doświadczeń, inicjatyw, pomysłów;

– analizowanie i interpretowanie najważniejszych przepisów prawa oświatowego

dotyczących, na przykład:

a) obowiązku posiadania pełnej dokumentacji ucznia niepełnosprawnego (wniosek

rodziców, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego

nauczania),

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

Pracownia Wspomagania Rozwoju i Integracji

Oprac. Grażyna Kowalczyk, Dorota Żyro

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

4

b) obowiązku skonstruowania diagnozy funkcjonalnej i na jej podstawie –

indywidualnego programu edukacyjnego, czy zapewnienia uczniowi zajęć

rewalidacyjnych,

c) sposobów i możliwości wspierania rodzin,

d) rodzajów i form pomocy psychologiczno-pedagogicznej itd.;

2)

Obustronna obserwacja lekcji i zajęć specjalistycznych

Nauczyciele szkoły

ogólnodostępnej uczestniczą w zajęciach lekcyjnych w szkole specjalnej (sposób

prowadzenia lekcji nakierowany na indywidualne podejście do ucznia, stosowanie

specjalnej

organizacji

nauki,

metod

pracy

i środków

dydaktycznych,

uwzględniających specjalne potrzeby ucznia niepełnosprawnego). Obserwacja

uczniów niepełnosprawnych podczas lekcji w szkole ogólnodostępnej przez

nauczycieli szkół specjalnych. Wymiana spostrzeżeń, sugestii, wspólne ustalanie

wskazówek do programu pracy z uczniem;

3)

Indywidualne konsultacje

dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych organizowane

przez nauczycieli i specjalistów szkół specjalnych – pomoc w rozwiązywaniu

indywidualnych problemów – doradztwo pedagogiczne, porady, wskazówki;

opracowywanie diagnozy funkcjonalnej dla ucznia;

4)

Współpraca w zespołach problemowych

składających się z nauczycieli obu szkół (na

przykład w zakresie opracowywania diagnozy funkcjonalnej czy konstruowania

indywidualnego programu edukacyjnego dla ucznia niepełnosprawnego);

5)

Udostępnianie

(wypożyczanie) przez szkołę specjalną podręczników, fachowej

literatury, poradników metodycznych, pomocy dydaktycznych (wskazywanie źródeł

ich nabycia);

6)

Kontakt emaliowy

pomiędzy szkołami (doraźne, szybkie konsultacje);

7)

„Wypożyczanie specjalistów”

do prowadzenia zajęć, na przykład jako doradców

(poszukiwanie możliwości częściowego zatrudnienia tych specjalistów w szkołach

ogólnodostępnych – za zgodą organu prowadzącego szkoły);

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogiczne

Pracownia Wspomagania Rozwoju i Integracji

Oprac. Grażyna Kowalczyk, Dorota Żyro

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

5

8)

Współpraca rodziców obu szkół

(na przykład jako grupy wsparcia dla rodziców,

a także w zakresie rozwiązywania problemów wychowawczych, pomocy zdrowotnej

i społecznej oraz organizacji i przebiegu wspólnych imprez kulturalno-oświatowych,

wycieczek, spotkań okolicznościowych…) inicjowana przez nauczycieli obu szkół;

9)

Szkoła (specjalna) otwarta dla rodziców, nauczycieli szkoły ogólnodostępnej

–

obserwacja zajęć, udzielanie konsultacji, porad, w tym porad metodycznych,

pomocy, w tym pomocy psychologiczno-pedagogicznej…

◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊◊

Powyższe propozycje nie wyczerpują wszystkich możliwości w zakresie współpracy

szkół ogólnodostępnych ze szkołami specjalnymi.

◊◊◊

Oczekujemy zatem na inne przykłady współdziałania stosowane przez Państwa, które

przynoszą efekty w Waszych przedszkolach, szkołach czy ośrodkach.

◊◊◊

Mamy nadzieję, że chętnie podzielicie się swoimi dobrymi inicjatywami i pomysłami,

które dołączymy do wymienionej przez nas listy propozycji.

◊◊◊

Wspólnie pomożemy tym szkołom ogólnodostępnym i specjalnym, które jeszcze nie

mają takiego doświadczenia.

Kontakt:

[e-mail]