operator_obrabiarek_skrawa_722[02].O1.05

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Marceli Konfederak

Dobieranie materiałów konstrukcyjnych, narzędziowych
i eksploatacyjnych 722[02].O1.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inŜ. Łucja Zielińska

mgr inŜ. Marian Cymerys

Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Paweł Krawczak

Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 722[02].O1.05
„Dobieranie materiałów konstrukcyjnych, narzędziowych i eksploatacyjnych”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu operator obrabiarek skrawających.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne metali

i stopów

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Stale niestopowe (węglowe), wpływ węgla na właściwości stali,

klasyfikacja stali, znakowanie stali

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Stale stopowe: wpływ dodatków stopowych na właściwości stali,

klasyfikacja stali, znakowanie stali

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Staliwo. śeliwo

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Metale nieŜelazne i ich stopy: właściwości, znakowanie, zastosowanie

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Wyroby hutnicze

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Rodzaje i zastosowanie tworzyw sztucznych

5.7.1. Ćwiczenia

5.8. Materiały z proszków spiekanych. Materiały ceramiczne. Materiały

uszczelniające. Materiały lakiernicze. Drewno, szkło, guma

5.8.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator obrabiarek skrawających
722[02].

Poradnik dla nauczyciela zawiera informacje i wskazówki niezbędne dla efektywnego

zorganizowania procesu kształcenia. Zamieszczono w nim:
–

wymagania wstępne,

–

szczegółowe cele kształcenia,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

wiczenia,

–

ewaluację osiągnięć ucznia,

–

literaturę.
Wymagania wstępne określają umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ukształtowane

przed  rozpoczęciem  pracy  z  poradnikiem.  NaleŜy  zachęcić  uczniów,  aby  zapoznali  się
z wymaganiami  i  ocenili,  czy  je  spełniają.  Spełnienie wymagań wstępnych pozwoli uczniom
na  skoncentrowanie  się  na  kształtowaniu  nowych  umiejętności,  potrzebnych  do  zaliczenia
jednostki modułowej.

Szczegółowe cele kształcenia określają umiejętności, jakie uczeń powinien ukształtować

w wyniku procesu kształcenia w tej jednostce modułowej. Przed rozpoczęciem zajęć naleŜy
zapoznać uczniów z celami kształcenia, aby dowiedzieli się, czego się nauczą.

W poradniku zamieszczono takŜe dwa przykładowe scenariusze zajęć. Wskazują one

sposób prowadzenia zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem metod zalecanych w programie
jednostki modułowej.

wiczenia (toŜsame z tymi, które znajdują się w poradniku dla ucznia), zawierają

polecenie, wskazówki do realizacji, zalecane metody nauczania – uczenia się oraz środki
dydaktyczne. Wykonując poszczególne ćwiczenia uczeń powinien ukształtować umiejętności
niezbędne do zaliczenia jednostki modułowej.

Ewaluacja osiągnięć ucznia powinna zostać przeprowadzona z pomocą testu.

W poradniku dla nauczyciela zamieszczono dwa przykładowe narzędzia pomiaru
dydaktycznego. Wszystkie zadania zamieszczone w teście obejmują treści objęte programem
nauczania oraz sprawdzają, czy uczeń osiągnął załoŜone w jednostce modułowej cele.

Ostatnim elementem poradnika dla nauczyciela jest wykaz literatury. Zawiera on

zarówno pozycje przydatne uczniowi dla pogłębienia wiedzy z zakresu programu jednostki
modułowej, jak i pozycje metodyczne.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne w jednostce modułowej prowadzone były

róŜnymi  metodami  uwzględniającymi  wszystkie  strategie  kształcenia  wielostronnego.
NaleŜy stosować metody z zakresu strategii problemowej (metody problemowe) i operacyjnej
(metody  praktyczne).  Formy  organizacyjne  pracy  uczniów  powinny  być  zróŜnicowane
począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

722[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej

i ochrony środowiska

722[02].O1.04

Wykonywanie pomiarów

warsztatowych

722[02].O1.03

Wykonywanie rysunków części

maszyn z wykorzystaniem programu

CAD

722[02].O1.07

Rozpoznawanie części maszyn,

mechanizmów

i urządzeń transportu wewnątrz

zakładowego

722[02].O1

Techniczne podstawy zawodu

722[02].O1.02

Posługiwanie się

dokumentacją techniczną

722[02].O1.06

RozróŜnianie cech

charakterystycznych

obróbki cieplnej, cieplno-

-chemicznej, plastycznej

i odlewnictwa

722[02].O1.05

Dobieranie materiałów

konstrukcyjnych,

narzędziowych

i eksploatacyjnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

sklasyfikować stopy Ŝelaza z węglem oraz stopy metali nieŜelaznych,

–

określić właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne materiałów
metalowych i niemetalowych,

–

rozpoznać na podstawie oznaczenia: stal, staliwo, Ŝeliwo, metale nieŜelazne i ich stopy,

–

określić zastosowanie materiałów niemetalowych,

–

rozpoznać materiały niemetalowe,

–

dobrać na podstawie norm technicznych materiały na elementy konstrukcyjne,

–

posłuŜyć się PN, dokumentacją techniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………………

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722 [02]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 722 [02].O1

Jednostka modułowa:

Dobieranie materiałów konstrukcyjnych, narzędziowych
i eksploatacyjnych 722[02].O1.05

Temat: Właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne i technologiczne metali i stopów.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności określania właściwości fizycznych, chemicznych,

mechanicznych i technologicznych materiałów metalowych i niemetalowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wymienić materiały stosowane w budowie maszyn,

−

scharakteryzować właściwości fizyczne i chemiczne metali,

−

scharakteryzować właściwości technologiczne metali,

−

wymienić kryteria doboru materiału,

−

rozpoznać metale i stopy metali.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

burza mózgów,

−

wiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

próbki róŜnych materiałów stosowanych w budowie maszyn,

−

katalogi i ksiązki zawierające informacje o właściwościach róŜnych materiałów,

−

Polskie Normy.

Przebieg zajęć:
1.  Sprawy organizacyjne.
2.  Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3.  Omówienie cech charakterystycznych i właściwości metali i ich stopów.
4.  Przedstawienie zadania do wykonania.
5.  Rozdanie dokumentacji do ćwiczenia.
6.  Realizacja zajęć:

−

uczniowie wykonują ćwiczenie w grupach, zgodnie z instrukcją zamieszczoną
w poradniku dla ucznia,

−

zapoznają się z otrzymaną dokumentacją oraz zasadami BHP,

−

dokonują podziału pracy,

−

zbierają potrzebne informacje,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………………

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722 [02]

Moduł:

Techniczne podstawy zawodu 722 [02].O1

Jednostka modułowa:

Dobieranie materiałów konstrukcyjnych, narzędziowych
i eksploatacyjnych 722[02].O1.05

Temat:

Stale niestopowe (węglowe); wpływ węgla na właściwości stali, klasyfikacja
stali, znakowanie stali.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności określania właściwości fizycznych, chemicznych,

mechanicznych i technologicznych stali.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować stal,

−

scharakteryzować przemiany zachodzące w stali podczas nagrzewania i chłodzenia,

−

dokonać podziału stali węglowych,

−

wymienić domieszki zwykłe stali i ich wpływ na własciwości stali,

−

rozpoznać oznaczenie stali węglowej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

wykład,

−

burza mózgów,

−

wiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

materiały dydaktyczne zawierające informacje o stalach węglowych,

−

wykres Ŝelazo-węgiel,

−

wykres dotyczący wpływu zawartości węgla na właściwości stali,

−

próbki stali o róŜnej twardości i wytrzymałości,

−

Polskie Normy.

Przebieg zajęć:
1.  Sprawy organizacyjne.
2.  Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3.  Omówienie przemian zachodzących w stali w czasie powolnego nagrzewania i chłodzenia.
4.  Omówienie grup stali węglowych.
5.  Omówienie wpływu zawartości węgla na właściwości stali.
6.  Omówienie domieszek i ich wpływu na własności stali węglowych.
7.  Omówienie znakowania stali węglowych
8.  Przedstawienie zadania do wykonania.
9.  Rozdanie dokumentacji do ćwiczenia.
10.  Realizacja zajęć:

−

uczniowie wykonują ćwiczenie w grupie, zgodnie z instrukcją zamieszczoną
w poradniku dla ucznia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zapoznają się z rodzajami i znakowaniem stali węglowych,

−

dokonują podziału zadań w grupie,

−

wyszukują odpowiednie informacje,

−

dokonują zapisu i podziału uzyskanych informacji,

−

prezentują efekt swojej pracy nauczycielowi.

11. Nauczyciel analizuje pracę ucznia i dokonuje oceny.

Zakończenie zajęć

Praca domowa
Napisz w zeszycie notatkę będącą odpowiedzią na pytanie: Co to jest stal węglowa i jakie są
jej najwaŜniejsze składniki?

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Właściwości fizyczne, chemiczne, mechaniczne

i technologiczne metali i stopów

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Elementy, które otrzymałeś wykonane są z róŜnych materiałów, podziel je na dwie grupy

metale i pozostałe wykonane z innych materiałów, scharakteryzuj krótko właściwości metali.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować próbki lub elementy wykonane z róŜnych materiałów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zastanowić się, czym charakteryzują się metale,
2) wpisać wszystkie cechy na kartce (burza mózgów – nie krytykując Ŝadnego z pomysłów

Twoich koleŜanek/kolegów),

3)  uporządkować zapisane pomysły – odrzucić budzące wątpliwości członków grupy,
4)  podzielić elementy według spisanych cech na metale i niemetale,
5)  zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

arkusze papieru,

−

mazaki,

−

elementy wykonane z metali i niemetali np. tworzywa sztucznego, drewna.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pomiar twardości metodą Brinella.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zapoznać uczniów ze sposobem wykonywania pomiaru twardości metodą Brinella.
Przygotować stanowisko do badania twardości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z metodą i przebiegiem próby,
2)  przygotować próbki do wykonania ćwiczenia,
3)  wykonać próby pomiaru twardości i zapisać ich wyniki oraz wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne,

–

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

twardościomierz Brinella,

−

norma PN-91/H-04350 zawierająca opis przebiegu pomiaru metoda Brinella, tabele doboru
i odczyt wyników,

−

próbki metali o róŜnej twardości,

−

arkusze papieru i pisaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Stale niestopowe (węglowe); wpływ węgla na właściwości stali,

klasyfikacja stali, znakowanie stali

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z PN i katalogów właściwości i zastosowanie następujących stali:

–

St0SX,

–

St3W,

–

10,

–

45G,

–

55.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o stalach węglowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać podane gatunki stali,
3)  zapisać właściwości i zastosowania wymienionych gatunków stali,
4)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wiczenie praktyczne,

−

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

PN i katalogi zawierające informacje o stalach węglowych,

−

arkusze papieru i pisaki.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w PN i katalogach stale do nawęglania i do ulepszania cieplnego, wypisz ich

skład chemiczny oraz właściwości i zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o stalach węglowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać odpowiednie gatunki stali,
3)  zapisać właściwości i zastosowania wymienionych gatunków stali,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3.

Stale stopowe: wpływ dodatków stopowych na
właściwości stali, klasyfikacja stali, znakowanie stali

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z PN i katalogów właściwości i zastosowanie następujących stali:

–

15H,

–

18HGT,

–

35HM,

–

38HMJ,

–

N9E.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o stalach stopowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne,

–

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

PN i katalogi zawierające informacje o stalach węglowych,

−

arkusze papieru i pisaki.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w PN i katalogach stale do azotowania i do ulepszania cieplnego, okresl ich

skład chemiczny oraz właściwości i zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o stalach stopowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać odpowiednie gatunki stali,
3)  zapisać właściwości i zastosowania wymienionych gatunków stali,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Staliwo. śeliwo

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z PN i katalogów właściwości i zastosowanie następujących stali:

–

L35GN,

–

L16M,

–

L100AGM,

–

100,

–

400-18.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o staliwach i Ŝeliwach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne,

–

dyskusja.

rodki dydaktyczne:

−

PN i katalogi zawierające informacje o staliwach i Ŝeliwach,

−

arkusze papieru i pisaki.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w PN i katalogach po 2 gatunki staliwa Ŝaroodpornego i Ŝeliwa sferoidalnego,

określ ich skład chemiczny oraz właściwości i zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o staliwach i Ŝeliwach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać odpowiednie gatunki staliwa i Ŝeliwa,
3)  zapisać właściwości i zastosowania tych gatunków staliwa i Ŝeliwa,
4)  uporządkować w grupie uzyskane informacje,
5)  zaprezentować efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Metale nieŜelazne i ich stopy: właściwości, znakowanie,

zastosowanie

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z PN i katalogów właściwości i zastosowanie następujących stopów:

–

B555,

–

B1010,

–

M90,

–

BM123.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o stopach metali kolorowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać podane gatunki stopów,
3)  zapisać właściwości i zastosowania wymienionych stopów,
4)  zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

PN i katalogi zawierające informacje o stopach metali nieŜelaznych,

–

arkusze papieru i pisaki.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w PN i katalogach stopy CuAl9Fe3, CuMn12Ni3, SnSb8Cu3, określ ich skład

chemiczny oraz właściwości i zastosowanie.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o stopach metali kolorowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać odpowiednie gatunki stopów,
3)  zapisać właściwości i zastosowania tych stopów,
4)  uporządkować w grupie uzyskane informacje,
5)  zaprezentować efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Wyroby hutnicze

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z PN i katalogów, jakie największe i najmniejsze kątowniki równoramienne,

ceowniki i zetowniki są produkowane:

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o wyrobach hutniczych walcowanych,
giętych, ciągnionych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać kątowniki, ceowniki i zetowniki,
3)  wypisać je,
4)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

PN i katalogi zawierające informacje o wyrobach hutniczych,

−

arkusze papieru i pisaki.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w PN i katalogach, jaki zakresy grubości i wymiary blach stalowych

walcowanych na zimno, które są produkowane, wypisz wielkości graniczne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać odpowiednie tablice,
3)  zapisać potrzebne informacje,
4)  uporządkować uzyskane informacje,
5)  zaprezentować efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Rodzaje i zastosowanie tworzyw sztucznych

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z PN i katalogów po dwa rodzaje termo- i duroplastów, zapisz ich dane

charakterystyczne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o tworzywach sztucznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać tworzywa sztuczne termo- i duroplasty,
3)  zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

PN i katalogi zawierające informacje o tworzywach sztucznych,

−

arkusze papieru i pisaki.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w PN i katalogach temperatury przetwarzania, cięŜar właściwy (gęstość),

skurcz przetwórczy następujących tworzyw sztucznych: PP, ABS, PE, PS.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o tworzywach sztucznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać odpowiednie tablice,
3)  zapisać potrzebne informacje,
4)  uporządkować uzyskane informacje,
5)  zaprezentować efekty pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

−

PN i katalogi zawierające informacje o tworzywach sztucznych,

−

arkusze papieru i pisaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Materiały z proszków spiekanych. Materiały ceramiczne.

Materiały uszczelniające. Materiały lakiernicze. Drewno,
szkło, guma

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj z PN i katalogów, na jakie grupy ze względu na właściwości i zastosowanie

dzielimy węgliki spiekane.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje o węglikach spiekanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać węgliki spiekane,
3)  wypisać oznaczenia, przeznaczenie i oznakowanie kilku węglików spiekanych z róŜnych

grup,

4) zaprezentować efekt swojej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenie praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

PN i katalogi zawierające informacje o węglikach spiekanych,

–

arkusze papieru i pisaki.

Ćwiczenie 2

Odszukaj w PN i katalogach właściwości kauczuku naturalnego i kilku syntetycznych

a następnie porównaj je.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przygotować normy i katalogi zawierające informacje tworzywach niemetalowych takich jak
guma, kauczuk.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi normami i katalogami,
2)  odszukać odpowiednie tablice,
3)  zapisać potrzebne informacje,
4)  uporządkować uzyskane informacje,
5)  zaprezentować efekty pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Dobieranie materiałów
konstrukcyjnych, narzędziowych i eksploatacyjnych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 7, 10, 11, 13, 14, 17, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 6, 8, 9, 12, 15, 16, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań , w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. b, 4. b, 5. a, 6. b, 7. a, 8. c, 9. c, 10. a, 11. b,

12. c, 13. a, 14. a, 15. b, 16. a, 17. a, 18. a, 19. b, 20. c.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować pojęcie stali

Określić, co to jest surówka

Określić, co to jest Ŝeliwo

Określić, do czego słuŜy próba
Brinella.

Sklasyfikować podział stali

Określić wpływ fosforu na
właściwości stali

RozróŜnić oznaczenie stali
węglowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić, co decyduje o spawalności
stali

Selekcjonować Ŝeliwa

Rozpoznać oznaczenie stali do
nawęglania

11 Zdefiniować pojecie mosiądz

Rozpoznać oznaczenie wyrobu
hutniczego

Rozpoznać oznaczenie stopu
aluminium

14 Zdefiniować pojecie termoplasty

Wskazać najczęstszą metodę
przetwarzania tworzyw sztucznych

Opisać proces wytwarzania
elementów ze spiekanych proszków
metali

17 Zdefiniować pojęcie cermetale

18 Określić główny składnik gumy

Nazwać proces stopniowego tracenia
własności przez gumę

Wskazać najbardziej wartościowy
technicznie element drewna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.  Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3.  Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
4.  Rozdaj  uczniom  przygotowane  dla  nich  materiały  (instrukcję,  zestaw  zadań  testowych,

kartę odpowiedzi).

5.  Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6.  Przypomnij o upływającym czasie po ½ czasu i na 5 minut przed końcem sprawdzianu.
7.  Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłoŜenie przyborów do pisania.
8.  Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj dokładnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi.
4.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
5.  Test zawiera 20 zadań.
6.  Do kaŜdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
7.  Zaznacz  prawidłową  według  Ciebie  odpowiedź  wstawiając  literę  X  w  odpowiednim

miejscu na karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową.

9. Za kaŜde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.
10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niŜ jednej odpowiedzi –

otrzymujesz zero punktów.

11. UwaŜnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.
12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do pytań i zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi moŜesz wrócić później.

13. Pamiętaj, Ŝe odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.
14. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Stal to

a)  stop Ŝelaza z węglem o zawartości węgla do 2%C.
b)  stop Ŝelaza z węglem o zawartości węgla do 12%C.
c)  stop Ŝelaza z węglem o zawartości węgla do 6,5%C.
d)  stop Ŝelaza z węglem o zawartości węgla powyŜej 2%C.

2. Surówka to

a) stop Ŝelaza z węglem o zawartości węgla ponad 2% przeznaczony do dalszej

przeróbki

b)  stop Ŝelaza z węglem o zawartości węgla ponad 2%w stanie płynnym
c)  stop Ŝelaza z węglem o zawartości węgla do 12% przeznaczony do dalszej przeróbki
d)  stop Ŝelaza z węglem o zawartości węgla do 3,2% przeznaczony do dalszej przeróbki

3. śeliwo to

a) techniczny stop Ŝelaza o zawartości węgla powyŜej 2%.
b) stop Ŝelaza z węglem i innymi pierwiastkami o zawartości węgla ponad 2%

stosowany w postaci odlewów.

c) mieszanina eutektyczna.
d) stop Ŝelaza o zawartości węgla 3,2% i temperaturze topnienia 1243°C.

4. Metoda Brinella słuŜy do pomiaru

a)  wytrzymałości na rozciąganie.
b)  twardości.
c)  udarności.
d)  spręŜystości.

5. Stale ze względu na skład dzielimy na

a)  węglowe i stopowe.
b)  walcowane i odlewane.
c)  ciągnione i łuszczone.
d)  odlewane i kute.

6. Fosfor w stali powoduje

a)  kruchość na gorąco.
b)  kruchość na zimno.
c)  kruchość na niebiesko.
d)  kruchość na powierzchniową.

7. Oznaczenie stali węglowych to

a)  St3, St0, 10, MSt6.
b)  45HN, 38HMJ, 20HGS, 18HGT.
c)  AK9, Zl200, B1010.
d)  PP, PA, PET, ABS.

8. O spawalności stali decyduje

a)  równowaŜnik elektrochemiczny.
b)  twardość.
c)  ekwiwalent węgla.
d)  temperatura spawania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. śeliwa sferoidalne nazywane są tak dlatego, Ŝe

a)  węgiel wiąŜe się z Ŝelazem tworząc kulki.
b)  wydzielający się grafit ma postać kul pustych w środku.
c)  grafit wydziela się w postaci kulek.
d)  są przeznaczone do wytwarzania elementów sferycznych.

10. Stale do nawęglania oznaczamy symbolami

a)  15H, 16HG, 15HN.
b)  30G2, 45H, 35HM.
c)  38HMJ.
d)  St6, 45, 1.2343.

11. Mosiądz to

a)  stop miedzi z aluminium.
b)  stop miedzi z cynkiem.
c)  stop miedzi z cyną.
d)  stop miedzi z Ŝelazem.

12. Zapis 50x45x5 mm oznacza

a)  ceownik.
b)  teownik.
c)  kątownik nierównoramienny.
d)  bednarkę.

13. Stop aluminium oznaczamy symbolem

a)  PA6.
b)  B1010.
c)  37HGNM.
d)  St6.

14. Termoplasty to tworzywa sztuczne, które

a)  miękną podgrzane do wysokiej temperatury.
b)  są plastyczne w temperaturze pokojowej.
c)  miękną ochłodzone do niskich temperatur.
d)  są plastyczne w całym zakresie temperatur.

15. Tworzywa sztuczne najczęściej przetwarza się przez

a)  obróbkę wiórową.
b)  wtryskiwanie.
c)  walcowanie.
d)  kucie matrycowe.

16. Elementy z proszków metali kształtuje się przez

a)  spiekanie w wysokiej temperaturze pod wysokim ciśnieniem.
b)  odlewanie do form.
c)  klejenie Ŝywicami.
d)  walcowanie na gorąco.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..................................................................................................

Dobieranie materiałów konstrukcyjnych, narzędziowych i eksploatacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Dobieranie materiałów
konstrukcyjnych, narzędziowych i eksploatacyjnych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 7, 10, 11, 13, 14, 17, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 6, 8, 9, 12, 15, 16, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

–

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

–

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

–

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego,

–

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. b, 4. b, 5. c, 6. a, 7. a, 8. c, 9. c, 10. c, 11. c,

12. c, 13. a, 14. c, 15. a, 16. a, 17. a, 18. b, 19. c, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Zdefiniować pojęcie udarności.

Określić, co to jest skrawalność.

Określić, najwaŜniejsze informacje,
jakie moŜemy odczytać z wykresu
Ŝ

elazo-węgiel.

Określić, do badania, jakiej
właściwości słuŜy próba „Rockwella”

Sklasyfikować stale węglowe.

Określić wpływ siarki na właściwości
stali.

Rozpoznać oznaczenie stali
węglowych.

Sklasyfikować stale wg składu
chemicznego.

Sklasyfikować Ŝeliwa ciągliwe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznać na podstawie oznaczenia
stal do azotowania.

11 Sklasyfikować mosiądze.

12 Dobrać właściwe zastosowanie brązu.

Rozpoznać oznaczenie stopu
aluminium.

Zdefiniować tworzywa
kondensacyjne.

15 Sklasyfikować podział farb.

Określić główne składniki proszków
metali.

17 Określić wady cermetali.

Zdefiniować proces technologiczny,
którego produktem jest guma.

Określić, co decyduje o własności
gumy.

20 Określić wady drewna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

kartę odpowiedzi).

5. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie na ½ całego czasu i 5 minut przed końcem

sprawdzianu.

7. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłoŜenie przyborów do pisania.
8. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

Instrukcja dla ucznia

miejscu na karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową.

9. Za kaŜde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.
10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niŜ jednej odpowiedzi –

otrzymujesz zero punktów.

11. UwaŜnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.
12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do pytań i zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi moŜesz wrócić później.

13. Pamiętaj, Ŝe odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.
14. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Udarność to

a)  odporność materiału na uderzenia.
b)  odporność na odkształcenia trwałe.
c)  odporność na nacisk.
d)  odporność na skręcanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Skrawalność to

a)  podatność do obróbki narzędziami skrawającymi.
b)  odporność na obróbkę skrawaniem.
c)  zdolność do wypełniania formy.
d)  zdolność do obrabiania innych materiałów.

3. Wykres Ŝelazo węgiel obrazuje

a)  przemiany stali przy zmianie ciśnienia.
b)  przemiany w czasie nagrzewania lub chłodzenia zachodzące w stopach Ŝelaza.
c)  wpływ dodatków stopowych na właściwości stali.
d)  zmiany struktury stali pod wpływem obciąŜenia.

4. Metoda Rockwella słuŜy do pomiaru

a)  wytrzymałości na rozciąganie.
b)  twardości.
c)  udarności.
d)  spręŜystości.

5. Stale niestopowe (węglowe) dzielimy na

a)  węglowe i stopowe.
b)  walcowane i kute.
c)  nisko, średnio i wysokowęglowe.
d)  uspokojone i nieuspokojone.

6. Siarka powoduje w stali

a) kruchość na gorąco.
b) kruchość na zimno.

c) kruchość na niebiesko.
d) kruchość w całym zakresie temperatur.

7. Oznaczenie stali węglowych konstrukcyjnych to

a)  St3, St0, 10, MSt6.
b)  45HN, 38HMJ, 20HGS, 18HGT.
c)  AK9, Zl200, B1010.
d)  PP, PA, PET, ABS.

8. Stale wg składu chemicznego dzielimy na

a)  uspokojone i nieuspokojone.
b)  podstawowe i jakościowe.
c)  niestopowe i stopowe.
d)  podstawowe i specjalne.

9. śeliwa ciągliwe dzielimy na

a)  stopowe i węglowe.
b)  szare i czarne.
c)  białe, czarne i perlityczne.
d)  sferoidalne i Ŝaroodporne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Przykładowe oznaczenia stali do azotowania to

a)  15H, 16HG, 15HN.
b)  30G2, 45H, 35HM.
c)  38HMJ, 33H3MF.
d)  St6, 45, 55.

11. Mosiądze dzielimy na

a)  odlewnicze i do obróbki skrawaniem.
b)  plastyczne i kruche.
c)  odlewnicze i do obróbki plastycznej.
d)  krzemowe i aluminiowe.

12. Brązy krzemowe stosuje się na

a)  spręŜyny talerzowe.
b)  rurki manometryczne.
c)  łoŜyska ślizgowe.
d)  elementy Ŝaroodporne.

13. Stop aluminium oznacza zapis

a)  PA6.
b)  B1010.
c)  37HGNM.
d)  ABS.

14. Tworzywa kondensacyjne inaczej zwane są

a)  termoplastami.
b)  elastomerami.
c)  duroplastami.
d)  plastomerami.

15. Farby, ze względu na rodzaj schnięcia dzielimy na

a)  schnące fizycznie i chemicznie.
b)  schnące wolno i szybko.
c)  schnące odpadowo i bezodpadowo.
d)  schnące po podgrzaniu i po ochłodzeniu.

16. Główne składniki wyrobów wykonanych z proszków metali to

a)  proszek metalu, środek poślizgowy i składniki stopowe.
b)  proszek metalu, barwnik i utwardzacz.
c)  proszek metalu, barwnik i spoiwo.
d)  proszek metalu, spoiwo i środek spieniający.

17. Wadą płytek na narzędzia skrawające z cermetali jest

a)  niska wytrzymałość i kruchość.
b)  duŜy cięŜar.
c)  mała odporność na ścieranie.
d)  niska temperatura pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..................................................................................................

Dobieranie materiałów konstrukcyjnych, narzędziowych i eksploatacyjnych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

1. Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP,

Warszawa 2005

2.  Poradnik mechanika. WNT Warszawa 1985
3.  Poradnik: Rysowanie i projektowanie części maszyn. WSiP, Warszawa1989
4.  Poradnik inŜyniera samochodowego. Elementy i materiały. WKŁ Warszawa 1990
5.  Poradnik inŜyniera. Obróbka skrawaniem tom 1. WNT Warszawa 1991
6.  Sidun  J.,  Gradzka-Dahlke  M.:  Badanie  mikroskopowe  struktur  materiałów  spiekanych.

Politechnika Białostocka 2000

Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

2. Niemerko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, Warszawa 1997
3. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2001