Metrologia

wielkości geometrycznych

Tolerancje ogólne

Tolerancje ogólne

Wstęp

2

Tolerancje ogólne

Wstęp

3

Element opisany 6-oma wymiarami, tylko dla dwóch określono
tolerancje. Dla jednej z powierzchni sformułowano
wymaganie

powłoki,

określono

tolerancję

bicia

promieniowego dla jednej z powierzchni walcowych.

Tolerancje ogólne

Wstęp

4

Dla wymiarów i odchyłek geometrycznych, dla
których nie zdefiniowano na rysunku tolerancji
indywidualnych mają zastosowanie

Tolerancje ogólne

Tolerancje ogólne

Normy

5

Wartości tolerancji ogólnych zostały określone w
normie ISO 2768:

• W części pierwszej (ISO 2768-1) podano wartości

tolerancji

dla

wymiarów

wewnętrznych,

zewnętrznych, mieszanych i odległości, wielkości
sfazowań i promieni zaokrągleń krawędzi oraz
wymiarów kątowych

• W części drugiej (ISO 2768-2) podano wartości

tolerancji

prostoliniowości

i

płaskości,

prostopadłości, symetrii oraz bicia promieniowego

Tolerancje ogólne

Wyłączenia

6

Tolerancje ogólne stosuje się w przypadku

wszystkich odchyłek geometrycznych

za wyjątkiem:

• walcowości,
• zarysu dowolnej linii,
• zarysu dowolnej powierzchni,
• nachylenia,
• współosiowości,
• pozycji,
• bicia całkowitego

Tolerancje ogólne

Klasy tolerancji ogólnych - wymiary

7

Dla wymiarów wewnętrznych, zewnętrznych, mieszanych
i odległości, wielkości sfazowań i promieni zaokrągleń
krawędzi oraz wymiarów kątowych zdefiniowano 4 klasy
tolerancji ogólnych, oznaczonych małymi literami:

f

–

dokładna (ang.

f

ine)

m

–

średnia (ang.

m

edium)

c

–

zgrubna (ang.

c

oarse)

v

–

bardzo zgrubna (ang.

v

ery coarse)

Tolerancje ogólne

Klasy tolerancji ogólnych – odchyłki geometryczne

8

Dla tolerancji prostoliniowości i płaskości, prostopadłości,
symetrii oraz bicia promieniowego zdefiniowano 3 klasy
tolerancji ogólnych, oznaczonych literami:

H

K L

(oznaczenia klas wymieniono w kolejności rosnących
wartości tolerancji)

Tolerancje ogólne

Klasy tolerancji ogólnych – odchyłki geometryczne

9

Ogólne tolerancje geometryczne można stosować
jedynie pod warunkiem powołania zasady
niezależności (podstawowa zasada tolerowania)
wg ISO 8015 :

• Zasada niezależności polega na tym, że każda

tolerancja musi być sprawdzana osobno

• Przy

tolerowaniu

niezależnym

wymiarów

przyjęta tolerancja nie ogranicza odchyłek
kształtu i położenia wymiarowanego elementu

Tolerancje ogólne

Oznaczenie zastosowania tolerancji ogólnych

10

Tolerowanie ISO 8015

Tolerancje ogólne ISO 2768–xx

Tolerancje ogólne

Oznaczenie zastosowania tolerancji ogólnych

11

Oznaczenie w dokumentacji technicznej zastosowania
tolerancji ogólnych zgodnych z normą ISO 2768 należy
uzupełnić o:
• oznaczenie zastosowanej klasy tolerancji wymiarów

liniowych np. „ISO 2768–m”

• oznaczenie zastosowanej klasy tolerancji odchyłek

geometrycznych np. „ISO 2768–K”

• oznaczenie zastosowanej klasy tolerancji wymiarów

liniowych i odchyłek geometrycznych np. „ISO 2768–mK”

• oznaczenie zastosowania wymagania powłoki dla

tolerowanych wymiarów np. „ISO 2768–mK–E”

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – wymiary liniowe

12

Przedział

wymiarów

nominalnych

[mm

]

Wartość tolerancji [mm] w zależności od klasy tolerancji

powyżej do

f

m

c

v

0,5*

3

±0,05

±0,1

±0,2



3

6

±0,05

±0,1

±0,3

±0,5

6

30

±0,1

±0,2

±0,5

±1

30

120

±0,15

±0,3

±0,8

±1,5

120

400

±0,2

±0,5

±1,2

±2,5

400

1000

±0,3

±0,8

±2

±4

1000

2000

±0,5

±1,2

±3

±6

2000

4000



±2

±4

±8

Wartości tolerancji ogólnych dla wymiarów liniowych:
zewnętrznych, wewnętrznych, mieszanych, odległości.

* Dla wymiarów mniejszych niż 0,5 mm należy przyjąć wartości tolerancji podobne jak dla
sąsiadujących z nimi wymiarów nominalnych

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – wymiary krawędzi

13

Przedział

wymiarów

nominalnych

[mm]

Wartość tolerancji [mm] w zależności od klasy tolerancji

powyżej do

f

m

c

v

0,5*

3

±0,2

±0,4

3

6

±0,5

±1

6



±1

±2

Wartości tolerancji ogólnych dla wymiarów liniowych:
wielkości sfazowań i promieni zaokrągleń krawędzi.

* Dla wymiarów mniejszych niż 0,5 mm należy przyjąć wartości tolerancji podobne jak dla
sąsiadujących z nimi wymiarów nominalnych

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – wymiary kątowe

14

Przedział

wymiarów

nominalnych*

[mm]

Wartość tolerancji [mm] w zależności od klasy tolerancji

powyżej do

f

m

c

v

0

10

±1º

±1º30’

±3º

10

50

±0º30’

±1º

±2º

50

120

±0º20’

±0º30’

±1º

120

400

±0º10’

±0º15’

±0º30’

400



±0º5’

±0º10’

±0º20’

Wartości tolerancji ogólnych dla wymiarów kątowych.

* Jako wymiar nominalny należy wybrać krótsze ramię tolerowanego kąta

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – prostoliniowość i płaskość

15

Przedział

wymiarów

nominalnych*

[mm]

Wartość tolerancji [mm] w zależności od klasy tolerancji

powyżej do

H

K

L

0

10

0,02

0,05

0,1

10

30

0,05

0,1

0,2

30

100

01

0,2

0,4

100

300

0,2

0,4

0,8

300

1000

0,3

0,6

1,2

1000

3000

0,4

0,8

1,6

Wartości tolerancji ogólnych prostoliniowości i płaskości.

* Jako wymiar nominalny należy wybrać długość tolerowanej linii w przypadku prostoliniowości,
długość dłuższego boku lub średnicę powierzchni w przypadku płaskości

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – okrągłość

16

Wartość tolerancji ogólnej okrągłości jest równa
wartości

tolerancji

średnicy

tolerowanego

elementu, lecz w żadnym przypadku nie powinna
przekraczać wartości tolerancji ogólnej bicia
promieniowego

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – walcowość

17

Wartości tolerancji ogólnej walcowości

nie definiuje się

I. Na odchyłkę walcowości składają się odchyłki
okrągłości,

prostoliniowości

i

równoległości

przeciwległych tworzących. Dla każdej z tych
odchyłek mogą zostać określone tolerancje
indywidualne lub zdefiniowane są tolerancje
ogólne

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – walcowość

18

II. Jeżeli z przyczyn użytkowych odchyłka
walcowości powinna być mniejsza niż zsumowany
efekt

tolerancji

ogólnych

okrągłości,

prostoliniowości

i

równoległości,

należy

zdefiniować indywidualną tolerancję walcowości
dla rozpatrywanej cechy zgodnie z ISO 1101

III. W szczególnych przypadkach (np. w przypadku
pasowania) właściwym może być zastosowanie
wymagania powłoki

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – równoległość

19

Wartość tolerancji ogólnej równoległości jest
równa

wartości

tolerancji

płaskości

lub

prostoliniowości w zależności od tego, która jest
większa. Dłuższy z dwóch elementów powinien być
wybrany jako baza. W przypadku jednakowej
długości, dowolny element może być wybrany jako
baza

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – prostopadłość

20

Przedział

wymiarów

nominalnych*

[mm]

Wartość tolerancji [mm] w zależności od klasy tolerancji

powyżej do

H

K

L

0

100

0,2

0,4

0,6

100

300

0,3

0,6

1

300

1000

0,4

0,8

1,5

1000

3000

0,5

1

2

Wartości tolerancji ogólnych prostopadłości

* Jako wymiar nominalny należy wybrać krótsze ramię tolerowanego kąta prostego

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – symetria

21

Przedział

wymiarów

nominalnych

[mm]

Wartość tolerancji [mm] w zależności od klasy tolerancji

powyżej do

H

K

L

0

100

0,5

0,6

0,6

100

300

1

300

1000

0,8

1,5

1000

3000

1

2

Wartości tolerancji ogólnych symetrii*

*Tolerancje ogólne symetrii znajdują zastosowanie w przypadku, gdy:
•

przynajmniej jeden z elementów ma płaszczyznę symetrii

•

osie dwóch elementów są do siebie prostopadłe

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – walcowość

22

Wartości tolerancji ogólnej współosiowości

nie definiuje się

I.

W

szczególnym

przypadku

odchyłka

współosiowości może osiągnąć wartość tolerancji
bicia promieniowego jako łączącej odchyłkę
współosiowości i okrągłości

Tolerancje ogólne

Wartości tolerancji – symetria

23

Wartość tolerancji [mm] w zależności od klasy tolerancji

H

K

L

0,1

0,2

0,5

Wartości tolerancji ogólnych bicia promieniowego*

Tolerancje ogólne symetrii znajdują zastosowanie w przypadku, gdy:
•

przynajmniej jeden z elementów ma płaszczyznę symetrii

•

osie dwóch elementów są do siebie prostopadłe

Tolerancje ogólne

Dokładność warsztatowa

24

Każdy

zakład

produkcyjny

ma

zwykle

charakterystyczną

dokładność

wytwarzania,

zwaną:

Dokładnością warsztatową

Dokładność warsztatowa wynika z rodzaju i stanu
technicznego stosowanych obrabiarek, stosowanej
technologii oraz kwalifikacji załogi

Tolerancje ogólne

Dokładność warsztatowa

25

Wartości tolerancji ogólnych powinny być
przyjmowane

na

poziomie

dokładności

warsztatowej danego przedsiębiorstwa.

Przyjmowanie tolerancji ogólnych na wyraźnie
niższym poziomie dokładności niż dokładność
warsztatowa

przedsiębiorstwa

prowadzi

do

nietypowej technologii w takim zakładzie i z tego
powodu nie ma przesłanek, aby dokonywać prób
obniżenia kosztów wytwarzania przez zwiększanie
tolerancji powyżej pewnej wartości

Tolerancje ogólne

Warunki stosowania

26

Pełne wykorzystanie zalet tolerowania ogólnego
wymaga przestrzegania następujących zasad:
• Dokładność warsztatowa musi być określona i

zrozumiała dla całej załogi

• Przedsiębiorstwo musi znać swoje możliwości w

zakresie dokładności i nie powinno przyjmować
zleceń, w których wymagane są mniejsze
tolerancje ogólne

• W celu upewnienia się zachowania dokładności

warsztatowej w czasie trwania kontraktu,
odbiorca i dostawca powinni mieć system kontroli

Tolerancje ogólne

Zalety stosowania

27

Stosowanie tolerancji ogólnych zgodnych z
dokładnością warsztatową prowadzi do
uproszczenia dokumentacji rysunkowej i
przez to skuteczniejsze przekazywanie
istotnych informacji.

Tolerancje ogólne

Zalety stosowania

28

Stosowanie tolerancji ogólnych wskazuje,
które elementy geometryczne mogą być
wykonane podczas obróbki bez większych
trudności

w

zwykłych

warunkach

produkcyjnych odpowiadających poziomowi
zwyczajnej dokładności warsztatowej w
danym zakładzie produkcyjnym. Pozwala to
na redukcję zakres prac służb sterowania
jakością oraz zmniejszenie liczby zabiegów
kontrolnych

Tolerancje ogólne

Przykład

29

Tolerowanie ISO 8015

Tolerancje ogólne ISO 2768-mK

Tolerancje ogólne

Przykład

30

Tolerancje ogólne

Określenie zgodności ze specyfikacją

31

Przekroczenie (okazjonalne)

wartości tolerancji ogólnych

nie powinno prowadzić

do automatycznego odrzucenia wyrobu

jako wadliwego

jeżeli nie określono w dokumentacji inaczej

Zazwyczaj dopuszczalne odchylenia wymiarów i cech
geometrycznych bez określonych tolerancji indywidualnych, nie
powodujących zakłócenia ich funkcjonalności są większe niż
zdefiniowane tolerancje ogólne.