SŁUCHANIE

(warsztaty nr 3 – komunikacja werbalna, Adler rozdz. 6)

(!) Porozumiewanie się zajmuje 70% czasu kiedy nie śpimy (w tym słuchanie – ponad 50%)
(!) Słuchanie jest uznawane za cenniejsze niż mówienie w biznesie i kontaktach towarzyskich
(!) Ludzie zawyżają ocenę swoich zdolności do słuchania

Dlaczego słuchamy?:

-

zrozumienie i przechowanie informacji  większe szanse na sukces

-

ocenianie jakości komunikatów  słuchanie krytyczne ≠ słuchanie empatyczne i wspierające

-

budowanie i podtrzymywanie relacji (złe słuchanie hamuje rozwój relacji lub niszczy więź)

-

pomaganie innym  lekarze, prawnicy, księża, terapeuci, nauczyciele 

Słuchać to nie to samo, co słyszeć:

-

słyszenie

to czynność automatyczna – fale dźwiękowe wpadają do ucha i stymulują błonę

bębenkową, wibracje przenoszone są do mózgu

-

słuchanie

jest czynne, wiąże się z rozumieniem i skupieniem uwagi na treści; mózg

przetwarza impulsy elektrochemiczne na wrażenia dźwiękowe identyczne z wysłanymi i
nadaje im znaczenie

-

zdolność do odtworzenia treści nie świadczy o słuchaniu, ale o jej przechowaniu w pamięci
krótkotrwałej

Czasem nie słuchamy specjalnie a czasem są przeszkody:

1. kłopoty ze słuchaniem- uszkodzenie narządu słuchu  słuchanie jest bardziej męczące
2. przeciążenie informacją - nie da rady być cały czas skupionym
3. względy osobiste - coś innego jest dla nas ważne w tym momencie  słuchanie staje się farsą
4. szybkość myślenia- błądzimy myślami, bo mamy czas między słowami (tempo mówienia – 100

do 140 słów na minutę, słuchania – 600 słów/min)

5. hałas i szum (wpływa na przekaz i odbiór wiadomości)

-

zewnętrzny / fizyczny – różne dystraktory zewnętrzne w stosunku do odbiorcy(np.
zadymiony pokój  utrudnione skupienie)

-

fizjologiczny – np. utrata słuchu, choroba

-

psychologiczny – czynniki poznawcze zmniejszające skuteczność porozumiewania się
(np. ktoś zwróci się do nas słowem, które nas denerwuje  skupienie na tym słowie a nie
na dalszym ciągu wypowiedzi)

6. czynniki związane z percepcją – czynniki fizjologiczne, role społeczne, zainteresowania,

potrzeby, tło kulturowe  przekształcanie usłyszanych treści  różni ludzie różnie rozumieją te
same komunikaty  nigdy nie zrozumiemy w pełni drugiego człowieka

Nawyki nieuważnego słuchania:

1. pseudosłuchanie- udaje, że słucha, a myśli o czym innym; fasada uprzejmości – potakiwanie,

czasem też wtrącanie pytań

2. egoistyczny gaduła- dba tylko o swoje wypowiedzi, zadaje „niby-pytania” żeby uzyskać tło do

zademonstrowania swojej wyższości; słucha tylko po to, żeby mieć inspirację do dalszego
mówienia

3. wybiórczy słuchacz- słucha tylko tego co go interesuje
4. konfabulant- myślą, że to co zapamiętał to cała opowieść; gdy potem to komuś opowiada

dodaje własne szczegóły

5. izolowane słuchanie- unikane określonych treści, nieinteresujących dla słuchacza
6. słuchanie defensywne- odbieranie niewinnych uwag jako ataku (os. o nieustalonym obrazie

siebie)

7. słuchacz czatujący na błędy – słucha uważnie, ale zbiera info żeby posługując się nimi

zakwestionować słowa mówiącego

1

SŁUCHANIE

(warsztaty nr 3 – komunikacja werbalna, Adler rozdz. 6)

Składniki procesu słuchania
(wszystkie te procesy przebiegają równolegle; a-d  procesy wewnętrzne)

a) słyszenie- aspekt fizjologiczny, podstawa słuchania, może być zakłócone (patrz: przeszkody)
b) uczestniczenie- aspekt psychiczny, skupianie uwagi na danych elementach; tu występuje już

selekcja, bo uczestniczenie jest zdeterminowane przez potrzeby, zainteresowania, itd.,
koncentrujemy się na wiadomościach, z których płyną jakieś korzyści

c) zrozumienie jest zależne od następujących czynników:

-

znajomość gramatyki i syntaksy

-

wiedza na temat źródła wiadomości, kontekst

-

możliwości intelektualne słuchającego

-

cechy osobowości – ludzie mający poczucie bezpieczeństwa i wrażliwi na innych lepiej
rozumieją źle zorganizowane komunikaty

d) zapamiętywanie ( zależy od: liczby powtórzeń, ilości i wypróbowania info) - łatwiej sobie

przypominamy jeżeli jest dobra relacja (intensywna, intymna, jest zaufanie i zaangażowanie);
bezpośrednio po komunikacie pamiętamy 50%, po 8h – 35%, po 2 mies. –25%

e) reagowanie- część zewnętrzna, informacja zwrotna dla mówiącego  słuchanie to aktywne

uczestnictwo w transakcji – jednocześnie odbieramy i wysyłamy wiadomości

Rodzaje reakcji słuchającego (w kolejności od bardziej odzwierciedlających do bardziej oceniających)

a) słuchanie w milczeniu- czasem najlepszą odpowiedzią jest brak odpowiedzi :

-

kiedy nie chcemy zachęcać kogoś do dalszego mówienia;

-

sytuacje gdy nie wypada się odezwać;

-

hearing into being – osoba mówiąca sama rozwiązuje swój problem – nie boi się, że ktoś
jej przerwie i mówiąc wykracza poza granice własnego myślenia

b) zadawanie pytań, cel:

-

wyjaśnianie znaczenia

-

poznanie myśli, uczuć i potrzeb innych ludzi ( lepsze pytania otwarte, gdy pytamy o
sprawy prywatne)

-

zachęta do rozwinięcia wypowiedzi („mów, słucham...”)

-

zachęta do poszukiwania odpowiedzi np. „co byłoby dla ciebie rozwiązaniem?”

-

gromadzenie faktów i szczegółów

(!) niby-pytania – zakamuflowana próba przekazania wiadomości, a nie uzyskania jej,
(wywołują postawy obronne, nie służą relacji, ale czasem się przydają, np. prawnikom):

-

pytania-pułapki na mówiącego- sugerowanie odpowiedzi, nadawca chce potwierdzić to
co myśli, a nie dowiedzieć się co myśli odbiorca („..., czyż nie?”, „...prawda?”)

-

pytania zawierające stwierdzenia- „skończyłaś już tę rozmowę?” (nadawca widzi czy
osoba rozmawia)

-

pytania zawierające ukryte zamiary- „masz wolne w piątek?”  jest to pytanie
strategiczne, wstęp do propozycji  bardzo często wywołują postawy obronne

-

pytania, w których oczekuję się „poprawnej” odpowiedzi-„czy uważasz, że jestem zbyt
gruba?”

-

pytania oparte na nie zweryfikowanych założeniach np. „dlaczego mnie nie słuchasz?”-
lepiej zastąpić kontrolą spostrzeżeń

2

SŁUCHANIE

(warsztaty nr 3 – komunikacja werbalna, Adler rozdz. 6)

c) parafrazowanie – jest to rodzaj sprzężenia zwrotnego, sprawdzanie czy dobrze zrozumieliśmy

intencje nadawcy; wycisza postawy obronne; świadczy o zaangażowaniu

- sposoby parafrazowania:



powtórzenie tego, co zostało powiedziane, innymi słowami



podanie własnego przykładu ilustrującego to, o czym według ciebie opowiada
mówiący (zwłaszcza jeśli mówi w sposób abstrakcyjny)



ujawnianie podtekstów ukrytych w słowach mówiącego

- poziomy parafrazowania:



parafrazowanie faktów – streszczanie danych (warto parafrazować polecenia zanim
się je wykona )



parafrazowanie informacji osobistych (trzeba być wrażliwym słuchaczem, bo często
najważniejsza jest wiadomość w podtekście; wysłuchanie myśli, uczuć i pragnień)

d) wyrażanie empatii – okazanie, że identyfikujemy się z mówiącym przez reakcje werbalne i

niewerbalne; można empatyzować nie zgadzając się z kimś. Nie ma empatii, gdy reakcje są
dyrektywne i wartościujące - przykłady NIE odczuwania empatii:

-

odbieranie innym prawa do własnych uczuć „nie przejmuj się”

-

pomniejszanie znaczenia sytuacji- „ to tylko test!”

-

obrona „ja”- „nie wiń mnie...”

-

szklanka zimnej wody- chłodzenie czyjegoś zapału -„czemu nie dostałaś 6 tylko 5?”

e) wspieranie- informuję mówiącego, że słuchający solidaryzuje z nim;

kobiety umiejętniej udzielają wsparcia, mężczyźni udzielają rad lub odwracają uwagę od
problemu; typy wspierania:
- zgoda- masz rację...
- oferta pomocy
- pochwała
- dodawanie pewności siebie – „najgorsze za tobą”
- odwrócenie uwagi – np. wyjście do kina

8 rodzajów wsparcia społecznego (2 ostatnie wymagają fachowej wiedzy), trzeba się
koncentrować na „tu i teraz” udzielając go:

1. wsparcie emocjonalne- otaczanie troską, dawanie poczucia komfortu
2. poprzez słuchanie- bez doradzania
3. wsparcie wobec wyzwania emocjonalnego- nakłaniam drugą osobę by oceniła swoją

postawę, wartości i uczucia

4. wsparcie potwierdzające- utwierdzenie w słuszności sposobu widzenia świata
5. wsparcie materialne- prezenty, pożyczki
6. osobiste wsparcie- załatwiam coś, podwożę gdzieś
7. wsparcie polegające na docenianiu techniki- wyrażam uznanie, widząc czyjś wysiłek
8. wsparcie w podejmowaniu wyzwań- nakłaniam kogoś, by zastanowił się nad zadaniem

f) analizowanie - słuchający przedstawia swoją interpretację wiadomości mówiącego. (+) pomocne

w przypadku ludzi, którzy sami nie dostrzegają wielu aspektów sytuacji; (-) jeśli interpretacja jest
błędna, a odbiorca ją zaakceptuje, to ma o 1 problem więcej;

-

przedstaw swoją interpretację jako przypuszczenie, a nie niepodważalny fakt

-

opieraj swoją analizę na sensownych przesłankach, zwiększających szansę na to, że
okaże się słuszna

-

sprawdź, czy druga osoba jest gotowa zaakceptować twoją analizę

-

upewnij się, że jedynym powodem twojej analizy jest chęć pomocy drugiej osobie

3

http://notatek.pl/adler-sluchanie?notatka