26.10.2012
Twórczość Bramantego to właściwie pełny renesans o formach klasycznych.
Właściwie renesans trwa krótko, 1500-1520/27 1527 – SACCO DI ROMA – konflikt trwał
gdzieś do XVII wieku – kiedy umarł Habsburg na tronie osiedli Burbonów. W 1527 dochodzi
do bitwy pod Pawią, której wygrani idą na Rzym i penetrowany przez 3 miesięce. Wtedy
załamał się wizja filozoficzna człowieka. Wtedy myślano, ze idelany człowiek jest wszystkim,
okazało się jednak że w człowieku są tez złe emocje. Białostocki uważa, że po tym
wydarzeniu pojawiają się portrety psychologiczne.
Około 1920 roku, hs postanowili nazwać wszystkie udziwnienia renesansu nazwać
MANIERYZEM
BAZYLIKA ŚW. PIOTRA –
OK 1450, Mikołaj V, sprowadza Albertiego do przebudowy świątyni. Skalę budowli przejął
Bramante. Świątynia Albertiego miała być na planie krzyż greckiego z dużym transeptem .
1506 – początek przebudowy św. Piotra, był on wspaniały w zamierzeniu ale nie możliwe
w zrealizowaniu, zawiódł on jako inżynier. W bibliotekach watykańskich zachował się plan
połowy, który po zdublowaniu daje całość. Mimo że są tam 4 absydy każda z nich jest
przepruta. Ołtarz musiał stać na śreodku – wyjście dla lepszej komunikacji pielgrzymów.
Nie mogło to stanąć ponieważ, filar który miał być podporą był na styl rzymski przepruty
wnękami, to nie mogło utrzymać wielkiej kopuły. Nie wyczuł on statystki konstrukcji, widać
ciekawy tok myślenia. To dopiero Michał Anioł tworzy świątynię idealną, która stoi do dziś.
Wież w fasadzie miały być nawiązanie do Mediolanu – czyli miast z którego pochodził.
Przyjął on jednak skalę, która była imponująca dla Europejczyków.
1550 – świątynia ciągle wygląda jak rozpoczęty plac budowy.
Budowle centralne pojawiły się już w historii, służyły jako miejsce kultu
Santa Maria degli Carcelii w Prato
1508 – idealna świątynia.
Założenie Belwedere – budynek został od razu skopiowany przez Sebastiano Serllio – dzięki
czemu wiemy jak loggie wyglądały. Sekwencja łuków triumfalnych, gdzie 2 łuki triumfalne
mają jedną wspólną podporę.
Tempitto i Belwedere – najlepsze dzieła renesansu.
Zanim stanęło na drodze w rozwoju Sacco di Roma wydarzyło się jeszcze kila dzieł:
Cały historyzm XIX wieku świadomie stsowano
Rafela, z ok 1520 roku, wymienił 3 strefu – cokół który jest boniowano, 1 piętro które
jest zdobne, (na cokole rzeźba, która wymaga wieńczenia ) i zwieńczenie w postaci
gzymsu, belkowania. [Święta triada cokół trzon zwieńczenie – z takiego kanonu korzystano
w odbudowie po wojnie]. W przyszłości cokół będzie niższy, 1 piętro będzie bardziej
wyeksponowane.
Villa Rzymska – są to w architekturze włoskiej – 2 typy, wenecka i rzymska.
Villa Farmesina, 1511 r, i jest nieporadna w swoje kompozycji. Skrajne partie willi zakreślone
ryzalitami między którymi umieszczona będzie loggia arkadowa. Nie umiano wtedy jeszcze
dobrze zakomponować schodów, to dopiero w XVII wieku, będzie dobrze rozumiane. W
średniowieczu zadowalano się klatką zewnętrzną - Miśnia, zamki francuskie. Tutaj próbuje
się je na siłę umieścić w środku.
Villa Madama, 1520 – budowa przerwana, nie zrealizowany plan jest bardzo skomplikowany,
nawiązujący do willi Pliniusza Młodszego, tak jak w starożytności. Problem był z kolistm
dziedzińcem, powstaje nieregularny budynek. Jest to fakt nawiązania do antyku, ale bardzo
skomplikowane

Po 1527 widać wyraźne odejście od form klasycznych, zaczynają kpić z renesansu, ich
celem było rozbawianie, liczyła się pomysłowość – zna kanon, ale bawi się nim. Dlatego
powstaje Manieryzm. Również inwestorzy chcą odchodzić do kanonów. Dopiero w latach 20.
XX wieku, zaczęto zauważać anomalie.
Można wyróżnić dwa style: Niderlandzki manieryzm (bardzo dekoracyjny) i włoski manieryzm
(jest on elitarny)
Epoko nowożytna – jest przejściem, 1500 – 1800. Nic nie wymyśliła nowego, doszła do tego
co gotyk próbował na czuja. To dopiero współczesność daje coś zupełnie odmiennego.
Julio Romanao – działa w Mantui, kształcił w Rzymie, po 1527 roku osiadł z Mantui. Wtedy
wielu artystów ucieka z Rzymu – pojawia się inny stosunke do antyku.
Pallazo del (Te) Celletto – zamienia stojącą już stajnię na pomieszczenia mogące służyć
jako zabawowe, balowe. 1535 – od dziedzińca mamy renesans, wszystko klasyczne. Jednak
po głębszej analizie, widać że nad oknami nie ma pełnego frontonu – brak belki poziomej.
W belkowaniu występuje obsunięte tryglifów. Jest to bardzo dowcipne pokazanie tego co
znajduje się w środku – Wojna Gigantów z Bogami – jest to tak mocne, że nawet triglify na
zewnątrz uległy osunięciu. Nie mamy żadnych przekazów treściowych, które by wyjaśniały
dlatego to tak wygląda.
Dom wlasny – 1544 r, gzymsy przebiegaj na całej długości. Dlaczego gzymsy są też
na pustych partiach a tam gdzie są okna one znikają, nie są na osi. Dlaczego gzyms
podokienny nagle zamienia się we fronton. Środek jest mało interesujący, mało znaczący. W
manieryzmie środek nie jest ważny, on skupia się na narożach, końcach. Architekci uciekają
od akcentowania śreodka. To dopiero Barok znów odwołuje się do symetrii.
Katedra w Mantui – 1545, wszystko jest tak jak należy, to jest powazna inwestycja tutaj nie
można si wygłupiać. Widocznie nawiązani do Rzymu – wzór Santa Maria Maggiore.
Pałac farnese, w Rzymie – budowla, która należy do najwspanialszych pałaców Rzymskich,
który potem narzucił kanon arch. pałacowej w rzymie. Carlo Maderna dopiero będzie
chciała przełamać koncepcję pałaców. W pałacu brakuje boniowania w dolnej kondygnacji
– cokół. Wprowadzone jest narożne boniowanie – rama krańców kompozycji, bardzo
konkretna, która spodoba się w Europie np. zamek w warszawie. Ciekawe aediculowe
okna. Nieprawdopodobne bogactwo, nad górnym portalu balkon – w wielu kościołach nad
wejściem znajduje się balkon – było to wykorzystane w XVII wieku, miejsce dla witania gości,
orkiestry.
Dziedziniec przejmuje zdobienie a koloseum – na górze płaskie, zdwojone pilastry korynckie.
Jest to wzór dla uniwersytetu wiedeńskiego. Jest to niesłychanie Rzymska forma. Filary =
połkolumna, tak jak było w Rzymie.
Carlo Maderna będzie chciał przeciąć plan pałacy, na pół wprowadzając w środku jakiś plan,
ogród.
Massimo di Collomna – pałac wzniesiono na ruinach antycznego teatru, stąd - Balatazera
Parucci, 1535 roku, stało się sztandarowym pałacem rzymskim w manieryzmie. Świadomo
przełamano kompozycję, górna część boniowano – ciężka, oparta na kolumnadzie – lekkiej.
Świadome odwrócenie logiki kompozycji. Na dziedzińcu prześwit między dołem a górą jest
świadomym wprowadzeniem nas w błąd. Nie zobaczymy nóg osoby na krużganku, są to
prześwity wjazdu.
Ville – które buduje się w Rzymie sa bardzo nietypowe,
Villa di Papa Julio – 1555, 3 dziedzińce, wzorowane na Belvedere, zamknięte półkoliście – 2
dziedziniec który jest wyższym tarasem i 3 – najwyższym. Wchodzimy tam i słyszymy szum
wody. Taras 2 bardzo nisko osadzony.
Villa – składając się z 2 pawilonów, na osi bardzo szybko płynący potok.

Caprarora – jest łączona z pałacem Krzysztfów – była najpierw to 5 ramienne forteca
dla żołnierzy, którzy pilnują majątku należacego do Farnese. W poł. XVI wieku, zostaje
wzniesiona willa. Niezwykle popularna w Europie w II poł. XVI w. Przez okrągły dziedziń
niezwykle ceniony, w 1562 – da Vignola, wykonał do końca projekt według klasycznego
scheatu.
Giorgio Vasari – Uffizi, 1560, arch. Batkowej na końcu znalazła by sie fontanna, tam jest
serliana, która zamiast zamykać otwiera kompozycję architektoniczną. Uffizi uważane są za
tradycyjny przykład urbanistyki manierystycznej.
Pallazo Piti – ok 1560, zostało powiększone dla Medyceuszów, Ammanati – aytor
przebudowy. Jest tu zastosowana superpozycja, przecięta boniowaniem. Pałać otwiera się
na piękny ogród – rustico. Ozdobienie czyms takim fasady jest bardzo drogie, ale było ich na
to stać.

Było tez dużo bardzo przeciętnych dzieł – które niczym szczególnym się nie wyróżniały.
Własny styl wprowadził, Michał Anioł – i jest to wyłącznie wiązane z nim i przez nikogo nie
powielane. Miał taki autorytet, że wszystko co zrobił było bardzo cenione. Stylistyka forma,
którą wymyślił koljeno rzymianie przetwarzali – co wytworzyło barok, np. Carlo Maderna.
Jeśli wyróżniamy manieryzm włoski, mówimi że Michał Anioł ma własny.
Nowa zakrystia w San Lorenzo, 1521 roku, wykonał projekt wysłany do Florencji, po 1527
uciekł z Rzymu i siedział we Florencji. Wszystkie rzeczy, które zaczął we Florencji nigdy nie
zostały skończone. 1521 r – projekty
1527/43 – czas rzeczywistej budowy, w 34 Michał Anioł wyjeżdza. Brak dekoracji
architektonicznej – której nigdy nie próbowano dokończyć. Kwadrat, połowa kwadratu gdzie
jest zakrystia – prezbiterium puste, na której wyrysowane są dekoracje jakie miały powstać.
Drobiazgowa analiza, Witkower – był strasznym cholerykiem, która jest widoczna w jego
sztuce. Przeciwstawienie kierunków, np. noga do przodu, ręka do tyłu. Widać w dziełach
jego napięcia.
Pole ujęte dwoma pilastrami, naczółek odcinkowy u podstawy przerwany – wynika z
dekoracji płyciny – jest naładowana taką energią, że przerywa tę formę i wypełnia ją do
końca. M. A był przekonany, że siły muszą być ze sobą zestawione, zawsze zrównoważone.
Ekspresyjne gry są fascynujące.
W kompozycji ścian, mamy wypełnienie pełnoplastyczną rzeźbą bardzo zrównoważoną. Jeśli
w jakimśmiejscu jest czegoś więcej to dalej tego nie będzie.

Przedsionek Laurenzioany – schody wylewają się z biblioteki, dlatego wchodzimy tymi
bocznymi. Ściana Laurenzioany – 1524 r, 27 – kieruje już pracami, 57 – model schodów i
wykonanie. Totalnie zakpił ze wszystkich kanonów, kolumny niczego nie podtrzymują, są
rzeźbą – i to w dodatku aż dwie. Konsole nie podpierają, tylko są podwieszone.
Hermowe dziwne pilastry, frontony naprzemienne – ostre, półkoliste. Przedsionek miał 2
kondygnacje. drugie jest nieukończone.
Kapitol - jest świetnym przykładem