1

Kompetencje społeczne

Wyznacznikami

dobrego

funkcjonowania

społecznego

wg U. Jakubowskiej (1996) mog

ą

by

ć

:

•

inteligencj

ę

społeczna,

•

asertywno

ść

,

•

kompetencja komunikacyjna,

•

kompetencje społeczne,

•

kompetencje relacyjne,

•

zdolno

ś

ci lub umiej

ę

tno

ś

ci społeczne,

•

wra

ż

liwo

ść

retoryczn

ą

,

•

efektywno

ść

komunikacyjna

2

Kompetencja

= zakres czyjej

ś

wiedzy, uprawnie

ń

i odpowiedzialno

ś

ci

oraz poziom umiej

ę

tno

ś

ci

Rodzaje kompetencji (za: Tucholska, 2005):

•

J

ę

zykowe – zdolno

ść

rozumienia i tworzenia przez człowieka z ograniczonej

liczby znanych słów nieograniczonej liczby zda

ń

(Chomsky, 1967);

•

Komunikacyjne – umiej

ę

tno

ść

posługiwania si

ę

j

ę

zykiem stosownie do sytuacji

i roli społecznej mówi

ą

cych (Hymes, 1980);

•

Numeryczne – wrodzona wra

ż

liwo

ść

na liczby, umiej

ę

tno

ść

operowania

liczbami (Wynn, 1998);

•

Poznawcze – zdolno

ść

dostrzegania istoty sytuacji problemowej, kreatywno

ść

w poszukiwaniu rozwi

ą

za

ń

(McClelland, 1973);

•

Emocjonalne –

ś

wiadomo

ść

i zdolno

ść

rozpoznawania własnych czy cudzych

stanów emocjonalnych, radzenie sobie z negatywnymi emocjami (Goleman,
1999);

•

Interpersonalne – efektywno

ść

w nawi

ą

zywaniu i podtrzymywaniu relacji z

innymi (Raven, 1984);

•

Zawodowe – posiadanie kwalifikacji do wydawania odpowiedzialnych s

ą

dów i

opinii w okre

ś

lonej dziedzinie oraz uprawnie

ń

do wykonywania okre

ś

lonego

zawodu (Furmanek, 2000);

3

Podej

ś

cia do kompetencji społecznych, kompetencje jako:

•

kategoria zdolno

ś

ci, umiej

ę

tno

ś

ci ogólnej,

•

zdolno

ść

lub umiej

ę

tno

ść

adaptacyjna ,

•

zdolno

ść

lub umiej

ę

tno

ść

budowania wi

ę

zi emocjonalnych,

•

efektywne porozumiewanie si

ę

,

•

zdolno

ść

lub umiej

ę

tno

ść

do osi

ą

gania własnych celów bez nara

ż

ania

własnego i cudzego poczucia osobistej godno

ś

ci,

•

kategori

ę

specyficznych umiej

ę

tno

ś

ci sprawczo – instrumentalnych/

(Jakubowska, 1996)

Zmienne warunkuj

ą

ce efektywno

ść

funkcjonowania

w relacjach interpersonalnych

4

1) Inteligencja

2) inteligencja społeczna (Thorndike): „act wisely in human

relations”

struktura:

•

wgl

ą

d społeczny

•

pami

ęć

społeczna

•

wiedza społeczna

5

3) kompetencje społeczne:

•

Robert White (twórca terminu)

ka

ż

da umiej

ę

tno

ść

człowieka

przyczyniaj

ą

ca si

ę

do skutecznej interakcji z otoczeniem”

•

Anna Matczak

zło

ż

one umiej

ę

tno

ś

ci warunkuj

ą

ce efektywno

ść

funkcjonowania

w

okre

ś

lonego

typu

sytuacjach

społecznych,

nabywane przez jednostk

ę

w toku treningu społecznego

Typy sytuacji społecznych wg M. Argyle’a:

•

sytuacje intymne – rozumiane jako kontakty interpersonalne, zakładaj

ą

ce

blisko

ść

emocjonaln

ą

oraz ujawnianie swoich problemów, osobistych

przemy

ś

le

ń

oraz otwarto

ść

na problemy i emocje drugiej osoby;

•

sytuacje ekspozycji społecznej – opisuj

ą

ce aktywno

ść

, w trakcie której

jednostka koncentruje na sobie uwag

ę

, wyst

ę

puje w szerszym kontek

ś

cie

społecznym;

6

•

sytuacje formalne – zakładaj

ą

ce dopasowanie si

ę

do szeregu przepisów

i norm

ż

ycia społecznego;

•

sytuacje wymagaj

ą

ce asertywno

ś

ci – realizowanie własnych celów,

pragnie

ń

przez wywieranie wpływu na inne osoby lub opieranie si

ę

wpływom i sugestiom innych osób.

Model nabywania kompetencji społecznych według M. Argyle (1999)

7

Uwarunkowania kompetencji społecznych (

Ź

ródło: Matczak, A., 2001)

Kwestionariusza Kompetencji Społecznych (KKS)

- charakterystyka

8

zawiera 90 pyta

ń

(60 diagnostycznych i 30 niediagnostycznych)

pozycje niediagnostyczne (nie maj

ą

charakteru społecznego):

•

czynno

ś

ci intelektualne (np. rozwi

ą

za

ć

krzy

ż

ówk

ę

),

•

czynno

ś

ci techniczne (np. zaprogramowa

ć

magnetowid),

•

czynno

ś

ci ruchowo – sportowe (np. trafi

ć

rzutkiem w

ś

rodek tarczy),

•

czynno

ś

ci manualne (np. wbi

ć

gwó

ź

d

ź

w

ś

cian

ę

),

•

czynno

ś

ci

artystyczne

(np.

ozdobi

ć

mieszkanie

na

przyj

ę

cie

karnawałowe).

pozycje diagnostyczne (społeczne):

skala I – opisuj

ą

ca kompetencje, które warunkuj

ą

efektywno

ść

zachowa

ń

w sytuacjach intymnych, bliskich relacji interpersonalnych (15 pozycji)



np. przytulenie osoby, która potrzebuje pocieszenia;

skala ES – ujmuj

ą

ca umiej

ę

tno

ś

ci niezb

ę

dne do funkcjonowania w

sytuacjach ekspozycji społecznej (18 pozycji)



np. wygłoszenie

referatu na zaj

ę

ciach (lekcji);

skala A – diagnozuj

ą

ca efektywno

ść

radzenia sobie w sytuacjach, które

wymagaj

ą

asertywno

ś

ci (17 pozycji)



np. skrytykowanie kole

ż

anki za

niegustowny stój.

skala WO (wyniku ogólnego).

9

jest kwestionariuszem samoopisowym (badany ocenia w nim własn

ą

efektywno

ść

w ró

ż

nego typu czynno

ś

ciach)

Jak dobrze poradził(a)by

ś

sobie, gdyby

ś

miał(a):

1. Odebra

ć

z lotniska wa

ż

nego go

ś

cia

2. Wygłosi

ć

referat na zaj

ę

ciach

3. Powiedzie

ć

osobie, która ci si

ę

podoba,

ż

e ci na niej zale

ż

y

Przykładowe itemy:

sposoby udzielania odpowiedzi:

•

zdecydowanie dobrze – 4 punkty,

•

nie

ź

le – 3 punkty,

•

raczej słabo – 2 punkty,

•

zdecydowanie

ź

le – 1 punkt.

10

uwzgl

ę

dnia sytuacje, w których maj

ą

miejsce bezpo

ś

rednie kontakty

interpersonalne;

posiada dwie wersje („M” – dla uczniów i studentów; „D” – do badania osób

dorosłych)

Zastosowanie:

•

selekcja zawodowa i poradnictwo zawodowe

•

wykrywanie osób z du

ż

ymi deficytami w umiej

ę

tno

ś

ciach społecznych

•

badania naukowe