- 1 -
IMMUNOLOGIA
WYKAADY
Rozwój komórek układu odpornościowego
" Układ immunologiczny (odpornościowy) ma za zadanie ochronę przed szeroko pojętymi patogenami przy
stosunkowo niewielkich szkodach dla organizmu. U człowieka obserwuje się pełnię rozwoju u. i.
" Ośrodkowy układ nerwowy, układ endokrynny oraz immunologiczny stanowią triadę funkcjonalną.
" Patogeny mogą być wewnątrz- lub zewnątrzkomórkowe (naczynia, śluzówka, jamy ciała).
" Zaburzenia w odpowiedzi ze strony układu odpornościowego mogą prowadzić do:
- autoimmunizacji, np. reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
- niedoboru immunologicznego, np. zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS),
- ró\nych typów nadwra\liwości, np. astma, katar sienny,
- odrzucenia przeszczepionych tkanek i narządów (odpowiedz jest tu co prawda prawidłowa, jednak
niekorzystna ze względów terapeutycznych).
" Za zewnętrzną obronę ciała przed patogenami odpowiadają bariery fizyczne i biochemiczne (śluzówka,
lizozym, rzęski, komensale, kwas solny, przepływ moczu).
" Odpowiedz immunologiczną mo\na podzielić na wiele sposobów:
- ze względu na swoistość i pamięć na: wrodzoną = nieswoistą, która nie zmienia się po powtórnej ekspozycji
oraz nabytą = swoistą, która nasila się przy powtórnym kontakcie (odpowiedz wtórna podą\a za pierwotną),
- mo\na w niej wyró\nić fazę rozpoznania oraz efektorową,
- ze względu na profil wytwarzanych leukocytów: w odpowiedzi wrodzonej wytwarzane są fagocyty:
monocyty, makrofagi (monocyty osiadłe w tkankach), neutrofile wielopłatowe; natomiast w odpowiedzi
nabytej wytwarzane są limfocyty (centralna pozycja w odpowiedzi nabytej)
" Ka\dy patogen posiada na swojej powierzchni antygeny. Antygeny mają dwie podstawowe cechy:
immunogenność (wywołują w organizmie powstanie odpowiedzi skierowanej przeciwko sobie) oraz
antygenowość (łączą się z odpowiednią dla siebie immunoglobuliną zarówno wolną, jak występującą jako
receptor na komórkach B oraz z receptorami limfocytów T)
" Funkcje limfocytów T: kontrola rozwoju limfocytów T i produkcji immunoglobulin, reakcja z fagocytami,
rozpoznanie komórek zara\onych wirusami oraz zmienionych nowotworowo (NK). Z kolei limfocyty B
zwalczają patogeny zewnątrzkomórkowe przez uwalnianie immunoglobulin.
Układ immunologiczny: - inne
- komórki (leukocyty) - limfocyty B, T, LGL NK
- fagocyty neutrofile, eozynofile, jednojądrzaste C
- komórki pomocnicze - bazofile \
- mastocyty | zapalenie
- płytki /
- inne nabłonkowe
(granica między narządami centralnymi a obwodowymi)
Rozwój komórek układu odpornościowego:
komórka pnia szpiku szpik || B krew śledziona węzły krew itd.
grasica || T krew, limfa tkanki limfatyczne MALT krew itd.
narządy centralne | granica nabłonkowa | narządy obwodowe
antygen rozpoznanie B aktywacja plazmocyt Ig łączenie z antygenem (odpowiedz)
ę!
(IL-7)
8-9 tyg. cią\y wątroba; dorosły szpik (od komórek śródkostnej
do centralnej zatoki \ylnej jama szpikowa kości gąbczastej)
- 1 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
Created by Neevia Document Converter trial version
- 2 -
" Klonalna selekcja komórek B zale\y od antygenu: B-BCR przeciwciała identyczne z BCR + komórki
pamięci (pamięć długotrwała).
" Ró\nicowanie komórek B polega na zmianach w obrębie cytoplazmy i błony (ekspresja cząsteczek CD19,
20, 21, 22).
B B1 (odp. pierwotna) B1a (CD5 biorcy przeszczepów szpiku, 90 % CML, autoimmunizacja)
B1b
B2 (80 % komórek B krwi obwodowej)
" Plazmocyt (BLIMP) cechuje się zmniejszoną ekspresją markerów powierzchniowych. Jego zadaniem jest
produkcja przeciwciał. Ka\de przeciwciało posiada część wią\ącą antygen Fab (fragment antygen biding)
oraz część krystalizującą lub komórkową Fc (fragment crystallisable or cellular). Fragment Fc ma za
zadanie wiązanie z fagocytem oraz aktywację dopełniacza i w konsekwencji lizę bakterii, chemotaksję i
opsonizację.
" komórka macierzysta prekursor limfoidalny (limfocyt) lub mieloidalny (megakariocyt, granulocyty,
mastocyty, monocyty i makrofagi)
" Grasica zasiedlona jest przez komórki pre-T, które związane są z komórkami opiekuńczymi. Komórki
nabłonkowe kory posiadają receptory MHC (u człowieka u\ywa się określenia HLA). Tymocyty mają
receptory TCR, które jeśli nie rozpoznają MHC, ulegają apoptozie; w ten sposób 90% spotyka śmierć z
zaniedbania, a reszta delikatnie rozpoznająca prze\ywa (5%) jest to tzw. selekcja pozytywna. Zbyt silne
wiązanie TCR z MHC prowadzi do śmierci pozostałych 5% jest to tzw. selekcja negatywna.
" ilustracja restykcji HMC:
strefa korowo rdzeniowa |do krwi| Th CD4+ - MHC klasa II
T? CD8+ - MHC klasa I
" Profile cytokin wydzielanych przez poszczególne klasy limfocytów:
Th1: IFNł, TNF, IL-2; aktywacja makrofagów, odpowiedz komórkowa
Th2: IL-4, 5, 6, 10, 13; powstawanie eozynofili i mastocytów, odpowiedz humoralna
" limfocyty B (15%)
T (75%) TCRą (krew) Th CD4+ (70%) Th1, Th2
Ts + Tc CD8+ (30%)
TCRł CD4-, CD8- (nabłonki)
" limfocyty B BCR, CD19, 20, 21, MHC-I, II
T TCR, CD2, 3, 4, 5, 8, MHC-I
" T CD2+, NK CD3-,CD16+
" Komórki prezentujące antygen (APC) prezentują go dla TCR. Komórki te cechują się heterogennością oraz
zdolnością immunostymulacji. Nale\ą do nich:
- makrofagi (pochodzą z monocytów, a te z monoblastów; mogą ulegać aktywacji lub ró\nicowaniu)
- limfocyty
- komórki dendrytyczne - mieloidalna - komórka Langerhansa (ziarna Birbecka)
- DC1
- limfoidalna - DC2
Główny układ zgodności tkankowej (major histocompatibility complex MHC;
u człowieka: human lymphocyte antigen HLA)
" Pojęcie to odnosi się zarówno do genów, jak i do ich produktów białkowych (białka zgodności tkankowej).
" Pierwsze badania nad MHC związane były z eksperymentami nad przyczepianiem skóry u myszy. Geny te
wiązano początkowo wyłącznie z transplantacją. Rozwój badań nad MHC uwieńczyło przyznanie 5 nagród
Nobla.
" brak MHC serce, wątroba, trzustka
" MHC dzieli się na tzw. klasy mówimy zatem o MHC klasy I, III lub II.
" Podczas dojrzewania limfocytów dochodzi do prezentacji im własnych antygenów przez komórki
dendrytyczne.
" lokalizacja genów kodujących cząsteczki MHC chromosom 6p21.1-3:
- 2 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 3 -
" MHC-I; ą1, ą2 wysoce polimorficzne (du\e zró\nicowanie); 2 ą-helisy po boku + rowek zawierający
peptyd antygenowy (długości 10 aminokwasów) wzdłu\ biegną dwie kieszonki kotwiczące (B i F)
" MHC-II; ą1, 1 wysoce polimorficzne; peptyd składa się z d"20 aminokwasów; obecnych jest 6 kieszonek
kotwiczących
" MHC-I związany jest z prezentacją antygenów endogennych (własnych) komórek:
produkcja białek w cytozolu znakowanie ubikwityną (poliubikwitynacja) proteasom do ER gdzie białka
TAP pompują peptydy organizacja MHC-I do aparatu Golgiego pakowanie w pęcherzyki transport
na zewnątrz prezentacja antygenu
[LMP w połączeniu z proteasomem dają immunoproteasom]
" MHC-II związany jest z prezentacją antygenów egzogennych; komórka Th CD4+
endocytoza / pinocytoza antygenów egzogennych endosomy i lizosomy transport do ER zatyczka na
ER transport do aparatu Golgiego odłączenie CLIP oraz dołączenie antygenu do MHC-II prezentacja
antygenu
" kostymulacja: B7-1 = CD80 "! CD28 \
B7-2 = CD86 "! CD28 | transdukcja sygnału
LFA3 "! CD2 /
ICAM1 "! LFA1
" związek MHC z chorobami:
(chorzy z antygenem) x (zdrowi bez antygenu)
względne ryzyko (relative risk) = --------------------------------------------------------
(chorzy bez antygenu) x (zdrowi z antygenem)
Odporność nieswoista = wrodzona
Odporność nieswoista
ogólnoustrojowa humoralna komórkowa
- niskie pH - dopełniacz (C) - fagocytoza
- powłoki - inhibitory wirusowe
" zapalenie
" skóra - interferony (IFN)
" śluzówki
- hormony
" leczenie sterydami (półpasiec, ospa
wietrzna, opryszczka pospolita)
" cią\a
" menopauza
- genetyczne
- temperatura
- immunosupresja
- 3 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 4 -
" Miejsca w którym występuje niskie pH:
- \ołądek (zaburzenia ułatwiają zaka\enie Helicobacter pylori),
- pochwa (dzięki obecności m. in. Lactobacillus acidophilum)
- skóra
" Nienaruszona skóra jest barierą nieprzebytą dla bakterii.
" O śluzówkach mówić mo\emy zarówno w kontekscie odporności swoistej, jak i nieswoistej.
" Zmiany hormonalne, jakie mają miejsce u kobiety w okresie cią\y i menopauzy zaburzają odpowiedz
immunologiczną i zwiększają wra\liwość na zaka\enia.
" Rola czynników genetycznych w odporności przykładowo istnieją myszy odporne na wirusowe zapalenie
wątroby, jest to cecha dominująca, związana z brakiem receptorów na hepatocytach dla wirusów WZW typu
mysiego albo z brakiem ekspresji genów opłaszczających nukleokapsyd (proteazy i lipazy).
" Temperatura ochrona przed wirusami: podniesienie temperatury hamuje rozwój choroby wirusowej
(mutanty tr oporne i bardziej zjadliwe); gorączce towarzyszy pocenie (ochrona na powierzchni ciała).
" Immunospuresja obni\enie ilości i aktywności fagocytów, spadek poziomów cytokin, zaburzenie flory
naturalnej (fizjologicznej), problem transplantologii.
" Dopełniacz (komplement = C) mechanizm odpornościowy, który pojawił się pierwszy raz w przebiegu
ewolucji u rekina. Jest to układ zło\ony z około 30 białek, większość ma charakter proenzymów. Aktywacja
następuje po wniknięciu do organizmu antygenu (komplement jest mechanizmem z pogranicza odpowiedzi
swoistej i nieswoistej). Po wniknięciu antygenu powstaje aktywny składnik C1, który rozkłada dalsze a\ do
konwertazy C3 (C4b2a); jest to tzw. klasyczna droga aktywacji dopełniacza. Istnieje równie\ droga
alternatywna = properdynowa, równie\ kończąca się konwertazą (C3bBbP). Składnik C3 jest proenzymem,
który ulega rozbiciu na fragmenty C3a i C3b. Cb3 = opsonina przyczepia się do powierzchni antygenu
(proces opsonizacji), umo\liwiając bardziej efektywną od zwykłej fagocytozy immunofagocytozę; aktywuje
ponadto drogę alternatywną (amplifikacja w czasie \ycia płodowego oraz u noworodków). Rozszczep
składnika C5 na powierzchni obcej komórki prowadzi do powstania tzw. kompleksu atakującego błonę
(MAC), który ma zdolność ataku bakterii G(+) np. E. coli czy komórek nowotworowych. Składniki C3a i
C5a nazywane są anafilatoksynami lub mediatorami zapalnymi. Na powierzchni większości naszych
własnych komórek występują białka chroniące nas przez działaniem endogennego dopełniacza (CD59).
Wykorzystuje to np. wirus HIV, który wbudowuje się do limfocytów Th, tam namna\a i opuszcza komórki
posiadając na powierzchni CD59, co chroni go przed działaniem dopełniacza.
" Wyró\niamy 3 typy inhibitorów wirusowych: ą, i ł. Dwa pierwsze to ciepłostałe glikoproteiny (70oC),
podczas gdy ł jest termolabilny. Utrudniają one kontakt wirusa z ludzką komórką i bywają silniejsze od
swoistych przeciwciał.
" Interferony (INF-ą, i ł) to najwa\niejsza broń przeciwwirusowa. Nie działają one co prawda na same
wirusy, lecz zmieniają metabolizm komórkowy, utrudniając wirusom namna\anie się w ich wnętrzu.
Aktywacja wszechobecnego proenzymu kinazy białkowej działa na syntezę białek wirusowych, ale nie
komórkowych, podczas gdy aktywacja proenzymu rybonukleazy prowadzi do degradacji zarówno
komórkowego, jak i wirusowego RNA.
" Fagocytoza jest podstawą odpowiedzi nieswoistej. Pierwszym etapem jest powstanie stanu zapalnego
(tkliwość dotykowa, ropa, rumień, temperatura) i synteza mediatorów: C3a, C5a, bradykininy oraz
czynników chemotaktycznych (rodzaj cytokin), które przyciągają i aktywują fagocyty dochodzi w ten
sposób do pochłonięcia obcych komórek, czy to niespecyficznie, czy przez opsoninę C3b. W drugim etapie
do wakuoli wpuszczana jest zawartość lizosomów. Trzecim i ostatnim etapem jest wewnątrzkomórkowe
zabicie na drodze tlenowej bądz beztlenowej.
tlenowo beztlenowo
" H2O2 " lizozym na G(+)
" nadtlenek azotu " związki powierzchniowo czynne
" chloramina
Niektóre mikroby są na ten proces niewra\liwe, np. większość wirusów oraz dwoinka rze\ączki (Neisseria
gonorrhoae) zjawisko aresztu prewencyjnego .
Cytokiny
" Wzajemna komunikacja w układzie odpornościowym zachodzi dzięki: cząsteczkom adhezyjnym (CAM),
odpowiedzialnym za bezpośredni kontakt i przyleganie oraz cytokinom, umo\liwiającym interakcje między
komórkami sąsiadującymi i na odległość.
" Cytokiny mo\na opisać jako małe cząsteczki pośredniczące w przekazywaniu sygnałów między komórkami,
mediatory reakcji zapalnych i immunologicznych oraz biorące udział w regulacji hemopoezy (*). Głównymi
grupami cytokin są:
- 4 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 5 -
- interleukiny (IL-1 25) (*),
- interferony (INF-ą, , ł),
- czynniki martwicy nowotworów (TNF),
- czynniki wzrostowe (GF),
- czynniki stymulacji wzrostu komórek (CSF) (*),
- chemokiny.
Regulacja z udziałem cytokin charakteryzuje się kilkoma cechami, do których nale\ą:
plejotropizm wielokierunkowość działania cytokin,
redundancja ró\ne cytokiny mogą wywierać ten sam efekt,
antagonizm ró\ne cytokiny mogą wywierać odmienne efekty, czasem przeciwstawne do siebie,
synergizm efekt jest silniejszy, gdy działają 2 cytokiny ni\ gdy jedna,
\adna cytokina nie działa sama.
" Mechanizm działania cytokin mo\e być:
- autokrynny cytokina wydzielana przez komórkę działa na nią samą,
- parakrynny - cytokina wydzielana przez komórkę działa na komórkę sąsiednią,
- endokrynny.- cytokina wydzielana jest do krwi, z prądem której wędruje do odległych tkanek i działa na ich
komórki.
" Receptory dla cytokin składają się 3 części: zewnątrzkomórkowej, transbłonowej oraz
zewnątrzkomórkowej. Przykładowo dla IL-2 jest to heterotrimer ął. Aktywacja receptora przez ligand
cytokinę pobudza aktywność kinazy tyrozynowej, która fosforyluje białka wewnątrz komórki, np. receptor
JAK STAT transkrypcja genów. Istnieje 5 rodzajów receptorów dla cytokin, w zasadzie
podobnych do siebie, inaczej wyglądają jedynie receptory dla chemokin (brak aktywacji szlaku, zamiast
tego reorganizacja szkieletu komórki).
" Cytokiny biorą udział w układzie odpornościowym, odporności przeciwnowotworowej, zjawiskach
autoimmunizacyjnych oraz układzie krwiotwórczym.
" Ogólną funkcją interleukin jest kierowanie komórek do ró\nicowania.
- IL-1 najbardziej plejotropowa, produkowana przez monocyty i makrofagi, działa na: makrofagi (TNF, IL-
6, IL-1), limfocyty T (IL-2, IFN-ł) i B (proliferacja, ró\nicowanie), wątrobę (synteza białek ostrej fazy),
mózg (gorączka, senność, ACTH), promuje reakcję zapalną,
- IL-2 działa autokrynnie na limfocyty Th, wpływa na: ró\nicowanie T w Tc produkujące IL-2 i IFN-ł, NK
(aktywacja), B (produkcja przeciwciał), monocyty (aktywacja),
- IL-4, 5 pobudzają limfocyty B, IgE (4) alergie, ę! Th2 + ! Th1 (4), wzrost i ró\nicowanie eozynofilów
(paso\yty) (5),
- IL-6 pobudza przejście B w plazmocyt i T w Tc, syntezę białek ostrej fazy w wątrobie, wraz z IL-3
wpływa na szpik (wzrost komórek macierzystych),
- IL-8 chemokina, powoduje chemotaktyczne przyciąganie jednojądrzastych fagocytów do miejsc reakcji
zapalnej,
- IL-12 pobudza cytotoksyczność (Tc + NK), stymuluje B do produkcji IgG, wydzielana jest przez
makrofagi pod wpływem bakterii, wirusów i grzybów, stymuluje INF-ł oraz promuje rozwój Th1,
" Interferony (ł, , ą, , ) ą i produkowane są przez komórki pod wpływem zaka\enia wirusowego, zaś ł
przez T i NK pod wpływem antygenu. Działanie interferonów: wzbudzają w komórce stan gotowości
przeciwwirusowej, hamują tempo zaka\enia, hamują replikację, utrudniają formowanie się wirionów,
aktywują RNAzę L oraz kinazę białkową R, nasilają cytotoksyczność Tc, NK i K, zwiększają ekspresję
MHC, pobudzają makrofagi i przez to fagocytozę, podnoszą poziom innych cytokin, działają
antyangiogennie i przez to przeciwnowotworowo; ą bierze udział w WZW typu B i C oraz raku pęcherza.
" Czynnik martwicy nowotworu (TNF) pobudza T, B, śródbłonek, makrofagi, resorpcję kości, apoptozę
komórek; oddziałuje na mózg (gorączka, senność), wątrobę (białka ostrej fazy). Zaka\enie mo\e
spowodować uwolnienie du\ych ilości TNF, a to szok septyczny oraz wyniszczenie (kacheksję).
" Istotny jest udział cytokin w hemopoezie (czasami podaje się je przy hemocytopeniach).
Mechanizmy regulacyjne odpowiedzi immunologicznej
" mechanizmy wspomagające "! mechanizmy regulujące; regulatory: antygen, APC, T, Ig, idiotypowo oraz
neurohormonalna regulacja odporności, czynniki genetyczne
- 5 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 6 -
- antygen
rodzaj grasiconiezale\ne (IgM) i grasicozale\ne (kooperacja T + B IgG, E), egzogenne Ig,
endogenne komórkowo,
dawka tolerancja,
droga podania,
- interakcja T z APC aktywacja tylko przy jednoczesnych dwóch sygnałach (kostymulajca), gdy rozpoznany
zostanie tylko antygen anergia tolerancja,
- interakcja: CD80/86 "! CD28, TCR !Th "! B MHC-II, CD40 "! CD40L; ró\nicowanie B w komórki
pamięci oraz plazmocyty,
- wygaszanie odpowiedzi:
- funkcje Treg:
zabezpieczenie przed autoagresją,
tolerancja pokarmowa,
tolerancja transplantacyjna,
- regulacja aktywacji limfocytów B przez przeciwciała: (+) IgM C, ( ) IgG; niektórych szczepionek (np.
przeciw śwince) nie podaje się dziecku przed pierwszym rokiem \ycia w powodu obecności przeciwciał;
podobna sytuacja ma miejsce przy konflikcie serologicznym,
- idiotypowa modulacja odpowiedzi (np. przeciwciała anty-anty-A) układa się w sieć Jerne a:
;
na tej zasadzie konstruowane są szczepionki antyidiotypowe,
- wzajemne relacje między układami:
wpływ glikosteroidów: - redukują limfocyty, monocyty i eozynofile,
- hamują wytwarzanie cytokin pro-zapalnych oraz prezentację antygenu
(hamują odpowiedz komórkową),
- hamują funkcje mastocytów,
- Czynniki genetyczne: odpowiedz zale\y od klas genów MHC, dlatego ka\dy z nas inaczej odpowiada na te
same antygeny wskutek polimorfizmu genowego. Zale\y od tego równie\ podatność na choroby
autoimmunizacyjne. Na dodatek wiele genów nie związanych z MHC tak\e moduluje odpowiedz
immunologiczną.
Tolerancja immunologiczna a nadwra\liwość I typu
" Tolerancja immunologiczna to całkowity lub częściowy brak zdolności organizmu do odpowiedzi
immunologicznej na dany antygen po co najmniej dwukrotnym kontakcie z tym antygenem. Jest to zjawisko
swoiste wobec danego antygenu, lecz zazwyczaj brak reakcji dotyczy zarówno odpowiedzi typu
komórkowego, jak i humoralnego. Owen zauwa\ył, \e cielęta heterozygotyczne o wspólnym ło\ysku
nabywają na siebie nawzajem tolerancji (chimery posiadające krew własną i blizniaczą).
" metody badania tolerancji doświadczalne, parabioza, blizniaki monozygotyczne
" doświadczenia - Mitchisona zale\ność od dawki np. BSA
- Weigla
- 6 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 7 -
" Przełamanie autotolerancji prowadzi do chorób autoimmunologicznych.
" zachowanie tolerancji selekcja klonalna grasicy
- delecja klonalna (eliminacja) limfocyty T w grasicy i na obwodzie, B w szpiku i na obwodzie; T
apoptoza aktywny, uwarunkowany genetycznie proces prowadzący do programowanej śmierci komórki
(PCD) ciałka apoptotyczne fagocytowane przez makrofagi
- anergia klonalna inaktywacja autoreaktywnych limfocytów T (przez obni\enie ich IL-2) które uniknęły
delecji klonalnej; warunkiem reaktywności są dwa sygnały (TCR, B7.1 / 7.2)
- sekwestracja anatomiczna np. przednia komora oka, torbiel policzkowa chomika,
- sekwestracja molekularna autoantygeny mają epitopy dominujące i małe (ukryte),
- aktywna supresja przebiega z udziałem limfocytów Tc hamujących autoagresję oraz przeciwciał
antyidiotypowych, które przeciwdziałają nadreaktywności humoralnej,
" ułatwianie wywołania tolerancji właściwości fizyko-chemiczne, drogi wprowadzenia, dawka, dojrzałość
aparatu immunologicznego
" mechanizm tolerancji - poprzez B - zahamowanie funkcjonalne,
- zahamowanie centralne,
- poprzez T - osłabienie reakcji typu póznego,
- osłabienie bariery transplantacyjnej
" Nadwra\liwość to odwrotność tolerancji, prowadzi do uszkodzenia tkanek gospodarza.
" Alergia to zmieniona reaktywność na wtórne wprowadzenie antygenu (synonim nadwra\liwości typu I)
(Pirquet, 1906 r.).
" Choroby zaliczane do I typu reakcji wg klasyfikacji Galla Coombsa: wstrząs anafilaktyczny, astma
atopowa, alergiczny nie\yt nosa, pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy, atopowe zapalenie skóry, alergia
pokarmowa, alergia na leki.
" Immunoterapia swoista w chorobach alergicznych: na owady \ądlące, nie\yt nosa, astma alergiczna, leki
(desensybilizacja).
" Nadwra\liwość typu I antygen reaguje z IgE lub IgG4 na zasadzie mostkowania, a ta z FcłR1/2
ę! cAMP + ę! Ca2+ degranulacja mastocytów (komórki docelowe) (histamina, heparyna, sertonina) +
synteza mediatorów eikozanowych oraz interleukin.
- Astma to przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, w której bierze udział wiele typów komórek
(mastocyty, eozynofile, limfocyty T). Występują objawy kliniczne (świszczący oddech, duszność, ucisk w
klatce piersiowej, kaszel itd.) w wyniku zwę\enia oskrzeli w odpowiedzi na mediatory anafilksji.
wczesna reakcja oskrzelowa do 30 min, udział mastocytów,
reakcja pózna degranulcja eozynofilów (ECF, MBP, ECP),
- alergiczny nie\yt nosa zaburzenia komfortu \ycia, ew. rozwija się w alergiczne zapalenie spojówek,
- obrzęk naczynioruchowy Quinkego dotycz gardła, krtani i głośni mo\e być przez to przyczyną śmierci,
- skaza wysiękowa atopowe zapalenie skóry (mleko, jaja, matka)
" atopia genetyczna skaza produkcji IgE w wyniku kontaktu z alergenami środowiska nieszkodliwymi dla
innych; halotypy: astma atopowa HLA A1B8(DR3) / A3B7DR2
Th1 antyalergiczne Th2 alergiczne
IFN-ł, IL-2, IL-12 IL-3, 4, 5, 6, 9, 13
" ocena wskaznika Th4 / Th8:
nowotwory, HIV norma alergia atopowa
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------>
0,3 0,8 1 1,4 1,8 2,3
Inne rodzaje nadwra\liwości
" Nadwra\liwość typu II przeciwciała klas IgG i IgM powodują destrukcję komórek i tkanek w wyniku:
działania dopełniacza (C3a, C5a), kompleksu MAC, cytotoksyczności zale\nej od przeciwciał (ADCC),
opsonizacji. Fizjologicznie kompleks bakterii i przeciwciała ulega fagocytozie i działaniu dopełniacza, tu
natomiast taka odpowiedz zostaje skierowana przeciwko własnym komórkom organizmu.
- reakcje posttransfuzyjne wytwarzanie przeciwciał przeciwko antygenom powierzchniowym dawcy,
- konflikt serologiczny gdy matka jest Rh-, a płód Rh+ choroba noworodków w następnej cią\y;
środkiem zaradczym jest usunięcie krwinek przez podanie anty-D w ciągu 24-48 h; tylko klasa IgG
przechodzi przez ło\ysko,
- cytopenie polekowe (często wywoływane przez anestetyki):
lek wią\e się do komórki (opsonizacja) przyłączają się przeciwciała aktywowany jest dopełniacz
zachodzi niszczenie tkanki,
kompleks immunologiczny lek przeciwciało absorbuje się na powierzchni komórki aktywowany jest
dopełniacz rozwój objawów klinicznych,
- 7 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 8 -
" choroby autoimmunologiczne przewlekłe i cię\kie do leczenia
- zespół Goodpasteura w organizmie pojawiają się przeciwciała przeciwko kolagenowi typu IV, co zaburza
czynność głównie nerek i płuc,
- miastenia gravis,
" Nadwra\liwość typu III decydujące znaczenie mają tu kompleksy immunologiczne antygen
przeciwciało. W tym typie nadwra\liwości biorą udział wszystkie klasy przeciwciał. Kompleksy dzielą się
na małe (C3a, erytrocyty do wątroby), średnie (immunogenne) i du\e. Odkładają się w nerkach i płucach,
gdzie zaczyna się proces chorobowy, podwy\szając ciśnienie i zmniejszając przepływ. Proces zapalny
powoduje destrukcję światła naczynia, a agregaty na błonie zewnętrznej dają naciek zapalny. Do czynników
odkładania zaliczamy: wielkość cząsteczki, powinowactwo klas przeciwciał (IgG1, IgG3), działanie
dopełniacza, rodzaj naczyń krwionośnych, rodzaj tkanki.
- Odczyn (zjawisko) Arthusa: podskórne wprowadzenie antygenu tworzenie kompleksy aktywacja
trombocytów i mastocytów indukcja makrofagów do produkcji IL-1, IL-12 i TNF mastocyty
uwalniają hiastaminę i LT wzrasta przepuszczalność naczyń krwionośnych stan zapalny
" Nadwra\liwość typu IV (opózniona, komórkowa)
- makrofagi prezentują antygen i uczulane są subpopulacje Th1 IL-2 + IFN-ł Tc efekt
cytotoksyczny,
- podanie podskórne prątków gruzlicy,
- odpowiedz typu IV jest hamowana przez du\e dawki prostaglandyn,
- komórki olbrzymie z przetrwałymi antygenami (makrofagi, nabłonek)
Choroby autoimmunologiczne jako zaburzenie tolerancji immunologicznej
" W chorobach autoagresyjnych uczestniczą: autoantygeny, autoprzeciwciała, autoreaktywne limfocyty B i T
oraz kompleksy immunologiczne.
" Czynniki immunologiczne:
- zaburzenie delecji i apoptozy komórek autoreaktywnych (mutacje Apo / Fas, Bax),
- zniesienie sekwestracji autoantygenu,
- wzmo\ona prezentacja autoantygenu,
- zmiana struktury antygenu, np. autoprzeciwciała histonów H3 i H2B,
- limfocyt Th1 np. RZS, stwardnienie rozsiane,
- reakcja krzy\wa między antygenem egzogennym i autoantygenem, np. cukrzyca typu I (albumina mleka "!
p69 w komórkach trzuski),
- zaburzenia zale\ne od cytokin,
- aktywacja poliklonalna B bez Th2 (LPS, EBV, HSV, HIV, trombocyty, autoprzeciwciała przeciwko DNA),
- zaburzenie funkcji limfocytów B,
- zaburzenie regulacji idiotypowej,
- czynniki MHC mutacje w ąMHC-II i TCR
" Czynniki infekcyjne:
- bakteryjne, np. podobieństwo białka M do miozyny i wimentyny,
- mutacje w białkach opiekuńczych (chaperony, Hsp),
- wirusowe (odra stwardnienie rozsiane, EBV zespół Sjrgena)
" podział:
- narządowo swoiste: zespół Sjrgena, choroba Addisona, wole Hashimoto, cukrzyca typu I, ostre rozsiane
zapalenie mózgu i rdzenia, choroba Gravesa Basedowa, miastenia, choroba Bechterewa,
- układowe (kolagenowo naczyniowe): reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń rumieniowaty
układowy (SLE)
" rozpoznanie: wzrost poziomu ł-globulin, autoprzeciwciała, ! C, ! Ts, kompleksy immunologiczne,
uszkodzenie tkanek (biopsja)
" przykłady:
przeciwciała czynnik
antyjądrowe IgG, IgM reumatoidalny (RF)
RZS 90 % 20 %
SLE 20 % 90 %
zespół Sjrgena (suchości) 70 % 70 %
zapalenie mózgu i rdzenia
stwardnienie rozsiane
- 8 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 9 -
miastenia
przewlekłe zapalenie tarczycy = wole Hashimoto
choroba Gravesa Basedowa nadczynność tarczycy
IDDM = cukrzyca I typu
zespół Goodpasteura
niedokrwistość złośliwa wadliwe wchłanianie witaminy B12
Podstawy immunologii nowotworów
" koncepcja ście\ki nowotworowej; fenotyp komórki nowotworowej po zaburzeniu funkcji ok. 60 genów;
hipoplazja łagodna dysplazja złośliwa dysplazja wczesna inwazja; losy komórki: ró\nicowanie /
apoptoza / zezłośliwienie
" geny mutatorowe (6) naprawa poreplikacyjna (wyłączenie przy hipermetylacji w nowotworze \ołądka),
" G1 S: I punkt kontrolny, działanie p53: aktywacja ró\nymi drogami (fosforylacja) [zaburzenie]
wypuszczenie uszkodzonej komórki z cyklu podziałowego
" antygeny wspólne: CA; związane z nowotworami TAA
" mechanizmy odpornościowe nie działają dopóki nowotwór nie posiada własnych naczyń krwionośnych,
czyli do czasu gdy urośnie do średnicy 3 mm,
" HER2 receptor powierzchniowy przekazywanie sygnału do komórki i namna\anie jej; amplifikacja genu
kodującego receptor (>10x) zwielokrotnienie przekazywania genu lub nadekspresja; leczenie obejmuje
przeciwciało monoklonalne herceptynę
" nowotwory głowy i szyi udział przeciwciał przeciwko receptorowi dla EGF
" telomery (15 kb 7 kb) obecność telomerazy w komórkach nowotworowych
" wirusy a nowotwory: pierwotny rak wątroby (HBV), rak szyjki macicy (HPV 16 i 18), chłoniak Burkitta i
inne chłoniaki w immunosupresji (EBV), rak nosogardzieli (EBV), białaczka z komórek T dorosłych (wirus
ludzkiej białaczki T komórkowej = HTLV-1)
" modulacja antygenowa komórek nowotworowych wytwarzane limfocyty Tc nie atakują innych komórek,
dlatego ponownie mamy do czynienia z odpornością pierwotną
- antygen ró\nicowania CD10 CALLA (białaczka),
- antygen karcynoembrionalny CEA,
- antygen specyficzny prostaty = PSA, swoisty dla raka gruczołu krokowego
" odpowiedz immunologiczna przeciwko nowotworom:
- komórki NK 1. linia obrony; + IL LAK,
- chemokiny chemotaksja komórek odpowiedzi nieswoistej,
- mechanizm limfocytów naciekających guz,
" immunoterapia czynna i bierna / swoista, nieswoista, kombinowana; czynna, swoista terapia genowa
wprowadzenie do komórek nowotworowych nowych genów celem zwiększenie ekspresji przeciwciał i
MHC-II
" promocja guza: supresja, immunomodulacja, tworzenie kompleksów, opsonizaja, cytokiny, TGF-, VEGF
" koncepcja ziarna i gleby przerzuty z pewnych narządów wędrują prawie swoiście do innych określonych
narządów, np. \ołądek płuca, pierś kości; istotny jest udział chemokin w tym procesie; skuteczność
komórek przerzutowych wynosi 10-6 komórek
Podstawy immunologii transplantacyjnej
" rodzaje przeszczepów: autologiczny (w obrębie tego samego organizmu), izogeniczny = synergiczny
(blizniaki jednojajowe; szczep wsobny), allogeniczny (w obrębie tego samego gatunku), ksenogeniczny
(osobniki ró\nych gatunków),
" badania Owena tolerancja immunologiczna w przypadku blizniąt heterozygotycznych o wspólnym
ło\ysku (Szkocja, 1945) 3 angielscy badacze: przeszczep komórek śledziony między myszami krotko po
urodzeniu; reakcja drugiego przeszczepu (ang. second set reaction); rola miejscowego węzła chłonnego;
odczyn blastyczny w odpowiedzi na komórki dawcy
" fazy reakcji w odpowiedzi na alloprzeszczep: indukcyjna = afarentna oraz efektorowa
- faza indukcyjna rozpoznanie antygenów MHC-I i II dawcy; rola komórek APC (komórki dendrytyczne w
narządach mią\szowych oraz komórki Langerhansa w skórze), które wędrują z przeszczepu do śledziony i
regionalnych węzłów chłonnych
klasyczne antygeny transplantacyjne: MHC-I,
wykryte pózniej a wa\niejsze: MHC-II,
słabe antygeny transplantacyjne: poza układem MHC
- 9 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 10 -
- faza efektorowa zale\nie od doboru dawcy i biorcy odrzucenie przeszczepu nadostre / ostre lub
przewlekłe (IV typ nadwra\liwości)
Nadostre odrzucenie przeszczepu jest kwestią kilku minut (tzw. biały przeszczep). Mikrozakrzepy powodują
niedokrwienie, a to martwicę. Czynnikiem sprawczym są tu przeciwciała swoiste przeciwko MHC-I i II
oraz ABO. Obecnie dzięki postępowi sytuacja taka zdarza się rzadko.
Ostre odrzucenie przeszczepu zachodzi w ciągu od kilku dni do 2 miesięcy. Przeszczepiony narząd
podejmuje co prawda pracę, ale powstaje naciek limfocytowo makrofagowy i odrzucenie śródmią\szowe.
Sytuacja taka mo\e dotyczyć: nerek, serca, wątroby, płuc lub trzustki. Decydujące są tu limfocyty Th1 (CD4)
rozpoznające APC cytokiny reakcja nadwra\liwości typu póznego (ang. delayed time hypersensivity
= DTH). Czynniki humoralne: IL-2, 4, 5, 6, 12, IFN-ł, TNF-ą aktywacja i dojrzewanie Tc aktywacja
NK, proliferacja B i tworzenie plazmocytów, wzrost ekspresji MHC.
Przewlekłe odrzucenie jest najczęstszym przypadkiem klinicznym; trwa ono miesiące lub lata. Odkładanie
składowych immunoglobulin i C3 (III typ reakcji) powoduje przebudowę naczyń i sukcesywne włóknienie
przeszczepu. Zawsze prowadzi do utraty przeszczepu, a nie znane są metody zahamowania tego procesu.
nerka włóknienie i niedokrwienie,
serce zwę\enie wieńcowe,
wątroba cholestaza i zwyrodnienie wodniczkowe hepatocytów,
płuca zapalenie oskrzelików
" Genetyka transplantacyjna: u myszy odkryto 14 21 genów H istotnych pod względem transplantacyjnym;
najwa\niejszy jest H2, a znacznie słabsze H1 i H3. U człowieka jest to układ HLA, głównie HLA-DR i B,
mniejsze znaczenie mają A i C. Trafienie dawcy i biorcy jest statystycznie mo\liwe z szansą 1 na kilkaset
milionów, do czego dochodzi jeszcze zgodność w zakresie układu grupowego krwi AB0. Przy transplantacji
narządów innych ni\ nerka przeszczepia się bez zgodności HLA, ale w obrębie AB0 (dodatkowo efekt
cytotoksyczny).
" Immunosupresja farmakologiczna: glikokortykosteroidy (GKS), leki alkilujące, antymetabolity puryn i
kwasu foliowego, cyklosporyna (CsA), antybiotyki makrolidowe (FK506 = Tacrolimus, Rapamycyna =
Siralimus), mykofenolan mofetidu (MMF). CsA i FK506 są inhibitorami kalcyneuryny. Przykład leczenia
skojarzonego: GKS + CsA + Azatiopryna + Tacrolimus)
" Negatywne skutki immunosupresji:
- upośledzenie odporności przeciw-zakaznej biorcy (zapalania płuc, infekcje wirusowe),
- uszkodzenie narządów mią\szowych (CsA nerki, Azatiopryna szpik),
- mo\liwość indukcji nowotworów układu limfatycznego
" Inne sposoby osiągnięcia immnosupresji:
- naświetlanie RTG,
- globulina antylimfocytarna,
- globulina antytymocytowa,
- przeciwciała monoklonalne: anty-CD4 i anty-MHC
" uwagi do przeszczepiania poszczególnych narządów:
- nerka od rodziny, dobór HLA-DR, -B, AB0, czas zimnego niedokrwienia: 24h; odrzucenie nadostre jest
zazwyczaj humoralne, zaś ostre lub przewlekłe zazwyczaj komórkowe,
- serce czas zimnego niedokrwienia: 4 h, liczy się zgodność grup krwi; po przeszczepie \yje się jeszcze 4
7 lat, ale ju\ po 3 5 latach rozwija się mia\d\yca wieńcowa; mogą powstać przeciwciała anty-miozyna,
- wątroba mała immunogenność, niekonieczna jest zgodność HLA, ale AB0; immunosupresja skojarzona:
CsA + FK506; pacjent przezywa w 90%, natomiast odrzucenie nie reaguje na leczenie,
- szpik w schyłkowych fazach białaczek, anemii aplastycznej oraz niedoborach immunlogicznych; podaje
się do\ylnie co najmniej 2 4 x 108 \ywych komórek jednojądrzastych / kg masy ciała biorcy, aby podjęły
one po 2 3 tygodniach funkcje hematopoetyczne; pacjent jest przez 2 3 miesiące bezbronny na zaka\enia
bakteryjne, wirusowe i grzybicze; dobór HLA; CVH(A) aktywacja przeszczepionych limfocytów T w
przeszczepie szpiku
" Przeszczepy ksenogeniczne są w fazie eksperymentalnej, próby najczęściej kończą się odrzuceniem
nadostrym lub ostrym. Proponuje się przeszczepiane serca od małpy oraz wątroby od świni (zagro\enie
CMV).
Pierwotne niedobory odporności
" Pierwotne niedobory odporności to grupa genetycznie uwarunkowanych zaburzeń budowy, dojrzewania i
ró\nicowania się oraz funkcji narządów i komórek układ odpornościowego.
" Ze względu na mechanizm dzielimy je na dotyczące następujących etapów:
- dojrzewanie limfocytów,
- przełączanie klas przeciwciał w limfocytach B,
- 10 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 11 -
- prezentacja antygenu,
- migracja limfocytów LAD-1/2; mutacja CD18,
- mechanizmy zabijania patogenów,
- apoptoza leukocytów,
- mechanizmy naprawy DNA
" Klasyczny podział niedoborów pierwotnych opiera się na ich relatywnej częstości:
- niedobory przeciwciał (50%),
- niedobory mieszane B + T (20%),
- niedobory fagocytów (18%),
- niedobory typu komórkowego (10%),
- niedobory składników dopełniacza (2%) drogi klasycznej (kompleksy) lub alternatywnej (Neisseria)
" 8 ostrzegawczych objawów pierwotnych niedoborów odporności:
- e"8 zaka\eń w ciągu roku,
- e"2 zaka\enia zatok o cię\kim przebiegu w ciągu roku,
- e"2 miesiące antybiotykoterapii bez wyraznej poprawy,
- e"2 zapalenia płuc w ciągu roku,
- zahamowanie prawidłowego rozwoju dziecka lub przyrostu masy ciała,
- powtarzające się głębokie ropnie skórne lub narządowe,
- przewlekła grzybica jamy ustnej i skory przeciągająca się ponad 1 rok \ycia,
- konieczność długotrwałego stosowania antybiotyków do\ylnych w celu opanowania zaka\enia
" Z klasycznego podziału niedoborów wynika, i\ najczęściej zdarzają się niedobory w zakresie przeciwciał.
W grupie tej z kolei najczęściej występującym schorzeniem jest agammaglobulinemia Brutona (85%). Jest
to zaburzenie genetyczne sprzę\one z płcią; mutacja dotyczy genu BTK kodującego kinazę tyrozynową.
Choroba cechuje się całkowitym niedoborem przeciwciał. Objawy zaczynają występować w 4-6 miesiącu
\ycia i obejmują: nawracające zaka\enia ropne, zapalenie płuc oraz ucha środkowego i zatok. Zachowana
jest odporność przeciwko wirusom, z wyjątkiem enterowirusów. Leczenie obejmuje do\ylne lub podskórne
podawanie pzeciwciał.
Pozostałe 15 % stanowią:
- niedobory IgA i podklas IgG defekty końcowego ró\nicowania limfocytów B,
- niedobór związany z podwy\szeniem stę\enia IgM,
- pospolity znamienny niedobór odporności CVID (Haemophilus, Mycoplasma, Staphylococcus) daje
zespół złego wchłaniania podobny do celiakii,
- przejściowa hipogammaglobulinemia niemowląt (przeciwciała matki działają do 6 miesiąca, a pełne
uzupełnienie klas ma miejsce dopiero w wieku 12 lat)
- wzrost IgE zespół Joba (nawracające ropnie, zniekształcenie twarzy, zaburzenia kostne)
" Drugą co do częstości występowania grupą zaburzeń jest niedobór mieszany T i B, określany jako SCID.
Cię\ki zło\ony niedobór odporności (SCID) to heterogenna grupa chorób charakteryzująca się defektami
limfocytów B i T. Najcię\sze postaci u niemowląt. Występuje zwiększona podatność na infekcje wirusowe
(!T), bakteryjne (!B), grzybicze i pierwotniakowe, np. CMV, Candida spp., Pneumocystis carinii.
Klasyfikacja:
- T- B+ (najczęściej) - SCID zw. z chromosomem X: uszkodzony receptor YAK3 NK-, !Ig, !ł dla IL-2,
- SCID dziedziczony autosomalnie recesywnie: brak kostymulacji,
- T- B- (20%) - SCID ze spadkiem aktywności deaminazy adenozynowej: limfopenia, zaburzenia
kostne i nerwowe (ślepota korowa i dystonia),
- zespół Omenna: mutacja RAK1/2 NK+, ę!IgE, erytrodermia, eozynofilia,
hepatosplenomegalia
- T+ B+ - zespół nagich limfocytów: ! MHC-II,
Leczenie SCID:
- przeszczep szpiku,
- terapia genowa,
- terapia komórkami macierzystymi CD34,
- korekta genów przy u\yciu wektorów wirusowych
" Inne pierwotne zaburzenia odporności:
- zespół diGeorga nieprawidłowy rozwój grasicy w okresie organogenezy (! T),
- zespół Wiskotta Aldricha: ! IgM, ! T, ! trombocyty,
- ataksja telengiectasia: mutacja genu atm ! T, ! IgA, IgG, IgE,
- zespół Nijmegen: mutacja genu nbs małogłowie, ptasia twarz, nisko osadzone uszy, hipogonadyzm,
upośledzony rozwój umysłowy,
- 11 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 12 -
- przewlekła choroba ziarninowa w 70% sprzę\ona z chromosomem X, mutacja genu GP91 kodującego
podjednostkę cytochromu zaburzenie mechanizmu zabijania wewnątrzkomórkowego patogenów na
szlaku tlenowym; leczenie obejmuje podawanie INF-ł
Wtórne niedobory odporności
" Przyczyny wtórnych niedoborów odporności:
- AIDS końcowy etap choroby związanej z zaka\eniem HIV,
- niedo\ywienie (spadek CD4+ z 45 do 17, CD8+ z 23 do 11, wskaznika CD4+/CD8+ z 1,94 do 1,54),
- nowotwory,
- infekcje (gruzlica, malaria, odra),
- środki immunosupresyjne transplantologia,
- alkoholizm, narkotyki, np. kanabinoidy,
- urazy (zabiegi chirurgiczne, oparzenia),
- choroby autoimmunizacyjne,
- zaburzenia czynności gruczołów dokrewnych (cukrzyca, zespół Cuchinga),
- stany fizjologiczne (cią\a, wiek)
" HIV
- okoliczności zaka\enia: kontakty seksualne, narzędzia, krew i preparaty krwiopochodne, poród, mleko
- rodzaje:
M tropowy R5-CCR5 uszkodzenie makrofagów; droga płciowa; R5 chemokina
T tropowy X4 CXCR4 w pózniejszej fazie choroby
- genom: LTR-gag-pol-vit-vpr-tat-rev-vpu-env-ref-LTR
- białka: integraza, proteaza, odwrotna transkyptaza
- częste pomyłki odwrotnej transkryptazy przyczyniają się do du\ej zmienności wirusa
- przyłączanie wirionu: GP120 [fuzja i aktywacja] GP41 "! CD4, receptor chemokinowy
- zaka\enie dotyczy limfocytów, makrofagów i komórek dendrytycznych (do węzłów chłonnych)
- ewolucja choroby:
początkowo podobieństwo do mononukleozy zakaznej,
stan równowagi trwający od kilku do kilkunastu lat
pełnoobjawowy AIDS (< 200 CD4+ / ml) nowotwory, infekcje oportunistyczne
Immunologia cią\y i rozrodu. Cią\a jako przeszczep allogeniczny
" mechanizmy adaptacyjne umo\liwiające przetrwanie płodu w cią\y fizjologicznej:
- mechanizmy immunosupresyjne w organizmie matki
ą2-makroglobylina i 1-globuliny hamują odpowiedz proliferacyjną limfocytów,
uromodulina (nazwana tak, gdy\ wyizolowana została z moczu kobiet cię\arnych) ! IL-1,
kompleksy immunologiczne ! NK,
Ts węzły chłonne, wokół macicy, w doczesnej, w śledzionie,
immunoglobuliny blokujące, obecne w doczesnej hamują: odpowiedz proliferacyjną limfocytów, Tc,
limfokiny antyidiotypowe przeciw TCR
- zabezpieczenia na poziomie płodu i ło\yska
ą-fetoproteina hamuje odpowiedz komórkową i humoralną,
naturalne komórki supresorowe NK w śledzionie płodu hamują limfocyty T matki,
komórki veto uruchamiają anergię T u matki,
IgM skierowane przeciwko Tc matki
" w cią\y wskaznik Th/Ts spada z 1,5 do 1,2, przez co spada odpowiedz komórkowa, co czyni organizm matki
bardziej podatnym na infekcje wirusowe (grypa, ró\yczka, HBV, HIV)
" inne czynniki adaptacyjne:
- uprzywilejowanie immunologiczne macicy (sekwestracja anatomiczna),
- obecność bariery krew ło\ysko,
- specyficzna budowa trofoblastu z nieklasycznymi HLA (MHC-I, HLA-G) o ograniczonej zdolności
prezentacji antygenu,
- obecność białka MCP w tkankach trofoblastu warunkuje działanie ochronne wobec C3b matki
" czynniki humoralne:
- utrzymanie cią\y ! PGE2 (hamowana przez intermedynę i IL-2), IL-3, GM-CSF, Th2 (IL-4, 5, 6, 9, 10,
GM-CSF cytokiny proanergiczne), hamowanie przez Th1 (IL-2, 1, IFN-ł, TNF-ą cytokiny
antyanergizujące)
- hamowanie Tc i cytokin prozapalnych ! progesteron, estrogeny, glikokortykosteroidy
- 12 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 13 -
" komórki LAK silniejsze od NK i zdolne do zniszczenia trofoblastu
" nawracające poronienia (e"3 przez <28 tygodni)
- pokrewieństwo rodziców (HLA-D, HLA-DR) brak immunoglobulin blokujących,
- przeciwciała antyfosfolipidowe odklejenie ło\yska,
- przeciwciała przeciwplemnikowe bezpłodność lub poronienia (ę! Th, zaburzenie równowagi idio- /
antydiotypowej); przeciwciała przeciw osłonce przejrzystej oraz przeciwko elementom jajnika zespół
wielotorbielowatych jajników, hirsutyzm, brak miesiączki i owulacji
" niepłodność męska
- antygeny plemników: PH-20, PH-30 błona cytoplazmatyczna,
- akrosom enzym proakrozyna,
- substancje przechodzące z najądrza do nasienia: IL-1, 2, 6, 8, TGF-ą,
- immunosupresja nasienia:
zahamowanie prezentacji antygenu przez monocyty i makrofagi,
spadek reaktywności T, B i NK,
osłabienie reakcji cytotoksycznej zale\nej od dopełniacza
brak MHC na plemnikach,
brak antygenów grupowych krwi,
właściwości nasienia
- powstawaniu przeciwciał przeciwplemnikowych u mę\czyzn sprzyja uszkodzenie bariery krew jądro,
infekcje, biopsje, zmiany temperatury, \ylaki powrózka nasiennego, podwiązanie nasieniowodów, świnka;
przeciwciała znajdują się w osoczu nasiennym oraz w surowicy; powodują one:
opłaszczenie powierzchni plemników i utrudnienie ich kontaktu z jajem,
zahamowanie ruchu postępowego plemników wskutek aglutynacji,
opłaszczenie i unieruchomienie w śluzie szyjki macicy,
zahamowanie łączenia z osłonką przezroczystą i upośledzenie penetracji
Szczepienia i szczepionki
" mechanizmy odporności przeciwzakaznej:
- nieswoista - naturalne bariery - mechaniczne (skóra, śluzówki, odruchy)
- chemiczne (pH, enzymy, peptydy przeciwbakteryjne)
- mikrobiologiczne (fizjologiczna flora bakteryjna)
- mechanizmy immunologiczne - przeciwciała naturalne (IgM, rzadziej IgG, IgA)
- układ dopełniacza
- interferony (typu I: IFN-ą, INF-)
- fagocytoza (pobudzana przez INF-ł z komórek NK)
- komórki NK (pob. przez IL-12 i TNF z fagocytów)
- swoista pamięć immunologiczna
" podział odporności
- naturalna - czynna zaka\enie, przechorowanie
- bierna przechodzenie IgG przez ło\ysko
- sztuczna - czynna szczepienie
- bierna do\ylne podanie IgG
- czynno bierna
- adoptywna podanie swoistych Tc
" szczepienie - aktywuje komórki immunologicznie kompetentne
- pobudza wytwarzanie cytokin
- pobudza wytwarzanie swoistych przeciwciał
- pobudza powstawanie komórek pamięci immunologicznej
" Szczepionka to produkt pochodzenia biologicznego zawierający substancje zdolne do indukcji procesów
immunologicznych warunkujących powstanie swoistej i trwałej odporności przeciw określonemu
- 13 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 14 -
drobnoustrojowi.
Klasyczne typy szczepionek:
Materiał Antygen Przykłady
drobnoustroje \ywe naturalny krowianka "!ospa
atenuowany* polio, odra, ró\yczka, świnka, \ółta febra,
ospa wietrzna, półpasiec, BCG (gruzlica)
drobnoustroje zabite (pełne)** wirusowy polio, wścieklizna, grypa, HAV
bakteryjny
fragmenty komórkowe, wielocukry otoczkowe dwoinki, Haemophilus
np. szczepionki podjednostkowe antygen powierzchniowy HBV
toksoidy (anatoksyny) tę\ec, błonica
* atenuacja to osłabienie wirulencji przy zachowanej immunogenności, np. przez hodowlę w niekorzystnych
warunkach w ten sposób Pasteur otrzymał szczepionkę przecie laseczce wąglika (Bacillus anthracis)
** inaktywacja w wyniku działania temperatury, formaliny, ultrawirowania, filtrowania, ciśnienia
- W skład szczepionki wchodzą: właściwy antygen, adiuwanty, konserwanty i inne składniki. Adiuwanty są
nieswoistymi modulatorami odpowiedzi immunologicznej, odpowiedzialnymi za tworzenie depotu, tj.
utrzymanie antygenu w jednym miejscu podania. Jako adiuwanty wykorzystywane są: związki glinu, lateks,
olej parafinowy, liposmy, mikrokaspsułki złota, białka immunogenne, cytokiny (IFN, IL-2, IL-12).
- Niektóre z nowych typów szczepionek:
szczepionki skojarzone kilka antygenów (5-6) w jednym podaniu, np. DPT + Haemophilus influeazae b +
polio + HBV, odra + świnka + ró\yczka (measles + mumps + rubeola = MMR),
szczepionki rekombinowane przeniesienie genu do dro\d\y lub człowieka przez wektory kodujące
(plazmidowe, wirusowe ekspresja obcego genu),
szczepionki DNA oczyszczony DNA z układem promotora (np. CMV) podawany domięśniowo lub do
naskórka; szczepionki takie cechują: większa immunogenność, trwała ekspresja genu, długotrwała
odpowiedz, brak ryzyka infekcji, stabilność w zmieniającej się temperaturze (klimat tropikalny), uzyskanie
materiału wprost z tkanek,
szczepionki antyidiotypowe wykorzystują przeciwciała monoklonalne do wytwarzania przeciwciał
antyidiotypowych, które zastępują naturalny antygen i stymulują rozwój odpowiedzi immunologicznej;
wykorzystują równie\ polisacharydy otoczkowe oraz endotoksyny (lipidy)
- 14 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 15 -
ĆWICZENIA
Immunochemia
Immunochemia nie ma du\o wspólnego z układem odpornościowym. Wykorzystywane są tu natomiast
reakcje między antygenem a przeciwciałem do oznaczenia określonych substancji. Mo\na przykładowo
oznaczyć ilość hormony białkowego, np. hCG. Najpierw takie biało nale\y wyizolować i oczyścić. Następnie
podaje się je podskórnie zwierzęciu, które reaguje m. in. przez wytwarzanie przeciwciał przeciwko szukanemu
białku. Od zwierzęcia pobiera się krew i wyizolowuje frakcję immunoglobulin w ten sposób otrzymuje się
odczynnik do reakcji z białkiem. Immunoglobulina jest co najmniej dwuwartościowa, a białko ma wiele
epitopów odpowiednia liczba wiązań typu antygen przeciwciało umo\liwia sieciowanie, a powstały obiekt
precypituje. Czynności tej nie przeprowadza się w próbówce, lecz w \elu agarozowym na płytce powstaje
wówczas kreska ( rysa ). Istnieją metody pozwalające oznaczyć ilościowo antygen na podstawie cech łuku
precypitacyjnego (promień krą\ka). Inną metodą jest immunoelektroforeza rakietowa.
Testy fazy stałej cechuje brak konieczności powstania precypitatu. Z czasem pojawiają się wymagania na
testy o coraz większej czułości. Kompleks antygen przeciwciało mo\emy uwidocznić znakując przeciwciało i
wią\ąc kompleks do fazy stałej (np. płytka polistyrenowa). Następnie dodaje się do całości przeciwciała
związanego z substancją, której ilość mo\na oznaczyć, tzw. znacznikiem mo\e to być: izotop
promieniotwórczy, enzym, fluorochrom (w cyto- i histochemii), lantanowiec, biotyna / awidyna, złoto
koloidalne. W przypadku izotopów bezpośrednim pomiarem jest pomiar poziomu radioaktywności. Przy
stosowaniu enzymów dodaje się substratu, który w reakcji daje produkt barwny. Najczęściej stosowanymi
enzymami są: peroksydaza chrzanowa (HRP) oraz fosfataza alkaliczna (ALP), głównie ze względu na ich
trwałość oraz prostotę katalizowanej przez nie reakcji.
" Test 1 Fabrycznie płytka opłaszczona jest przeciwciałami monoklonalnymi skierowanymi przeciw
oznaczanemu białku (zwiększenie swoistości). Jest to test na pełnowartościowe antygeny (nie na hapteny),
którym mo\na wykryć ka\de obce białko. Najczęściej bada się: hormony białkowe, markery nowotworowe,
białkowe markery schorzeń oraz cytokiny
" Test 2 Test wykrywający przeciwciała, np. przy alergii, autoimmunizacji, chorobach zakaznych (AIDS),
anty H. pylori. Płytka pokryta jest w tym wypadku antygenami, do których wią\ą się szukane
przeciwciała, do nich z kolei przyłączają się przeciwciała detekcyjne.
" Test 3 Tzw. konkurencyjny, badający np. poziom hormonów tarczycy lub sterydowych. Na płytce
umieszczone są przeciwciała, do których wią\ą się zarówno hapteny znakowane, jak i nie znakowane
badane (z powodu ich konkurencji o miejsca wiązania powstało określenie testu).
Zasady pobierania i przygotowania materiału biologicznego do badań immunologicznych. Izolacja na gradiencie
gęstości
" technika izolacji komórek immunologicznie kompetentnych z płynów ustrojowych i tkanek litych
" izolacja limfocytów z krwi obwodowej
" określenie \ywotności wyizolowanych limfocytów
" techniki immunologii komórkowe izolacje:
- fizyczne - wirowanie na gradiencie gęstości
- metody adherencyjne
- metoda szoku osmotycznego
- cytometria przepływowa (FACS)
- biologiczne - zastosowanie immunoadsorbentów
- metoda rozetowa
" Zasadą rozdziału komórek na gradiencie gęstości są ró\nice pomiędzy gęstością względną u\ytego
gradientu a wielkością i masą izolowanych komórek.
" Metody adherencyjne oparte są na zdolności przylegania niektórych komórek układu immunologicznego
(monocyty, granulocyty, limfocyty B) do szkła lub plastiku. Prowadzi się je kolumnach lub na płytkach
Petriego.
" Metoda szoku osmotycznego stosowana jest w celu usunięcia z zawiesiny komórkowej erytrocytów
(dwukrotne działania wody destylowanej).
" Cytometr przepływowy (i ew. dodatkowo sortujący) FACS (ang. Fluorescence Activated Cell Source):
próbka badana kapilary lasery argonowe ugięcie (zale\ne od wielkości komórki) i rozproszenie
(zale\ne od struktur organelli komórkowych) światła laserowego nadawanie ładunku sortowanie do
osobnych pojemników wynik w formie histogramów lub wykresów kropkowych.
- 15 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 16 -
" Metody immunobiologiczne wykorzystanie immunoabsorbentów opłaszczonych przeciwciałami.
Technika panning immunoadsorpcja w fazie stałej (pozbywanie się danej frakcji). Magnetyczny sorter
komórkowy: komórki + Ig + Ig szczurze + nanocząsteczka \elaza.
" Ludzki limfocyt T dzięki obecności na powierzchni CD2 wykazuje powinowactwo do erytrocytów barana,
dając rozetę. W ten sposób mo\na izolować limfocyty T (metoda z lat 60.).
Identyfikacja subpopulacji limfocytów przy u\yciu przeciwciał monoklonalnych
" narządy limfatyczne ośrodkowe (centralne) i obwodowe
" recyrkulacja limfocytów
" ocena stanu czynnościowego układu immnologicznego
- ocena ilościowa profil, stę\enia
- ocena jakościowa
" metody otrzymywania przeciwciał monoklonalnych
HAT hipoksantyna + aminopteryna + tymidyna
" in\yniera genetyczna wykorzystanie bakteriofagów oraz szczepów E. coli
" profil immunologiczny
limfocyt udział CD
T 71 ą 7 % 2, 3, 5
Th 45 ą 10 % 4
Ts 28 ą 8 % 8
B < 10 % 19, 20, 22
NK < 20 % 13, 38, 63
Prawidłowy stosunek CD4+/CD8+ = 1,74 ą 0,7
- podwy\szenie przy zapaleniu (> 3),
- obni\enie przy AIDS (< 0,9) mo\e wyprzedzić objawy kliniczne
" metody immunomorfologiczne
- nie utrwalone komórki \ywe / komórki i tkanki utrwalone
- nie przechowywać długo (do tygodnia)
- fluorochromy: - FITC (izotiocyjanian fluoresceiny)
- TRITC (izotiocyjanian tetrametylorodaminy)
- fitoerytryna
- fitocyjanina
" typy reakcji fluorescencyjnych: bezpośrednia / pośrednia / z udziałem dopełniacza / dwubarwna
" FACS mo\liwości badawczo diagnostyczne: hematologia, transplantologia, onkologia, AIDS, cykl
komórkowy, apoptoza
Metabolizm, chemotaksja i proliferacja limfocytów
" test pochłaniania i redukcji NBT ocena wewnątrzkomórkowej aktywności metabolicznej fagocytów,
redukcja błękitu nitrozotetrazolinowego (\ółty) do nierozpuszczalnego formazanu (niebieski)
- test spontaniczny bez uczulania;
norma: 8 %
0 % leczenie kortykosteroidami, agammaglobulinemia, przewlekła choroba ziarninowa
14 16 % S. pneumoniae, N. meningitidis, C. albicans, E. coli
- test pobudzony lateks lub endotoksyna
norma: 80 %
40% choroba ziarninowa, choroba metaboliczna
" chemotaksja ruch w kierunku gradientu substancji przyciągającej (chemoatraktana lub chemotaksyna, np.:
toksyny bakteryjne, kazeina, syntetyczne peptydy, interleukina 1 i 8, białka C3a i C5a, eikozanoidy)
obni\enie u noworodków i niemowlaków, w niedoborach odpornościowych, w nowotworach, zaka\eniach
wirusowych i bakteryjnych
- metody oceny: mikroskopowa= in vitro (liczenie szybkości migracji) / skaryfikacja = in vivo
" proliferacja
- komórki immunologicznie kompetentne: T (efektorowe i pamięci), B (plazmocyty i pamięci), częściowo
NK
- 16 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 17 -
- transformacja blastyczna uczulone komórki zaczynają się dzielić; mitogeny: B (gronkowcowe białko A),
T (lektyny, np. fitohemaglutynina, konkawalina A = ConA), B i T (mitogen szkarłatki = PWM); ponadto
streptokinaza, LPS, próba tuberkulinowa; mitomycyna hamowanie proliferacji
- ocena metoda morfologiczna, izotopowa (3H-tymidyna), nie-izotopowa (bromodeoksyurydyna = BrdU),
test mieszany hodowli limfocytów (MLR; HLA innej osoby transplantologia)
- zastosowanie niedobory odporności, choroby zakazne, nowotworowe, uzale\nienia, oparzenia, urazy
operacyjne, autoimmunologiczne, immunosupresja, AIDS
" ocena produkcji cytokin
- wzrost: RZS, choroba Crohna, mia\d\ycowe stwardnienie tętnic
- spadek: AIDS, alergie, zaka\enia
" funkcja cytotoksyczna Tc (bez imm., z HMC), NK (bez imm., bez MHC), komórki K (ADCC)
- metody izotopowe: 51Cr, MTT
- zastosowanie spadek przy HIV, chorobach grzybiczych, wirusowych, nowotworach
Metoda peroksydazowa
" alternatywni u\ywa się fosfatazy zasadowej (ALP) wówczas u\ycie pochodnych naflotu jako substratu
" blokowanie aktywności endogennych enzymów kwas nadjodowy, borowodorek sodu, nadtlenek wodoru;
lewamizol, kwas octowy
" reakcja bezpośrednia pierwotne przeciwciało monoklonalne jest znakowane
" reakcja pośrednia z pierwotnym przeciwciałem monoklonalnym łączy się dodatkowe przeciwciało, które
jest znakowane
" DAB = 3,3 -diaminobenzydyna (powstaje barwa brązowa); chloronaftol (barwa niebieska)
" ocena: obecność, charakter i lokalizacja, intensywność reakcji barwnej, ocena półilościowa (+ / ++ / +++)
" ABC awidyna / biotyna; streptowidyna S. avidini tworzenie sieci
" enoision przeciwciała i enzymy na długim łańcuchu
Zastosowanie przeciwciał monoklonalnych
" ocena pochodzenia tkanek i komórek
- filamenty pośrednie stopień i kierunek zró\nicowania komórek
- antygeny tkankowo swoiste (EMA, LCA) i narządowo swoiste (hCG, AFP, PSA, tyreoglobulina)
" ocena rokowania u chorych
- wskazniki proliferacji (Ki-67, PCNA)
- wskazniki inwazji (CD44, nm23, kadheryny, metaloproteinazy)
- produkty genów supresorowych i onkogenów (p53, HER-2/neu)
- cykliny cyklu komórkowego, inhibitory cyklin (cyklina D, p27)
- czynniki naczyniotwórcze (VEGF)
" przewidywanie odpowiedzi na leczenie, wybór terapii
- produkty genów supresorowych i onkogenów (p53, HER-2/neu)
- receptory dla hormonów steroidowych (ER, PR)
- produkty genów związanych z lekoopornością (P-glikoproteina, LRP, GSTpi)
" filamenty w ocenie nowotworów
- keratyny nowotwory pochodzenia nabłonkowego = raki
- wimentyna nowotwory pochodzenia mezenchymalnego chłoniaki, czerniaki
- desmina nowotwory pochodzenia mięśniowego mięsakomięśniaki
- GFAP glejaki, gwizdziaki
- neurofilamenty nerwiaki, zwojaki, rakowiaki
" algorytm ró\nicowania nowotworów na podstawie badań filamentów:
ker+ vim- nowotwory nabłonkowe
ker+ vim+ niektóre raki, międzybłoniaki, maziówczaki
ker- vim- NFs+ NSE+ neuroblastoma
ker- vim+ desmina+ mioglobina+, miozyna+ mięsakomięśniaki
białko S100+ czerniaki
kolagen II chrzęstniakomięsak
LCA+ chłoniaki
GFAP+ glejaki, gwiazdziaki
- 17 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 18 -
" antygeny specyficzne tkankowo
- EMA antygen błonowo nabłonkowy, tkanki pochodzenia mezenchymalnego, nowotwory
niskozró\nicowane; skąpy materiał, np. bioptat cienkoigłowy
- LCA wspólny antygen leukocytarny tkanka limfatyczna chłoniaki
- typowe dla śródbłonka naczyniowego vWF, lektyna UEA (naczyniaki)
- enolaza NSE antygen komórek neuroendokrynnych
" antygeny specyficzne narządowo
- PSA prostata kwaśne fosfatazy prostaty (PAP): 5 izotypów (2 i 4)
- tarczyca tyreoglobulina (TGB), kalcytonina (CT)
- ło\ysko gonadotropina kosmówkowa (hCG), laktogen ło\yskowy (hPL)
- antygen karcynoembrionalny (CEA) układ pokarmowy; determinanta D14 (guz Krukenberga: przerzuty z
\ołądka do jajnika)
- jajnik CA125 (przeciwciało OC125)
" czynniki prognostyczne
- wskazniki proliferacji: PCNA (faza S; jądra komórek proliferujących), Ki67 (wszystkie fazy poza G0)
szybsza proliferacja = większy nowotwór, szybsze przerzuty, podatność na leczenie
- wskazniki inwazyjności: CD44 (6 izoform; 3-6 komórki przerzutowe), NM23, kadheryna E (utrzymanie
guza), metaloproteinazy (MMP-2,9), czynniki naczynitwórcze (VEGF; leczenie przez przeciwciała
monoklonalne anty-VEGF)
- onkogeny i geny supresorowe:
p53 (T1/2 = 20 min) |mutacja| wykrywanie (immunohistochemia), uszkodzenie (chemioterapia
platyna)
receptor HER-2 (istnieją 1 4) (onkogen) rodzina obecna na wszystkich komórkach, odpowiada za
przekazywanie bodzca podziałowego; amplifikacja bądz nadekspresja prowadzi do nowotworu; Herceptyna
= przeciwciało monoklonalne: MAb-anty-HER-2; HercepTest: - / + / ++ / +++
rak gruczołu piersiowego a receptor estrogenowy i progesteronowy (materiał skąpy biopsja cienkoigłowa)
oporność wielolekowa (MDR) związana z: P-glikoproteiną (nadekspresja w białaczkach; blokowanie
Verapamilem i cyklosporyną A = CsA), LRP, MRP
glutation (GSH) i jest transferaza (GST) oporność na leczenie nowotworów metalami (cis-platyna)
" diagnostyka płynów wysiękowych nieznanego pochodzenia
- otrzewna chłoniaki, mezothelioma, jajniki (pierwotne, przerzut guz Krukenberga), wątroba, trzustka,
\ołądek
- opłucna chłoniaki, mezothelioma, płuca, mostek
- panel badań:
cytokeratyny CK (all), CK18 (gruczolakoraki), Vim (zapalne dodatkowe), Des, EMA, LCA, CEA, D14,
OC125, OVTL-3, OV632, AFP, CA19-9 (trzustka), CA15-3 (sutek); Ki-67, PCNA, CD44, VEGF, p53
Oznaczenie sprawności fagocytozy
Badania:
" odporność komórkowa
- badania wstępne - morfologia krwi
- fenotypowanie limfocytów T i B
- ocena skórnej reakcji nadwra\liwości typu póznego
- badania zaawansowane - proliferacja limfocytów w odpowiedzi na mitogeny
- test mieszanej reakcji limfocytów
- test produkcji cytokin
- test cytotoksyczności
" odporność humoralna - oznaczenie podklas IgG1-4
- oznaczenie limfocytów B FACS
- test symulacji mitogenowej
" fagocytoza
- badania podstawowe - morfologia
- test NBT
- badania zaawansowane - test fagocytozy
- test aktywności bakteriobójczej
- test chemotaksji
- 18 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 19 -
" dopełniacz
- badania podstawowe - całkowita aktywność hemolityczna dopełniacza aktywowanego drogą
klasyczną (CH50) i alternatywną (CA50)
- badania zaawansowane - ilościowe oznaczenie cząsteczek dopełniacza
- test na właściwości opsonizujące i chemotaktyczne surowicy
Barwienie:
" May Grunwald eozyna "! hemoglobina, ziarnistości eozynofilów
" Giemsa błękit metylenowy "! DNA, RNA, cytoplazma
" odczyt i interpretacja prawidłowo zabarwiony rozmaz jest ró\owo fioletowy: erytrocyty ró\owe, jądra
komórkowe fioletowe, cytoplazma od jasnobłękitno szarej do czerwono fioletowej
Markery nowotworowo związane
" Markery nowotworowe to substancje słu\ące jako biochemiczne wskazniki obecności nowotworu.
Fizjologicznie nie są produkowane, a jeśli ju\ są, to w bardzo małych ilościach.
- markery proliferacji: TPS
- markery róznicowania: CEA, AFP, CA125, CA15-3, CA19-9, NSE, CT
- markery degradacji CYFRA
" TPS (ang. tissue polipeptide specyfic antigen) specyficzny epitop (M3) C-końcowych odcinków
rozpuszczalnych fragmentów cytokeratyny 18. Charakteryzuje aktywność proliferacyjną komórek jego
stę\enie jest proporcjonalne do ilości podziałów komórkowych. Wykazuje podwy\szony poziom w wielu
nowotworach nabłonkowych: trzustki, jelita grubego, \ołądka, płuc, sutka, jajnika, prostaty. Znajduje
zastosowanie w prognozowaniu i monitorowaniu, ró\nicowej diagnostyce guzów zapalnych i
nowotworowych trzustki. Jest bardzo czuły, w ka\dym razie w 88 % przypadków bardziej ni\ inne markery.
norma: 0 100 U / l; sugestia: 100 200 U / l; patologia: >200 U / l
" CEA (carcinoembionic antigen) powierzchniowa glikoproteina o masie ok. 200 kDa, nale\ąca do
nadrodziny cząsteczek Ig-podobnych. Występuje fizjologicznie w nabłonkach wielu narządów: u płodu w
jelicie, trzustce i wątrobie, natomiast u dorosłych w: okrę\nicy, jelicie cienkim, \ołądku, wątrobie, wyrostku
robaczkowym, pęcherzyku \ółciowym, sutku i macicy. Pojawia się w nowotworach: jelita grubego, trzustki,
\ołądka, wątroby, płuc, trzonu macicy i sutka. Słu\y do prognozowania i monitorowania w raku jelita
grubego. Podnosi się u długoletnich palaczy.
norma: 0 5 ng /ml; podejrzenie: 5 10 ng / ml; patologia: >10 ng / ml
" CA19-9 (cancer antigen) glikoproteina o masie ok. 210 kDa; połączony z kwasem sialowym antygen
grupowy krwi układu Lewis.
norma: < 37 U / l; przypuszczenie: 37 120 U / l; patologia: >120 U / l
" AFP (ą-fetoproteina) glikoproteina podobna do albuminy surowicy, główne białko surowicy płodowej,
syntetyzowane w wątrobie, pęcherzyku \ółciowym i przewodzie pokarmowym płodu.
norma: <10 ng / ml; sugestia: 10 200 ng / ml; patologia: >200 ng / ml; podwy\szenie do 500 ng / ml
występuje w niektórych chorobach wątroby, jak zapalenie czy marskość, ponadto w łagodnym nowotworze
jajnika i przewodu pokarmowego oraz w surowicy kobiet cię\arnych; wzrost do 1000 ng / ml świadczy o
pierwotnym nowotworze wątroby
" TPA (tissue polipetide antigen) rozpuszczalne fragmenty cytokeratyny 8, 18 i 19. Wzrost poziomu ma
miejsce w raku sutka, płuc, przewodu pokarmowego oraz układu moczowo płciowego.
norma: < 100; sugestia: 100 150; patologia: >150
" CA72-4 glikoproteina podobna do wysoko cząsteczkowych mucyn, produkt wydzielany przez wiele
nabłonków. Wzrasta w raku \ołądka, płuc, jelita grubego, odbytnicy, jajnika i sutka.
norma: < 6 U / ml; sugestia: 6 10 U / ml; patologia: >10 U / ml
" CA50 podobny do CA19-9. Wzrasta przy rakach przewodu pokarmowego.
" CYFRA21.1 rozpuszczalny fragment cytokeratyny 19. Wzrasta w raku \ołądka i jego przerzutach do
otrzewnej, wątroby i węzłów chłonnych.
norma: <1,8 ng / ml; sugestia: 1,8 3,3 ng / ml; patologia: >3,3 ng / ml
" CO17-1A podobny do EGFR. Wzrasta przy raku okrę\nicy, \ołądka i trzustki. Jest pomocny przy
wykrywaniu umiejscowienia przerzutów nowotworowych. Leczenie polega na pobudzaniu cytotoksyczności
zale\nej od przeciwciał (ADCC) brak efektów ubocznych.
" c-erbB-2 (ERB-B2) (HER-2/neu) rak sutka i \ołądka
- 19 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
- 20 -
" PSA (prostate specyfic antigen) proteaza serynowa podobna do kalikreiny, występuje w nabłonku
gruczołu krokowego. Odmienna czynnościowo i immunochemicznie od kwaśnej fosfatazy (ACP). Wartość
rośnie z wiekiem: 40 49 lat: <25 ng / l, 50 59 lat: <3,5 ng / ml, 60-69 lat: <4,5 ng / ml, 70 79 lat: <6,5
ng / ml. Wykorzystuje się następujące parametry:
- gęstość PSA, tj. pozom PSA podzielony przez objętość prostaty mierzonej w badaniu UGS per rectum,
- szybkość zmian PSA w czasie (dynamika),
- formy molekularne PSA (wolna, całkowita) i ich wzajemny stosunek
" CA15.3 glikoproteina ściany pęcherzyków sutkowych. Wzrasta w przerzutach i rakach jajnika.
Wykorzystywana do monitorowania rozwoju i odpowiedzi na chemioterapię.
" CA125 glikoproteina, wzrasta w 75% przypadków raka jajnika, 45% raka trzustki, 25% raka płuc.
Wykorzystywana w monitorowaniu terapii i progresji.
" SCC (squamocellular carcinoma) antygen raka płaskonabłonkowego, wzrasta w raku płaskonabłonkowym
raka szyjki macicy. U\ywany w prognozie i wykrywaniu przerzutów raka szyjki macicy.
" hCG (ludzka gonadotropina kosmówkowa) glikoproteina o masie ok. 45 kDa, występuje w formie ą i .
Prawidłowo wydzielana jest przez komórki trofoblastu. Wzrost poziomu w kosmówczaku, raku sutka i
jądra.
Podsumowanie markerów nowotworowych:
narząd marker
trofoblast fhCG, CEA
płuca CYFRA21.1, NSE, CEA
wątroba AFP, CEA
\ołądek CA72.4, CA19.9, CEA
jelito grube CEA, CA19.9
prostata PSA, AAP
jądro fhCG, AFP
mózg NSE
głowa, szyja SCC
tarczyca CT, +6
sutek CA15.3, CEA
szyjka macicy SCC
Autoimmunizacja
" schorzenia autoimmunizacyjne:
- autoimmunizacja narządowo swoista: IDDM, stwardnienie rozsiane, choroba Hashimoto, choroba Gravesa
Basedowa, miastenia gravis, niedokrwistość złośliwa, choroba Addisona
- autoimmunizacja narządowo nieswoista (systemowa): reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), toczeń
rumieniowaty układowy (SLE), zespół Sjrgena, twardzina układowa, zapalenie skórno mięśniowe,
pierwotna \ółciowa marskość wątroby
" diagnostyka chorób autoimmunologicznych:
- oznaczanie obecności i mian i / lub poziomów autoprzeciwciał,
- immunofluorescencja pośrednia (standard diagnostyki serologicznej schorzeń autoimmunologicznych):
substraty: komórki Hep2 (ludzie nabłonkowe hodowla raka krtani) oraz mro\one skrawki z ró\nych
tkanek naczelnych i gryzoni
- badanie przeciwciał przeciwjądrowych (ANA)
- western-blotting
- ELISA (test immunoenzymatyczny (EIA) fazy stałej) oznaczania miana przeciwciał, gdy potwierdzono
ju\ ich obecność innymi metodami
SLE: dsDNA, ssDNA, rybosomalne białko P
- 20 -
Created by Neevia Document Converter trial version http://www.neevia.com
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Bolesta Rafał Filozofia notatki z wykładów u dr Grzegorza Szulczewskiego SGHnotatki z wykładów o samoswiadomosciRP notatki z wykładu 2Notatki z wykladów geografiaWstęp do filozofii notatki z wykładówPsychopatologia notatki z wykładuPrawo cywilne notatki z wykładów prof Ziemianinmacierze i wyznaczniki notatki z wykladuMetody notatki z wykladowimmunologia notatki ogolnie pod egzaminhes notatki z wykladu ekonomia magisterskie 2 semestrNotatki wykład 4więcej podobnych podstron