MINISTERSTWO OBRONY NARODOWEJ
DEPARTAMENT WYCHOWANIA I PROMOCJI OBRONNOŚCI
KOMUNIKACJA SPOA
ECZNA
W PODODDZIALE WOJSKOWYM
Materiał do zajęć
z kształcenia
obywatelskiego
Warszawa 2008 5
KOMUNIKOWANIE SI

Definicja:
Wzajemne oddziaływanie na siebie ludzi, którzy informują się,
przekazują fakty, własne poglądy i uczucia.
Bezpośredni przekaz informacji następuje poprzez:
mowę (komunikacja werbalna)
gesty (komunikacja niewerbalna)
komunikowanie się ma określony cel np.: nakazuje, informuje,
wyjaśnia, motywuje, poucza, ostrzega, sprzyja nawiązywaniu
kontaktów lub je podtrzymuje
MODEL PRZEBIEGU PROCESU
KOMUNIKACJI INTERPERSONALNEJ
NADAWCA
Osoba przekazująca treść komunikatu za pomocą stosowanego kodu do kanału informacyjnego
KOMUNIKAT
Aktualny fizyczny produkt myśli będący przedmiotem transformacji
KODOWANIE
Zmiana treści komunikatu na formę symboliczną np. słowo mówione, pisane, śpiew, grafika, cyfra,
liczba, kolor, zapach, dotyk
KANAA

Środek za pomocą którego komunikat zostaje przekazany odbiorcy np. głos, pismo, dotyk
DEKODOWANIE
Rozszyfrowanie treści zawartej w komunikacie
ODBIORCA
Osoba do której kierowany jest komunikat
SPRZ
ŻENIE ZWROTNE
Odesłanie ponowne komunikatu do nadawcy jako niezrozumiałego i do ponownego nadania
EFEKTYWNA KOMUNIKACJA -
DIAGRAM
NADAWCA  KOMUNIKAT - ODBIORCA
INTENCJA INTERPRETACJA
SKUTECZNY KOMUNIKAT
POTRZEBY
EFEKTYWNA KOMUNIKACJA
Podstawowe warunki:
odbiorca rozumie informację zgodnie ze znaczeniem nadanym przez
nadawcę
informacja przekazywana przez nadawcę dokładnie oddaje jego
intencję
interpretacja odbiorcy zbiega się z intencjami nadawcy
STOSUNKI INTERPERSONALNE
W PODODDZIALE WOJSKOWYM
formalne (pionowe, poziome): rzeczowe, zadaniowe, konkretne,
zintegrowane, uporządkowane, na ogół nierównorzędne i
systematyczne
nieformalne (koleżeńskie, przyjacielskie, obojętne, wrogie):
prawnie nieznormalizowane, spontaniczne, bardziej emocjonalne
mieszane: integracja stosunków formalnych
i nieformalnych w zależności od sytuacji
CZYM JEST EKSPRESJA?
Definicja:
Skuteczne wyrażanie swoich myśli i uczuć.
Cztery rodzaje ekspresji:
dzielenie się obserwacjami: komunikat zawiera tylko fakty, wymaga ścisłego,
specjalistycznego języka
przekazywanie przemyśleń: to wnioski wyciągnięte z tego, co usłyszeliśmy,
zobaczyliśmy
wyrażanie uczuć: wyrażanie uczuć w większości sytuacji jest bardzo
korzystne, gdyż powoduje zbliżenie z adresatem komunikatu
wyrażanie potrzeb: umożliwia budowanie dobrych stosunków między ludz
mi
Każdy rodzaj ekspresji wymaga:
innego stylu wypowiedzi
innego słownictwa
KOMUNIKATY PEA
NE
Definicja:
Zawierają wszystkie cztery rodzaje ekspresji. Ekspresja obserwacji,
myśli, uczuć i potrzeb dokonana w sposób pełny i precyzyjny jest
podstawą do porozumiewania się między sobą.
PODSTAWOWE PYTANIA
SPRAWDZAJ
CE DOKONANIE PEA
NEJ
EKSPRESJI
czy mówiłem o faktach? (czy mój komunikat oparty był na tym, co
zaobserwowałem, usłyszałem, przeczytałem?)
czy jasno wyraziłem swoje wnioski?
czy wyraziłem swoje uczucia bez osądzania i obwiniania?
czy wyraziłem swoje potrzeby bez osądzania i obwiniania?
CECHY SKUTECZNYCH KOMUNIKATÓW
pełne
bezpośrednie
natychmiastowe
jasne: wykluczające dwuznaczność
nie zadawaj pytań kiedy trzeba wypowiadać twierdzenia
zachowaj spójność wypowiedzi z niewerbalnymi środkami wyrazu
unikaj podwójnych komunikatów
jednoznacznie wyrażaj swoje potrzeby i uczucia
odróżniaj obserwacje od myśli
skoncentruj się na jednej sprawie w danej chwili
szczere
wspierające
PRZYCZYNY BARIER W KOMUNIKACJI
negatywna ocena   etykietka : ogólnikowa ocena człowieka
sarkazm: nie wypowiadanie jasno swoich uczuć i potrzeb
wracanie do przeszłości: wypominanie dawnych urazów,
popełnionych błędów i przewinień
negatywne porównania: eksponujące negatywne cechy rozmówcy
komunikaty osądzające: twierdzenia, które atakują i oskarżają
OTWARTOŚĆ W KOMUNIKACJI 
ODSA
ANIANIE SI

Definicja:
Przekazywanie informacji o sobie.
Poziom otwarcia osoby zależy od:
osobistych preferencji
(typy osobowości; introwersja  ekstrawersja)
sytuacji w jakiej się znalazła
rozmówcy (stopnia znajomości, powiązań formalnych
i nieformalnych)
nastroju (natężenia emocji pozytywnych lub negatywnych)
tematu rozmowy (służbowy, osobisty itp.)
SCHEMAT UMOWNEGO PODZIAA
U
OSOBOWOŚCI   JA
OTWARTE ŚLEPE
UKRYTE NIEZNANE
KORZYŚCI Z ODSA
ANIANIA SI
W
PROCESIE KOMUNIKACJI
zwiększa samoświadomość
pogłębia związki
poprawia komunikację
zmniejsza poczucie winy
poprawia komfort psychiczny
BARIERY OTWARTOŚCI
otwieranie nadmierne odbierane jest jako natręctwo
za małe otwarte  Ja utrudnia, a niekiedy uniemożliwia
komunikację
zbyt duże ślepe  Ja powoduje, że nie wiesz jak odbierają Cię
ludzie
zbyt małe ślepe  Ja powoduje wręcz uzależnienie od autoanalizy i
samoświadomości
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
DLACZEGO AŻ 55% KOMUNIKACJI TO
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA?
czynniki niewerbalne determinują znaczenie w kontekście
interpersonalnym
uczucia i emocje są przekazywane dokładniej przez niewerbalne niż
werbalne środki przekazu
niewerbalna część komunikacji przekazuje intencje i znaczenia,
które są względnie wolne od zniekształceń
i zafałszowania
sygnały niewerbalne służą funkcji metakomunikacyjnej, która jest
niezbędna w osiąganiu wysokiej jakości komunikacji
sygnały niewerbalne reprezentują o wiele bardziej skuteczne środki
komunikowania niż sygnały werbalne, pozwalają na lepsze
kontrolowanie sytuacji społecznych
sygnały niewerbalne reprezentują najbardziej odpowiednie narzędzie
przekazywania sugestii  kształtowania i kierowania wrażeniami
SYSTEMY KOMUNIKACJI
NIEWERBALNEJ
system komunikacji wzrokowej
system komunikacji słuchowej
system komunikacji pozawzrokowej
SYSTEM KOMUNIKACJI WZROKOWEJ
Definicja:
Jest najważniejszym systemem, gdyż jest głównym z
ródłem
niewerbalnego znaczenia.
Składa się z:
komunikacji kinezyjnej (ruchowej): ekspresja twarzy,
zachowania wzrokowe, gesty i pozycje ciała
komunikacji proksemicznej: określona przez wykorzystanie
przestrzeni, odległości, terytorium dla celów komunikacji:
strefa intymna do 45 cm
strefa osobista 45  120 cm
strefa społeczna 1,2  3,6 m
strefa publiczna 3,6  6 m
SYSTEM KOMUNIKACJI SA
UCHOWEJ
Definicja:
Są to właściwości dz
więku, które świadomie kontrolujemy
komunikując się. Sygnały dz
więkowe to głośność, ton, barwa,
tempo, trwałość, rytmiczność, artykulacja, wymowa, cisza.
Sygnały dz
więkowe służą funkcjom:
emocjonalnej
kierowania wrażeniem
regulacyjnej
SYSTEM KOMUNIKACJI
POZAWZROKOWEJ
Definicja:
Zawiera podsystemy komunikacji dotykowej, węchowej.
Wyróżniamy trzy typy sygnałów dotykowych:
zmiana w temperaturze
zmiana w napięciu mięśniowym
zmiana w poziomie wilgotności
Funkcje dotyku:
funkcja wspierająca  przy przekazywaniu uczucia wsparcia,
pocieszenia, ciepła
funkcja przynależności  ilość wzajemnego dotykania stanowi
wskaz
nik sympatii
funkcja władzy  osoba posiadająca władzę częściej dotyka, osoba
pozbawiona władzy jest częściej dotykana
INTERPRETUJ
C MOW
CIAA
A
PAMI
TAJ!
wyciągając wnioski z obserwacji sygnałów mowy ciała należy
uwzględniać zarówno zespoły gestów, ekspresje mimiczne i postawę
rozmówcy
należy zwracać uwagę na zgodność słów z sygnałami
niewerbalnymi
należy stosować werbalizację zauważonych sygnałów; podczas
interpretowania zachowań werbalnych korzystne jest kierować do
rozmówcy pytania mające ocenić trafność naszych spostrzeżeń
interpretując sygnały niewerbalne należy zwracać uwagę na
sytuacje, w jakiej osoba się znajduje
należy uwzględnić różnice indywidualne. Każdy z nas posiada
swoje charakterystyczne sposoby zachowania, które pojawiają się
często niezależnie od sytuacji w jakiej się znajdujemy
należy zwracać uwagę na własne zachowania niewerbalne, gdyż
wpływają one na zachowania innych ludzi
WSKAZÓWKI INTERPRETACJI MOWY
CIAA
A
SYMPATIA VS AGRESJA
SYMPATIA AGRESJA
częsty kontakt wzrokowy unikanie kontaktu wzrokowego
pogodny wyraz twarzy z miłym nieprzyjemny wyraz twarzy
uśmiechem
zaciskanie ust; sarkastyczny uśmiech
aprobujące potakiwanie głową
unoszenie brwi przy zaciśniętych
otwarte dłonie, skierowane częściej ku ustach
górze
ściskanie dłoni w pięści
swobodne ruchy ramion i dłoni
nadmierna gestykulacja
lekkie pochylenie ciała do przodu
częste pocieranie nosa
rozluz
nione mięśnie
podniesiony, ostry ton głosu
miłe i ciepłe brzmienie głosu
napięte mięśnie
dotyk
zaciskanie rąk, nóg
odchylanie się i odsuwanie
WSKAZÓWKI INTERPRETACJI MOWY
CIAA
A
PEWNOŚĆ VS L
K
PEWNOŚĆ SIEBIE L
K
utrzymywany kontakt wzrokowy częste odwracanie wzroku i
przymykanie oczu, mruganie
patrzenie prosto w oczy
zaczerwieniona lub blada twarz
nie zasłanianie twarzy
silne pocenie się
lekkie pochylenie głowy na bok
zasłanianie dłonią ust
spokojna, rozluz
niona pozycja przy
słuchaniu nerwowe kiwanie głową
lekkie napięcie ciała przy mówieniu nadpobudliwość ruchowa
ramiona opuszczone drżące mięśnie
umiarkowana gestykulacja
otwarte dłonie
poważny ton
ASERTYWNOŚĆ
Definicja
Asertywność to sztuka wyrażania naszych uczuć, myśli
i życzeń oraz dbania o przestrzeganie należnych nam praw  bez
naruszania praw innych osób.
asertywne zachowanie pozwala na efektywne zaspokajanie
własnych potrzeb, przydatne jest w sytuacjach kiedy dochodzi do
różnicy zdań, gdyż pozwala na zachowanie równowagi i
rozwiązanie konfliktu
asertywność to umiejętność, której można się nauczyć
STYL PASYWNY VS AGRESYWNY VS
ASERTYWNY
PASYWNY AGRESYWNY ASERTYWNY
brak bezpośredniej ekspresji zaspokajanie potrzeb formułowanie jasnych
uczuć, myśli, życzeń kosztem innych wypowiedzi na temat uczuć,
myśli i życzeń
tendencja do atak w sytuacji
podporządkowywania niepowodzenia szanowanie praw i uczuć
swoich potrzeb potrzebom innych
oskarżenia, wypowiedzi typu
innych
 ty uważne słuchanie
trudność odmowy
manifestacja wyższości otwartość na propozycje
cichy, niepewny głos i elastyczność
używanie uogólnień
wahania, pauzy, niejasności w zachowaniu pewność, siła,
postawa i ruchy ciała
empatia
trudność utrzymywania sztywne
kontaktu wzrokowego głos zdecydowany,
zaciskanie dłoni w pieść,
stanowczy
niedbała postawa używanie palca
wskazującego kontakt wzrokowy
dłonie drżące, spocone,
zimne niesłuchanie rozmówcy postawa harmonijna,
wyprostowana
przymrużone powieki
SPOSOBY POPRAWIAJ
CE
SKUTECZNOŚĆ KOMUNIKACJI
dbać o jasność wypowiedzi  musimy wiedzieć co chcemy
powiedzieć
zachowywać zwięzłość wypowiedzi, trzymać się głównego wątku,
wykorzystywać empatię  empatia to zobaczenie świata oczami
drugiej osoby
stosować końcową kontrolę, czy nasz przekaż został dobrze
zrozumiany i co druga osoba sądzi o tym, co powiedzieliśmy
przekazywać informację zwrotną (natychmiastowo, szczerze,
wspierająco)
uwzględniać czynniki pozawerbalne relacji,
umiejętnie słuchać czyli starać się dotrzeć do intencji nadawcy.
Osiągniemy to poprzez słuchanie uważne, otwarte i aktywne
BARIERY AKTYWNEGO SA
UCHANIA
porównania
domyślanie się
przygotowywanie odpowiedzi
filtrowanie treści słuchanych
przedwczesne osądy
sprzeciwianie się
uleganie skojarzeniom
SPOSOBY WSPIERAJ
CE AKTYWNOŚĆ
W KOMUNIKOWANIU
parafraza: streszczenie własnymi słowami tego co powiedział nasz
rozmówca;  rozumiem, że... ,  z tego co słyszę.. ,  powiedziałeś.. .
parafraza emocjonalna: to wypowiedz
, w której nazywamy emocje
lub uczucia jakich doświadcza nasz rozmówca;  widzę, że trudno Ci
opanować złość... ,  w Twoich słowach jest dużo smutku...
komunikat Ja:  to wypowiedz
, która zawiera naszą reakcję, na to co
mówi i robi rozmówca, za która bierzemy odpowiedzialność;  z
le się
czuje, kiedy mówisz do mnie w ten sposób...  jest mi bardzo smutno kiedy
widzę jak to przeżywasz.. .
pytania otwarte: pozwalają na poznanie przyczyn
echo: wierne powtarzanie słów rozmówcy
klaryfikacja: pytania, które wyjaśniają wypowiedz

podsumowanie: zebranie najważniejszych informacji
z rozmowy
KONFLIKTY W PODODDZIALE MOG

DOTYCZYĆ SFERY
relacji formalnych, służbowych :
konflikt pionowy (przełożonego z podwładnym),
konflikt poziomy (między żołnierzami posiadającymi równorzędne pozycje)
stosunków nieformalnych:
nierównorzędnych (przywódcy grupy subkulturowej z jej członkiem)
partnerskich (koleżeńskich)
RODZAJE KONFLIKTÓW
INTERPERSONALNYCH
konflikt interesów: występuje wówczas, gdy żołnierze dążą do
osiągnięcia określonych dóbr materialnych, społecznych,
kulturalnych w sytuacji niedostatku tych wartości, niemożności
zaspokojenia wszystkich indywidualnych potrzeb
konflikt postaw: to odmienność tendencji działania,
w stosunku do określonych obiektów, różnicy nastawienia
poznawczego, emocjonalnego, moralnego, motywacyjnego.
Przeciwstawne postawy wynikają z różnic kulturowych, etycznych,
estetycznych, politycznych itp.
konflikt ról: wyrasta z odmiennych oczekiwań, zwyczajów,
obyczajów, norm społecznych i zawodowych prezentowanych przez
dowódcę pododdziału i grupy nieformalne wobec pojedynczych
żołnierzy. Zależą także od indywidualnej interpretacji tych wartości
TWÓRCZE PODEJŚCIE DO KONFLIKTU
wczesne dostrzeganie i ujawnianie w fazie utajonej
określenie objawów, przyczyn, przedmiotu, zasięgu
i rodzaju
przewidywanie tempa i zakresu rozwoju
podjęcie działań mediacyjno  negocjacyjnych
obustronne analizowanie możliwych rozwiązań
wypracowanie i przyjęcie rozwiązania kompromisowego
wyeliminowanie z
ródeł, przesłanek
zapobieganie i przeciwdziałanie
ZASADY PROWADZENIA NEGOCJACJI
oddziel żołnierzy od problemów, trudności  pokonać trzeba
konflikt, a nie człowieka
bądz
elastyczny i otwarty na różne propozycje
przedstawiaj możliwie dużo wariantów rozwiązania
ustal obiektywne kryteria oceny porozumienia
celem jest wspólne przezwyciężenie konfliktu (kompromis), a nie
pokonanie przeciwnika