KOMUNIKACJA SPOA
ECZNA
SAMODZIELNA PRACA STUDENTÓW
Pytania i polecenia
Pozycja literaturowa nr 1
Sztejnberg A. (2002) Podstawy komunikacji społecznej w edukacji,
Wydawnictwo Astrum, Wrocław.
a) Komunikacja społeczna jako przedmiot interdyscyplinarny
1. Dlaczego komunikacja społeczną uwa\
amy za przedmiot interdyscyplinarny?
2. Wymień i scharakteryzuj rodzaje komunikacji społecznej.
3. Jak rozumiesz termin  kanał komunikacyjny ?
4. Jak dzielimy komunikację społeczną ze względu na kanały komunikacyjne? Który z
kanałów i dlaczego jest najbogatszy pod względem dostarczanej informacji?
5. Omów, jak zmieniały się środki technologii informacyjnej-nośniki komunikacji
społecznej na przestrzeni wieków.
6. Jak rozumiesz słowo  Internet ?
7. Dokonaj charakterystyki aksjomatów komunikacji społecznej.
8. Dlaczego rozmowÄ™ (dialog) uwa\
a się za najskuteczniejszą metodę bezpośredniej
komunikacji międzyludzkiej typu  twarzą w twarz ?
9. W czym wyra\
a się charakter relacyjny i transakcyjny komunikacji bezpośredniej typu
twarzÄ… w twarz ?
10. Jak rozumiesz następujące zdanie:  proces komunikacji bezpośredniej typu  twarzą w
twarz jest procesem bilateralnym i kołowym.
11. Jakie zachowania nale\
y przejawiać, aby komunikacja bezpośrednia typu  twarzą w
twarz była skuteczna?
12. Wymień trzy czynniki procesu komunikacji interpersonalnej, istotne dla odbiorcy
przekazu, wynikające z badań Mehrabiana.
13. Na jakie zachowania niewerbalne zwraca uwagÄ™ Erazm z Rotterdamu w dziele
 Zasady dobrego wychowania ? Podaj po kilka przykładów przyporządkowanych
ró\
nym kategoriom zachowań niewerbalnych.
b) Językowe formy działalności komunikacyjnej
1. Jakie jest znaczenie pojęcia  komunikacja językowa ?
2. Dokonaj klasyfikacji językowych form działalności komunikacyjnej według rodzaju
komunikatów transmitowanych, względnie odbieranych. Podaj przykłady dla ka\
dej
wyró\
nionej formy.
3. Czym ró\
ni się mówienie do słuchania? W czym te formy są podobne?
4. Czym ró\
ni siÄ™ pisanie od cichego czytania? W czym te formy sÄ… podobne?
5. Podaj przykłady mieszanych form działalności językowej? Co ka\
da z nich oznacza?
6. Czym ró\
ni się mowa od pisma? Wyjaśnij na przykładzie mownego języka polskiego i
pisma alfabetycznego tego języka.
7. Wyjaśnij na przykładach, na czym polegają procesy transmisji i recepcji komunikatów
w ró\
nych formach językowej działalności komunikacyjnej.
c) Modele komunikacji
1. Jakie dwie szkoły funkcjonują w nauce o komunikacji społecznej? Rozwiązaniem,
jakich problemów badawczych zajmują się?
2. Jakie jest znaczenie terminu  model komunikacji ?
3. Jaki model przedstawiono na poni\
szym rysunku? Co było głównym celem badań
podjętych przez autora modelu? Dokonaj charakterystyki elementów modelu.
4. Którego z modeli komunikacji dotyczy poni\
szy rysunek? Dokonaj jego
charakterystyki.
5. Którego z modeli komunikacji dotyczy poni\
szy rysunek? Dokonaj jego
charakterystyki.
6. Którego z modeli komunikacji dotyczy poni\
szy rysunek? Dokonaj charakterystyki
jego elementów.
7. Którego z modeli komunikacji dotyczy poni\
szy rysunek? Dokonaj jego
charakterystyki.
d) Neurolingwistyczny model komunikacji (NLP)
1. Dokonaj charakterystyki zało\
eń NLP.
2. Scharakteryzuj preferencje sensoryczne ludzi.
3. Jakie znasz techniki rozpoznawania preferencji sensorycznych?
4. Podaj przykładowe słowa (predykaty zmysłowe), najczęściej u\
ywane przez ludzi
preferujących w komunikowaniu się werbalnym określony system sensoryczny.
5. Wska\
preferowaną modalność sensoryczną ucznia na podstawie następujących jego
mikro - zachowań zaobserwowanych przed udzieleniem odpowiedzi na pytanie
postawione przez nauczyciela oraz w trakcie odpowiadania:
a) uczeń spogląda do góry w prawą stronę
b) ruchy gałek ocznych ucznia odbywają się w poziomie na wysokości lewego ucha;
c) uczeń kieruje swoje spojrzenie w dół, w prawą stronę;
d) ton głosu ucznia jest wysoki;
e) uczeń wykonuje ró\
nego rodzaju gesty;
f) uczeń szybko mówi;
g) ton głosu ucznia jest melodyjny.
6. Który z trzech sposobów komunikacji zostaje uaktywniony podczas przekazu
następujących komunikatów:
a) SÅ‚uchajÄ…c wypowiedzi Basi dochodzÄ™ do wniosku...
b) Wyobra\
am sobie sytuację, w której...
c) Chciałbym zobaczyć, jak nale\
y rozwiązać zadanie...
d) CzujÄ™, \
e tę czynność wykonam sam ...
e) Uczeń wykonuje gest wskazujący tablicę...
f) Widzę tutaj cała naszą grupę...
g) Posłuchaj co ci powiem o ...
h) Ten kolor bardzo mi siÄ™ podoba.
i) Spróbuję zanucić w myśli tę melodię.
j) jakość prezentowanych na ekranie informacji nie jest zbyt dobra.
k) Te dz
więki denerwują mnie.
l) Podczas czytania tego rozdziału.
m) OglÄ…dajÄ…c tÄ™ ilustracjÄ™.
7. Omów zastosowania NLP w edukacji.
e) Komunikacja w klasie szkolnej
1.
2. Jakie zachowania werbalne powinien przejawiać nauczyciel w celu zapewnienia
skutecznej komunikacji werbalnej z uczniami ?
3. Jakie są podobieństwa procesów komunikacji w organizacjach i w klasach szkolnych?
4. Omów, jak zachowania niewerbalne nauczyciela wpływają na relacje nauczyciel-
uczeń w klasie szkolnej ?
5. Scharakteryzuj poni\
sze składniki komunikacji niewerbalnej nauczyciela i uczniów w
klasie szkolnej:
a) wykorzystanie interpersonalnej przestrzeni i odległości;
b) komunikacja niewerbalna nauczyciela poprzez ruchy ciała;
c) podtrzymanie kontaktu wzrokowego;
d) kontakt dotykowy;
e) wygląd i ubiór nauczyciela i uczniów.
Pozycja literaturowa nr 2
Sztejnberg A., Jasiński T. (2007) Proksemika w komunikacji społecznej,
Wydawnictwo Naukowe NOVUM, PÅ‚ock.
a) Zachowania proksemiczne w komunikacji społecznej
1. Jak rozumiesz słowo  proksemika ?
2. Jakie terytorium ludzkie nazywamy publicznym? Dlaczego przebywanie na tym
terytorium jest związane z przestrzeganiem ustalonych przepisów? Kiedy staje się ono
terytorium interakcji?
3. Czym ró\
niÄ… siÄ™ od siebie terytoria publiczne i domowe?
4. W czasie obrad III Szczytu Europy odbywajÄ…cego siÄ™ w Warszawie w dniach 16- 17
maja 2005 roku premierzy, prezydenci i ministrowie reprezentujący 46 państw
członkowskich Rady Europy siedzieli wokół wielkiego okrągłego stołu, pod namiotem
ustawionym na dziedzińcu Zamku Królewskiego. W swoich przemówieniach
przedstawiali poglÄ…dy na najwa\
niejsze sprawy naszego kontynentu. TakÄ… informacjÄ™
mo\
na było przeczytać w Rzeczposoplitej z 17 maja 2005 roku. Na jakim terytorium
odbywały się obrady III Szczytu Rady Europy?
5. Wymień trzy typy wtargnięć na terytorium ciała. Czy wtargnięcia tych typów dotyczą
tak\
e innych terytoriów? Podaj przykłady.
6. Osoba sprzątająca chodnik zamiata wprost na ciebie śmieci z ulicy. Jaki nazywamy
ten typ wtargnięcia na terytorium twojego ciała?
7. Na poczcie przy okienku stojąca za tobą osoba dosłownie  wpycha się na ciebie. Jaki
nazywamy ten typ wtargnięcia na terytorium twojego ciała?
8. Wyobraz
sobie, \
e stoisz przed przejściem dla pieszych. Nagle w wyniku
rozbryzgiwania się wody spod kół przeje\
d\
ajÄ…cego samochodu na twoim ubraniu
pojawiły się brudne plamy. Jaki nazywamy ten typ wtargnięcia na terytorium twojego
ciała?
9. Rozmowy trójstronne Chiny - KRLD - USA w kwietniu 2005 roku w Pekinie
poświecone północno - koreańskiemu programowi nuklearnemu toczyły się wokół
trójkątnego stołu. Jak myślisz, czy był to stół: a) w kształcie trójkąta prostokątnego
o trzech ró\
nej długości bokach, b) w kształcie trójkąta równoramiennego, c)
w kształcie trójkąta równobocznego ?
10. 26 lipca 2005 roku wznowiono w Pekinie sześciostronne rokowania w sprawie
północno-koreańskiego programu atomowego. W obradach uczestniczyli
przedstawiciele obydwu państw koreańskich, Japonii, Chin, USA i Rosji. Informacje
na ten temat zamieścił miedzy innymi Nasz Dziennik ( Nr 173 ( 2278) z 26 lipca
2005). Jak myślisz, przy stole o jakim kształcie toczyły się te rokowania?
11. Jakich informacji na temat siedzących przy nim osób dostarcza okrągły stół?
14. Jakich informacji dostarcza stół kwadratowy, przy którym w czasie negocjacji lub
rozmów siedzą cztery osoby?
15. Jakich informacji na temat siedzących przy nim osób dostarcza stół prostokątny?
16. Na czym polega rozsadzanie osób na przyjęciach według stołu angielskiego?
17. Na czym polega rozsadzanie osób na przyjęciach według stołu francuskiego?
18. Wyobraz
sobie, \
e 12 osób po 6 przedstawicieli z ka\
dego z dwóch państw prowadzi
bilateralne rozmowy przy dwóch du\
ych prostokątnych stołach. Rozsadzenia osób
dokonano według stołu francuskiego. Narysuj schemat przedstawiający opisaną sytuację.
Jakie miejsca przypadły najwa\
niejszym osobom ka\
dej ze stron?
19.Na zebraniu kierownictwa jednej z organizacji obrady toczyły się przy prostokątnym
stole. Czołową pozycję zajął dyrektor firmy. Pozostałe osoby zajęły miejsca przy
dłu\
szych bokach stołu. Jaki wzorzec usadowienia (według wzoru stołu angielskiego, czy
francuskiego) wykorzystano w tej sytuacji?
b) Strefy przestrzenne Halla
1. Ile i jakie strefy przestrzenne wyodrębnił w swoich badaniach Edward T. Hall ?
Dokonaj charakterystyki ka\
dej z nich.
c) Zagęszczenie jako czynnik środowiskowy
1. Jaka jest ró\
nica w znaczeniach pojęć  zagęszczenie i  zatłoczenie ?
2. Jaka jest ró\
nica pomiędzy zagęszczeniem społecznym i przestrzennym?
3. Scharakteryzuj społeczno- przestrzenny model stresu wywołanego zatłoczeniem
(SSMCS), ukazujący na powiązania stresu zarówno z zagęszczeniem społecznym, jak
i przestrzennym. Kiedy zgodnie z SSMCS zostaje osiągnięty stan harmonii pomiędzy
człowiekiem, a środowiskiem?
Pozycja literaturowa nr 3
Sztejnberg A. (2007) Åšrodowisko proksemiczne komunikacji edukacyjnej,
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
a) Proksemika w komunikacji edukacyjnej
1. Często uczniowie są ganieni za ró\
ne akty wandalizmu na terenie szkoły. Na przykład
niszczą ławki, wykonują napisy na ścianach. a) Na jakim terytorium mają one
miejsce? b) Które słowo (zanieczyszczenie, naruszenie, inwazja) jest właściwe do
opisania wtargnięcia ucznia na to terytorium w sytuacji bezmyślnego zniszczenia
czegokolwiek na terenie szkoły?
2. W poni\
szej tabeli przedstawiono powierzchnie (w m2 ) czterech klas oraz liczby
uczących się w nich uczniów: a) Oblicz, wykorzystując przedstawione dane, ile m2
powierzchni podłogi przypada w tych klasach na jednego ucznia? b) W której z klas
zagęszczenie przestrzenne jest największe, a w której najmniejsze? c) Oblicz,
wykorzystując przedstawione dane, ilu uczniów przypada w tych klasach na 1m2 jej
powierzchni? d) W której z klas zagęszczenie społeczne jest największe, a w której
najmniejsze?
Nr Powierzchnia Liczba
klasy [m2] uczniów
1 54 24
2 49 23
3 48 28
4 60 24
3. Scharakteryzuj następujące aran\
acje miejsc siedzÄ…cych w klasach szkolnych: a)
tradycyjną, b) segmenty, c) półkole, d) organizacja miejsc siedzących w pary, e)
organizacja miejsc siedzÄ…cych typu podkowa.
Pozycja literaturowa nr 4
Sztejnberg A. (2006) Komunikacyjne środowisko nauczania i uczenia się,
Wydawnictwo Astrum, Wrocław.
a) Nauczyciel w szkole (rozdział 1)
1. Scharakteryzuj bezpośredniość jako zmienną komunikacyjną. Omów jej dwie
podstawowe formy.
2. Wymień oraz dokonaj charakterystyki kategorii zachowań świadczących o
bezpośredniości niewerbalnej.
3. Które z ni\
ej podanych stwierdzeń uwa\
asz za prawdziwe ( P), które za fałszywe (F)?
a) Niewerbalne zachowania nauczyciela wskazujące na jego bezpośredniość w
zasadzie nie wpływają na komunikację w klasie szkolnej.
b) Nauczyciel na zajęciach edukacyjnych wyra\
a siebie przede wszystkim w
komunikacji werbalnej.
c) Na postrzeganie drugiej osoby w małym stopniu wpływają jej cechy urody,
sylwetka, estetyka, ubiór oraz mimika twarzy.
d) Umiejętności operowania językiem mówionym, jego ekspresja słowna, ton
wypowiedzi, wygląd zewnętrzny, mimika jego twarzy, gesty dłoni i ramion oraz
sposób poruszania się po klasie to najistotniejsze dla procesu edukacyjnego sygnały
niewerbalne nauczyciela.
e) Uczniowie sÄ… wra\
liwymi i spostrzegawczymi odbiorcami komunikatów
nadawanych przez nauczyciela.
f) Entuzjazm nauczyciela do pracy w małym stopniu jest postrzegany przez uczniów.
g) W zasadzie o samopoczuciu ucznia w zespole klasowym i jego aktywności na
zajęciach edukacyjnych decydują intuicyjnie odbierane i interpretowane
komunikaty pochodzące od jego kolegów.
h) Ubiory wykorzystujemy wyłącznie po to, by zapewnić sobie ciepło.
i) Styl pracy nauczyciela na zajęciach edukacyjnych powinien być \
ywy i
dynamiczny.
j) Nudni nauczyciele usypiajÄ… swoje klasy.
k) Pozytywne postawy wobec innych osób są wyra\
ane przez nachylanie siÄ™ do nich
powiązane z uśmiechaniem się i spoglądaniem.
l) Je\
eli dwoje ludzi czuje się ze sobą dobrze, wówczas często przyjmują podobne,
niekiedy lustrzane pozycje.
m) Relacja nauczyciel  uczeń mo\
e zostać polepszona przez uśmiechanie się.
n) Nauczyciele, którzy mają otwartą pozycję ciała są postrzegani przez uczniów jako
niebezpośredni i nie chłonni na ich potrzeby.
o) śywo zainteresowani uczniowie zwykle mają głowy lekko pochylone do przodu i
zwrócone w stronę nauczyciela. Ich oczy są szeroko otwarte.
p) Nauczyciel, który ma pochmurny wyraz twarzy, kiedy mówi, jest postrzegany
przez uczniów jako znudzony zarówno nimi jak i tematem.
q) Negatywne ruchy głowy nauczyciela nie mają wpływu na komunikację w klasie.
r) Uśmiechanie się zwykle jest uto\
samiane z lubieniem, przywiÄ…zaniem i
bliskością.
s) Podtrzymanie przez nauczyciela kontaktu wzrokowego z uczniami jest mało
wa\
nym czynnikiem w okazywaniu bezpośredniości.
4. Scharakteryzuj jasność nauczyciela jako jego zachowanie komunikacyjne.
5. Czym ró\
ni się jasność werbalna od jasności strukturalnej ?
6. Omów zastosowanie modelu sektorowego interpersonalnych zachowań nauczyciela
do interpretacji stylu komunikacyjnego.
7. Dokonaj charakterystyki poni\
szego profilu QTI zachowań komunikacyjnych
nauczyciela na zajęciach edukacyjnych. Jakiego Twoim zdaniem nauczyciela profil
ten prezentuje  dobrego , czy  złego ?
D
DO DC
CD
OD
O C
OS
CS
SO
SC
S
b) Środowisko komunikacji edukacyjnej (rozdział 3)
1. Omów wpływ aran\
acji przestrzennych na komunikacje w klasie.
2. Porównaj tradycyjną aran\
acjÄ™ przestrzeni klasy szkolnej z aran\
acjami typu
podkowa i segmenty.
3. Jaki jest wpływ ró\
nych aran\
acji miejsc siedzÄ…cych na komunikacjÄ™ w klasie ?
4. Nauczyciele często obserwują swoich uczniów podczas zajęć edukacyjnych.
Przesyłane przez nich komunikaty dostarczają im cennych informacji.
Przyporządkuj niewerbalnym sygnałom oznaczonym cyframi (1-14) odpowiednie
nazwy kategorii zachowań komunikacyjnych, oznaczone literami (A-F).
Uczeń:
1. patrzy na nauczyciela, kiedy do niego mówi.
2. unika siadania na krześle, na którym znajdują się rzeczy innego ucznia.
3. jest zainteresowany swoim ubiorem.
4. lubi przysunąć się do swojego kolegi, kiedy razem siedzą w ławce.
5. uśmiecha się, kiedy prawidłowo rozwią\
e zadanie.
6. jest schludny i czysty.
7. patrzy na mówiącego nauczyciela.
8. głośno wypowiada swoje myśli.
9. niespokojnie wierci siÄ™, kiedy siedzi w Å‚awce.
10. stoi bardzo blisko osoby, z którą rozmawia.
11. mówi w odpowiednim tempie.
12. wykonuje ruchy gałek ocznych, kiedy myśli.
13. chroni swoje miejsce siedzące w klasie przez poło\
enie na nim ksiÄ…\
ki lub zeszytu.
14. jest zainteresowany swoim uczesaniem.
A. Zachowanie proksemiczne
B. Zachowanie haptyczne
C. Zachowanie kinezyczne
D. Zachowanie okulezjetyczne
E. Zachowanie wokalne (paralingwistyczne)
F. Zachowanie związane z wyglądem zewnętrznym
© Aleksander Sztejnberg, 2011.