N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

32

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Proteza stała

w odcinku przednim

Kompozyt Sinfony z zastosowaniem
włókien wzmacniających Stick. Cz. IV

F

AZY

WYKONAWCZE

Aby wykonać protezę stałą
z kompozytu z zastosowaniem
włókien wzmacniających, należy
zrealizować następujące fazy:
• odlanie modeli z wycisku anatomicz-

nego,

• wykonanie modelu,
• izolacja modelu,
• odmierzenie odpowiedniej ilości

włókna Stick,

• impregnacja włókna szklanego Stick,
• pozycjonowanie włókna szklanego

Stick,

• polimeryzacja włókna szklanego,
• odbudowa utraconych zębów natural-

nych z kompozytu,

• końcowa polimeryzacja uzupełnie-

nia,

• opracowanie wykonanego uzupełnie-

nia protetycznego,

• wypolerowanie protezy stałej.

Masy wyciskowe
Ze względu na możliwości technicz-
ne uzupełnienia protetyczne wykony-
wane są poza jamą ustną na różnego
rodzaju modelach. Model to pozytyw
określonego fragmentu jamy ustnej.
Aby go uzyskać, należy odpowiednim
materiałem wypełnić formę negatywo-
wą, czyli wycisk. Wyciskiem określamy
odbicie lub negatywowe odwzorowanie
określonego obszaru pola protetyczne-
go zarejestrowane w półpłynnym lub
miękkim materiale tężejącym w jamie
ustnej. Materiały, za pomocą których

SŁOWA KLUCZOWE



most adhezyjny,

włókna szklane, podział protez
stomatologicznych, filary, mosty, przęsła,
modele, dezynfekcja, masa wyciskowa

STRESZCZENIE



Czwarta część cyklu

poświęcona została fazom klinicznym
i laboratoryjnym wykonania protezy
stałej.

lic. tech. dent. Paula Romanowska

W

kolejnej odsłonie

cyklu szczegółowo

omówiono fazy wykonania

protezy stałej zarówno
na podłożu klinicznym,
jak i laboratoryjnym.

pobiera się wyciski, nazywamy masami
wyciskowymi (27).

Dokładny wycisk podłoża protetycz-

nego jest niezbędnym warunkiem pra-
widłowego wykonania uzupełnienia
stałego. O precyzji wycisku i modelu
decyduje dobór łyżki i masy wycisko-
wej (28).

Idealny materiał wyciskowy,

który jest wykorzystywany do pobiera-
nia wycisków, powinien posiadać takie
cechy, jak:
• przyjemny zapach, smak i akcepto-

walny kolor,

• brak toksycznych lub drażniących

składników,

• odpowiedni okres trwałości,
• ekonomiczność i wydajność,
• łatwy w użyciu przy zastosowaniu

minimalnej liczby potrzebnych na-
rzędzi,

• czas i sposób wiązania spełniające

wymogi kliniczne,

• odpowiednia konsystencja i faktura,
• niepodatny na trwałe odkształcenia

dzięki właściwościom elastycznym,

• dostateczna wytrzymałość mecha-

niczna zapobiegająca złamaniu lub
zniekształceniu podczas wyjmowania
z jamy ustnej,

• stałość wymiarów przy zmianach tem-

peratury i wilgotności zachodzących
podczas procedur klinicznych i labo-
ratoryjnych przez wystarczająco długi
czas pozwalający na odlanie modeli,

• kompatybilny z materiałami, z któ-

rych wykonywane są modele,

• precyzja w klinicznym użyciu,

5

/ 2 0 1 0

33

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

• zachowanie dotychczasowego wyglądu po zastosowaniu

środków dezynfekujących. (13).
Wyróżnia się kilka typów mas wyciskowych. Materiały

wyciskowe można klasyfikować według sposobu wiązania,
który może być wynikiem reakcji chemicznej lub zmiany
temperatury, lub według właściwości materiału po związa-
niu, który bywa elastyczny bądź sztywny podczas wyjmo-
wania z jamy ustnej. Najlepiej zastosować podział uwzględ-
niający tę ostatnią cechę, ponieważ sztywność materiału
w znacznie większym stopniu niż sposób jego wiązania
ogranicza możliwości jego użycia (6). Do sztywnych mate-
riałów wyciskowych można zaliczyć: gips wyciskowy, masy
żywiczo-woskowe i masy cynkowo-eugenolowe. Materiały
elastyczne to między innymi: masy hydrokoloidalne (algi-
natowe, agarowe), elastomery (masy silikonowe, polisulfi-
dowe, polieterowe). Najczęściej stosowanymi materiałami
wyciskowymi w stomatologii są masy alginatowe i siliko-
nowe.

Materiały alginatowe cechują się wprawdzie łatwością ich

przygotowania do pobrania wycisku, elastycznością po zwią-
zaniu i niskim kosztem, aczkolwiek nie rejestrują wielu szcze-
gółów kształtu danej struktury. Na bazie wycisku wykonane-
go masą alginatową sporządzane są przeważnie modele dia-
gnostyczne lub modele robocze służące do wykonania szyn
ortodontycznych bądź ochraniaczy dla sportowców, gdzie
nie jest wymagana duża dokładność. W przeciwieństwie
do wykonania uzupełnień stałych, gdzie powodzenie pracy
w znacznym stopniu zależy od precyzji wycisku. Wyciski
wykonywane alginatami wymagają szybkiego odlania mode-
li, gdyż zmieniają swoje wymiary podczas przechowywania
zarówno w wodzie, jak i na powietrzu. Wyciski alginatowe
muszą być odlane najpóźniej w ciągu 20 minut po wyjęciu
z ust pacjenta. Jeśli nie jest to możliwe, wycisk musi być
przechowywany w wilgotnym, jednak wolnym od nacisku
środowisku, co jest ich największą wadą.

Elastomerowe masy wyciskowe cechują się stabilnością

kształtu podczas przechowywania, dokładnym odtwarza-
niem szczegółów powierzchni, wysoką odpornością na ro-
zerwanie, co czyni je bardziej dokładnymi (8).

Na ich korzyść

przemawia również to, że silikonowe masy wyciskowe mogą
być odlane najwcześniej po 3 godzinach od wykonaniu wyci-
sku, a wyciski mogą być kilkakrotnie odlewane (27).

Zaleca się pobieranie wycisków dwuwarstwowych, jedno-

i dwuczasowych z użyciem łyżek perforowanych i elastome-
rowych mas wyciskowych. Wycisk protetyczny ma ściśle od-
wzorować szczegóły anatomiczne (27), dlatego prawidłowy
wycisk szczęki powinien odzwierciedlać:
• powierzchnię przedsionkową wyrostka zębodołowego

wraz z przyczepami wędzidełek (policzkowym i wargi
górnej),

• sklepienie przedsionka,
• powierzchnie przedsionkowe, żujące, brzegi sieczne i po-

wierzchnie językowe wszystkich zębów,

• podniebienie twarde do granicy z podniebieniem mięk-

kim,

• guzy szczęki.

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

34

T E C H N I K A

D E N T Y S T Y C Z N A

Natomiast wycisk dolny:

• powierzchnię przedsionkową części

zębodołowej żuchwy wraz z przycze-
pami wędzidełek,

• sklepienie przedsionka,
• powierzchnie przedsionkowe, żujące,

brzegi sieczne i powierzchnie języko-
we wszystkich zębów,

• okolicę podjęzykową z wędzidełkiem

języka.

Dezynfekcja
Wycisk po rozpakowaniu w laborato-
rium protetycznym powinien być naj-
pierw oczyszczony pod bieżącą wodą,
aby pozbyć się wszelkich zanieczysz-
czeń. Koniecznie zaleca się przeprowa-
dzenie dezynfekcji, by zapobiec choro-
bom wirusowym, takim jak zapalenie
wątroby typu B czy zespołowi nabytego
niedoboru odporności, jako że wirusy
te mogą być przenoszone na modele
gipsowe i mogą stanowić zagrożenie
dla technika dentystycznego. Do de-
zynfekcji mas elastomerowych używa
się roztworu aldehydu glutarowego, fe-
nolu, jodoformu lub dwutlenku chloru.
Dezynfekcję wykonuje się poprzez zanu-
rzenie w płynie o odpowiednim stężeniu
przez 10 minut, z wyjątkiem dwutlenku
chloru, w którym dezynfekcję uzyskuje
się w ciągu 3 minut (7).

Przed odlaniem modelu należy osu-

szyć formę za pomocą sprężonego po-
wietrza, tak aby nadmiar płynu użytego
do dezynfekcji nie znajdował się w naj-
głębszych miejscach formy. Należy
ostrożnie posługiwać się sprężonym
powietrzem i nigdy nie wdmuchiwać
go z całą siłą w delikatną formę nega-
tywową (3).

Do wykonania uzupełnienia wyko-

rzystałam formę silikonową. Następną
czynnością, jaką należy wykonać, jest
spryskanie formy (wycisku) przed od-
laniem środkiem zmniejszającym na-
pięcie powierzchniowe silikonu w celu
lepszego zapływania gipsu.

Odlanie modeli
Kolejnym etapem pracy jest odlanie
modeli. Modele składają się z części
anatomicznej, tzw. model właściwy
i podstawowy.

Modele możemy podzielić w zależno-

ści od celu wykonania pracy:

• diagnostyczne, które są integralną czę-

ścią dokumentacji klinicznej, łącznie
z kartą badania pacjenta, dokumenta-
cją fotograficzną i rentgenowską,

• robocze, które służą do wykonania

pracy protetycznej.
Modele robocze dzieli się na kilka ro-

dzajów, w zależności od kryterium, ja-
kie przyjmiemy, możemy uzyskać trzy
podziały.

Ze względu na użyty materiał wyróż-

niamy modele gipsowe o różnym stop-
niu twardości:
• modele gipsowe kl. II,
• modele gipsowe kl. III,
• modele gipsowe kl. IV.

Ze względu na ilość użytych materia-

łów wyróżniamy:
• modele jednorodne,
• modele wieloskładnikowe.

Ze względu na możliwość rozdziele-

nia modele dzielimy na:
• niedzielone,
• dzielone (składane) (4).



KONTAKT

e-mail: [e-mail]

Piśmiennictwo
1. Boczkowska A., Kapuściński J., Linde-

mann Z., Witemberg-Perzyk D., Wojcie-
chowski S.: Kompozyty, Wydawnictwo
Oficyna Wydawnicza Politechniki War-
szawskiej 2003.

2. Bukowska D.: Włókno szklane w stomatolo-

gii estetycznej, „Mag. Stom.”, nr 7-8/2000,
s. 30.

3. Murr C.H.: Przygotowanie modeli ze słup-

kami, „Dent. Labor”, nr 1/2009, s. 50.

4. Ciaputa T.: Modele podstawą dobrej jakości

prac, „Nowocz. Tech. Dentyst.”, nr 1/2007,
s. 26.

5. Craig R., Powers J., Wataha J.: Materiały

stomatologiczne, Wydawnictwo Urba-
n&Partner, Wrocław 2000, passim.

6. Fidecki M., Jodkowska E.: Tymczasowe

zaopatrzenie poekstrakcyjnego braku
zęba pojedynczego z zastosowaniem włók-
na szklanego, „Mag. Stom.”, nr 2/2008,
str. 36.

7. Freilich M., Meiers J., Goldberg A.: Uzu-

pełnienia protetyczne wykonane z preim-
pregnowanego kompozytu, wzmocnionego
włóknami szklanymi, „Quintessence Lek.
Stom.”, nr 3/1999.

8. Galasińska-Landsbergerowa J.: Protetyka

stomatologiczna, Warszawa, 1958, str. 9.

9. Hędzelek W., Gajdus P., Leda H.: Wpływ

wybranych wysokowytrzymałych włókien
sztucznych o modyfikowanej i niemodyfi-
kowanej powierzchni na właściwości me-
chaniczne polimetakrylanu metylu, „Protet.
Stom.”, nr 50/2000 str. 161-165.

10. Hohmann A., Hielscher W.: Mosty – kom-

pendium techniki dentystycznej, Wydawnic-
two Kwintesencja, Warszawa 1999, str. 7.

11. Jamróz-Wilkońska L.: Mosty kompozytowe

wzmacniane włóknami (FRC) wykonywane
metodą bezpośrednią i pośrednią, „Por.
Stom.”, nr 2/2006, str. 4, passim.

12. Jasek A.: Mikrosilniki protetyczne, „Twój

Prz. Stom.”, nr 4/2004, str. 16.

13. Krawczyk P.: Włókna szklane Stick, „No-

wocz. Tech. Dentyst.”, nr 1/2008.

14. Kordasz P., Wolanek Z.: Materiałoznawstwo

protetyczno-stomatologiczne, Wydawnic-
two Lekarskie PZWL, Warszawa 1967,
str. 24-27.

15. Linca-Szcześniak M.: Masy wyciskowe –

podział i zastosowanie, „Twój Prz. Stom.”,
nr 3/2007.

16. Mackiewicz K.: Wyciski przy wykonywaniu

protez stałych – uwagi praktyczne, „Protet.
Stom.”, nr 2/1994.

17. Majewski S.: Rekonstrukcja zębów uzupeł-

nieniami stałymi, Wydawnictwo Stomatolo-
giczne SZS-W, Kraków 2005, str. 181-183.

18. Materiały promocyjne: Włókna szklane Stick-

Tech prezentacja dla techników dentystycz-
nych, Firma Poldent, ul. Jana Pawła II 80,
lokal VI, 00-175 Warszawa.

19. Pąsiek S., Marciszewski M.: Wybrane

przypadki zastosowania stałych uzupełnień
protetycznych wykonywanych z kompozytu
wzmocnionego włóknem szklanym, „Stom.
Współcz.”, nr 3/2000, str. 12.

20. Plich J.: Tymczasowe zaopatrzenie po-

ekstrakcyjnego braku zęba pojedynczego
z zastosowaniem włókna szklanego, „Mag.
Stom.”, nr 2/2008, str. 36.

21. Raszewski Z.: Właściwości materiałów

do izolacji, „Nowocz. Tech. Dentyst.”,
nr 1/2006, str. 24.

22. Romanowicz M.: Przedmiot „protetyka sto-

matologiczna”, prezentacja multimedialna,
„Mosty”.

23. Rosenstiel S., Land M., Fijimoto J.: Współ-

czesne protezy stałe, Lublin 2002.

24. Schmitz R.: Przewodnik po gipsach denty-

stycznych, „Dent. Labor.”, nr 1/2000, str.
57-58.

25. Spiechowicz E.: Protetyka stomatologiczna,

Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
2006, str. 467.

Model to pozytyw określonego

fragmentu jamy ustnej.

Aby go uzyskać, należy

odpowiednim materiałem

wypełnić formę negatywową,

czyli wycisk.