Prawo finansów publicznych – skrypt

Rozdział I

ZAGADNIENIA OGÓLNE PUBLICZNEJ GOSPODARKI FINANSOWEJ I PRAWA FINANSOWEGO

Przedmiot, cechy i funkcje publicznej gospodarki finansowej:

→potrzeby ludzkie:

- zaspokajane indywidualnie
- zaspokajane poprzez działalność państwa, gminy lub innej wspólnoty terytorialnej

٭ potrzeba bezpieczeństwa publicznego – zaspokajana w wyniku odpowiednio zorganizowanej działalności

całej wspólnoty państwowej.
1. Podział potrzeb – zmienia się wraz z przeobrażeniami cywilizacyjnymi i kulturowymi, niektóre z nich mogą być
spełniane indywidualnie i zbiorowo:

→obrona kraju

→bezpieczeństwo wewnętrzne obywateli

→zapobieganie powodziom, katastrofom, epidemią

→wymiar sprawiedliwości

→pomoc społeczna

efekty pracy sektora publicznego

państwowego i samorządowego

→usługi zdrowotne i edukacyjne – mogą być realizowane przez sektor publiczny i prywatny

2. Gospodarka finansowa państwa – czerpanie środków pieniężnych oraz ich podział (kierowanie na poszczególne
cele i zadania).

→działalność związana z gospodarką pieniężną

3. Finanse – stosunki społeczne powstające w związku z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych.

→finanse każdego podmiotu – państwa, ludności, organizacji społecznych, organizacji międzynarodowych,

korporacji
4. Gospodarka pieniężna państwa, samorządów i innych podmiotów sektora publicznego:

→działalność polegająca na dokonywaniu wydatków pieniężnych (nakładów na rzecz zaspokajania potrzeb

publicznych) i gromadzeniu dochodów, niezbędnych na pokrycie wydatków.
5. Publiczna gospodarka finansowa:

→przedmiot:

٭ przymusowe przejmowanie dochodów i dokonywanie wydatków związanych z świadczeniem usług i dóbr

zaspokajających potrzeby o charakterze publicznym

→zaopatruje się w dochody w sposób zakładający użycie przymusu państwowego

→dochody publiczne:

٭ podatki
٭ opłaty
٭ cła

świadczenia przymusowe

→gospodarka publiczna utrzymuje się z gospodarstw prywatnych

→dochody gospodarki publicznej płyną z przymusowego i jednostronnego okrajania dochodów gospodarstw prywatnych

→ gospodarkę publiczną charakteryzuje nieodpłatne i przymusowe przejmowanie środków od obcych:

właściwości publicznej gospodarki finansowej:

→

٭ państwowa, a nie prywatna własność zasobów finansowych
٭ kategoria zaspokajanych potrzeb – publiczne
٭ przymus państwowy lub nadrzędność pańśtwa
٭ administracyjny, polityczny i parlamentarny, a nie indywidualny proces podejmowania decyzji w sprawach

finansowych

→metoda budżetowa finansowania sektora publicznego:

٭ usługa świadczona przez podmioty sektora publicznego nie jest określana przez zysk, a w trybie politycznej i

administracyjnej procedury bazującej na wspólnych, społecznych celach

→droga parlamentarna, polityczna i administracyjna wydawania decyzji stanowi kryterium odróżnienia publicznej

gospodarki finansowej od gospodarki kształtowanej przez osoby prywatne.

→publiczna gospodarka rynkowa jest procesem stałym, ciągłym, niezbędnym elementem funkcjonowania wspólnoty

państwowej
6. Usługi (dobra) publiczne – finansowane na podstawie dochodów gromadzonych przez państwo.

→warunek istnienia organizacji państwowej,

→podstawa rozwoju cywilizacyjnego

→warunek sprawnego działania jednostek sektora prywatnego – nie będzie realizowany bez usług państwa świadczonych

w dziedzinie: bezpieczeństwa, wymiaru sprawiedliwości, zdrowia, nauki, oświaty, kultury, ubezpieczeń społecznych,
transportu, gospodarki wodnej, ochrony środowiska.
7. Podstawowe funkcje i zadania publicznej gospodarki finansowej:
1.funkcja fiskalna – dostarczenie państwu lub samorządom terytorialnym środków pieniężnych potrzebnych do

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 1

Prawo finansów publicznych – skrypt

wykonywania zadań;
2.funkcja redystrybucyjna – przejmowanie środków od jednych podmiotów i przekazywanie innym; prowadzi do
odpowiedniego kształtowania dochodów i wydatków różnych podmiotów i osób

٭ rozdzielanie i przekazywanie środków pieniężnych – poprzez mechanizm publicznej gospodarki finansowej

- dokonywane pomiędzy różnymi podmiotami i grupami ludności, działami administracji, sektorami

gospodarki i obszarami kraju.
3. funkcja oddziaływania – na stosunki społeczne i gospodarcze – poprzez gromadzenie środków od jednych grup
ludności, obszarów i dziedzin gospodarki i przekazywania ich na rzecz innych

٭ poszczególne dochody (np. podatki), różne rodzaje i kierunki wydatków wpływają na sytuację, możliwości

inwestycyjne i perspektywy rozwoju poszczególnych grup ludności, regionów, sfer działalności państwa i gospodarki;
4.funkcja kontrolna – polega na badaniu, porównywaniu i ocenie procesów gromadzenia dochodów i dokonywania
wydatków pieniężnych przez sektor publicznych

٭ pozwala na ustalenie jak przebiegają zjawiska i operacje finansowe – czy dokonywane są zgodnie z normami

prawnymi

Podmioty prowadzące publiczną gospodarkę finansową:

→państwo przez swoje organy prowadzi gospodarkę finansową:

٭ rząd
٭ ministrowie
٭ organy terenowe

→inne wspólnoty terytorialne – samorządy terytorialne (samorządy gminne, powiatowe, wojewódzkie [regionalne])

→inne podmioty działalności finansowej – sytuują się pomiędzy typowi strukturami sektora publicznego, a jednostkami ze

sfery gospodarki prywatnej:

٭ instytucje ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (ZUS, NFZ, kasa chorych)
٭ samorządy zawodowe (izby lekarskie, izby rolnicze)
٭ związki zawodowe
٭ związki prawodawców
٭ niektóre przedsiębiorstwa publiczne, organizacje pożytku publicznego, fundacje i stowarzyszenia oraz inne

podmioty należące do kategorii podmiotów prowadzących publiczną gospodarkę finansową.

Finanse ubezpieczeń społecznych należą do sfery finansów publicznych – zadania z zakresu finansowania zabezpieczenia społecznego mogą

być finansowane z podatków (budżetu państwa) i przymusowych składek.

1. Decentralizacja administracji publicznej – polega na rozłożeniu zadań i kompetencji pomiędzy administrację
rządową i samorządy terytorialne lub inne instytucje samodzielnie prowadzące działalność w sferze administracji
publicznej

٭ przekazywanie zadań i kompetencji w dół – do wspólnot terytorialnych niższego rzędu – decentralizacja

2. Centralizacja administracji publicznej – przesuwanie zadań i kompetencji w górę – do wyższych szczebli
samorządu i do sfery administracji rządowej
3. Inne formy decentralizacji władzy:

→samorząd zbudowany na innej zasadzie niż miejsce zamieszkania np. samorząd przemysłowy, roliniczy, handlowy,

lekarski, adwokacki

→wyodrębnione prawnie zakłady publiczne np. w sferze ochrony zdrowia; publiczne szkoły wyższe, fundacje,

stowarzyszenia i organizacje pożytku publicznego

→prywatnoprawne formy działalności państwa i samorządu np. spółki akcyjne, Sp.z.o.o.

→przedsiębiorstwa publicznego

4. Koncentracja lub dekoncentracja kompetencji – inne znaczenie niż decentralizacja – odnosi się do pozycji i
znaczenia organów funkcjonujących w ramach danej, jednej administracji

→w ramach administracji rządowej występować mogą organy: centralnego (minister finansów), średniego (izba

skarbowa) i niższego szczebla (organ rządowy pierwszej instancji)

٭ koncentracja administracji rządowej – skupienie kompetencji w ręku centralnych organów administracji
٭ dekoncentracja administracji rządowej – umieszczenie kompetencji także wśród organów rządowych

średniego i najniższego stopnia
5. Stosunki występujące w systemie organizacyjnym administracji rządowej

→stosunki podporządkowania zachodzą pomiędzy tworzącymi ten system organami i instytucjami

→stosunki podległości służbowej, działania według poleceń i wytycznych – nie występują w systemie zdecentralizowanej

administracji (pomiędzy państwem, a samorządami terytorialnymi i innymi odrębnymi prawnie i majątkowo jednostkami
administracji publicznej)

٭ stosunki pomiędzy państwem a samorządem:

–

odpowiedni stosunek nadzorczy

–

badanie czy rozstrzygnięcia podejmowane przez samorząd są zgodne z ustawami

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 2

Prawo finansów publicznych – skrypt

6. Decentralizacja w zakresie finansów – nie jest możliwa bez decentralizacji administracji

→aby przekazać uprawnienia do zdecentralizowanych jednostek administracji – należy je powołać np. utworzyć

samorządy i wojewódzkie, instytucje ubezpieczeń zdrowotnych, organizacje pożytku publicznego – aby umożliwić im
przekazanie uprawnień do gromadzenia, wydatkowania lub innego decydowania o wykorzystaniu środków pieniężnych

→nie odbywa się w próżni organizacyjnej

→odbywa się w systemie ustrojowym, ukształtowanym zgodnie z ideą decentralizacji

7. Majątek publiczny – istnieje w związku z gromadzeniem dochodów i dokonywaniem wydatków, działalnością
państwowych władz, instytucji i urzędów, działalnością państwowych przedsiębiorstw oraz w związku z zaciąganiem i
udzielaniem pożyczek publicznych

→ma podstać: środków pieniężnych, akcji, udziałów, wierzytelności, budynków, dróg publicznych, budowli, nieruchomości

i ruchomości (np. wyposażenie, pojazdy, maszyny księgozbiory).
8. W płaszczyźnie majątkowej państwo działa jako Skarb Państwa.
9. Skarb państwa – osoba prawna reprezentująca państwo w stosunkach majątkowych z osobami fizycznymi i osobami
prawnymi;

→złożona osoba prawna – składa się z wielu jednostek organizacyjnych działających na różnych szczeblach zarządzania

majątkiem państwowym

→organizację Skarbu Państwa i sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa określa ustawa

→reprezentowany przez ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa i ministra właściwego do spraw finansów

publicznych

→minister właściwy do Spraw Skarbu Państwa zajmuje się dotyczącymi gospodarowania mieniem Skarbu Państwa:

٭ komercyzacją i prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych
٭ wykonywanie praw majątkowych Skarbu Państwa
٭ ochrona interesów Skarbu państwa

→Skarb Państwa działa w sferze stosunków majątkowych i finansowych przy pomocy

٭ metod władczych (np. pobieranie podatków i ceł)
٭ wchodząc w stosunki prywatnoprawne (cywilnoprawne) – np. zawierając umowy lub zakładając spółki

→Skarb Państwa posiada władzę:

٭ władza dająca prawo mienia państwowego
٭ władza w zakresie ustalania dochodów (np. podatków) i wydatków państwowych

→w ramach polityki finansowej wykorzystuje się władcze i właścicielskie uprawnienia Skarbu Państwa

→państwowej jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej są jednostkami organizacyjnymi Skarbu

Państwa

٭ występują na różnych szczeblach i wyposażone są w odpowiednie kompetencje finansowe i majątkowe np.

ministerstwa, urzędy, sądu, jednostki państwowe zajmujące się działalnością wojskową, administracyjną i socjalną

→podstawowe kompetencje finansowe i majątkowe skupione są w sferze zadań właściwego ministra do spraw Skarbu

Państwa oraz innych ministrów i wojewodów.
10. Prokuratura Generalna Skarbu Państwa – utworzona w celu ochrony prawnej praw i interesów Skarbu pańśtwa;

→działa na mocy ustawy z 8 lipca 2005r.

→zadania Prokuratury:

٭ zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym, sądami powszechnymi, wojskowymi,

polubownymi, sądami orzekającymi w stosunkach międzynarodowych (zastępstwo procesowe jest obowiązkowe jeżeli
wartość przedmiotu przewyższa wartość 1 mln zł)

٭ wydawanie opinii prawnych – w sprawach ważnych praw i interesów Skarbu Państwa, Prokuratura Generalna na

wniosek podmiotu reprezentującego Skarb Państwa wydaje opinie prawne; opiniuje projekty umów, których stroną jest
lub ma być Skarb Państwa

٭ czynności zastępstwa procesowego przed sądami, trybunałami i innymi organami wykonują radcowie

Prokuratorii Generalnej
11. Działalność baku centralnego – jest składnikiem działalności finansowej państwa w sferze pieniądza – wpływanie
na działalność banków komercyjnych i inne sprawy pieniężno-kredytowe.

٭ zgodnie z art. 227 Konstytucji centralnym bankiem państwa jest – Narodowy Bank Polski

- przysługuje mu:

~wyłączne prawo emisji pieniądza
~ustalanie i realizowanie polityki pieniężnej

- odpowiada za wartość polskiego pieniądza

٭ pieniądzem posługują się jednostki państwowe, samorządy terytorialne, osoby fizyczne i przedsiębiorcy
٭ złoty jest prawnym środkiem płatniczym, umożliwia regulowanie zobowiązań pieniężnych poszczególnych osób

prawnych i fizycznych

٭ sposoby prowadzenia przez NBP polityki pieniężnej dokonywane są sposobami o których mowa w ustawie o

Narodowym Banku Polskim (np. oddziaływanie przy pomocy kredytów, stopy procentowej, rezerw obowiązkowych).

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 3

Prawo finansów publicznych – skrypt

Rozłożenie zadań, wydatków i dochodów pomiędzy państwo, a samorządy terytorialne. Zasada

subsydiarności.

→ kryteria podziału określonych funkcji pomiędzy państwo i jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty,

samorządy regionalne) zmieniają się w związku z rozwojem gospodarczym i cywilizacyjnym, zależą też od historycznych
doświadczeń, kultury politycznej danego kraju, tradycji odnoszącej się do form sprawowania władzy.

→niektóre zadania powinny być realizowane przez jednostki organizacyjne Państwa (np. centralne i terenowe urzędy

państwowe, instytucje rządowe, przedsiębiorstwa państwowe)

→inne zadania przez jednostki danej organizacji danej gminy lub powiatu

→jeszcze inne zadania powinny prowadzić organy, instytucje i przedsiębiorstwa danego regionu

sposoby wykonywania zadań:

→

٭ stanowienie przepisów prawnych
٭ wydawanie decyzji, koncesji, zezwoleń i opinii
٭ tworzenie urzędów
٭ zakładanie i prowadzenie zakładów i przedsiębiorstw
٭ dysponowanie majątkiem
٭ koordynowanie
٭ nadzorowanie
٭ zachęcanie
٭ informowanie

→do wykonywania poszczególnych zadań pociąga za sobą ich finansowanie:

٭ odpowiednie rozłożenie podatków pomiędzy państwo, samorząd terytorialny i inne podmioty publiczno-

prawne jest następstwem podziału zadań pomiędzy te podmioty – czynnik wtórny w stosunku do rozłożenia zadań.

→podział zadań:

٭ zadania szczebla państwowego np. obrona narodowa, stosunki dyplomatyczne, walutowe i cele, wymiar

sprawiedliwości

٭ zadania szczebla gminnego - zadania związane z warunkami egzystencji ludności w miejscu zamieszkania np.

zadania z zakresu transportu miejskiego, dostarczania wody, wywozu śmieci

٭ zadania wyższe niż szczebel gminny – szczebel powiatowy, regionalny np. komunikacja pomiędzy

miejscowościami danego regionu
1. Rozłożenie zadań pomiędzy różne wspólnoty terytorialne (wspólnotę państwową, wspólnoty samorządowe)

→wynikają – z prawnego punktu widzenia – z ustaw i innych przepisów regulujące poszczególne dziedziny działalności

społecznej lub gospodarczej

٭ np. ustawy o systemie oświaty, pomocy społecznej, o gospodarce o nieruchomościami, o ochronie środowiska, o

drogach publicznych, o szkolnictwie wyższym

٭ ustawodawstwo rozdziela obowiązki w zakresie wykonywania zadań na odpowiednie podmioty

- administrację rządową
- samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie

2. Aby państwo, gmina, powiat, region lub inna ustrojowo wyodrębniona wspólnota terytorialna mogły dokonywać
wydatków niezbędne jest uzyskiwanie dochodów w postaci:

٭ podatków
٭ opłat
٭ składek
٭ ceł
٭ dotacji
٭ dochodów z majątku i innych

3. Ustawowo dokonany podział dochodów – konieczny do podziałów podatków pomiędzy państwo i samorząd
terytorialny.
4. Podział dochodów publicznych:

→musi nawiązywać do zadań realizowanych przez te wspólnoty – do kosztów wykonywania tych zadań

→podział dochodów musi łączyć się z rozkładem zadań publicznych i wydatków – jakie te zadania powodują

5. Zgodnie z zasadą subsydiarności zadania publiczne należy powierzyć wspólnocie terytorialnej niższego szczebla,
której jednostki i przedsiębiorstwa powinny wykonywać tyle zadań ile są w stanie wykonywać skutecznie i efektywnie.

٭ takie rozwiązanie zbliża świadczenie usług publicznych do bezpośrednio zainteresowanych
٭ wzmacnia odpowiedzialność polityczną danej wspólnoty terytorialnej za prowadzoną działalność
٭ zadanie powinno być przejmowane przez ten organ terytorialny, który jest w stanie realizować go bardziej

efektywnie pod względem ekonomicznym i politycznym

→zasada subsydiarności ma ogólny charakter, może być generalną wskazówką jak rozkładać zadania pomiędzy wspólnoty

terytorialne działające na różnych szczeblach

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 4

Prawo finansów publicznych – skrypt

Pojęcie i przedmiot prawa finansowego.

1. Gospodarka finansowa państwa - jest regulowana normami prawnymi.
2. Prawo finansowe – zespół norm prawnych regulujących funkcjonowanie finansów publicznych w danym państwie

→regulacje prawne odnoszące się do działalności finansowej organów państwa i samorządu oraz różnych publicznych

instytucji i jednostek organizacyjnych – organy te dokonują różnorodnych wydatków (wypłacają wynagrodzenia dla
urzędników, sędziów i policjantów, kupują towary i usługi, prowadzą działalność inwestycyjną, pobierają podatki i opłaty
od przedsiębiorstw i ludności, emitują papiery wartościowe, zaciągają pożyczki i udzielają ich).

→podmioty sektora finansów publicznych prowadzą codzienną gospodarkę finansową.

→prawo o kompetencjach Państwa i samorządu, państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych w zakresie

działalności finansowej

→ma zapobiegać chaosowi, żywiołowości i niekontrolowanym działaniom w zakresie gospodarki finansowej sektora

publicznego

→ma charakter interdyscyplinarny

3. Prawo finansowe, a inne prawa:

→prawo finansowe łączy się z prawem konstytucyjnym – w dziedzinie budżetu państwa i finansów samorządu

terytorialnego

→prawo finansowe łączy się z prawem administracyjnym – procedury administracyjne i samorządowe, formy działania

administracji, ustrój administracyjny państwa

→prawo finansowe łączy się z prawem cywilnym, handlowym i prawem pracy – na tle funkcjonowania ubezpieczeń

społecznych

→prawo finansowe łączy się z prawem karnym – w związku z funkcjonowanie kodeksu karnego skarbowego

→prawo finansowe łączy się z prawem międzynarodowym, prawem Unii Europejskiej

4. Prawa podległe prawu finansowemu:

→prawo budżetowe – pojęcie, zakres i organizacja budżetu

→prawo podatkowe

→prawo finansowe samorządu terytorialnego

→niektóre elementy:

٭ prawa bankowego,
٭ prawa ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych
٭ prawa działalności przedsiębiorstw publicznych

w takiej części, która zawiera regulacje prawne o publiczno-prawnym charakterze

→regulacje określające zadania i kompetencje banku centralnego – NBP

→ Skarb Państwa, samorządy i inne podmioty publiczne posługują się prywarnoprawnymi formami działalności – zaciągają

kredyty, emitują obligacje

Zakres prawa finansowego, poprzez połączanie go z innymi gałęziami prawa nie jest ostatecznie i jednoznacznie ustalony.
Podstawowymi jego składnikami są:

٭ prawo podatkowe
٭ prawo budżetowe

5. Systematyka prawa finansowego:

→prawo budżetowe:

٭ prawo ustrojowe
٭ prawo o wydatkach budżetowych
٭ prawo o dochodach budżetowych
٭ prawo podatkowe
٭ prawo o opłatach i dopłatach
٭ prawo celne

→prawo o pożytkach publicznych

→prawo finansowe samorządu terytorialnego

→prawo walutowe i dewizowe

→publiczne prawo bankowe

→prawo o gospodarce finansowej podmiotów gospodarczych.

6. W ramach prawa finansowego można wyróżnić płaszczyzny:

٭ ustrojową:

- przepisy ustrojowe powołują organy finansowe i specjalne urzędy zajmujące się gospodarką finansową
- określają pozycję i zadania poszczególnych organów finansowych np. ministra finansów, dyrektorów izb

skarbowych, naczelników urzędów skarbowych)

٭ materialnoprawną:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 5

Prawo finansów publicznych – skrypt

- wprowadzają szczegółowe konstrukcje prawne poszczególnych instytucji i rozwiązań budżetowych,

podatkowych, bankowych, dewizowych z zakresu ubezpieczeń społecznych i gospodarki samorządu terytorialnego

- ukształtowanie odpowiednich uprawnień, obowiązków i form działania

٭ proceduralną:

- umożliwiają funkcjonowanie instytucji prawa materialnego
- bez nich prawo materialne nie może działać
- procedury budżetowe, samorządowe, nadzorcze, kontrolne, podatkowe, celne, bankowe
- procedury określone są w kodeksach, ordynacji podatkowej, przepisach o ustroju jednostek samorządu

terytorialnego, przepisach o działalności sądów administracyjnych, prawie bankowym i innych ustawach.

Ogólne założenia prawa finansowego RP.

1. Prawo finansowe jest odzwierciedleniem ustroju gospodarczego i społecznego państwa, wyrasta w ustroju politycznego
i terytorialnego – jest następstwem zasad przyjętych w przepisach konstytucji i utrwalonych w rzeczywistości społeczno-
prawnej
2. Prawo finansowe w konstytucji:

→art. 2 – Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej

→art. 20 – społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności i działalności gospodarczej, prywatnej oraz solidarności,

dialogu i współpracy partnerów społecznych – podstawa ustroju gospodarczego RP

→art. 21 – RP chroni własność prywatną .

Własność prywatna, wolność działalności gospodarczej i gospodarka rynkowa są podstawami ustroju gospodarczego i
prawa finansowego RP.

→demokratyczne metody, na których opiera się funkcjonowanie państwa mają bezpośredni związek z charakterem prawa

finansowego RP.

→RP zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, partii politycznych, organizacji społeczno-

zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, zrzeszeń, fundacji – art. 11 i 12

→zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swych programach do totalitarnych

metod i praktyk działania faszyzmu i komunizmu – art. 13
3. Prawo finansowe RP:

→funkcjonuje w warunkach wolnej gry sił społecznych i politycznych, szanujących zasady demokratyczne (w tym

mechanizmy wyborów parlamentarnych i samorządowych)

→prawo demokratycznego państwa prawnego

→prawo finansowe określają liczne ustawy:

٭ ustawa o finansach publicznych
٭ ustawa o Narodowym Banku Polskim
٭ ustawa o dochodach i finansach samorządu terytorialnego
٭ ustawy podatkowe
٭ ustawy dotyczące ubezpieczeń, Skarbu Państwa, przedsiębiorstw publicznych, stosunków dewizowych i inne.

→zwykłe ustawodawstwo musi respektować konstytucyjne zasady dotyczące finansów publicznych.

4. Administracje publiczne w RP:

1. administracja rządowa
2. samorząd terytorialny

→wyraz dualizmu administracji publicznej, który jest konsekwencją dualizmu w systemie finansowoprawnym RP

→istnieją wydatki, dochody, budżety i majątek Państwa, a obok wydatki, dochody, budżety i majątek jednostek

samorządu terytorialnego.

Formy prawne działalności finansowej administracji rządowej i samorządu terytorialnego.

1. Formy działania administracji:

→stanowienie przepisów prawa

– wydawanie przepisów powszechnie obowiązujących (np. rozporządzeń wykonawczych do ustawy podatkowej,

uchwał organów stanowiących samorządu wydawanych na podstawie ustawy o podatkach lokalnych lub ustawy o
finansach publicznych)

- wydawanie przepisów wewnętrznie obowiązujących (np. zarządzeń ministra finansów)
- wydawanie aktów kierownictwa wewnętrznego np. instrukcje, wytyczne – zbliżone do aktów wewnętrznie

obowiązujących

- wydawanie szczególnych pod względem formy aktów prawnych – zarządzenia i uchwały stanowione przez

organy NBP, głównie do banków komercyjnych (wydawane są na podstawie upoważnienia ustawowego).

→wydawanie aktów indywidualnych

– wydawanie decyzji administracyjnych (zgodnie z k.p.a lub Ordynacją podatkową)

np. decyzje w sprawie ustalenia zobowiązania podatkowego w sprawie umorzenia zaległości podatkowej, o

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 6

Prawo finansów publicznych – skrypt

zezwoleniu na utworzenie banku komercyjnego

→wydawanie uchwał przez organy samorządowe

- prawna forma działania jednostek samorządu terytorialnego
- wśród uchwał istnieją uchwały wydane na podstawie ustawy

٭ mają normatywny charakter – zawierające przepisy prawa miejscowego

np. uchwała rady gminy w sprawie zezwoleń i stawek podatkowych

- wydawanie uchwał dotyczących indywidualnej, pojedynczej sprawy

np. zezwolenie na sprzedaż gruntu, utworzenie jednostki organizacyjnej, przekształcenia danego podmiotu

w innych

- uchwalanie specyficznej uchwały – uchwały budżetowej

→stosowanie form prawa prywatnego:

- zawieranie i wykonywanie umów cywilnoprawnych
- zakładanie spółek prawa handlowego
- emisja obliacjii

٭ formy przewidziane przez prawo cywilne i handlowego

- Skarb Państwa i jednostki samorządu mogą zawierać umowy, udzielają poręczeń gwarancji, mogą zakładać

spółki, nabywać udziały i akcje w spółkach

٭ działają w formach właściwych dla prawa prywatnego – nie publicznego

→zawieranie porozumień administracyjnych:

- zawieranie porozumień pomiędzy organami samorządu, a organami administracji rządowej których określa się:

٭ źródła finansowania zadań, których dotyczą porozumienia

- zawarcie porozumienia łączy się z przekazaniem zadań i kompetencji pomiędzy organami administracji publicznej

– są publikowane w dziennikach urzędowych

→czynności materialno-techniczne

- do uch prowadzenia organu publiczne są prawnie zobowiązane

np. prowadzenie ewidencji, rejestrów, prowadzenie kont dla ubezpieczonych, przekazywanie składek,

przekazywanie dotacji

- w niektórych przypadkach czynności te wywołują skutki prawne i można je oceniać jako indywidualne akty

administracyjne.

działania określone przepisami

→

np. wystąpienia pokontrolne, udzielanie absolutorium

działania z zakresu nadzoru

→

np. rozstrzygnięcia podejmowane w postępowaniu nadzorczym

orzekanie kar administracyjnych

→

np. orzeczenia komisji orzekających w sprawie naruszenia dyscypliny finansów publicznych

→ decyzje administracyjne i postanowienia

- w sprawach tzw. niepodatkowych należności budżetowych, dotyczące zwrotu środków na finansowanie

programów finansowych z udziałem środków europejskich

→czynności cywilnoprawne

- umowy dotyczące kredytów, pożyczek, obligacji, poręczeń, lokat, zamówień publicznych, dotacji, obsługi

bankowej.

Źródła prawa finansowego.

→Konstytucja RP

→ustawy:

- ustawa o finansach publicznych
- ustawa o dochodach samorządu
- ustawy podatkowego
- ustawy dotyczące działalności banków i NBP,
- ustawy o finansach ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych
- ustawa o prawie dewizowym
- ustawy dotyczące przedsiębiorstw publicznych i inne

→ratyfikowane umowy międzynarodowe

- z zakresu spraw celnych i podatkowych

→akty normatywne powszechnie obowiązujące”

- wykonawcze w stosunku do ustaw:

٭ rozporządzenia Rady Ministrów i ministrów (zwłaszcza ministra właściwego do spraw finansów

publicznych)

→akty prawa miejscowego

- uchwały rady gminy, powiatu

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 7

Prawo finansów publicznych – skrypt

Są to akty prawa powszechnie obowiązującego – obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi
wydającemu te akty

→zarządzenia i inne przepisy wewnętrzne wydawane przez Ministra Finansów, Prezesa NBP lub inne organy upoważnione

do wydawania tych przepisów

- przepisy wewnętrznie obowiązujące – wiążą tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te

akty – odgrywa to dużą rolę w zakresie prawa finansowego
1. Obowiązki organów stosujących prawo finansowe:

→ustalenie jakie przepisy obowiązują dla danego przypadku

→zastosowanie ich we właściwej prawnej formie działania

→interpretacja przepisów budzi z reguły liczne wątpliwości i spory – związane z dużą liczbą regulacji i częstymi zmianami

przepisów
2. Metoda interpretacji prawa finansowego – wykładnia językowa.
3. Dziedziny prawa finansowego:

1. prawo budżetowego

- źródłem – ustawa o finansach publicznych z 27 sierpnia 2009r.:

٭ reguluje gospodarkę budżetową państwa i gospodarkę budżetową gmin

- źródłem prawa budżetowego jest również coroczna ustawa budżetowa
- reguluje formy działalności finansowej organów i jednostek organizacyjnych, zagadnienia zakresu i trybu

wydatkowania środków, sposób osiągania niektórych dochodów (np. dotacji, środków europejskich)

- określa finansowe uprawnienia, możliwości i granice działalności państwa i samorządu terytorialnego

2. prawo podatkowe:

- ogólne ustawy podatkowe (odnoszące się do wszystkich podatków)
- szczególne ustawy podatkowe (wprowadza poszczególne podarki do obowiązującego porządku

prawnego)
4. Naruszenie prawa finansowego:

- za naruszenia prawa finansowego stosowane są sankcje prawne
- odpowiedzialność prana za naruszenia obowiązków i zadań finansowych przewidziane są w wielu ustawach:

ustawie o finansach publicznych, prawie bankowym, ustawie o NBP, ustawach podatkowych, ustawie o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji, w ustawach regionalnych izb obrachunkowy, ustawach o ustroju samorządów
terytorialnych.
Ustawy te konstruują specyficzne rodzaje i formy odpowiedzialności o charakterze administracyjnym, nadzorczym,
związanym z egzekucją administracyjną i inne.

Polityka finansowa.

→istotą polityki jest ustalanie celów (zdań) państwa oraz środków ich realizacji – jej częścią jest polityka finansowa

→ wyrazem polityki są:

- programy
- deklaracje
- inne oświadczenia formułujące cele, zamierzenia i środki ich realizacji

1. Publiczna polityka finansowa:

→prowadzona przez:

٭ państwo
٭ bank centralny
٭ jednostki samorządu terytorialnego
٭ inne zdecentralizowane jednostki sektora finansów publicznych

→pole swobody ruchów:

٭ możliwość wyboru celów – jakie w publicznej działalności finansowej mogą być ogarnięte
٭ możliwość wyboru środków, przy pomocy których należy dożyć do wyznaczonych celów

polityka finansowa

→

– dokonywanie wyborów celów i środków w sferze działalności finansowej

środki

→

polityki finansowej – sposoby przy pomocy, których osiąga się cel

→polityka finansowa przejawia się w:

–

stanowieniu i stosowaniu odpowiednich norm prawa finansowego

→działalność finansowa

- pobieranie dochodów i wykonywanie wydatków oddziałuje a rzeczywistość społeczną i gospodarczą, wpływa na

poziom dochodów, majątków, rozwój gospodarczy, wymianę z zagranicą (np. cła obronne), tworzenie miejsc pracy
2. Cele polityki finansowej:

→cele krótkookresowe i długookresowe

→cele ogólne i lokalne

→cele których treścią jest zmiana istniejącego staniu rzeczy lub jego utrzymanie

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 8

Prawo finansów publicznych – skrypt

→cele określone odpowiednio do funkcji państwa np. cele gospodarcze, społeczne, kulturalne, obronne.

3. Trzy podstawowe środki działania w polityce finansowej:

→stanowienie prawa

→ustalanie planów

→praktyczna realizacja prawa i planów

4. Polityka finansowa z ekonomicznego punktu widzenia:

→stabilizacja gospodarki

→alokacja czynników produkcji

→redystrybucja dochodów pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi

5. Polityka budżetowa – polega na ustalaniu i kształtowaniu dochodów i wydatków budżetowych w celu realizacji
zadań stojących przed państwem.

→instrumenty polityki budżetowej

٭ instrumenty dotyczące podatków pośrednich i bezpośrednich (stawiki podatkowe, ulgi podatkowe, preferencje

podatkowe;

٭ inne instrumenty z zakresu wydatków (dotacje na zadania bieżące, dotacje inwestycyjne, wydatki gospodarcze,

wydatki socjalne

٭ pośrednie instrumenty polityki budżetowej (finansowanie różnic stóp oprocentowania kredytów,

dokapitalizowanie banków, udzielanie poręczeń i gwarancji

Instrumenty finansowe służące rozwojowi gospodarczemu, wynikające z regulacji finansowych można podzielić na:

- znajdujące się w rękach rządu
- znajdujące się w rękach jednostek samorządu terytorialnego

Instrumentami finansowymi dysponuje również bank centralny, banki publiczne i przedsiębiorstwa publiczne.
Instrumenty rządowe i samorządowe dzielimy na:

→instrumenty dotyczące podatków, opłat, subwencji, dotacji i innych dochodów

→instrumenty dotyczące wydatków państwowych i samorządowych, długu publicznego i finansowania deficytu.

Niefinansowe instrumenty rozwoju związane są z planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym, prawem o
nieruchomościach, prawem o zamówieniach publicznych, prawem o drogach publicznych, o systemie oświaty, kultury,
sportu, turystyki, rolnictwa, ochrony środowiska

Nauki finansowe.

→system sądów o pewnej treści zbudowany logicznie

1. Przedmiot nauki o finansach publicznych:

→publiczna gospodarka finansowa – różnorodne zjawiska gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków przez

państwo, samorządy i inne podmioty publiczne;

→przedmiotem badań nauki o finansach publicznych:

٭ wydatki i dochody publicznego
٭ budżet
٭ organizacja administracji finansowej
٭ rachunkowość i kontrola
٭ organizacja poszczególnych instytucji, służących do osiągnięcia dochodów lub dokonania wydatków

→całokształt stosunków finansowych jako określonych stosunków społecznych

→tłumaczy istotę stosunków finansowych, charakter poszczególnych elementów

→wykrywa występujące w stosunkach finansowych prawidłowości i powiązania

→formułuje zasady funkcjonowania stosunków finansowych,

→bada przyczyny i skutki poszczególnych zjawisk finansowych

2. Nauki finansowe:

→nauki opisowe – przedstawiają mechanizmy i procesy gospodarki finansowej państwa

٭ przedstawiają poszczególne instytucje finansowe i ich cechę

→nauki historyczne – historia skarbowości

→teoretyczne nauki finansowe

→nauka prawa finansowego

→nauka o polityce finansowej

3. Teoria nauki finansowej tworzona jest:

1) metodami indukcji – podstawę dla tej metody stanowią nauki opisowe, statyczne i historyczne
2) metodami dedukcji

4. Nauka prawa finansowego – zawiera sądy dogmatyczne

c

→ zerpią swoją treść z woli ustawodawcy

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 9

Prawo finansów publicznych – skrypt

→opierają się na obowiązujących normach prawnych

5. Nauka prawa finansowego (skarbowego) – musi opierać się w swoich sądach na pozytywnych systemach prawa
finansowego (skarbowego).
Zadania nauki prawa finansowego (skarbowego)

٭ systematyczny wykład norm prawnofinansowych obowiązujących w danym miejscu i czasie

→wyjaśnia obowiązujące normy finansowo-prawne w drodze interpretacji

→daje szczegółowe sformułowania wynikające z aktów normatywnych

→wypełnia luki na podstawie odpowiedniego rozumowania

→wyławia ewentualne sprzeczności pomiędzy aktami normatywnymi i wskazuje drogi ich usunięcia

→ujawnia powiązania, sprzeczności i zbieżności z innymi gałęziami prawa pozytywnego

→bada normy prawne regulujące finanse publicznego

→jak powinny funkcjonować finanse publiczne oparte na danych normach

→zajmuje się ujęciem i rozwiązaniem określonego zespołu problemów społecznych i gospodarczych

→badanie problemów społecznych i gospodarczych objętych prawną regulacją

6. Nauka finansów publicznych:

→bada jak finanse publiczne funkcjonują w rzeczywistości

7. Stan regulacji finansowych – funkcja wielu czynników m.in. celów, które zdaniem ustawodawców wymagają
uregulowania.
8. Zagadnienie legislacji – jest to problem prawny jak również sprawa rozpoznania potrzeb i warunków społecznych
oraz przyjęcia odpowiedniej polityki państwowej

→przełożenie zamierzeń rządu w przepisy prawne wymaga:

٭ precyzyjnego ujęcia kompetencji danych organów, uprawnień osób fizycznych lub prawnych,
٭ wprowadzenia procedur właściwych dla danych celów

→projektowane regulacje muszą być spójne z innymi ustawami i regulacjami

ROZDZIAŁ II

PRAWO BUDŻETOWE PAŃSTWA

Budżet państwa i zasady budżetowe

1. Historia budżetu

→wykształcił się w okresie rewolucji francuskiej i innych rewolucji demokratycznych jako efekt walki parlamentu o

uprawnienia w zakresie ustalania dochodów i wydatków państwa.

→w ustroju demokratyczno-parlamentarnym prawo zatwierdzania budżetu przez parlament – zapewnia

parlamentowi wpływ na politykę rządu i daje podstawę do kontroli.

Budżet:

→musi być zatwierdzany przez parlament

→powinien być aktem władzy przedstawicielskiej

Budżet – akt przewidujący i zatwierdzający wszystkie roczne dochody i wydatki państwa

→jest upoważnieniem dla dokonywania wydatków i pobierania dochodów

→zatwierdzanie i upoważnianie do dokonywania wydatków i poboru podatków jest dokonywane w formie ustawy.

Budżet państwa – wg Komisji złożone z delegatów NIK i Ministerstwa Skarbu w Warszawie z 1925/26

ustawa państwowa, upoważniająca rząd do dokonywania wydatków i pobierania dochodów wedle zatwierdzonego spisu

→

w rocznym czasie.

Budżet przewiduje i zatwierdza dochody państwa – stwarza normy wiążące administrację przy jego

wykonywaniu.

T. Gordyński – dochody i wydatki budżetu muszą być ujęte w całość wyrażającą się równowagą budżetową

٭ budżet, który nie wykazuje równowagi budżetowej nie jest budżetem, a wyrazem „tendencji do stworzenia

budżetu” - pożyczki zaciągane przez państwo nie zalicza się do dochodów państwa.
2. Plan finansowy:

→przedstawia dochody i wydatki państwa

→nie zatwierdzany przez parlament

→nie jest budżetem

3. Budżet - powinien być skonstruowany, uchwalany i wykonywany zgodnie z zasadami budżetowymi.
4. Zasady budżetowe:

→można je traktować jak trwałe właściwości budżetu, związane z jego istotą lub jako postulaty nauki skierowane pod

adresem budżetu

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 10

Prawo finansów publicznych – skrypt

→wiążą się z filozofią budżetu państwowego

→katalog zasad budżetowych jest katalogiem otwartym

→mogą mieć charakter normatywny – mogą być ujęte w systemie przepisów prawnych

→są trwałym elementem nauki prawa finansowego – niektóre wprowadzone z obowiązujących regulacji prawnych –

zwłaszcza z przepisów dotyczących budżetu i finansów publicznych

1) zasada zupełności – wymaga by budżet obejmował wszystkie dochody i wydatki państwa

٭ parlament uchwalając budżet powinien decydować o wszystkich dochodach i wydatkach państwa
٭ racjonalne prowadzenie publicznej gospodarczej
٭ problem zupełności budżetu – sprawa konsolidacji finansów publicznych – koncepcja ograniczania i

likwidacji funduszy celowych, opartych na środkach publicznych – pozbawienie osobowości prawnej poszczególnych
funduszów celowych i włączenie ich do ustawy budżetowej zakaz tworzenia fundacji ze środków publicznych

2) zasada równowagi – postulat zachowania odpowiedniego stosunku pomiędzy dochodami a wydatkami

budżetowymi

٭ wydatki nie powinny przekraczać dochodów
٭ jeżeli wydatki są wyższe od dochodów – deficyt budżetowe i zadłużenie publicznego
٭ równowaga finansowa wskazuje możliwości finansowe państwa i granice finansowe, których nie należy

przekraczać

٭ wydatki należy dostosować do możliwości dochodowych
٭ problem równowagi budżetowej – kwestia sposobu obliczania i ustalania deficytu budżetowego –

dwoistość pojęć: deficyt budżetowy i deficyt sektora finansów publicznych

- deficyt budżetowy – wielkość drugorzędna w stosunku do deficytu sektora finansów

publicznych, jest częścią deficytu sektora publicznego

3) zasada jedności budżetu – zbliżona do zasady zupełności

٭ powinien występować jeden budżet – ma stanowić jedną całość organizacyjno-prawną
٭ budżet powinien być ujęty w jednym akcie prawnym
٭ nie należy wprowadzać żadnych budżetów dodatkowych i uzupełniających
٭ w świetle obowiązujących przepisów budżet jest podstawą gospodarki finansowej państwa
٭ polska ustawa budżetowa jest rozbudowanym aktem – jest ustawą finansową
٭ załącznikami do ustawy budżetowej są: plany finansowe państwowych funduszy celowych, agencji

wykonawczych i niektórych innych podmiotów państwowych

4) zasada szczegółowości budżetu – budżet musi być szczegółowy, podzielony i uporządkowany w szereg

pozycji wydatkowych i dochodowych

٭ ma znaczenie ekonomiczne – wskazuje treść ekonomiczną budżetu
٭ ma znaczenie polityczne – budżet ustanawia organ przedstawicielski
٭ zobowiązuje wykonawców budżetu do realizacji postanowień budżetowych w ustalonej przez ten organ

szczegółowości

٭ szczegółowo określone w ustawie budżetowej dochody i wydatki (oraz kryjące się za nimi zadania)

wyznaczone są w ostateczności przez parlament – nie przez organy i jednostki rządowe

٭ zasada szczegółowości wynika z przepisów ustawy o finansach publicznych dotyczących treści i

szczegółowości budżetowej, klasyfikacji budżetowej tj. podziałów dochodów i wydatków według części, działów,
rozdziałów i paragrafów.

5) zasada specjalizacji budżetu – wydatki budżetowe powinny być przeznaczone na szczegółowo określone

cele.

٭ przestrzeganie tej zasady powoduje, że wykonawcy budżetu są prawnie zobowiązani do ściśle

określonego działania i do realizacji ustalonych w budżecie celów

٭ zasada wyrażona w ustawie o finansach publicznych wg której „dokonywanie wydatków następuje w

granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i z godnie z
planowanym przeznaczenia, w sposób celowy i oszczędny”

6) zasada jawności budżetu i finansów publicznych – musi być respektowana w przepisach prawnych

٭ gospodarka finansowa państwa jest jawna – wymóg ten jest spełniany w szczególności przez: jawność

debaty budżetowej i debaty nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa, opublikowanie ustawy budżetowej oraz
sprawozdań z wykonania budżetu, przedstawienie wykazu kwot dotacji udzielanych z budżetu, ogłaszanie danych
dotyczących długu publicznego

7) zasada uprzedniości budżetu – budżet powinien być uchwalany do końca roku poprzedzającego rok

budżetowy.

٭ zasada ta nie jest formułowana kategorycznie
٭ przewidziane są wyjątki od tej zasady
٭ rozwinięte są przepisy o terminach uchwalania budżetu i jak należy rozwiązać problem, gdy parlament

nie uchwali budżetu przed końcem roku

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 11

Prawo finansów publicznych – skrypt

8) zasada rocznego okresu budżetowego

٭ wynika z regulacji wg której budżet jest uchwalany na rok kalendarzowy
٭ zasada ta jest wyrażona w ustawie o finansach publicznych
٭ kwoty niewykorzystane w ciągu roku budżetowego wygasają z upływem roku budżetowego
٭ można również uchwalać wieloletnie plany finansowe – w zakresie realizacji programów i zadań

inwestycyjnych

Charakter prawny ustawy budżetowej.

→problematyka budżetu państwowego jest ujęta w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997r. w przepisach:

٭ art.146
٭ art. 190
٭ art. 204
٭ art. 216-226
٭ pozostałe przepisy konstytucji

→ustawy budżetowe i ustawy wprowadzające różnorodne rozwiązania budżetowe nie są oddzielone od porządku

prawnego ustanowionego w konstytucji

budżet państwa

→

- jest aktem prawnym mającym charakter normatywny.

art. 219 ust. 1 Konstytucji

→

– Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej

٭ ustawowa forma budżetu państwa sprawia, że do stanowienia ustawy budżetowej mają odpowiednie

zastosowanie przepisy konstytucyjne dot. inicjatywy ustawodawczej, kompetencji Sejmu, Senatu i Prezydenta w procesie
ustawodawczym – uprawnienia rządu, zadań Najwyższej Izby Kontroli

٭ z przepisu wynika, że budżet państwa to akt prany stanowiony przez Sejm w formie ustawy budżetowej – jego

przedmiotem są dochody i wydatki państwa ustalane na rok

→ustawa budżetowa jest stanowiona w trybie właściwym dla stanowienia ustawy, ma swoje odmienności (np. wyłączność

inicjatywy ustawodawczej RM, specjalne terminy przedłożenia projektu ustawy sejmowi i dotyczące długości prac Sejmu,
uprawnienia Prezydenta przewidziane w art. 225, specjalna procedura oceny wykonania ustawy, połączona z udzielaniem
absolutorium)

→TK może badać treść ustawy pod kątem jej zgodności z Konstytucją

→TS może badać odpowiedzialność konstytucyjną określonych podmiotów naruszających ustawę budżetową

art. 219 ust.3 Konstytucji

→

– ustawa o prowizorium budżetowym:

٭ może być uchwalone na okres krótszy niż rok
٭ ustanawia budżet prowizoryczny, ograniczony do określonego okresu (np. do pierwszego kwartału roku

budżetowego)

٭ zawiera jedynie niezbędne dla funkcjonowania państwa ustalenia dotyczące dochodów i wydatków
٭ traci moc z chwilą wejścia w życie zwykłej (rocznej) ustawy budżetowej
٭ przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu o prowizorium

budżetowym
1. Charakter prawny budżetu państwa:

→różnorodność rozumienia ustawy budżetowej:

1) akt normatywny – zawiera ogólne normy skierowane do podmiotów prawa
2) akt indywidualny – rozbudowany, zbiorczy akt administracyjny
3) akt zarządzenia finansowego
4) „akt warunek” - zezwala na realizację wydatków i dochodów

Przy ocenie kierunków należy wziąć pod uwagę:

٭ kto jest adresatem u wykonawcą ustawy budżetowej – czy jest to jeden adresat (np. RM), czy jest ich wielu;
٭ jaki jest stosunek zachodzący pomiędzy poszczególnymi adresatami;
٭ w jaki sposób, jakimi środkami prawnymi wspomniani adresaci powinni wykonywać ustawę budżetową
٭ czy wykonując ustawę budżetową mają swobodę wykonawczą, czy mechanicznie obracają ustalonymi kwotami
٭ jakie sankcje prawne są stosowane za naruszenie postanowień ustawy budżetowej

TK w orzeczeniu z 8 listopada 2004 r. wywodzi, że - w polskim systemie źródeł prawa wszystkie ustawy mają tę samą
rangę prawną i dlatego nie ma podstaw, by w ustawie budżetowej przypisywać szczególną pozycję.
2. Stosunek budżetu państwa do ustawy budżetowej:

→budżet jako instytucja prawna jest wyrażona w ustawie budżetowej

→nie ma budżetu, gdy nie ma ustawy

→ustawa budżetowa obejmuje:

٭ ustalenia prawne dotyczące dochodów i wydatków
٭ inne elementy

→ustalenia budżetowe są składnikiem ustawy budżetowej

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 12

Prawo finansów publicznych – skrypt

→budżet państwa jest załącznikiem do ustawy budżetowej, jednak ustalenia budżetowej (dochody i wydatki) określone

są również w części ustawy budżetowej – art.1

TK w orzeczeniu z 8 listopada 1994r.- budżet państwa jest integralną częścią ustawy budżetowej, który nie utożsamia
pojęć: ustawa budżetowa i budżet państwa.
Orzeczenie z 13 listopada 1996r. - każde postanowienie zawarte w ustawie budżetowej jak i stanowiących integralną jej
część załącznikach może podlegać kontroli TK.

→ustawa budżetowa ma swoją odrębną materię regulacji

zdaniem TK sprzeczne z zasadą odrębności materii budżetowej jest włączanie do niej norm kształtujących

sytuację prawną jednostki – zwłaszcza służących do nakładania na obywateli i inne podmioty ciężarów finansowych

→ustawa budżetowa nie może zawierać przepisów zmieniających inne ustawy

→regulacja ustawy budżetowej jest wiążąca dla rządu i musi być bezwzględnie stosowana przez Sejm i Senat przy

kształtowaniu treści i zakresu ustawy budżetowej
3. Ustawa budżetowa:

→nie wprowadza podatków, opłat i innych dochodów do obowiązującego porządku prawego

→nie określa szczegółowych konstrukcji prawnych w zakresie składników i wysokości wynagrodzeń urzędników

państwowych, ani zasad ustalania zasiłków czy stypendium

→poszczególne kompetencje, rodzaje i formy wydatków określają inne ustawy

→ustawa budżetowa wpływa na inne ustawy kreując finansowe możliwości ich realizacji

→ uruchamia zadania i kompetencje poszczególnych organów przewidziane w ustawach szczególnych

→wpływa na możliwość stosowania odpowiednich ustaw w zakresie takim jakim zostały rozpoznane problemy i potrzeby

przez administrację, ekspertów, polityków i ustawodawców oraz przyjęte przez nich za niezbędne do sfinansowania w
roku budżetowymi
4. Wydatki budżetowe:

→powinny mieć podstawę prawną,

→powinny mieć tytuł prawny do wprowadzenia wydatku budżetowego w ramy ustawy budżetowej

→podstawa prawna wydatku ustalonego w ustawie budżetowej winna być wyznaczona w ustawie szczególnej

→wydatki budżetowe stanowią nieprzekraczalny limit – przekroczenie jest oceniane jako naruszenie dyscypliny finansów

publicznych skutkujące odpowiednimi sankcjami.
5. Dochody ujęte w ustawie budżetowej:

→ stanowią prognozę ich wielkości

→nie mają charakteru limitów, nieprzekraczalnych granic

→ wykonawcy budżetu są odpowiedzialni za osiągnięcie poziomu przyjętych w ustawie dochodów – powinni użyć

wszelkich dopuszczalnych prawie działań do osiągnięcia określonego celu

→ustalone dochody nie są podstawą prawną indywidualnych decyzji związanych z gromadzeniem tych dochodów

→budżetowe ustalenie o dochodach są dyrektywą polityczno-prawną dla wykonawców strony dochodowej budżetu

→sankcje za niewykonanie dyrektywy wiążemy z badaniem sprawozdania z wykonania budżetu państwa i instytucją

absolutorium za wykonanie budżetu

Państwowe jednostki sektora finansów publicznych.

Uwagi ogólne.

→jednostka organizacyjna sektora finansów publicznych (np. urząd państwowy, sąd, jednostka organizacyjna wojska,

kultury, opieki zdrowotnej) może mieć różną formę organizacyjno-prawną:

٭ prywatno-prawne np. spółko akcyjne
٭ jednostki budżetowego
٭ zakłady budżetowego
٭ fundusze celowe

→państwowe jednostki i zakłady budżetowe nie mają osobowości prawnej są elementem organizacyjnym i składnikiem

Skarbu Państwa

→formę organizacyjną i finansową jaką powinna lub może mieć dana publiczna jednostka organizacyjna wynika z

przepisów regulujących określoną dziedzinę stosunków społecznych

→podstawowe regulacje stanowiące o gospodarce budżetowej jednostek, zakładów budżetowych i funduszów celowych

zawarte są w:

٭ przepisach ustawy o finansach publicznych
٭ rozporządzeniach wykonawczych do ustawy o finansach publicznych
٭ odpowiednich przepisach (uchwałach, statutach, regulaminach)

stanowionych przez organy i instytucji państwowych.
1. Prawie wyodrębnione formy organizacyjne gospodarki finansowej w stosunku do Skarbu Państwa:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 13

Prawo finansów publicznych – skrypt

→ osoby prawne: uczelnie publiczne, samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, państwowe instytucje kultury

→tworzone na podstawie odrębnych ustaw

2. Ogólne elementy organizacji sektora finansów publicznych dla podmiotów państwowych i samorządu
terytorialnego:

→ wprowadza państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne sektora publicznego

→ niektóre formy organizacyjne występować mogą tylko w sektorze państwowym (np. państwowe fundusze celowe,

agencje wykonawcze);

→niektóre mogą występować tylko w samorządach (np. samorządowe zakłady budżetowe)

3. Gminy, powiaty, województwa (jednostki samorządu terytorialnego) są składnikami sektora finansów publicznych.
4. Sektor finansów publicznych:

→organy władzy publicznej

→organy administracji rządowej

→organy kontroli państwowej i ochrony prawa

→sądy i trybunały

٭ z ich pracą powiązane jest działanie odpowiednich jednostek administracyjnych i biurowych (np. kancelarie

sejmu i senatu) – finansowane z budżetu państwa.

→jednostki budżetowe (państwowe i samorządowe)

→państwowe fundusze celowe

→agencje wykonawcze

→ uczelnie publiczne

→samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej

→państwowe lub samorządowe instytucje kultury

→państwowe instytucje filmowe

→samorządowe zakłady budżetowe

→ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze

→NFZ

→Polska Akademia Nauki i tworzone przez nią jednostki organizacyjnej

→inne państwowe i samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań

publicznych.
5. Jednostki nienależące do sektora finansów publicznych:

→ przedsiębiorstwa państwowe

→ jednostki badawczo rozwojowe

→ banki państwowe i spółki prawa handlowego (np. jednoosobowe spółki Skarbu Państwa)

Jednostki budżetowe.

1. Podstawowymi jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych, które
pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu państwowego, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek
dochodów budżetu państwa
2. Jednostki budżetowe:

→ sądy

→ jednostki wojskowe

→urzędy państwowe

→ jednostki organizacyjne prokuratury, policji, ośrodki pomocy społecznej

→ jednostki budżetowe nie prowadzą działalności gospodarczej – nie sprzedają usług publicznych

→ pobierane dochody z działalności jednostek budżetowych odprowadzane są na odpowiedni rachunek bankowy budżetu

państwa.

→dochody jednostek budżetowych są dochodami budżetu państwa

→wydatki jednostek budżetowych są wydatkami budżetu państwa przekazanymi do dyspozycji jednostki budżetowej –

odprowadzoną z ogólnego rachunki bankowego budżetu państwa na rachunek bankowy danej jednostki

→dokonując zakupy jednostki budżetowe państwa zachowują się jak inne podmioty kupujące na rynku towary, usługi,

dostawy, roboty według cel ustalanych przez różnych sprzedawców – z uwzględnieniem ograniczeń przewidzianych w
przepisach o zamówieniach publicznych

→jednostki mogą dokonywać wydatków w wysokości określonej dla nich w budżecie i planie finansowym. (wydatkowanie

większej sumy, niż przewidziana jest naruszeniem dyscypliny finansów publicznych)

→podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków (plan finansowy) – musi być

zbieżny z ustaleniami ustawy budżetowej

→jednostki budżetowej są tworzone, łączone, przekształcane i likwidowane przez ministrów, kierowników urzędów

centralnych i wojewodów i inne jednostki

→jednostka budżetowa powinna mieć statut – określenie nazwy, siedziby i przedmiotu działalności, jest wyposażona w

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 14

Prawo finansów publicznych – skrypt

mienie przekazane jej w zarząd

Państwowe fundusze celowe.

→o państwowych funduszach celowych stanowi ustawa o finansach publicznych i inne ustawy

→mogą być powołane tylko w drodze ustawy

→przychody funduszy pochodzą z środków publicznych (np. opłatki, podatki, składki, dochody z mienia i inne)

→jakimi funduszami dysponuje dany fundusz celowy wynika z ustawy, która go powołała

→wydatki funduszów celowych przeznaczone są na realizację wyodrębnionych zadań państwa

٭ wyodrębnienie zadań – wydzielenie dochodów i wydatków z budżetu ogólnego, zastosowanie funduszowego

mechanizmu finansowania.
Status prawny funduszu celowego – określa ustawa, która go powołała.

→zgodnie z ustawą o finansach publicznych z 2009r.:

٭ fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej
٭ stanowi wyodrębniony rachunek bankowy – którym dysponuje organ wskazany w ustawie tworzącej fundusz
٭ niektóre fundusze celowe mogą działać jako osoby prawne – podmioty prawne wyodrębnione w stosunku do

Skarbu państwa – mają własne organy i cele

np. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

→ fundusz celowy ma określone ustawą przychody i wydatki (koszty)

→fundusze celowe (zwłaszcza działające jako wyodrębniony rachunek bankowy) nie są niezależne od budżetu instytucją

→fundusze celowe są elementami ustawy budżetowej

Państwowe fundusze celowe:
٭ Fundusz Pracy
٭ Fundusz rozwoju Kultury Fizycznej
٭ Krajowy Fundusz Drogowy
٭ Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych
٭ Fundusz Reprywatyzacji
٭ Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców
٭ Fundusz Pomocy Postpenitencjarnej
٭ Fundusz Skarbu Państwa
٭ Fundusz Nauki i Technologii Polskiej
٭ Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych
٭ Krajowy Fundusz Mieszkaniowy
٭ Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
٭ Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
٭ Fundusz Wsparcia Policji
Wydatki funduszu celowego:

→ mogą być dokonywane w ramach posiadanych środków finansowych obejmujących bieżące przychody funduszu – w

tym dotacje z budżetu państwa i pozostałości środków z okresów poprzednich

→środki funduszu celowego mogą być wykorzystywane po zakończeniu roku budżetowego – przechodzą (jako

pozostałości) na rok następny i mogą być wydatkowane w kolejnym roku.

→konstrukcja prawna, mechanizm działania, przychody, zadania funduszu celowego określają ustawy tworzące

funduszach

→fundusze celowe są naruszeniem zasady zupełności budżetu

Państwowe agencje wykonawcze, uczelnie publiczne, instytucje kultury, publiczne zakłady opieki

zdrowotnej.

1. Agencje wykonawcze – państwowe osoby prawne powołane do życia na podstawie odrębnych ustaw, w celu
realizacji zadań państwa.

→kształt organizacyjno-prawny,pozycja, cele działania, przychody i wydatki określone są w ustawach tworzących te

podmioty

→kontrola parlamentu nad pomiotami obracającymi publicznymi środkami jest ograniczona

→agencje wykonawcze to:

٭ Agencja Rynku Rolnego
٭ Agencja Nieruchomości Rolnych
٭ Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
٭ Agencja Mienia Wojskowego
٭ Wojskowa Agencja Mieszkaniowa
٭ Agencja Rezerw Materiałowych

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 15

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości
٭ Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

→działalność agencji wykonawczych oparta jest na środkach publicznych w tym w przychodach pochodzących z własnej

działalności i dotacji z budżetu państwa
2. Uczelnie publiczne:

→jej status finansowy określa ustawa z 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym

→osoby prawne należące do sektora finansów publicznych

→są finansowane z dotacji z budżetu państwa, z opłat za usługi edukacyjne, z opłat za usługi badawcze i specjalistyczne,

z działalności gospodarczej i inne
3. Organy prowadzące działalność kulturalną:

→ zasady gospodarki finansowej osób prawnych tworzonych przez państwo lub samorząd prowadzących działalność

kulturalną (np. teatrów, oper, filharmonii, orkiestr, bibliotek, muzeów, domów kultury - instytucji kultury określa ustawa z
25 października 1991r. O organizowaniu i prowadzeniu działalności kurturalnej

→przychody instytucji kultury są wpływy z działalności, dotacje z budżetu, darowizny, inne wpływy.

4. Zakłady opieki zdrowotnej:

→ ustawa z 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej stanowi, że:

٭ gospodarka finansowa zakładów opieki zdrowotnej może być prowadzona w formie samodzielnego zakładu

tworzonego przez:

- państwo lub samorząd

~posiadający osobowość prawną

→przychodami samodzielnego zakładu opieki są:

٭ wpływy z kontraktów zawieranych z NFZ
٭ dotacje z budżetów
٭ wpływy za odpłatne świadczenie usług medycznych i inne

5.Fundacje:

→podstawą prawną jest ustawa z 6 sierpnia 1984r. o fundacjach

→fundacja może być ustanowiona do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznym

→nie można tworzyć fundacji na podstawie ustawy o fundacjach z środków publicznych

→cele społeczne i gospodarcze realizowane przez państwo powinny być realizowane głównie przez budżet i związane z

nimi budżetowe formy organizacyjne np. jednostki budżetowego

→państwo może tworzyć fundacje na podstawie odrębnych ustaw – nie w trybie ustawy o fundacjach

6. Instytucja gospodarki finansowej:

→może być tworzona przez ministrów lub inne władze państwowe (np. kancelarię sejmu)

→ma realizować zadania publiczne

→odpłatnie wykonuje zadania i pokrywa koszty swojego działania z uzyskiwanych przychodów własnych

→instytucja gospodarki finansowej uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego

→działalność instytucji może przynosić zyski

→może za niektóre działania otrzymać dotacje budżetu państwa

→pojawienie się tej instytucji jest następstwem likwidacji gospodarstw pomocniczych działających przy państwowych

jednostkach budżetowych.

Inne formy organizacyjne.

1. Zakłady budżetowe – jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych

→wykonują płatnie wyodrębnione zadania

→koszty swojej działalności pokrywają z dochodów własnych

→wykonuje działalność odpłatną, podejmowaną do realizacji zadań publicznych

→do zakładów budżetowych należały:

٭ centralny ośrodek sportu
٭ przedszkola

→nie posiadają osobowości prawnej

→mienie państwowych zakładów budżetowych jest własnością Skarbu Państwa

→zakłady budżetowe powinny sprzedawać wytwarzane usługi (np. sportowe, socjalne) tak, by na podstawie

uzyskiwanych wpływów pokryć koszty działalności zakładu

→mogą być dotowane z budżetu państwa – zwłaszcza gdy odpłatność za świadczone usługi jest częściowa

→zakłady które osiągają nadwyżki przychodów nad wydatkami dokonują wpłat do budżetu z tych nadwyżek –

zakład

budżetowy powiązany jest więc z budżetem wynikowo (metodą netto) – wpłatami nadwyżek lub dotacjami

pokrywającymi niedobory

→w planie finansowym zakładu wyodrębnia się:

٭ przychody własne

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 16

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ dotacje z budżetu
٭ koszty (w tym wydatki na wynagrodzenie i składniki naliczane od wynagrodzeń)
٭ rozliczenia z budżetem
٭ wydatki inwestycyjne

→zakład budżetowy posiada odrębny rachunek bankowy – można z niego dokonywać wpłat do wysokości środków

zgromadzonych na tym rachunku

→zgodnie z ustawami przyjętymi w 2009 r. - zakładają likwidację gospodarstw pomocniczych

2. Gospodarstwo pomocnicze:

→wyodrębniona w jednostce budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym jest część jej podstawowej

działalności lub działalności ubocznej

→gospodarstwo pokrywa koszty swojej działalności z uzyskiwanych przychodów własnych

→działalność realizowana jest przez produkcję i sprzedaż towarów i usług

→działalność gospodarstwa pomocniczego powinna służyć realizacji zadań wykonywanych przez jednostkę budżetową, w

ramach w których zostało powołane

→na działalność prowadzoną przez gospodarstwo pomocnicze mogą mogą być przyznawane dotacje przedmiotowe z

budżetu

→gospodarstwo powinno osiągać zysk

→zysk w połowie jest odprowadzany do budżetu

→gospodarstwo posiada odrębny rachunek bankowy

→gospodarstwo sprzedaje wyroby i usługi po cenach ustalonych według ogólnie obowiązujących zasad, sprzedaż usług

na rzecz macierzystej jednostki budżetowej dokonywana jest według kosztów własnych

→gospodarstwa pomocnicze mogą działać przy urzędach (np. zakłady poligraficzne, stołówki, bufety), zakładach karnych

(np. gospodarstwa rolne)

→przepisy z 2009r. Przewidują likwidację gospodarstw pomocniczych

3. Rachunek dochodów własnych:

→ zgodnie z ustawą o finansach publicznych jednostki budżetowe mogą gromadzić na rachunku dochodów własnych

różnego rodzaju opłaty i środki

np. opłaty za usługi szkoleniowe i informacyjne, opłaty egzaminacyjne, dochody za czynności polegające na

zapewnieniu bezpieczeństwa imprez masowych, opłaty Inspekcji Weterynaryjnej

→dochody własne jednostki budżetowej:

- były przeznaczone na sfinansowanie niektórych wydatków bieżących i inwestycyjnych tej jednostki
- są formą organizacyjną analogiczną do stosowanych wcześniej tzw. środków specjalnych, gromadzonych przez

jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych

→rachunki dochodów własnych uległy likwidacji z końcem 2010r.

4. Fundusze motywacyjne:

→środki finansowe gromadzone przez państwowe jednostki budżetowe na wyodrębnionych rachunkach bankowych z

części dochodów budżetu państwa uzyskanych z tytułu przepadku rzeczy lub korzyści majątkowych pochodzących z
ujawnienia przestępstw i wykroczeń skarbowych

→fundusze te przeznaczone są na nagrody dla pracowników, żołnierzy i funkcjonariuszy którzy bezpośrednio przyczynili

się do uzyskania wspomnianych dochodów państwa

→fundusze motywacyjne występowały z Policji, Straży Granicznej, urzędach i izbach skarbowych,urzędach kontroli

skarbowej, organach służby celnej, Żandarmerii Wojskowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego

→fundusze zostały zniesione w 2010r.

Klasyfikacje budżetowe w budżecie państwa.

1. Klasyfikacja budżetowa – system jednostek (podziałek budżetowych) w ramach których ujmowane są poszczególne
kwoty rocznych dochodów i wydatków budżetowych oraz przychodów i rozchodów budżetu.

→postanowienia budżetowe zawarte w ustawie budżetowej są ustalone przy zastosowaniu odpowiednich,

uporządkowanych podziałek klasyfikacyjnych, w które wpisane są kwoty dochodów i wydatków – jako pozycje prawnie
wiążące, które należy wykonać
2. Jednostki klasyfikacji budżetowej to:

→dziedziny działalności publicznej (np. oświata i wychowanie, wymiar sprawiedliwości, zwalczanie narkomanii)

→grup jednostek organizacyjnych (np. komendy powiatowe Policji, zakłady dla nieletnich, biblioteki)

→źródła dochodów budżetu (np. podarek akcyzowy, podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek od gier)

→rodzaje i formy wydatków budżetowych (np. dotacje celowe przekazywane z budżetu, wynagrodzenie osobowe

pracowników opłacanych z budżetu, stypendia)
3.Klasyfikację dochodów i wydatków budżetowych stosuje się w:

٭ budżetach
٭ jednostkach budżetowych

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 17

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ funduszach celowych
٭ innych jednostkach sektora publicznego

4. Znaczenie klasyfikacji budżetowej:

→ekonomiczne

→organizacyjne

→prawne

٭ umożliwia konstruowanie i ocenę prawnej, politycznej i ekonomicznej treści budżetu
٭ planowanie, uchwalanie, wykonywanie i kontrola wykonania budżetu przeprowadzane są przy zastosowaniu

jednostek klasyfikacji budżetowej jest niemożliwe.
5. Podziałki klasyfikacji budżetowej:

→wynikają z obowiązującego systemowi organizacji państwa (np. podział na ministerstwa), struktury i rodzajów

działalności państwowej oraz stosowanego aktualnie systemu dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów
budżetowych

→klasyfikacja budżetowa jest rozwiniętym, złożonym z bardzo wielu podziałek o różnym charakterze podmiotowym

(organizacyjnym), ekonomicznym i prawnym
6. Przychody jednostek organizacyjnych sektora finansów publicznych, środki publiczne pochodzące ze
źródeł zagranicznych (zwłaszcza z budżetu UE):

1)działy i rozdziały – określające rodzaj działalności
2) paragrafów – określających rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku oraz rodzaj środków

Przychody i rozchody odnoszące się do finansowania deficytu i długu budżetu państwa (np. wpływy z obligacji
skarbowych, wykup tych obligacji, wpływy z tytułu pożyczek i ich spłata) – klasyfikuje się je według paragrafów
określających źródło przychodu lub rodzaj rozchodów.
Szczegółową klasyfikacje dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków – określa Minister Finansów w
drodze rozporządzenia z uwzględnieniem Polskiej Klasyfikacji Działalności
7. Wydatki budżetowe:

→klasyfikuje się według dodatkowej klasyfikacji budżetowej dot.:

٭ obszarów, kategorii i podkategorii wydatków strukturalnych

- jest to klasyfikacja wydatków ponoszonych przez jednostki finansów publicznych na cele określone w

przepisach o funduszach strukturalnych Unii Europejskiej i w związku z wykorzystywaniem tych funduszy

→w świetle rozporządzenia Ministra Finansów z 10 marca 2010r. w sprawie klasyfikacji wydatków strukturalnych

wydanego na podstawie ustawy o finansach publicznych, w ramach klasyfikacji wydatków strukturalnych wyróżnia się:

٭ wydatki dotyczące badania i rozwoju technicznego, społeczeństwa informacyjnego, transportu (np. kolej,

autostrady), energii, ochrony środowiska, kultury, zasobów ludzkich (np. polityki rynku pracy)
8. Klasyfikacja wydatków strukturalnych – jest formą realizacji prawa Unii Europejskiej w związku z
wykorzystywaniem środków z budżetu UE.

Części budżetu państwa.

1. Budżet państwa:

→ma określoną strukturę – nawiązującą do organizacji administracji publicznej i struktury państwa

→składa się z części odpowiadających organom władzy państwowej, organom kontroli, ochrony prawa, sądom i

trybunałom (m.in. Kancelarie Semu, Senatu i Prezydenta, SN, NSA, TK, NIK, sądy powszechne) oraz z części
odpowiadających organom administracji rządowej (zwłaszcza ministerstwom)

٭ w częściach tych ustalane są dochody i wydatki tych organów państwowych

klasyfikację części budżetowych oraz ich dysponentów

→

ustala w drodze rozporządzenia Minister Finansów na

podstawie ustawy o finansach publicznych

→dla poszczególnych działów administracji rządowej kierowanych przez ministrów i dla urzędów nadzorowanych przez

Prezesa Rady Ministrów – ustala się odrębne części budżetowe

→dział administracji rządowej jest dysponentem kilku części budżetu

→dla przedmów nadzorowanych przez Prezesa Rady Ministrów (np. Głównego Urzędu Statystycznego, Urzędu Zamówień

Publicznych, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, ZUS) ustala się odrębne części budżetowe

→częścią budżetu państwa „sądy powszechne” dysponuje Minister Sprawiedliwości

2. Części budżetu państwa:

→niektóre mają charakter przedmiotowy lub funkcjonalny

→dotyczą pewnej istotnej dziedziny finansów państwa

→nie ustalają dochodów i wydatków konkretnego podmiotu

→przedmiotowe części budżetu to:

٭ rezerwa ogólna
٭ rezerwy celowe

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 18

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ obsługa długu Skarbu Państwa
٭ środki własne Unii Europejskiej ( tj. środki przekazywane do budżetu UE)
٭ finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
٭ subwencje ogólne dla samorządu terytorialnego

→części budżetowe są podstawowymi elementami struktury organizacyjnej budżetu państwa

→występują tylko w budżecie państwa (nie stosuje się w budżetach samorządowych)

→odnoszą się do działalności administracji rządowej (ministrów kierujących działami administracji rządowej), urzędów

centralnych, poszczególnych wojewodów

→z części budżetu wynika, jakie środki są w dyspozycji danego ministra, kierownika urzędu centralnego, wojewody

٭ budżet wojewody (budżet rządowy dotyczący województwa) – jest jedną z części budżetu państwa

→dysponentami części budżetowych są: ministrowie, wojewodowie i inne organy państwa

٭ prowadzą działalność finansową w granicach środków ujętych w przewidzianej dla nich ustawie budżetowej

Działy i rozdziały budżetowe.

→klasyfikacja budżetowa obejmuje ponad 30 działów

działy

→

– jednostki zbudowane przedmiotowo, rodzaje działalności obejmujące jedną lub kilka dziedzin – rodzaje

działalności obejmujące jedną lub kilka dziedzin
1. Działy występujące w częściach budżetu państwa:

→nauka

→obrona narodowa

→bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa

→ wymiar sprawiedliwości

→szkolnictwo wyższe

→transport i łączność

→górnictwo i kopalnictwo

٭ każdy z działów występować może z różnym nasileniem budżetowym jak i samorządowym

2. Działy budżetowe i budżetów samorządowych:

→administracja publiczna

→gospodarka komunalna i ochrona środowiska

→oświata i wychowanie

→kultura fizyczna i sport

→dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i od innych jednostek

→ochrona zdrowia

→rolnictwo i łowiectwo

→turystyka

→obsługa długu publicznego

3. W dziele budżetowym powinny być ujęte:

→dochody budżetowe pochodzące z tego działu

→wydatki budżetowe przeznaczone na finansowanie tego działu (np. dotacje skierowane na finansowanie zadań objętych

działem)
4. Dział dochody – ujęta jest w nim podstawowa grupa dochodów budżetowych państwa

→dochody od osób prawnych, od osób fizycznych i innych jednostek nie posiadających osobowości prawnej

→dział ten dostarcza dochodów (głównie podatkowych), jest usytuowany w części, której dysponentem jest minister

finansów.
5. Rozdziały – część składowa działów.

→są bardziej szczegółowe do działu jednostek zbudowanych według kryteriów podmiotowych lub przedmiotowych

→nawiązują do szczegółowo określonych zadań i kompetencji państwa wynikających z ustawodawcy

→są następstwem wprowadzanych zadań i jednostek organizacyjnych

np. w dziale Obrona Narodowa są rozdziały: Wojska Lądowe, Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna

→w rozdziałach budżetowych są ustalane kwoty dochodów budżetowych (planowane i realizowane w związki z

funkcjonowaniem rozdziału) i kwoty wydatków budżetowych, skierowane na finansowanie danego rozdziału (zadania).

Paragrafy dochodów, wydatków, środków, przychodów i rozchodów.

1. Paragraf:

→najniższa jednostka klasyfikacji budżetowej

→występują w ramach rozdziałów

→paragraf to szczegółowo ujęte rodzaje dochodów, wydatków, środków, przychodów i rozchodów budżetowych

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 19

Prawo finansów publicznych – skrypt

wynikające z obowiązującego systemu podatków, opłat, dotacji, składek, systemu wynagrodzeń i świadczeń, wydatków
bieżących i inwestycyjnych.

→dodatkowym elementem w systemie jest:

٭ klasyfikacja środków, związana z finansowanie programów i projektów z budżetu UE i innych źródeł

zagranicznych i ich współfinansowaniem z budżetu państwa
2. Klasyfikacja paragrafów dochodów:

→podatek dochodowy od osób fizycznych

→podatek dochodowy od osób prawnych

→podatek od gier, cła, podatek od towarów i usług, podatki akcyzowe, różne opłaty, grzywny, mandaty, kary pieniężne,

→dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa

→wpływy ze składek do funduszy celowych

٭ są przewidziane przez obowiązujące ustawodawstwo rodzajami dochodów lub przychodów budżetu

państwowego, jednostek budżetowych, funduszy celowych, uczelni publicznych, instytucji kultury, innych jednostek
sektora finansów publicznych
* fundusze celowe, szkoły wyższe, instytucje kultury osiągają przychody – w sferze ich działalności występują paragrafy
przychodów z prowadzonej przez nie działalności
3. Paragrafy wydatków:

→podzielone są na kilka ogólnych:

٭ dotacje i subwencje
٭ świadczenia na rzecz osób fizycznych
٭ wydatki bieżące jednostek budżetowych
٭ wydatki majątkowe
٭ obsługa długu publicznego
٭ wydatki na realizację programów finansowych z udziałem środków europejskich
٭ środki przekazywane do Unii europejskiej

→paragrafy wydatków są prawnymi formami różnych wydatków, a jednocześnie operacjami o zróżnicowanie naturze

ekonomicznej.

→paragrafy wydatków to:

- dotacje (podmiotowe, przedmiotowe, celowe) dla odpowiednich podmiotów (np. samorządów, uczelni

publicznych, instytucji kultury, fundacji)

- wynagrodzenia osobowe pracowników jednostek budżetowych niezaliczone do wynagrodzeń
- odsetki od skarbowych papierów wartościowych

Paragrafy dochodów i wydatków odnoszą się do różnorodnych państwowych wydatków osobowych, rzeczowych,
bieżących i majątkowych (inwestycyjnych), przewidzianych przez ustawy. Odzwierciedlają wyznaczają działalność
państwowych jednostek budżetowych, funduszów celowych, i innych jednostek sektora finansów publicznych
powiązanych z budżetem państwa.

4. Paragrafy rozchodów i przychodów budżetu:

→związane są z długiem publicznym i finansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu

paragrafami przychodów

→

są:

٭ przychody ze sprzedaży bonów skarbowych
٭ przychody ze sprzedaży obligacji skarbowych na rynku krajowym lub za granicą
٭ przychody z prywatyzacji
٭ przychody z zaciągniętych pożyczek i kredytów na rynku krajowym lub zagranicznym

paragrafami rozchodów budżetu państwa są:

→

٭ wykup bonów skarbowych
٭ wykup obligacji skarbowych sprzedanych na rynku krajowym lub za granicą
٭ spłaty pożyczek i kredytów
٭ środki kierowane na finansowanie reformy systemu ubezpieczeń społecznych
٭ udzielone z budżetu pożyczki i kredyty
٭ przelewy na rachunek lokat

Opracowanie i uchwalanie budżetu państwa.

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej i projekt ustawy budżetowej.

→zgodnie z art. 221 Konstytucji inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium

budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji
finansowej przez państwo jest wyłącznie Rada Ministrów.

→ tylko Rada Ministrów ma wystarczające możliwości:

٭ organizacyjne

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 20

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ kadrowe
٭ techniczne,

aby opracować projekt budżetu i zainicjować proces ustawodawczy w zakresie ustawy budżetowej.
Rząd posiada:

~najwięcej informacji na temat gospodarki finansowej właściwych działów administracji rządowej i jednostek

organizacyjnych państwa

~rząd może wszechstronnie ocenić posiadane dane i skonfrontować je z poszczególnymi wskaźnikami społeczno-

gospodarczymi odzwierciedlającymi stan aktualnych i przewidywanych procesów.

→zgodnie z art. 222 Konstytucji Rada Ministrów:

٭ przekłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej

na rok następny.
1. Projekt ustawy budżetowej:

→powinien być opracowany przez Rade Ministrów

→przedłożony Sejmowi najpóźniej do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowych

→art. 222 – ma umożliwić Sejmowi przeprowadzenie gruntownych, kilkumiesięcznych prac nad projektem budżetu.

- art. 222 przewiduje w wyjątkowych sytuacjach późniejsze (tj. po dniu 30 września) przedłożenie projektu ustawy

budżetowej Sejmowi.
2. Minister Finansów:

→włącza do projektu ustawy budżetowej dochody i wydatki Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP,

SN, TK, sądownictwa powszechnego i administracyjnego, NIK, IPN, Krajowego Biura Wyborczego i innych władzy
wymienionych w przepisach ustawy o finansach publicznych.
3. Rząd nie opracowuje projektów budżetowych władz, które włącza do ustawy Minister Finansów – przyjmuje je i
wprowadza bez zmian do projektu ustawy budżetowej. Pozwala to na niezależność budżetową władz ustawodawczych,
sądowniczych i kontrolnych państwa oraz, że kwoty ich wydatków i dochodów nie są określane przez rząd – wydatki tych
podmiotów mogą być zmienione tylko przez Sejm i Senat w toku budżetowych prac parlamentarnych.
4. Możliwości rozwiązania sytuacji przy braku ustawy budżetowej:

1)prowizoria budżetowe – rozwiązanie tymczasowe, mało wyspecjalizowane budżety, obejmują krótkie odcinki

czasu (np. miesiąc, dwa miesiące, kwartał) – uchwalane są w formie ustawy.

2) prorogacja budżetowa (przedłużenie budżetowe) – do czasu uchwalenia ustawy budżetowej, podstawę

gospodarki budżetowej państwa stanowią ustalenia budżetowe roku poprzedniego

3)gospodarka budżetowa państwa opiera się na projekcie uchwalonym przez rząd – obowiązuje od

początku roku budżetowego, do czasu uchwalenia ustawy budżetowej.
Przed przedłożeniem Rady Ministrów ustawy budżetowej, lub ustawy o prowizorium budżetowym Sejmowi, Minister
Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu budżetu państwa.
Materiały do ustawy budżetowej:

→przedkładają Ministrowi finansów dysponenci części budżetowych (ministrowie, wojewodowie)

→szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania materiałów oraz wzory formularzy określa Minister Finansów w drodze

rozporządzenia.
Do projektu ustawy załącza się uzasadnienie zawierające:

٭ główne cele polityki społecznej i gospodarczej
٭ założenia makroekonomiczne
٭ kierunki polityki fiskalnej
٭ przewidywane wykonanie budżetu państwa za rok poprzedni
٭ omówienie projektowanych dochodów i wydatków oraz przychodów, rozchodów, wielkości deficytu i długu

publicznego

٭ inne elementy

5. Wysokość stawek określonych w ustawie budżetowej:

art. 104 ust. 2 ustawy o promocji i zatrudnienia i instytucjach rynku pracy:

→

- określa wysokość obowiązkowej składki na Fundusz Pracy

→art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy:

- w ustawie budżetowej powinna być określona wysokość obowiązkowej składki na Fundusz Gwarantowanych

Świadczeń Pracowniczych
Do czasu wejścia w życie nowej ustawy budżetowej, bądź ustawy o prowizorium budżetowym obowiązuje dotychczasowa
(określona w poprzedniej ustawie) wysokość stawek tych należności.

Ustawa budżetowa obowiązuje po ogłoszeniu w Dz. U. Wchodzi w życie z dniem ogłoszenia z mocą obowiązywania od
1 stycznia danego roku budżetowego.

Wieloletni plan finansowy państwa.

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 21

Prawo finansów publicznych – skrypt

→art. 103-108 ustawy o finansach publicznych

1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa:

→plan dochodów i wydatków oraz innych operacji budżetu państwa (przychodów i rozchodów) sporządzony na 4 lata

budżetowe.

→plan nawiązuje do koncepcji i założeń tzw. budżetu zadaniowego

→plan powinien być sporządzony w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z celami i miernikami stopnia wykonania

danej funkcji

→ plan uwzględnia cele średniookresowej strategii rozwoju kraju oraz kierunki polityki społeczno-gospodarczej rządu

→wieloletni plan finansowy ma określać:

٭ podstawowe wielkości makroekonomiczne
٭ kierunki polityki fiskalnej
٭ prognozy dochodów i wydatków budżetu państwa
٭ kwotę deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich finansowania
٭ prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich
٭ wynik budżetu środków europejskich
٭ prognoza bilansu sektora finansów publicznych
٭ kwota państwowego długu publicznego

2. Prognoza dochodów (wyszczególniamy w niej):

→dochody z podatków pośrednich (podatek od towarów i usług, akcyzowego, od gier)

→dochody z podatków bezpośrednich (dochodowych od osób fizycznych i prawnych)

→dochody nieopodatkowane

→ środki UE

3. Prognoza wydatków (wyszczególniamy w niej):

→ wydatki stałe związane z wykonywaniem zadań administracji rządowej

→wydatki na obsługę długu

→wydatki ma rzecz UE

→dotacje dla systemu ubezpieczeń społecznych

→subwencje i dotacje dla samorządów

→wydatki na programy wieloletnie

→wydatki na realizację zadań rozwojowych.

4.Wieloletni plan finansowy:

→podstawa do przygotowania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy

→Minister Finansów przestawia RM projekt wieloletniego planu finansowego państwa

→RM uchwala ten projekt i ogłasza go w Dz. U. „Monitor Polski” oraz Biuletynie Informacji Publicznej

→ wieloletni plan finansowy państwa jest aktualizowany przez RM w drodze uchwały – corocznie w terminie dwóch

miesięcy od uchwalenia nowej ustawy budżetowej

- aktualizacja polega na:

٭ doprowadzeniu danych zawartych w wieloletnim planie do zgodności z ustawą budżetową i do

zastosowania w nim innych zmian

٭ zapewnieniu zgodności planu z kierunkami polityki społeczno-gospodarczej i strategią rozwoju kraju.

Ministrowie do 15 kwietnia powinni przedkładać ministrowi finansów informacje
o realizacji wieloletniego planu, w tym o stopniu realizacji celów. Minister

finansów przedkłada informacje o przebiegu wykonania wieloletniego planu

łącznie ze

sprawozdaniem wykonania ustawy budżetowej Radzie Ministrów.

→ma charakter wytycznej działania dla władz publicznych

→ wprowadza ustalenia w zakresie ogólnych, makroekonomicznych danych finansowych i zakładanych kierunków

kształtowania się sytuacji finansowej

→wieloletni plan finansowy dotyczy publicznej gospodarki finansowej

→ w sposób uporządkowany ujmuje w liczby działalność finansową organów wykonawczych

→ wieloletni plan ma charakter indykatywny – zawiera wskazówki i wytyczne -jest swojego rodzaju przewodnikiem

→wieloletni plan to akt prawny będący ogólną wytyczną działania i prognozą wieloletniej sytuacji finansowej

→ pozwala na ocenę realnych możliwości finansowych w ciągu kilku lat

→jest instrumentem umożliwiającym prowadzenie długookresowej polityki finansowej i inwestycyjnej

→za jego naruszenie nie stosuje się sankcji i kar

5. Ustawa budżetowa:

→ma charakter normatywny (zwłaszcza po stronie ustaleń wydatkowych budżetu państwa)

→ roczne ustalenia wydatków budżetowych są rocznymi upoważnieniami do dokonywania wydatków

→ustawa budżetowa zawiera również upoważnienia dotyczące zaciągania zobowiązań na okres kilkuletni

→upoważnień mających znaczenie prawne nie powinny wprowadzać wieloletnie prognozy, które są zmieniane,

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 22

Prawo finansów publicznych – skrypt

aktualizowane i podporządkowywane regulacjom ustawy budżetowej.

Budżetowe prace Sejmu,Senatu i Prezydenta.

→zgodnie z art. 119 ust 1 Konstytucji:

٭ Sejm rozpatruje projekt ustawy w 3 czytaniach
٭ prawo do wnoszenia poprawek w trakcie czytania go przez Sejm przysługuje połom i Radzie Ministrów (art. 119

ust.2)

٭ sposób pracy w Sejmie i komisjach sejmowych określa regulamin Sejmu
٭ główną rolę w procesie prac sejmowych nad projektem ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium

budżetowym ma Komisja Finansów Publicznych

٭ Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie została przedłożona

komisji

٭ Sejm uchwala ustawę budżetową zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej

liczby posłów (art. 120 Konstytucji)

w trakcie prac Sejmu musi być respektowana zasada z art. 220 ust. 1 Konstytucji – zwiększenie wydatków lub

→

ograniczenie dochodów planowanych przez RM nie może przewidywać ustalenia przez Sejm większego deficytu
budżetowego niż ten, przewidziany w projekcie.

→ustawę budżetową uchwaloną przez Sejm, Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi (at. 121 ust. 1 Konstytucji)

→Senat ma 30 dni od dnia przekazania ustawy na: (art. 121 ust. 2 Konstytucji)

٭ przyjęcie bez zmian,
٭ uchwalenie poprawek – ma na to 20 dni zgodnie z art. 223 Konstytucji
٭ odrzucenie w całości

→po zakończeniu prac w Sejmie i Senacie, Marszałek Sejmu przedstawia uchwalą ustawę budżetową do podpisu

Prezydentowi RP (art. 122 ust. 1 Konstytucji)

٭ prezydent podpisuje ją w ciągu 7 dni od dnia przedstawienia art. 224 ust 1 Konstytucji
٭ po podpisaniu ustawy prezydent zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw
٭ przed podpisaniem ustawy budżetowym lub ustawy o prowizorium budżetowym Prezydent może wystąpić z

wnioskiem do TK w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją wytrzymuje to bieg 7-mio dniowego podpisania ustawy

٭ prezydent nie może odmówić podpisania ustawy, która TK uznał za zgodną z konstytucją – może nie podpisać

ustawy, którą TK uznał za niezgodną z konstytucją (art. 122 ust. 3 i 4 Konstytucji)

- jeżeli niezgodność z konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy budżetowej

lub

ustawy o prowizorium budżetowym, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie

związane z ustawą –

Prezydent po zaciągnięciu opinii Marszałka Sejmu podpisuje ustawę

z pominięciem przepisów uznanych za

niekonstytucyjne albo zwraca Sejmowi w celu

usunięcia niezgodności (Art. 122 ust 4)

٭ prezydent nie może przekazać ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym do ponownego

rozpatrzenia przez Sejm – do złożeni weta

→zgodnie z art. 224 ust. 1 konstytucji– do ustawy budżetowej lub ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się

przepisu art. 122 ust. 5 konstytucji

→art. 225 – jeżeli w przeciągu 4 miesięcy od dnia przełożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona

przedstawiona Prezydentowi do podpisu, może on w ciągu 14-dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Instytucje prawne wykonywania ustawy budżetowej.

1. Rada Ministrów:

→na zasadach i w zakresie określonym w Konstytucji i Ustawach:

٭ wykonanie ustaw
٭ wydaje rozporządzenia
٭ chroni interesy Skarbu Państwa
٭ uchwala projekt budżetu państwa
٭ kieruje wykonaniem budżetu państwa
٭ uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu
٭ i wykonuje inne zadania – art. 146 Konstytucji

→skład RM:

٭ prezes RM

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 23

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ ministrowie:

~kierują określonymi działami administracji rządowej
~wypełniają zadania wyznaczone im przez prezesa RM

2. Ustawa z 4 października 1997r.:

→ustala zakres i liczbę działów administracji rządowej

→art. 5 wymienia ponad 30 takich działów np.

٭ administracja publiczna
٭ budżet
٭ gospodarka
٭ kulturalna i ochrona dziedzictwa narodowego
٭ nauka
٭ obrona narodowa
٭ rolnictwo
٭ rozwój regionalny
٭ Skarb Państwa
٭ sprawiedliwość
٭ szkolnictwo wyższe
٭ transport
٭ zabezpieczenie społeczne
٭ zdrowie

3. Działy administracji rządowej:

→odpowiedni minister jest właściwy w sprawach danego działu (lub kliku działów) administracji rządowej

→działowi odpowiada jeden lub więcej departamentów w danym ministerstwie

→ dział budżetowy (w świetle przepisów o klasyfikacji budżetowej) – jest częścią budżetu państwa.

→do zakresu działalności Ministra Finansów należą działy (jego kompetencje wynikają z ustaw prawa materialnego np.

ustawy o finansach publicznych, Ordynacji podatkowej, prawa dewizowego)

٭ budżet
٭ finanse publiczne
٭ instytucje finansowe

4. Wykonawcy budżetu państwa:

→Rada Ministrów

→Minister Finansów

→dysponenci części budżetowych np.

٭ ministrowie
٭ kierownicy urzędów centralnych
٭ wojewodowie

→ pełnią w związku z wykonywaniem budżetu:

٭ funkcje kierownicze
٭ nadzorcze
٭ kontrolne
٭ oceniające

→ inne państwowe jednostki organizacyjne, których wydatki i

dochody są ustalone w ustawie budżetowej

→państwowe jednostki budżetowe – które dysponują

środkami budżetowymi.

→pełnią funkcję bezpośrednich realizatorów budżetu – ich

działalność finansowa (zwłaszcza w zakresie wydatków)
muszą być zbieżna z dotyczącymi ich ustaleniami ustawy
budżetowej

5. Wydatki budżetowe:

→ich dokonywanie związane jest z systemem dysponentów środków budżetowych i z funkcjonowaniem rachunków

bankowych prowadzonych dla tych dysponentów

→główna pozycja należy do dysponentów budżetowych – ministrów i wojewodów

٭ mogą ustanawiać dysponentów niższego stopnia – dysponentami tymi będą im organizacyjnie podległe

państwowe jednostki budżetowe.
6. Środki budżetowe:

→kierowane są na realizację wydatków

٭ przekazywanie są dysponentom niższego stopnia przez dysponenta wyższego stopnia

→środki budżetowe są przekazywane z rachunków bankowych jednego dysponenta na rachunki bankowe innego.

7. Dysponenci główni – dysponenci środków budżetowych:

→otrzymują środki z centralnego, bieżącego rachunku budżetu państwa

8. Rachunek budżetu państwa – główny element systemu rachunków bankowych budżetu państwa.

→zarządza nim Minister Finansów

→ prowadzony jest przez NBP

9. Wydatki budżetu państwa – dokonywane poprzez obciążenie centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa.

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 24

Prawo finansów publicznych – skrypt

10. Informacje o kwotach dochodów i wydatków jednostek:

→zgodnie z ustawą o finansach publicznych

٭ w ciągu 21 dni od dnia ogłoszenia ustawy dysponenci części budżetowych przekazują jednostkom podległym

informacje o kwotach dochodów i wydatków

٭ jednostki podległe sporządzają swoje plany finansowej – celem zapewnienia ich zgodności z ustawą budżetową

plany

→

– są szczegółowym rozwinięciem ustawy budżetowej, muszą być z nią zbieżne

11. Harmonogram realizacji budżetu państwa:

→opracowuje go minister wraz z dysponentami części budżetowych

→obejmuje: prognozę dochodów budżetu państwa w poszczególnym miesiącach roku budżetowego i wielkość wydatków

planowanych do sfinansowania w kolejnych miesiącach tego roku
Roczny budżet państwa jest dzięki temu podzielony na swoiste budżety miesięczne.
12. Zasady wykonywania budżetu:

1) realizacja zadań w terminach określonych przepisami prawa oraz przez harmonogram realizacji dochodów i

wydatków

2) ustalanie, pobieranie i odprowadzaniu dochodów budżetowych następuje na zasadach i w terminie

wynikającym z obowiązujących przepisów (przepisów podatkowych, opłat, składek, inne daniny publiczne przewidujące
wpływy Skarbi państwa o charakterze majątkowym i inne)

3) dokonywanie wydatków następuje w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem

prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowym przeznaczeniem – w sposób celowy i oszczędny.

4) zlecanie zadań powinno następować na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty – z uwzględnieniem

przepisów prawo zamówień publicznych

5) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa (wydatki na odsetki i dyskonta od skarbowych papierów

wartościowych) są dokonywane przed innymi wydatkami budżetu państwa

6) wydatki nie przewidziane, których płatności wynikają z tytułów wykonawczych lub wyroków sądowych mogą

być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel

7) w budżecie można dokonywać przeniesień wydatków:

٭ pomiędzy rozdziałami i paragrafami klasyfikacji wydatków
٭ dokonywanie przez upoważnionych kierowników przeniesień wydatków w obrębie jednego rozdziału

8) dotacje – udzielone z budżetu państwa wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem, pobrane nienależnie lub w

nadmiernej wysokości, a także dotacje niewykorzystane podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami

9) gdy nie dokonano zwrotu dotacji w terminie organ lub inny dysponent części budżetowej, który udzielił dotacji

– wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu i termin.
12. Mechanizm funkcjonowania budżetu:

→nierealizowane kwot wydatków budżetowych wygasają z upływem roku budżetowego.

٭ wygaśniecie niezrealizowanych kwot wydatków oznacza wygaśnięcie uprawnień danej jednostki do wykonania

wydatku w wysokości niezrealizowanej kwoty z chwilą upływu roku budżetowego.

→RM nie później niż do 15 grudnia roku budżetowego może ustalić, w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu w tej sprawie

opinii komisji sejmowej – wykaz oraz plan finansowy, które nie wygasają z upływem roku i ostateczny termin ich
dokonania – nie dłuższy niż 31 marca następnego roku.

Niegospodarność jednostek budżetowych prowadzi do blokowania planowanych wydatków budżetowych. Blokowanie
– okresowy lub obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków – taką
decyzję podejmuje Minister Finansów i dysponenci części budżetowych.

W przypadki zagrożenia realizacji ustawy budżetowej może nastąpić zablokowanie przez RZĄD części zaplanowanych
wydatków budżetów państwa.
13. Rachunki bankowe (prowadzone dla wykonania i obsługi budżetu państwa:

→centralny rachunek bieżący budżetu państwa, w ramach którego funkcjonują rachunki dochodów, rachunki wydatków

oraz rachunki środków do sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa;

→rachunki bieżące państwowych jednostek budżetowych, a wyodrębnieniem rachunków dla dochodów i wydatków

→rachunki bieżące urzędów obsługujących organy podatkowe (urzędów skarbowych, urzędów centralnych) dla

gromadzenia dochodów, budżetu państwa, z wyodrębnieniem rachunków dla niektórych rodzajów dochodów

→rachunki bieżące państwowych funduszy celowych

→rachunki pomocnicze

→rachunki budżetowe jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami RP

14. Wykonywanie budżetu polega na:

→przekazywaniu środków pomiędzy tymi rachunkami – zwłaszcza z centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa na

rachunki dysponentów części budżetowych i dalej na rachunki poszczególnych jednostek budżetowych

→gromadzenie środków na rachunku centralnym

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 25

Prawo finansów publicznych – skrypt

→gromadzenie przez urzędy dochodów z podatków i innych dochodów pobieranych przez urzędy skarbowe

→gromadzenie dochodów pobieranych przez państwowe jednostki budżetowe np. opłaty sądowe

gromadzone są w określonym terminie – przekazywane z rachunków bankowych do centralnego rachunku bankowego
budżetu państwa.
15. Obsługa bankowa rachunków państwa:

→prowadzona przez NBP

→rachunki prowadzone są w ramach umowy i specjalnych przepisów prawnych – zawarte w przepisach wykonawczych do

ustawy o finansach publicznych
16. Budżet zadaniowy:

→instytucja prawa budżetowego, związana z wykonywaniem budżetu

→przepisy dotyczące budżetu zadaniowego znajdują się w kilku miejscach ustawy o finansach publicznych

budżet państwa w układzie zadaniowym

→

– to zestawienie wydatków budżetu państwa lub kosztów jednostki

sektora finansów publicznych sporządzone według funkcji państwa, oznaczających poszczególne obszary działań państwa
oraz według zadań budżetowych grupujących wydatki wg: celów i podzadań budżetowych – grupujących działania
umożliwiające realizację celów.

układ zadaniowy

→

powinien zawierać:

٭ opis celów, zadań i podzadań
٭ bazowe i docelowe mierniki stopnia realizacji celów – wykazujące na poziom efektów z podniesionych nakładów.

Kontrola efektywności i skuteczności realizacji budżetu i planów finansowych w układzie zadaniowym na
podstawie mierników stopnia realizacji celów:

→sprawują ją: Minister Finansów i dysponenci części budżetowych

17. Mierniki:

→na ich podstawie bada się realizację celów i zadań np. liczba przeprowadzonych decyzji administracyjnych,

przeprowadzonych szkoleń, wystąpień pokontrolnych, wskaźnik dynamiki przestępstw, liczba zdarzeń drogowych, ilość
utworzonych miejsc pracy, oddanych do użytku km dróg, liczba imprez kulturalnych i odbiorców dóbr kultury itd.
18. Budżet zadaniowy:

→instrument służący wykonawcom budżetu do oceny efektywności pracy podległych jednostek

→jest instytucją sfery wykonywania budżetu, próbą dojścia do większej efektywności realizacyjnej.

Kontrola wykonania budżetu państwa, kontrola finansowa, audyt wewnętrzny.

1. Rada Ministrów:

→uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu

→zgodnie z art. 216 Konstytucji – w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi

sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa
2. Sejm:

→rozpatruje złożone przez RM sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią NIKu, w ciągu 90 dni od dnia złożenia

sprawozdania uchwala uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenie RM absolutorium.
3. Najwyższa Izba Kontroli:

→kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych

jednostek organizacyjnych z punktu widzenia: legalności, gospodarności, celowości i rzetelności (art. 202, 203
Konstytucji)

→NIK przedkłada Sejmowi:

٭ analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej
٭ opinię w przedmiocie absolutorium dla RM

4. Absolutorium:

→może być ocenione jako akceptacja wykonania budżetu państwa – w płaszczyźnie legalności, gospodarności, celowości i

rzetelności wykonania

→odmowa udzielenia absolutorium – to ujemna ocena wykonania budżetu

٭ może być oceniana jako:

~wyraz ograniczonego zaufania do RM, jako organu kierującego wykonywaniem ustawy budżetowej

odmowa udzielenia absolutorium prowadzi do ustąpienia rządu

٭ należy to rozpatrywać w konkretnych warunkach miejsca i czasu i w świetle przepisów konstytucyjnych

dotyczących wotum nieufności dla WM i dymisji RM.
Obok odpowiedzialności o charakterze politycznym i parlamentarnej związanej z odmową udzielenia absolutorium i
ewentualną dymisją RM istnieje odpowiedzialność członków RM przed Trybunałem Stanu – za naruszenie
Konstytucji lub ustaw (art. 156 Konstytucji) – w grę wchodzi m.in. odpowiedzialność za naruszenie przepisów ustawy
budżetowej.

5. Sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 26

Prawo finansów publicznych – skrypt

→powinno zawierać:

٭ dochody, wydatki, nadwyżkę lub deficyt sektora finansów publicznych;
٭ dochody i wydatki wynikające z zamknięć rachunków budżetu państwa
٭ przychody i koszty państwowych funduszy celowych, agencji wykonawczych i innych podmiotów
٭ informacje o realizacji wydatków, które nie wygasły z upływem roku budżetowego i inne dane

→powinna być dołączona informacja o wykonaniu wydatków w układzie zadaniowym

→dołącza się do sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej – sprawozdanie dotyczące przestrzegania zasady

stanowiącej, że:

٭ kwota krajowego długu publicznego nie może przekroczyć 60% wartości rocznego produktu krajowego brutto w

danym roku budżetowymi

٭ informacje dotyczące: długu, poręczeń i gwarancji sektora finansów publicznych

6. Kontrola finansowa – proces składający się z:

1) ustalenia stanu wymaganego (obowiązującego stanu prawnego)
2) ustalenie stanu faktycznego (wykonania)

3) porównanie stanu faktycznego ze stanem wymaganym
4) wyjaśnienie przyczyn stwierdzonej zgodności lub niezgodności między stanem faktycznym, a stanem

wymaganym.

→pozwala wykryć błędy gospodarki finansowej

→pozwala na ustalenie odchylenia wykonania w stosunku do regulacji prawnych

→daje podstawę do wniosków na przyszłość

→jest częścią składową każdego procesu działalności gospodarczej i finansowej.

→podstawą ustalenia stanu kontrolowanej rzeczywistości stanowią dokumenty pisemne.

٭ dokumenty przedstawiające badaną działalność np. dokumenty płatnicze, umowy, decyzje, uchwały, wyciągi

bankowe i inne dowody.

٭ dokumenty odzwierciedlające przebieg zdarzeń gospodarczych i finansowych są podstawą zapisów w księgach

rachunkowych.
Rachunkowość finansowa – dostarcza danych wykorzystywanych w procesie kontroli.
Rodzaje kontroli:

kontrola wewnętrzna

→

:

٭ wykonywana przez organy znajdujące się wewnątrz struktury organizacyjnej danej jednostki

np. inspekcja resortowa ministerstwa finansów, główny księgowy, dział kontroli

kontrola zewnętrzna

→

٭ sprawowana przez odrębne, niezależne od jednostek kontrolowanych państwowe organy kontroli

np. inspektorów kontroli skarbowej, NIK, organy podatkowe, regionalne izby obrachunkowe.

kontrola wstępna i następna

→

kontrola kameralna i wykonywaną na miejscu

→

kontrola faktyczna i dokumentalna

→

kontrola merytoryczna i formalna

→

kontrola funkcjonalna i instytucjonalna

→

kontrola pełna, odcinkowa, wyrywkowa, ciągła, doraźna

→

kontrola planowa i pozaplanowa

→

7. Kierownik jednostki sektora finansów publicznych:

→odpowiedzialny za całość gospodarki finansowej w tym za wykonywanie obowiązków w zakresie kontroli finansowej

→może powierzyć określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej pracownikom jednostki.

8. Główny księgowy jednostki sektora finansów publicznych:

→jest nim pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie:

٭ prowadzenia rachunkowości jednostki
٭ wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi
٭ dokonywania wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym
٭ dokonywanie wstępnej kontroli kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i

finansowych (art. 54 ustawy o finansach publicznych)

→dowodem dokonania przez głównego księgowego wstępnej kontroli operacji gospodarczych i finansowych jest jego

podpis złożony na dokumentach

→złożenie podpisu oznacza, że

1) nie zgłasza zastrzeżeń do przedstawionej przez właściwych rzeczowo pracowników oceny prawidłowości

merytorycznej tej operacji i jej zgodności z prawem,

2) nie zgłasza zastrzeżeń do kompletności oraz formalno-rachunkowej rzetelności i prawidłowości dokumentów,

dotyczących tej operacji;

3)zobowiązania wynikające z operacji mieszczą się w planie finansowym jednostki (jednostki posiada środki

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 27

Prawo finansów publicznych – skrypt

finansowe na ich pokrycie).

→główny księgowy w razie ujawnienia nieprawidłowości zwraca dokument właściwemu rzeczowo pracownikowi, a w razie

nieusunięcia nieprawidłowości odmawia jego podpisania.
9. Kontrola zarządcza w jednostkach sektora finansów publicznych:

→zajmuje się nią ustawa o finansach publicznych

→kontrola zarządcza – ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów i zadań w sposób zgodny z prawem,

efektywny, oszczędny i terminowy (Art. 68 UFP)

→kontrola ta powiązana jest z realizacją budżetu w układzie zadaniowym – ze zastosowaniem odpowiednich mierników

działalności
10. Audyt wewnętrzny w jednostkach sektora finansów publiczny:

→według art. 272 UFP – działalność niezależna i obiektywna, której celem jest wspieranie ministra kierującego działem

lub kierownika jednostki w realizacji celów i zadań przez systematyczną ocenę kontroli zarządczej oraz czynności doradcze

→audyt jest pojęciem zbliżonym do kontroli

→zawiera aspekty oceny całego systemu funkcjonowania jednostki, elementy efektywności gospodarności, analizy,

budowania prawidłowego modelu działalności finansowej

→prowadzony jest w jednostkach sektora publicznego (wyszczególnionych w ustawie np. ministerstwach, urzędach

centralnych, urzędach wojewódzkich), a także w tych, które gromadzą znaczne środki lub dokonują znacznych wydatków
(przekraczające poziom 40 mln zł)

→audyt wewnętrzny prowadzą audytorzy wewnętrzni zatrudnieni w jednostce sektora finansów publicznych lub jako

usługodawca zewnętrzny

→audyt przeprowadza się na podstawie rocznego planu audytu wewnętrznego jednostki sektora finansów publicznych

→plan audytu zawiera:

٭ obszar ryzyka,
٭ tematy audytu wewnętrznego
٭ harmonogramu realizacji

→szczegółowy tryb przeprowadzania audytu określa Minister Finansów w drodze rozporządzenia

→koordynacja audytu jest zadaniem Ministra Finansów.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

1. Typy odpowiedzialności prawnej:

→dyscyplinarna

→cywilna

→karna

→szczególny rodzaj – naruszenie dyscypliny finansów publicznych

2. Ustawa z 17 grudnia 2004r. - odpowiedzialności za naruszenie dyscyplin finansów publicznych:

→ustanawia sankcje (kary) za naruszenia przepisów:

٭ ustawy o finansach publicznych
٭ ustawy „Prawo zamówień publicznych”
٭ ustawy o rachunkowości

→tworzy zespół norm prawnych wprowadzających:

٭ zasady i zakres odpowiedzialności
٭ organu i postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

3. Charakter prawny odpowiedzialności związanej z dyscypliną finansów publicznych:

→podobny jest to odpowiedzialności karnej, pracowniczej i administracyjnej

→jest właściwa dla odpowiedzialności funkcjonującej w prawie finansowym i niezależna od odpowiedzialności określonej

innymi przepisami prawa.
4. Art. 4 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dycypliny finansów publicznych podlegają:

→osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych (np.

burmistrz, kierownik jednostki budżetowej)

→jednostki niezaliczane do sektora finansów publicznych otrzymujących środki publiczne (np. stowarzyszenia i fundacje)

→zarządzający mieniem jednostek sektora finansów publicznych

→kierownicy jednostek sektora finansów publicznych (np. kierownik instytucji kultury)

→pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki

finansowej lub czynności przewidziane w przepisach o zamówieniach publicznych (np. członkowie komisji przetargowej)

→osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczanym do sektora finansów publicznych

(np. podmioty uzyskujące dotacje z budżetu)
5. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych:

→ponoszą:

٭ osoby fizyczne pełniące odpowiednie funkcje (kierownicze) lub wykonujące w ramach swych obowiązków

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 28

Prawo finansów publicznych – skrypt

służbowych odpowiednie czynności

→odpowiedzialność:

٭ umyślna
٭ nieumyślna

→odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – to odpowiedzialność osób fizycznych winnych

popełnienia określonych czynów (naruszeń) wymienionych w ustawie:

٭ art. 8 i 9 – naruszenia przepisów w sprawie dotacji budżetowych

~karane jest przekazanie dotacji w razie niezachowania zasad lub trybu jej udzielenia
~nierozliczenie przekazanej dotacji
~nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi
~wydatkowanie dotacji nie zgodnie z przeznaczeniem określonym przez udzielającego dotację
~nierozliczanie otrzymanej dotacji polegającej zwrotowi,
~niedokonanie zwrotu dotacji 2 należnej wysokości

٭ art. 11 – naruszeniem jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia albo z przekroczeniem

zakresu upoważnienia

~przekroczenie – polega na naruszeniu ustaleń dotyczących rozmiarów wydatków budżetowych

wynikających z : ustawy budżetowej, uchwały budżetowej i planu finansowego wykonującej budżet

٭ art. 13 – czyny będące wyrazem łamania prawa finansowego UE

~polega na przyznaniu, przekazaniu i wykorzystaniu środków pochodzących z budżetu UE oraz innych

źródeł zagranicznych bez zachowania wymienionych procedur

٭ art. 15 – naruszeniem dyscypliny jest zaciągnięcie zobowiązania bez upoważnienia albo z przekroczeniem

zakresu upoważnienie do zaciągania zobowiązań jednostki finansów publicznych

٭ art. 17 – czyny będące złamaniem dyscypliny finansów publicznych

~polegają na nierespektowaniu regulacji ustawy „Prawo zamówień publicznych”

np. udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym

w przepisach o zamówieniach publicznych.
6. Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – art. 31

→upomnienie

→nagana

٭ wywołuje skutki wynikające z ujemnej lub ujemnej oceny kwalifikacyjnej pracownika

→kara pieniężna

٭ wymierza się w wysokości od jednokrotności do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby

odpowiedzialnej za naruszenie

٭ wywołuje skutki wynikające z ujemnej lub ujemnej oceny kwalifikacyjnej pracownika

→zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznym na okres od roku do 5 lat.

٭ wyklucza, przez czas określony w orzeczeniu o ukaraniu, możliwość niektórych funkcji jw jednostce sektora

finansów publicznych np. kierownika, członka zarządu, skarbnika, głównego księgowego.
7. Organy właściwe w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych:

→orzekające w pierwszej instancji:

٭ resortowe komisje orzekające przy ministrach kierujących działem lub działami administracji rządowej
٭ komisja orzekająca przy Szefie Kancelarii Prezesa RM
٭ wspólna komisja orzekająca (dla organów państwa nienależących do administracji rządowej, np. Kancelarii

Sejmu, SN i NIK)

٭ regionalne komisje orzekające przy regionalnych izbach obrachunkowych (właściwe w sprawach jednostek

samorządu terytorialnego, ich związków i stowarzyszeń, jednostek organizacyjnych, w sprawach realizacji budżetu
wojewody, jednostek podległych i nadzorowanych przez wojewodę, a także innych jednostek otrzymujących środki
publiczne przekazane z budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub budżetu wojewody)

→organy drugiej instancji:

٭ Główna Komisja Orzekająca

→organy prowadzące postępowanie wyjaśniające w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz

wypełniania funkcji oskarżyciela:

٭ w pierwszej instancji:

~rzecznicy dyscypliny finansów publicznych i ich zastępcy

٭ w drugiej instancji:

~Główny Rzecznik Dyscypliny Finansów Publicznych i jego zastępcy.

8. Postępowanie w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych:

→jest dwuinstancyjne

٭ postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika dyscypliny
٭ postępowanie przed komisją orzekającą

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 29

Prawo finansów publicznych – skrypt

→postępowanie odwoławcze przed Główną Komisją Orzekającą

٭ orzeka w rozprawie lub posiedzeniu w składzie 3 osób
٭ wydaje orzeczenia o:

~odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
~uniewinnieniu
~umorzeniu postępowania

→ stronami postępowania przed komisja orzekającą i Główną Komisją Orzekającą:

٭ obwiniony o naruszenie dyscypliny finansów publicznych
٭ oskarżyciel

~może nim być: rzecznik dyscypliny, który występuje z wnioskiem o ukaranie

→w przypadku przypisania naruszenia dyscypliny finansów publicznych orzeczenie powinno zawierać:

٭ określenie naruszenia przypisanego obwinionemu – z podaniem czasu i sposobu jego popełnienia, wskazaniem

naruszonego przepisu prawa oraz przepisu ustawy, pod który naruszenie to podpada, rozstrzygnięcie co do kary albo o
odstąpieniu do jej wymierzania, z podaniem podstawy prawnej.
9. Skargi

→od prawomocnego orzeczenia i postanowienia Głównej Komisji Orzekającej przysługuje skarga do WSA.

→od orzeczenia WSA przysługuje skarga kasacyjna do NSA

Rozdział III

PRAWO BUDŻETOWE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Uwagi ogólne

1. Prawo budżetowe jednostek samorządu:

→nie jest oddzielone od prawa budżetowego dotyczącego budżetu państwa

→przepisy dotyczące tego prawa zawarte są w ramach jednej ustawy – ustawy o finansach publicznych

→ nie ustala obowiązków ciążących na mieszkańcach jednostek samorządu terytorialnego, ani prawa bądź obowiązków

spoczywających na przedsiębiorcach działających na obszarze gminy, powiatu czy województwa.

→ określa finansową działalność organów i jednostek organizacyjnych samorządu

→ustala:

٭ różnorodne kompetencje samorządów w zakresie gospodarki finansowej,
٭ zakres i sposób wydatkowania środków na zadania własne i zadania zlecone
٭ procedury osiągania niektórych dochodów (np. dotacji celowych)
٭ sposób dokonywania wydatków

2. Gospodarka budżetowa jednostek samorządu:

→jest to gospodarka rządowa jak i regionalna lub lokalna, zdecentralizowana o charakterze samorządowym

→związana z Skarbem Państwa i problemami makroekonomicznymi całego kraju jak i z specyficznymi instytucjami

ustrojowymi, majątkowymi i gospodarczymi jednostek samorządu terytorialnego

Pojęcie budżetu jednostki samorządu terytorialnego i jego charakter prawny.

1. Jednostki samorządu terytorialnego:

→wg art. 51 ust. 1 o samorządzie gminnym – GMINA prowadzi gospodarkę finansową na podstawie uchwały budżetowej

gminy

→określenie budżetu samorządowego – wprowadzają ustawy o jednostkach samorządowych

٭ budżet jednostki samorządu terytorialnego – uchwalany w formie uchwały budżetowej na rok budżetowy

~jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki

٭ uchwała budżetowa stanowi prawną podstawę prowadzenia rocznej gospodarki finansowej przez organy i

jednostki organizacyjne gminu, powiatu i województwa oraz upo->ważnienie do prowadzenia gospodarki.
2. Budżet samorządowy:

→jest to akt zarządzania finansowego - wydawany przez organ stanowiący samorządu, a wykonywanym przez organ

wykonawczy i inne jednostki samorządowe
3. Budżet jednostki samorządu terytorialnego:

→nie jest aktem administracyjnym, rozstrzygającym co do istoty sprawy danego, indywidualnego adresata

→adresaci uchwały budżetowej – jest ich wielu

4. Uchwała budżetowa samorządu:

→nie rozstrzyga indywidualnej sprawy danego przedmiotu

5. Uchwała budżetowa samorządu terytorialnego jako specyficzny akt normatywny:

→uchwalany jest w formie uchwały organu stanowiącego samorząd

→uchwała budżetowa wyznacza granice rocznej działalności budżetowej organów i jednostek samorządu

gminnego,powiatowego i wojewódzkiego

→uchwała budżetowa skierowana jest do wielu adresatów:

٭ organu wykonawczego np. prezydent miasta, wójt, zarząd powiatu

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 30

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ jednostki samorządu terytorialnego
٭ do innych adresatów uchwały budżetowej (samorządowe jednostki i zakładów budżetowych)
٭ do jednostek pomocniczych samorządu gminnego tj. sołectw, osiedli, dzielnic, miast

→adresaci ustawy budżetowej powinni prowadzić działalność w zakresie wydatków i dochodów (oraz przychodów i

rozchodów) samorządu terytorialnego, by realizować ustalenia uchwały budżetowej.

→za naruszenie postanowień uchwały budżetowej pracownicy samorządowi ją wykonujący mogą ponieść sankcje za

naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
6. Zamieszczenie w budżecie jednostek samorządu terytorialnego określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie
stanowi podstawy do roszczeń lub zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego wobec osób trzecich i osób trzecich
wobec samorządu terytorialnego.

np. zamieszczone kwoty wpływów z podatku rolnego nie są podstawą roszczeń o zapłatę podatku rolnego –

podstawę stanowi odpowiedni ustawa, w tym przypadka ustawa o podatku rolnym.
7. Uchwała budżetowa:

→zawarty jest w niej budżet jednostki samorządowej

→treścią uchwały budżetowej są:

٭ dochody
٭ wydatki
٭ przychody
٭ rozchody
٭ inne ustalenia związane z roczną gospodarką finansową np. upoważnienia dla organu wykonawczego do

dokonywania przeniesień wydatków

→uchwała budżetowa składa się z:

٭ budżetu jednostki samorządu terytorialnego
٭ załączników do uchwały (są integralne i wiążą prawnie):

~zestawienie planowanych kwot dotacji udzielanych z budżetu samorządowego
~plan niewyodrębnionych dochodów samorządowych jednostek oświatowych
~plany przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych

→materie regulowane przez uchwałę budżetową:

1) planowane dochody z wyodrębnieniem dochodów bieżących i majątkowych
2) wydatki budżetu samorządowego z wyodrębnieniem dochodów bieżących i majątkowych
3) kwotę planowanego deficytu lub nadwyżki budżetu jednostki samorządu terytorialnego
4) kwotę przychodów rozchodów budżetowych
5) limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów, pożyczek i emitowanych papierów wartościowych
6) wydatki z tytułu poręczeń i gwarancji
7) szczególne zasady wykonania budżetu
8) uprawnienia jednostki pomocniczej do prowadzenia gospodarki budżetowej
9) inne postanowienia i upoważnienia udzielone zarządowi

Zasady budżetowe w budżecie samorządowym.

1. Zasada równowagi budżetowej:

→budżet jednostki samorządu terytorialnego powinien być zrównoważony – wydatki należy dostosowywać do możliwości

dotyczących dochodów.

→jeżeli dochody (tj. podatki, udziały w podatkach, subwencje, dotacje, wpływy majątku) nie pokrywają wydatków należy

korzystać ze zwrotnych środków finansowanie – pożyczek, kredytów.
2. Zasada zupełności budżetu:

→budżet jednostki samorządu terytorialnego powinien zawierać wszystkie dochody i wydatki jednostki

→zasada wynika z:

٭ art. 51 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym
٭ art. 51 ustawy o samorządzie powiatowym
٭ art. 61 ustawy o samorządzie województwa

3. Zasada jedności budżetu – powinien występować jeden budżet stanowiący całość organizacyjno-prawną, ujęty w
jednym akcie prawnym.
4. Zasada szczegółowości budżetu:

→budżet musi być podzielony i uporządkowany na szereg pozycji wydatkowych i dochodowych

5. Zasada specjalizacji budżetu:

→wydatki budżetu powinny być przeznaczone na szczegółowo ustalone cele.

6. Zasada jawności budżetu:

→art. 61 ustawy o samorządzie gminnym – gospodarka finansowa gminy jest jawna

→wójt, burmistrz maja obowiązek ogłoszenia uchwały budżetowej i sprawozdania z jej wykonania

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 31

Prawo finansów publicznych – skrypt

7.Zasada uprzedniości budżetu:

→budżet musi być uchwalany do końca roku poprzedzającego rok budżetowy.

8. Zasada rocznego okresu budżetowego.

art. 263 ustawy o finansach publicznych.

→

Jednostki samorządowego sektora finansów publicznych.

→głównymi formami organizacyjno-prawnymi gospodarki finansowej są:

٭ jednostki budżetowe
٭ samorządowe zakłady budżetowe

~nie mają osobowości prawnej
~są elementem organizacyjnym i składnikiem własności jednostki samorządu terytorialnego
~są formą organizacyjną gminy, powiatu lub województwa

→formy organizacyjne gospodarki finansowej prawnie wyodrębnione w stosunku do jednostki samorządu terytorialnego:

٭ osoby prawne tj. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, samorządowe instytucje kultury i

samorządowe spółki prawa handlowego (np. jednoosobowe spółki miejskie)

Jednostki budżetowe.

→samorządowymi jednostkami budżetowymi są:

٭ jednostki organizacyjne, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu samorządowego, a dochody

odprowadzają na rachunek dochodów budżetu samorządowego

~urzędy samorządowe
~szkoły podstawowe
~licea ogólnokształcące
~ośrodki pomocy społecznej

→jednostki budżetowe nie prowadzą działalności gospodarczej, więc nie sprzedają usług publicznych

→dochody tych jednostek są dochodami budżetowymi samorządu

→wydatki tych jednostek są wydatkami budżetu samorządu

→jednostki budżetowe dokonując zakupów zachowują się jak inne podmioty kupujące na rynku towary, usługi, dostawy,

roboty według cen rynkowych – z ograniczeniami przewidzianymi w ustawie o zamówieniach publicznych

→jednostki budżetowe mogą dokonywać wydatków do wysokości określonej dla nich w obowiązującym budżecie i planie

finansowymi

→podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków, który musi być zbieżny z

ustaleniami uchwały budżetowej

→jednostki budżetowe są tworzone, łączone, przekształcane i likwidowane przez organy stanowiące jednostek samorządu

terytorialnego

٭ organ który ją tworzy nadaje jej status, określa mienie przekazane jej w zarząd

~w statucie należy określić nazwę, siedzibę i przedmiot działalności jednostki

Samorządowe zakłady budżetowe.

→realizują określone zadania własne samorządu terytorialnego

→zakres zadania samorządowych zakładów budżetowych określa art. 14 u.o.f.p., są to:

٭ gospodarka mieszkaniowa i gospodarowanie lokalami użytkowymi
٭ drogi, ulice, mosty, place oraz organizacja ruchu drogowego
٭ wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie

czystości i porządku oraz urządzenia sanitarne, wysypiska i unieszkodliwianie odpadów komunalnych; zaopatrzenie w
energię elektryczną i cieplną oraz gaz

٭ lokalny transport zbiorowy
٭ targowiska i hale targowe
٭ zieleń gminna i zadrzewienie
٭ kultura fizyczna i sport
٭ utrzymanie różnych gatunków zwierząt – w tym prowadzenie hodowli zwierząt zagrożonych wygięciem
٭ cmentarze.

→samorządowy zakład budżetowy jest jednostką sektora finansów publicznych, która odpłatnie wykonuje zadania i

pokrywa koszty swojej działalności z przychodów własnych

→ zakładami budżetowymi są:

٭ mzk,
٭ zakłady gospodarki mieszkaniowej
٭ zakłady wodociągów i kanalizacji

→nie posiadają osobowości prawnej

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 32

Prawo finansów publicznych – skrypt

→mienie zakładu budżetowego jest własnością jednostki samorządu terytorialnego

→na płaszczyźnie cywilnoprawnej reprezentowane przez gminę, powiat lub województwo

→zakłady budżetowe powinny sprzedawać wytwarzane produkty lub usługi w sposób i według cen, które pozwalały by

pokryć koszty działalności zakładu

→samorządowe zakłady budżetowe mogą być dotowane z budżetu samorządowego

٭ mogą otrzymywać dotację przedmiotową, podmiotową i celową na dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.
٭ dotacje nie mogą przekraczać 50% kosztów jego działalności

→ nadwyżki przychodów nad kosztami dokonują wpłat do budżetu tych nadwyżek na koniec okresu sprawozdawczego

→plan finansowy zakładu budżetowego – wyodrębnia się w nim:

٭ przychody własne
٭ dotacje z budżetu jednostki samorządu terytorialnego
٭ koszty (w tym wydatki na wynagrodzenia i składki naliczane od wynagrodzeń)
٭ stan środków obrotowych
٭ rozliczenia z budżetem
٭ wydatki inwestycyjne

→zakład budżetowy posiada odrębny rachunek bankowy – dokonuje wpłat do wysokości środków zgromadzonych na tym

rachunku

→zakład budżetowy stosuje w planowaniu, ewidencji i sprawozdawczości dla swoich przychodów i kosztów podziałki

klasyfikacji budżetowej

→zakłady budżetowe tworzą, łączą, przekształcają i likwidują organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego

~organ stanowiący określa – nazwę, siedzibę i przedmiot działalności zakładu, źródła przychodów własnych,

składniki majątkowe przekazane zakładowi w użytkowanie

Samorządowe instytucje kultury, publiczne zakłady opieki zdrowotnej, inne formy organizacyjne.

1. Spółka prawa handlowego – jest formą gospodarki finansowej samorządu terytorialnego.

→utworzona przez jednostkę samorządu terytorialnego:

٭ Sp.z.o.o.
٭ S.A.

2. Instytucje kultury:

→ zasady gospodarki osób prawnych tworzonych przez samorząd prowadzących działalność kulturalną ustala – ustawa z

25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej

→instytucje kultury to:

٭ tetry, opery, filharmonie, orkiestry, biblioteki, muzea i domy kultury

→przychodami są:

٭ opłaty za wstęp
٭ wpływy z organizowanych imprez
٭ dotacje z budżetu – główny czynnik ich dochodów
٭ inne wpływy

3. Publiczne zakłady opieki zdrowotnej:

→ustawa z 30 sierpnia 1991r. - o zakładach opieki zdrowotnej

→gospodarka finansowa może być prowadzona w formie samodzielnego zakładu tworzonego przez samorząd

٭ posiada osobowość prawną

→przychody zakładu opieki zdrowotnej to :

٭ wpływy z kontraktów zawieranych z NFZ
٭ dotacje z budżetów
٭ wpływy za odpłatne świadczenia usług medycznych
٭ inne przychody

4. Fundacje:

→ustawa z 6 kwietnia 1984r. - o fundacjach

→mogą być ustanawiane dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych

- cele te powinny być realizowane przez budżet i związane z nim budżetowe formy oganizacyjne

→nie mogą być tworzone ze środków publicznych, więc także ze środków jednostek samorządu terytorialnego

5. Gospodarstwa pomocnicze:

→działały do kończ 2010r.

→były wyodrębnione w ramach samorządowej jednostki budżetowej – pod względem organizacyjnym i finansowym była

częścią jej działalności podstawowej lub ubocznej

→pokrywało koszty swojej działalności z uzyskanych przychodów własnych

→ ich działalność służyła realizacji zadań wykonywanych przez jednostkę budżetowej w ramach której zostało powołane

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 33

Prawo finansów publicznych – skrypt

→mogą istnieć przy szkołach np. warsztaty szkolne w szkołach ponadpodstawowych i urzędach samorządowych np.

zakłady poligraficzne
6.Fundusz celowy:

→realizuje zadania wyodrębnione z budżetu gminy, powiatu lub województwa

→jest gminnym, powiatowym lub wojewódzkim funduszem celowym

→samorządowe fundusze celowe są formami organizacyjno-prawnymi

→mogą być utworzone w drodze ustawy

→ich przychody i wydatki na dany rok ustala organ samorządowy

7. Ustawa z 27 kwietnia 2001r. - prawo ochrony środowiska:

→na jej podstawie działają:

٭ Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i

Gospodarki Wodnej

٭ wojewódzkie fundusze ochrony środowiska

gospodarki wodnej

~został włączony do budżetów gmin i

powiatów

mają osobowość prawną

٭ gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

~został włączony do budżetów gmin i powiatów

→przychodami tych funduszy lub budżetów są wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjne kary

pieniężne.
8. Ustawa z 17 maja 1989r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne.

→utworzyła Fundusz Gospodarki Zasobem Geodezyjnym i Kartograficznym

٭ składa się z:

~funduszu centralnego (fundusze wojewódzkie i powiatowe w 2010 r. zostały włączone do budżetu

powiatu lub województwa)
9. Ustawa z 3 lutego 1995r. - o ochronie gruntów rolnych i leśnych:

→powołała Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych

→dochody funduszu to odpowiednie należności i opłaty związane z wyłączeniem produkcji gruntów rolnych

→fundusz dzieli się na:

٭ centralny
٭ terenowe fundusze w 2010r. Zostały zniesione i włączone do budżetów samorządowych.

Podział dochodów i wydatków oraz klasyfikacja budżetowa w samorządach.

Dochody i wydatki bieżące oraz dochody i wydatki majątkowe. Pojęcie klasyfikacji budżetowej.

1. Majątkowe wydatki budżetu – są źródłami finansowania zadań inwestycyjnych.
2. Wydatki inwestycyjne – można je prowadzić wówczas, gdy są uzyskiwane dochody majątkowe.
3. Dochody majątkowe to:

→dotacje i środki przeznaczone na inwestycje

→środku z budżetu UE

→dochody ze sprzedaży majątku

→dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności

4. Dochody bieżące:

→nie są dochodami majątkowymi

→inne dochody budżetowe samorządów:

٭ podatki
٭ opłaty lokalne
٭ udziały w podatkach dochodowych
٭ subwencje
٭ dotacje na działalność bieżącą.

5. Kwoty wydatków bieżących:

→wyszczególnione w ramach budżetu danego samorządu

→wszystkie wydatki niewyszczególnione w kwotach wydatków majątkowych:

٭ wydatki jednostek budżetowych
٭ dotacje na zadania bieżące
٭ świadczenia na rzecz osób fizycznych
٭ wpłaty z tytułu poręczeń i gwarancji
٭ obsługa długu

6. Kwoty wydatków majątkowych:

→wyszczególnione w ramach budżetu danego samorządu

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 34

Prawo finansów publicznych – skrypt

→wydatki na inwestycje i zakupy inwestycyjne

→wydatki na programy współfinansowane ze środków UE

→zakupy i objęcie akcji lub udziałów, wyniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.

7. Klasyfikacja budżetowa:

→są w jej ramach ujęte dochody i wydatki (bieżące i majątkowe)

→klasyfikacja budżetowa to system jednostek (podziałek budżetowych), w której ramach ujmowane są poszczególne

rodzaje dochodów i wydatków budżetowych oraz przychodów i rozchodów budżetu.

→klasyfikację budżetową stosuje się w:

٭ budżetach
٭ jednostkach budżetowych
٭ samorządowych zakładach budżetowych
٭ funduszach celowych i innych jednostkach samorządowego sektora finansów publicznych

8. Jednostki klasyfikacji budżetowej:

→dziedziny działalności publicznej (np. oświata i wychowanie)

→grupy jednostek organizacyjnych (np. biblioteki)

→źródła dochodów budżetu (np. podatek od nieruchomości)

→rodzaje (formy) wydatków budżetowych (np. wynagrodzenia osobowe)

9. Podziałki klasyfikacji budżetowej:

→wynikają z obowiązującego systemu organizacji gospodarki finansowej i stosowanego systemu dochodów i wydatków

oraz przychodów i rozchodów budżetowych.

Działy budżetowe i rozdziały budżetowe.

→są podstawowym i najwyższymi podziałkami w budżetach jednostek samorządu terytorialnego

→klasyfikacja budżetowa obejmuje ponad 30 działów

działy

→

– jednostki klasyfikacyjne zbudowane przedmiotowo; są to rodzaje działalności obejmujące jedną lub kilka

dziedzin

٭ działy występujące w budżetach samorządowych:

~gospodarka komunalna i ochrona środowiska
~gospodarka mieszkaniowa
~oświata i wychowanie
~kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
~pomoc społeczna
~kultura fizyczna i sport
~wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę
~administracja publiczna
~ochrona zdrowia
~transport i łączność
~turystyka
~kultura fizyczna i sport

rozdziały budżetowe –

→

są bardziej szczegółowe w stosunku do działu jednostek

٭ zbudowane są według kryteriów podmiotowych lub przedmiotowych
٭ nawiązują do szczegółowo określonych zadań i kompetencji samorządu, wynikających z ustawy
٭ są następstwem wprowadzanych zadań i jednostek organizacyjnych
np. w dziale gospodarka komunalna i ochrona środowiska występują rozdziały:

~gospodarka ściekowa i ochrona wód
~oczyszczanie miast i wsi
~utrzymanie zieleni w miastach i gminach
~oświetlenie dróg
~zakłady gospodarki komunalnej
~schroniska dla zwierząt.

٭ w rozdziałach ustalane są kwoty dochodów budżetowych i kwoty wydatków budżetowych, skierowane na

prowadzenie i finansowanie danego rozdziału.

Paragrafy dochodów, wydatków, środków, przychodów i rozchodów.

1. Paragrafy:

→najniższa jednostka klasyfikacji budżetowej

→występują w ramach rozdziałów

→paragrafy – to szczegółowo ujęte rodzaje dochodów, przychodów, wydatków i rozchodów budżetowych wynikające z

obowiązującego systemu podatków, opłat, dotacji, składek, systemu wynagrodzeń i świadczeń, wydatków bieżących i

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 35

Prawo finansów publicznych – skrypt

inwestycyjnych.
2. Paragrafy dochodów:

→podatek dochodowy od osób fizycznych

→podatek dochodowy od osób prawnych

→ podatek od nieruchomości

→podatek rolny

→podatek leśny

→wpływy z karty podatkowej

→podatek od spadków i darowizn

→ wpływy z opłaty skarbowej

→inne opłaty: grzywny, mandaty, kary pieniężne, dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych jednostek

samorządu terytorialnego, poszczególne typy dotacji celowych otrzymywanych z budżetu państwa przez samorządy gmin,
powiatów i województw.
3. Paragrafy wydatków:

→dotacje

→świadczenia na rzecz osób fizycznych

→wydatki bieżące samorządowych jednostek budżetowych

→wydatki majątkowe

→obsługa długu publicznego samorządu

→wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków UE

→paragrafy wydatków wyznaczają działalność jednostek organizacyjnych samorządu terytorialnego

więcej przykładów str. 96

4. Paragrafy przychodów i rozchodów budżetu:

→związane są z finansowaniem długu publicznego i pożyczkowych potrzeb budżetu samorządowego i gospodarką

wolnymi zasobami budżetowymi

→ paragrafami przychodów są:

٭ przychody z zaciągniętych pożyczek i kredytów na rynku krajowym lub zagranicznym
٭ przychody ze sprzedaży papierów wartościowych
٭ przychody z prywatyzacji
٭ nadwyżki z lat ubiegłych

→paragrafy rozchodów:

٭ spłaty pożyczek i kredytów
٭ wykup papierów wartościowych (obligacji)
٭ udzielone z budżetu samorządowego pożyczki i kredyty
٭ dokonane przez samorząd lokaty

Opracowanie projektu i uchwalenie budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

→zasady opracowywania budżetu samorządowego określa ustawa o finansach publicznych z 2009r.

→zarząd jednostki samorządowej (wójt, burmistrz, prezydent) – sporządza i przedkłada projekt uchwały budżetowej

organowi stanowiącemu jednostki samorządu terytorialnego i RIO (celem zaopiniowania)

٭ do dnia 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowych

→z projektem uchwały budżetowej przedkładane jest:

٭ uzasadnienie do projektu uchwały
٭ i inne niezbędne materiały

→inicjatywa uchwałodawcza w sprawie: przygotowania projektu uchwały budżetowej, uchwały o prowizorium

budżetowym i o zmianie uchwały budżetowej

٭ przysługuje wyłącznie organowi wykonawczemu samorządu.

→uchwałę budżetową podejmuje się nie później niż dnia 31 stycznia roku budżetowego

→organ stanowiący w toku swoich prac :

٭ nie może wprowadzić zmian powodujących zmniejszenie dochodów lub zwiększenie wydatków
٭ nie może zwiększyć deficytu budżetu samorządu

→do czasu uchwalenie uchwały budżetowej – nie później niż do 31 stycznia – podstawą gospodarki finansowej jest

projekt uchwały budżetowej przedstawiony organowi stanowiącemu samorządu.

→ w przypadku nieuchwalenia budżetu do 31 stycznia RIO do końca lutego roku budżetowego, ustala budżet jednostki

samorządu terytorialnego w zakresie zadań własnych oraz zadań zleconych.

→ w ramach budżetu samorządowego opracowuje się:

٭ plan finansowy dla zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych samorządom ustawami

→elementami uchwały budżetowej powinny być ustalenia:

٭ dotyczące samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, instytucji kultury, spółek prawa handlowego

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 36

Prawo finansów publicznych – skrypt

należące do samorządu.

plany finansowo-gospodarcze spółek komunalnych powinny być zatwierdzane w uchwale budżetowej.

→

→regulacje ustawy o finansach publicznych dotyczące podziału dochodów i wydatków na bieżące i majątkowe – nie

wprowadzają budżetu bieżącego i majątkowego jako dwóch samodzielnych uchwał budżetowych – dzielą jedynie dochody
i wydatki na bieżące i majątkowe

→w ramach uchwały budżetowej występują:

٭ dochody i wydatki bieżące
٭ dochody i wydatki majątkowe
٭ przychody i rozchody.

→organ stanowiący samorządu nie może uchwalić budżetu, w którym wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody

bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i niektóre wolne środki

٭ wydatki bieżące muszą mieć pokrycie w dochodach bieżących – nie mogą być finansowane z kredytów i

pożyczek

→uchwała budżetowa określa:

٭ gospodarkę finansową samorządu na dany rok
٭ łączy ustalenia o różnym charakterze i różnej mocy prawnej

np. prognozowane dochody, granice wydatków, plany finansowe jednostek organizacyjnych, upoważnienia

dla zarządu
1. Projekt budżetu:

→burmistrz, wójt, prezydent miasta lub zarząd powinien brać pod uwagę:

٭ regulacje prawne
٭ stan i liczbę samorządowych jednostek organizacyjnych
٭ potrzeby wyrażane przez mieszkańców
٭ stosowane w danym okresie ceny i inne dane finansowe
٭ realne możliwości dochodowe jednostki samorządy terytorialnego
٭ planowane stawi podatkowe
٭ nałożone na samorząd przez ustawy zadania własne i administracyjne
٭ programy uchwalone przez organ stanowiący (np. radę gminy)
٭ inne okoliczności

→podmioty opracowujące projekt powinny:

٭ dobrze rozpoznać rzeczywiste potrzeby i interesy mieszkańców
٭ dobrze rozpoznać problemy, które samorząd musi rozwiązać.

→do projektu powinny być dołączone:

٭ informacje i materiały dotyczące: mienia samorządowego, samorządowych zakładów budżetowych, spółek

samorządowych, stanu zadłużenia, prognozy i kalkulacje dot. długu samorządowego
2. Fundusz sołecki

→środki przeznaczone na realizację określonych przedsięwzięć na obszarze sołectwa

→przedsięwzięcia wskazuje zebranie wiejskie

→część środków zużywana przez fundusz sołecki (30%, 20% lub 10%) jest zwracana gminie z budżetu państwa w formie

dotacji celowej.
Duże znaczenie ma uzasadnienie do uchwały budżetowej, z którego muszą wynikać:

٭ wyjaśnienia dotyczące inwestycji i źródeł ich finansowania
٭ rozliczenia finansowe dotyczące środków unijnych
٭ plany finansowo-gospodarcze zakładów, spółek, szpitali
٭ analizy dotyczące finansowania deficytu i długu publicznego

→uchwała budżetowa powinna być niezwłocznie ogłoszona przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) w trybie

przewidzianym dla aktów prawa miejscowego.
Bez tych wyjaśnień uchwała budżetu może stać się fikcją lub działaniem pozorowanym.
3. Wieloletnie planowanie:

→powoduje pojawianie się konstrukcji programów wieloletnich przewidzianych ustawowo

→nie można większych inwestycji realizować tylko w skali roku

4. Wieloletnia prognoza finansowa samorządu inwestycyjnego – art. 226-232 u.o.f.p.

→obejmuje okres roku budżetowego oraz co najmniej 3 kolejne lata

→powinna określać dla każdego roku objętego prognozą:

٭ dochody bieżące oraz wydatki bieżące – w tym wydatki na obsługę długu
٭ dochody majątkowe oraz wydatki majątkowe
٭ wyniki budżetu
٭ przeznaczenie nadwyżki budżetowej lub sposób sfinansowania deficytu
٭ przychody i rozchody budżetu samorządowego, z uwzględnieniem wielkości długu

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 37

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ kwotę długu danego samorządu, jego stosunek do dochodów i wydatków budżetu, sposób sfinansowania spłaty

długu

٭ objaśnienia przyjętych wartości i danych

→w załączniku do uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej:

٭ dane dotyczące wieloletnich programów, zadań i przedsięwzięć

→inicjatywa sporządzenia wieloletniej prognozy finansowej i jej zmiany należy do organu wykonawczego samorządu

→projekt wieloletniego planu finansowania przedstawia się wraz z projektem rocznego budżetu RIO

→uchwałę o wieloletnim planie finansowym podejmuje organ stanowiącym co roku

٭ uchwała ta powinna być wydana nie później niż uchwała budżetowa

→wieloletnia prognoza finansowa ma charakter ciągły, kroczący

٭ jej ustalenia mają charakter wskazówek i wytycznych

5. Uchwalenie budżetu samorządu:

→należy do wyłącznej właściwości rady gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa

→uchwała zapada zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu organu

stanowiącego, w głosowaniu jawnym.

→w pracach nad projektem budżetu i szczegółową analizą jego treści powinny uczestniczyć:

٭ komisje organu stanowiącego
٭ komisja budżetowa – może pełnić rolę koordynatora prac budżetowych.

Wykonywanie uchwały budżetowej jednostki samorządu terytorialnego.

→wykonywanie budżetu gminy jest obowiązkiem wójta (burmistrza, prezydenta miasta), na nim spoczywa

odpowiedzialność za prawidłową gospodarkę finansową gminy (miasta)

wójt (prezydent miasta, burmistrz):

→

٭ przysługuje mu wyłączne prawo zaciągania zobowiązań, mających pokrycie w kwotach wydatków ustalonych w

uchwale budżetowej

٭ ma prawo dokonywania wydatków budżetowych
٭ zaciąganie zobowiązań i dokonywanie wydatków przeprowadza wraz z odpowiednim kierownikiem,

posiadającym uprawnienia do dysponowania mieniem

→w ciągu 21 dni od dnia uchwalenia uchwały budżetowej organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego

przekazuje podległym jednostką informacje o:

٭ ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek
٭ wysokości dotacji i wpłat do budżetu

~opracowuje plan finansowy zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych jednostce samorządu
terytorialnego

→ jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego dostosowują projekty swoich planów finansowych do uchwały

budżetowej

→kierownik samorządowej jednostki budżetowej może, w celu realizacji zadań,, zaciągnąć zobowiązania pieniężne do

wysokości kwot wydatków określonych w zatwierdzonym planie finansowym jednostki;

٭ plan jest szczegółowym

rozwinięciem uchwały budżetowej i musi być z nią zbieżny

plan finansowy urzędu jednostki samorządu terytorialnego ujmuje:

→

٭ wydatki budżetowe nie ujęte w planach finansowych innych jednostek
٭ wydatki związane z funkcjonowaniem organu stanowiącego i wykonawczego samorządu
٭ dotacje dla samorządowych zakładów budżetowych
٭ pozostałe dotacje
٭ płatności
٭ składki wpłacane na rzecz instytucji krajowych i zagranicznych

→źle wykorzystane dotacje z budżetu państwa udzielone samorządom terytorialnym podlegają zwrotowi do budżetu

państwa wraz z odsetkami również dotacje udzielone różnym podmiotom z budżetu jednostki samorządu terytorialnego

niezrealizowane

→

środki zamieszczone w budżecie jednostki samorządu terytorialnego wygasają z upływem roku

budżetowego
1. Upoważnienia do dokonywania wydatków budżetowych przez organy i jednostki organizacyjne gminy:

→realizowane na przyjęte cele

→upoważnienia zawiera uchwała budżetowa podjęta przez radę

→dokonywanie wydatków następuje:

٭ w granicach kwot określonych w budżecie i planie finansowym
٭ z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem

→zlecanie zadań powinno następować poprzez wybór najkorzystniejszej ofery

2. Wykonawcy budżetu samorządowych jednostek:

→urzędy jednostki samorządu terytorialnego

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 38

Prawo finansów publicznych – skrypt

→samorządowe jednostki organizacyjne:

٭ na czele stoją kierownicy zatrudnieni przez organ wykonawczy, posiadający upoważnienie do działania
٭ jednostki te mają status jednostek budżetowych lub samorządowych zakładów budżetowych

→budżet samorządowych jednostek mogą wykonywać inne organy, nienależące do systemu samorządów terytorialnych:

٭ niektóre podatki – pobierane są przez urzędy skarbowe, przekazują je na rachunki bankowe budżetu gmin
٭ subwencja ogólna – przekazywana co miesiąc przez Ministra Finansów
٭ dotacje celowe na zadania zlecone lub dofinansowanie zadań własnych – przekazuje samorządom wojewoda

3. Dokonanie zmian budżetu w trakcie roku:

→zmiany polegające na przenoszeniu wydatków budżetowych

→przenoszenie wydatków w ramach budżetu w różnych okresach roku budżetowego

4. Organ stanowiący uchwałę budżetową:

→może zmieniać (nowelizować) uchwałę budżetową

→może upoważnić organ wykonawczy do:

٭ dokonywania niektórych zmian w planie wydatków, z włączeniem przeniesień między działami
٭ przekazania uprawnień do dokonywania przeniesień innym jednostkom organizacyjnym samorządu

terytorialnego
5. Art. 257 u.o.f.p.:

→organ wykonawczy może samodzielnie dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu samorządu - np.

zmiany planu dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot dotacji lub uzyskaniem nowych dotacji z budżetu
państwa lub innych źródeł
6. Wydatki nieprzewidziane:

→ich obowiązkowe płatności wynikają z tytułów wykonawczych, wyroków sądu lub ugód

→mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych przewidzianych na ten cel

7. Dotacje celowe:

→jej udzielenie następuje na postawie umowy określającej wysokość dotacji, opis zadania, termin wykorzystania i

rozliczenia dotacji

→gdy dotacja jest źle wykorzystywana można wydać decyzję administracyjną nakazującą zwrot dotacji

٭ decyzję o zwrocie podejmuje: wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa
٭ organem odwoławczym od decyzji zwrotu jest samorządowe kolegium odwoławcze.

8. Blokowanie planowanych wydatków budżetowych:

→decyzję podejmuje organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego

→środki blokuje się w przypadku stwierdzenia:

٭ niegospodarności w określonych jednostkach
٭ opóźnień w realizacji zadań
٭ nadmiaru posiadanych środków
٭ naruszeń zasad gospodarki finansowej

→blokowanie to zakaz dysponowania częścią lub całością planowanych wydatków

9. Bankowa obsługa budżetu jednostki samorządu terytorialnego:

→wykonują ją bank wybrany w trybie określonym w ustawie o zamówieniach publicznych

→po wyborze banku, zawierana jest umowa pomiędzy nim a organem wykonawczym jednostki samorządu

terytorialnego

٭ umowa określa: zasady wykonywania obsługi bankowej danego samorządu

10. Dyspozycja środkami pieniężnymi jednostki samorządu:

→jest oddzielona od kasowego wykonania tej dyspozycji

→należy do kompetencji uprawnionych osób

→wykonanie dyspozycji należy do głównego księgowego samorządu lub jednostki organizacyjnej samorządu

11. Obsługa bankowa jednostki samorządu:

→prowadzenie podstawowego rachunku bankowego budżetu samorządowego

→prowadzenie rachunków bankowych samorządowych jednostek organizacyjnych

→prowadzenie innych rachunków

12. Skarbnik – jest głównym księgowym budżetu jednostki samorządu terytorialnego

→kontroluje legalność czynności prawnej i jej budżetowe zabezpieczenie

13. Oświadczenia woli w imieniu jednostki samorządowej składają:

→2 członkowie zarządu

→członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd

→w niektórych przypadkach przewodniczący samorządu samodzielnie

→oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa wójt.

13. Kontrasygnata – konieczna jest jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych.

→podpisuje skarbnik lub osoba przez niego upoważniona

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 39

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ gdy skarbnik odmówił podpisania powinien jej dokonać na polecenie zwierzchnika, powiadamiając przy tym

organ stanowiący samorządu terytorialnego lub RIO.
14. Nadwyżka budżetowa:

→powstaje w wyniku osiągnięcia wyższych niż planowane dochodów budżetowych jednostki samorządu – w następstwie

niepełnego zrealizowania wydatków budżetowych

→może być wynikiem oszczędnego wydawania środków jednostki budżetowej

→stanowi majątek samorządu

→może zostać użyta do: dokonania lokat, udzielenia pożyczek, pokrycia deficytu w następnym okresie

→nadwyżka jest przychodem budżetowym.

Kontrola wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

1. Komisja rewizyjna – powoływana przez radę gminy.

→kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych i jednostek pomocniczych

→opiniuje wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia/nieudzielenia

absolutorium wójtowi – wniosek komisji rewizyjnej podlega zaopiniowaniu RIO
2. Rada gminy:

→rozpatruje sprawozdania z wykonania budżetu i podejmowanie uchwał w sprawie udzielenia/nieudzielenia absolutorium

z tego tytułu

→uchwała w sprawie absolutorium – zapada bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady

→nieuchwalenie absolutorium przez radę gminy = pojęcie inicjatywy przeprowadzenia referendum w spawie odwołania

wójta

٭ może ją podjąć na sesji – zwoływanej nie wcześniej niż po 14 dniach od dnia podjęcia uchwały w sprawie

nieudzielenia wójtowi absolutorium

→przed przeprowadzeniem referendum rada gminy powinna zapoznać się z opinią RIO w sprawie nieudzielenia

absolutorium
3. Sprawozdanie budżetowe:

→może być przyjęte bez zastrzeżeń

→przyjęte z zastrzeżeniami i uwagami

→może być zaakceptowane częściowo

→rozpatrzenie sprawozdania jest oceną wykonania budżetu.

4. Powiat i województwo:

→nie mogą odwołać władz w drodze referendum tylko:

٭ odwołać zarząd w drodze uchwały rady powiatu lub sejmiku wojewódzkiego

~rada powiatu może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady
~sejmik województwa może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego kładu

sejmiku, w głosowaniu tajnym
5. Sprawozdanie z wykonania budżetu jednostki samorządowej – art. 265-271 u.o.f.p.

→jest częścią składową sprawozdania rocznego

→organ wykonawczy przedstawia je do 31 marca roku następującego po roku budżetowym

→zawiera ono:

٭ zestawienie dochodów i wydatków wynikające z zamknięć rachunków
٭ sprawozdanie z wykonania planów finansowych jednostek sektora samorządowego
٭ informacje o stanie mienia jednostki samorządu terytorialnego.

Sprawozdanie roczne –

→

przedstawia się do 31 marca roku następującego po roku budżetowym RIO

6. Gospodarka finansowa samorządu polega na:

→kontroli mieszkańców i członków wspólnoty samorządowej – dokonujących w wyborach samorządowych wyborów:

wójta, burmistrza, prezydenta miasta, rady gminy, powiatu lub sejmiku województwa

→mieszkańcy są miejscowymi podatnikami – ich obciążenia są źródłem dochodów budżetu samorządowego.

Pozycja, zadania i organy RIO.

→ustawa z 7 października 1992r. o regionalnych izbach obrachunkowych określa:

٭ ich pozycję
٭ organizację
٭ zadania i zasady działania

1. Regionalne Izby Obrachunkowe:

→są państwowymi organami nadzoru i kontroli w sprawach finansowych

→sprawują nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego

→dokonują kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych

→jednostki im podległe:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 40

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ jednostki samorządu terytorialnego
٭ związki międzygminne
٭ samorządowe jednostki organizacyjne, w tym samorządowe osoby prawne i inne podmioty

→prowadzą działalność informacyjną, instruktażową i szkoleniową.

2. Kolegium Izby:

→jest organem RIO

→składa się z:

٭ przewodniczącego – jest nim prezes izby i członków powołanych przez premiera w specjalnym trybie

~prezesa powołuje – po przeprowadzaniu konkursu – premier na wniosek ministra właściwego do spraw

administracji publicznej

~zadania prezesa:

- kieruje obradami izby
- reprezentuje RIO na zewnątrz
- jest przełożonym pracowników RIO
- zwołuje posiedzenia kolegium
- wyznacza składy orzekające

٭ połowa składu kolegium – członkowie powołani spośród kandydatów zgłoszonych przez organy stanowiące

jednostek samorządu terytorialnego

→członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji kontrolnych są niezawiśli i podlegają tylko

ustawom

kolegium wykonuje kompetencje nadzorcze:

→

٭ ustala budżety jednostek samorządu terytorialnego w przypadku nieuchwalenia uchwały budżetowej do 31

stycznia roku budżetowego

٭ orzeka o nieważności uchwał i zarządzeń organów jednostek samorządu terytorialnego w sprawach finansowych

→uchwały kolegium zapadają większością głosów w obecności co najmniej 1/2 liczby członków

→w posiedzeniu kolegium ma prawo uczestniczyć przedstawiciel, którego sprawa jest rozpatrywana

3. Składy orzekające RIO:

→ składy 3 członków kolegium:

٭ wydają opinie w sprawach finansowych samorządu

4. Inspektorzy:

→wykonują działania kontrolne

→sporządzają protokoły, które przekazują prezesowi izby i podmiotom kontrolowanym

Członkowie izby i inspektorzy korzystają z prawnej ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
5. Działalność RIO:

→sprawowanie nadzoru – kompetencja kolegium izby

٭ bada zgodność z prawem uchwał i zarządzeń organów samorządowych podejmowanych w sprawach

finansowych

→wykonywanie kontroli – wykonują ją inspektorzy ds kontroli gospodarki finansowej

→wydawanie opinii

każda z tych płaszczyzn jest wykonywana rzez inny organ RIO
6. Regionalna komisja:

→nie jest organem RIO – tylko przy nim działa

→orzeka w sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Działalność kontrolna, nadzorcza i opiniodawcza RIO.

→RIO bada zgodność z prawem i zgodność dokumentacji ze stanem faktycznym działalności samorządów terytorialnych

→inspektorzy do spraw kontroli gospodarki finansowej maja prawo:

٭ żądania niezbędnych informacji dot. działalności kontrolowanych jednostek – szczególnie gospodarki finansowej

i zakresu realizacji budżetu

٭ wstępu na teren i do pomieszczeń kontrolowanych jednostek
٭ wglądu w dokumentacja związaną z dysponowaniem środkami pieniężnymi i kontrola stanu kasy
٭ wgląd w dokumentację związaną z :

~gospodarką środkami rzeczowymi
~gospodarką finansową kontrolowanej jednostki

٭ zabezpieczenia dokumentów i innych dowodów
٭ wgląd w indywidualną dokumentację podatkową podmiotu ponoszącego ciężary publiczne na rzecz jednostek

samorządu terytorialnego

٭ dostępu do danych osobowych dotyczących kwalifikacji i uposażenia pracowników samorządowych
٭ sporządzanie lub zlecanie sporządzenia niezbędnych do kontroli opisów i wyciągów z dokumentów

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 41

Prawo finansów publicznych – skrypt

→z przeprowadzonej kontroli sporządza protokół

٭ podpisują go inspektor i kierownik kontrolowanej jednostki oraz skarbnik lub ich zastępcy
٭ na podstawie kontroli izba kieruje do kontrolowanej jednostki wystąpienie pokontrolne:

~wskazuje źródła i przyczyny nieprawidłowości, ich rozmiary, osoby odpowiedzialne oraz wnioski

zmierzające do ich usunięcia i usprawnienia badanej działalności
1. NIK:

→ustawa z 23 grudnia 1994r. - o Najwyższej Izbie Kontroli

→ NIK może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych

samorządowych jednostek organizacyjnych.

→kontroluje samorządy terytorialne pod względem:

٭ legalności
٭ gospodarności
٭ rzetelności

2. Funkcje nadzorcze RIO:

→sprawując ją RIOP bada uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w

sprawach:

٭ procedury uchwalani budżetu i jego zmian
٭ budżetu i jego zmian
٭ zaciągania zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz

udzielania pożyczek,

٭ zasad i zakresu przyznawania dotacji z budżetu samorządowego
٭ podatków i opłat lokalnych
٭ absolutorium

→nadzorowi RIO podlegają również zarządzenia wójta, burmistrza, prezydenta miasta – w sprawach finansowych

→wójt (burmistrz, prezydent miasta) – ma obowiązek, w ciągu 7 dni przedłożyć uchwały rady gminy i swoich zarządzeń

٭ izba bada te uchwały

~gdy uchwały lub zarządzenia są sprzeczne z prawem są nieważne

٭ o nieważności izba orzeka w terminie 30 dni od dostarczenia izbie uchwały lub zarządzenia

3. Rozstrzygnięcie nadzorcze RIO:

→ma formę uchwały kolegium izby

→stwierdza nieważność zarządzenia lub uchwały w zakresie spraw finansowych, powinno zawierać:

٭ uzasadnienie faktyczne i prawne
٭ pouczenie o dopuszczalności wniesienia skargi do sądy administracyjnego

→orzeczenie o nieważności jest aktem deklaratoryjnym – działa z mocą wsteczną –

ex tunc

→w przypadku nieistotnego naruszenia – izba wskazuje, że uchwała lub zarządzenia wydane jest z naruszeniami prawa

→po upływie 30 dni, w których izba może orzec nieważność uchwały lub zarządzenia – może ją zaskarżyć do sądu

administracyjnego

→ustalenie przez izbę budżetu samorządu terytorialnego:

٭ dokonuje się w tego gdy samorząd terytorialny nie uchwalił budżetu lub gdy RIO stwierdziła nieważność ustawy

budżetowej w całości lub w części

~w przypadku nieuchwalenia budżetu – do 31 stycznia roku budżetowego, RIO ustala budżet tej jednostki

do końca lutego roku budżetowego:

- w zakresie: obowiązkowych zadań władnych i zadań z zakresu administracji rządowej

4. Kompetencje opiniodawcze RIO:

→wykonują je 3 osobowe zespoły – 3 członów kolegium izby – składy orzekające

→opinie wydawane przez RIO nie są rozstrzygnięciami nadzorczymi

→opinie mają wpływać na organ samorządu w sposób uznany przez RIO za prawidłowy

5. Zakres wydawania opinii przez RIO:

→możliwości spłaty kredytu, pożyczki lub papierów wartościowych

→możliwości sfinansowania deficytu budżetowego lub prognozy kształtowania się długu danego samorządu

→o przedkładanych projektach budżetowych jednostek samorządu terytorialnego wraz z informacjami o stanie mienia

tych jednostek i objaśnieniami

→o przedkładanych przez zarządy powiatów i województw oraz wójtów (burmistrzów, prezydentów miast)

sprawozdaniach z wykonania budżetu

→o wnioskach komisji rewizyjnych w sprawie absolutorium

→innych przewidzianych w odrębnych ustawach

ROZDZIAŁ V

PRAWO O WYDATKACH PAŃSTWA I SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 42

Prawo finansów publicznych – skrypt

Zadania państwa, a wydatki państwowe.

1. Zadania państwa:

→są funkcją określonych procesów społecznych i gospodarczych, a także legislacyjnych (tworzenie nowych ustaw,

nowelizacja przepisów przewidujących zmiany dotychczasowe

→zadania państwa powodują zadania publiczne przyjęte przez ustawy państwowe

→zadania państwa wywołują wydatki, które są następstwem wykonywania zobowiązań

→źródłem zadań państwa są regulacje ustawowe

→charakter zobowiązań państwowych:

٭ nie są zobowiązaniami tożsamymi z zobowiązaniami w rozumieniu prawa cywilnego
٭ niektóre z nich mają charakter cywilno-prawny
٭ inne są związane z obowiązkiem wydawania indywidualnych aktów administracyjnych
٭ inne są wyrazem realizacji przyjętych zadań państwa – nie pociągają za sobą roszczeń

→państwo powinno racjonalizować swoje zadania:

٭ by je wykonać

racjonalizacja wydatków –

→

nie powinna być rozpatrywana jako problem czystko finansowy – powinno brać się pod

uwagę problemy z zakresu zdań publicznych, konstrukcji prawnych dotyczących systemu społecznego i gospodarczego

→płaszczyzny realizacji zadań i wydatków państwa:

٭ płaszczyzna związana z zasadami decentralizacji i subsydiarności
٭ płaszczyzna związana ze stanem legislacji
٭ płaszczyzna związana z systemem kontroli i nadzoru
٭ płaszczyzna organizacji sektora finansów publicznych

→zobowiązania wobec osób trzecich lub roszczenia osób trzecich wobec państwa:

٭ nie mają swojego bezpośredniego źródła w ustawie budżetowej
٭ zobowiązania i roszczenia wynikają z ustaw szczególnych

~ustaw regulujących poszczególne dziedziny stosunków społecznych lub gospodarczych

2. Wydatki publiczne:

→określone w rocznej ustawie budżetowej są limitami i co do zasady nie mogą być przekraczane

→mogą być ponoszone tylko na cele i wysokości ustalonych w ustawie budżetowej i planie finansowym jednostki sektora

finansów publicznych

→niektóre wydatki powinny być dokonywane zgodnie z procedurami prawa o zamówieniach publicznych

→z ustawy budżetowej wynika:

٭ granice i przeznaczenie rocznych wydatków państwowych

→wydatki budżetowe są:

٭ upoważnieniem – nie płatnością
٭ płatność nie nastąpi, jeżeli nie zostanie zawarta umowa i nie będzie ona zakwalifikowana co do jej prawnej

poprawności merytorycznej i formalnej

→ustalenia ustawy budżetowej występujące po stronie wydatków nie mówią o sumach, rozliczeniach i płatnościach tylko

o upoważnieniu do wydatkowania w określonych granicach

→ustalenia wydatkowe ustawy budżetowej konkretyzują się w procesie praktycznego wykonywania budżetu

3. Kredyt budżetowy:

→wysokość środków budżetowych możliwych do wykorzystania.

Struktura prawna wydatków budżetu państwa.

1. Przeznaczenie wydatków z budżetu państwa zgodnie z u.o.f.p.:

→na utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i

ochrony prawa oraz sądów i trybunałów

→na zadania wykonywane przez administrację rządową

→na subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego

→na dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego

→ na wpłaty do budżetu UE

→na subwencje partii politycznych

→na dotacje na zadania określone ustawami

→na obsługę długu publicznego

→wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich

2. Wydatki budżetowe:

→są finansowym odbiciem rozwiązań ustawowych i umowach międzynarodowych

→wydatki budżetowe – finansowo opisany koszt wykonania zadania publicznego określonego w przepisach

→podział wydatków budżetowych:

٭ dotacje i subwencje

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 43

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ świadczenia na rzecz osób fizycznych
٭ wydatki bieżące jednostek budżetowych
٭ wydatki majątkowe
٭ wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa

→formy wydatków budżetu państwa:

٭ wynagrodzenia pracowników państwowych
٭ dotacje budżetowe (celowe, przedmiotowe i podmiotowe)
٭ wydatki na zakup towarów i usług
٭ wydatki inwestycyjne
٭ wydatki na obsługę długu

3. Nabywanie towarów i usług sektora finansów publicznych:

→nabywają tak jak inni nabywcy, za ceny, którymi rządzą mechanizmy rynkowe

4. Wydatki osobowe:

→grupa wydatków na rzecz osób fizycznych:

٭ wynagrodzenia i uposażenia oraz składki od nich naliczane (np. składki na ubezpieczenia społeczne zdrowotne)

~wynagrodzenia i uposażenia sędziów, prokuratorów, urzędników państwowych itd.

→wydatki osobowe otrzymują osoby pozostające w stosunku prawnym z jednostką organizacyjną państwa

5. Wydatki stałe (sztywne):

→wynikają z ustawodawstwa

→są niezbędne dla funkcjonowania organów państwowych, instytucji życia publicznego i grup ludności

→ich obniżenie i zmniejszenie musi mieć odzwierciedlenie ustawowo i ma wpływ na poziom życia i zarobki ludności

6. Wydatki elastyczne:

→mogą być dowolnie obniżane i kształtowane bez zmian ustawowych

7. Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa:

→obejmują:

٭ wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania
٭ dyskonta od skarbowych papierów wartościowych
٭ oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek
٭ wpłaty związane z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami

8. Rezerwy ogólne i celowe:

→szczególny rodzaj wydatków, związany z instytucją wykonywania budżetu

→ rezerwa ogólna stanowi nie więcej niż 0,2% wydatków budżetu

→rezerwa celowa, nie powinna przekroczyć 3% wydatków budżetu

٭ rezerw celowych może być kilkadziesiąt
٭ są związane z różnymi zadaniami przewidzianymi w ustawach
٭ tworzone także na wydatki związane z współfinansowaniem zadań z udziałem środków UE

→wykorzystywać rezerwy mogą:

٭ Minister Finansów
٭ dysponentom części budżetowych
٭ Radzie Ministrów
٭ sejmowej komisji właściwej do spraw budżetowych
٭ premierowi

Wynagrodzenia pracowników państwowej sfery budżetowej.

→określają je stosowne ustawy i wydawane na ich podstawie rozporządzenia

→są elementem wydatków państwowych jednostek budżetowych

1. Ustawa z 23 grudnia 1999r. - o kształtowaniu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej:

→określa zasady i tryb kształtowania wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, w tym dla osób objętych tzw.

mnożnikowymi systemami wynagrodzeń

→ustawa dotyczy państwowej sfery budżetowej

pracownicy

→

w rozumieniu tej ustawy:

٭ osoby zatrudnione w państwowych jednostkach budżetowych (przykłady str. 120)

kwota bazowa –

→

to prognozowane przeciętnych wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej

→osoby objęte mnożnikowym systemem – osoby zajmujące kierownicze stanowiska państwowe, członkowie korpusu

służby cywilnej, funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej i innych służb

٭ podstawą do określenia wynagrodzeń w systemie mnożnikowym są:

~kwoty bazowe i ich wielokrotność

→osoby nie objęte mnożnikowym systemem wynagrodzeń:

٭ podstawę stanowią:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 44

Prawo finansów publicznych – skrypt

~wynagrodzenia z roku poprzedniego, waloryzowane wskaźnikiem wzrostu wynagrodzeń ustalonym w

ustawie budżetowej
średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń powinny być przedmiotem corocznej negocjacji w ramach Trójstronnej
Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych.
2. Ustawa budżetowa:

→ustala kwoty bazowe, średnioroczne wskaźniki wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej, kwoty

wynagrodzeń państwowych jednostek budżetowych.

Dotacje z budżetu państwa i wydatki inwestycyjne.

1. Dotacje:

→są charakterystyczne i typowe dla budżetu państwa

→są to transfery przekazywane z budżetu państwa na finansowanie zadań publicznych – na rzecz wyodrębnionych

prawnie lub organizacyjnie podmiotów pozabudżetowych

→przykłady dotacji:

٭ dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego
٭ dotacje celowe dla stowarzyszeń, fundacji i innych organizacji pozarządowych

~ udzielane zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego na podstawie umowy zawieranej

pomiędzy organizacją pożytku publicznego, a organem administracji publicznej

٭ dotacje dla przedsiębiorców
٭ dotacje przedmiotowe
٭ dotacje podmiotowe
٭ dopłaty do oprocentowanych kredytów – odmiana dotacji
٭ dotacje inwestycyjne:

~element wydatków majątkowych

→zasady finansowania inwestycji z budżetu państwa ustala u.o.f.p., a sposób i tryb – RM w drodze rozporządzenia

2. Wydatki majątkowe:

→wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych

→ dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów inwestycji:

٭ to dotacje dla państwowych osób prawnych, agencji wykonawczych, organizacji pozarządowych, jednostek

samorządu terytorialnego, dotacje związane z badaniami naukowymi, dotacje dla przedsiębiorców

→wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.

3. Inwestycje wieloletnie – istniały do 2009r.

→ich okres realizacji jest dłuższy niż rok, a wartość kosztorysowa jest wyższa od kwoty określonej przez Ministra

Finansów

→ujmowane są w wykazie stanowiącym załącznik do ustawy budżetowej

٭ w wykazie określa się: nazwę i lokalizację inwestycji, nazwę inwestora, termin jej rozpoczęcia i zakończenia,

planowaną wartość kosztorysową i źródła jej finansowania.

np. inwestycje w obszarze ochrony zdrowia i inwestycje komunikacyjne

4. Programy wieloletnie:

→ustanawiane przez EM w drodze uchwały w celu realizacji odpowiednich strategi i zadań przyjętych przez RM

→jednostki realizujące program wieloletni mogą zaciągać zobowiązania w celu sfinansowania w poszczególnych latach

realizacji programu inwestycyjnego.
5. Dotacje celowe:

→środki przekazywane: samorządom terytorialnym, agencjom wykonawczym, organizacjom pozarządowym, dotacje

inwestycyjne, dotacje na współfinansowanie programów finansowanych z udziałem UE.
6. Dotacje przedmiotowe:

→środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług

→wylicza się je według stawek jednostkowych

→mogą być udzielane przedsiębiorcom i podmiotom wykonującym zadania na rzecz rolnictwa

→stawki dotacji i procedurę ich przekazywania i rozliczania określają rozporządzenia MF i innych ministrów

np. dotacje do podręczników szkolnych i do posiłków sprzedawanych w barach mlecznych

7. Dotacje podmiotowe:

→środki dla pomiotu wskazanego w odrębnej ustawie na dofinansowanie działalności bieżącej tego podmiotu

np. uczelni publicznej, instytucji kultury

8. Podstawa prawna zastosowania poszczególnych rodzajów dotacji:

→ich wysokość i przeznaczenie określone jest w ustawie budżetowej

9. Forma prawna przekazywania dotacji:

→w formie umowy cywilnoprawnej

→w formie czynności materialno-technicznej – przekazanie dotacji na podstawie decyzji uprawnionego dysponenta

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 45

Prawo finansów publicznych – skrypt

→forma przekazania dotacji powinna wynikać z brzmienia ustawy

٭ gdy ustawa milczy – należy zastosować formę umowy

umowa o dotacje NIE MOŻE być zastosowana do jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej
10. Roszczenia dotyczące dotacji:

→przy umowie roszczenie może wynikać wprost lub sposób dający się odpowiednio uzasadnić – z odrębnej ustawy, a

także dokonanych czynności

→przy dotacji przekazywana w drodze decyzji – stronie służy skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego

→ gdy dotacja jest elementem umowy cywilnoprawnej – możliwość powództwa cywilnego

→ przekazanie dotacji czynnością materialno-techniczną – możliwość odpowiedniej skargi do sądu administracyjnego

Wydatki nabywcze. Prawo zamówień publicznych.

1. Ustawa z 29 stycznia 2004r. - prawo zamówień publicznych:

→wprowadza rozwiązania prawne dotyczące finansowania wydatków nabywczych w oparciu o środki publicznego

→reguluje sposób dokonywania wydatków rzeczowych i inwestycyjnych

→zobowiązuje jednostki dysponujące środkami publicznymi do określonego postępowania poprzedzającego zawarcie

umowy z przedsiębiorcą

→prawo zamówień publicznych -ma umożliwić racjonalne, efektowne, oparte na jasnych kryteriach wydatkowania

środków publicznych – równe traktowanie wszystkich przedsiębiorców zainteresowanych wykonaniem zamówień
publicznych, uczciwą konkurencję pomiędzy wykonawcami ubiegającymi się o uzyskanie zamówienia, jawności
postępowania o udzieleniu zamówienia.

→prawo ma służyć zapobieganiu przypadkom korupcji przy udzielaniu zamówień publicznych

środki zapobiegania korupcji:

→

٭ mechanizmy konkurencji
٭ wprowadzenie systemu kontroli zamówień publicznych
٭ środki ochrony prawnej

→prawo zamówień publicznych ustala:

٭ zasady i tryb udzielania zamówień publicznych
٭ środki ochrony prawnej przysługujące uczestnikom postępowania
٭ kontrolę udzielania zamówień publicznych
٭ organy właściwe w sprawach zamówień publicznych

→wyjaśnia pojęcia:

٭ dostawy – nabywanie rzeczy, praw oraz innych dóbr na podstawie umowy sprzedaży, dostawy, najmu,

dzierżawy, leasingu

٭ roboty budowlane,
٭ usługi,
٭ zamówienia publiczne – odpłatne umowy zawierane między zamawiającym a wykonawcą – przedmiotem są

usługi, dostawy, roboty budowlane

٭ zamawiający,
٭ wykonawcy,
٭ środki publiczne,
٭ najkorzystniejsza oferta – oferta, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących

się do przedmiotu zamówienia publicznego lub ofertę z najniższa cenę

→ustawę stosuje się do:

٭ jednostek sektora finansów publicznych
٭ innych podstawowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej
٭ osób prawnych utworzony w szczególnym celu zależnych od jednostek sektora publicznego
٭ podmiotów wykonujących działalność w sferze tzw. zamówień sektorowych

1. Tryby udzielania zamówienia publicznego:

→przetarg nieograniczony – tryb udzielania zamówienia, w którym w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o zamówieniu

oferty mogą składać wszyscy zainteresowani wykonawcy

→przetarg ograniczony

→tryb negocjacji z ogłoszeniem

→dialog konkurencyjny

→negocjacja bez ogłoszenia

→zamówienie z wolnej ręki

→ zapytanie o cenę

→licytacja elektroniczna

2. Ogłoszenia związana z udzieleniem zamówienia przekazane są:

→Urzędowi Zamówień Publicznych

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 46

Prawo finansów publicznych – skrypt

→Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich

publikowane w:

→Biuletynie Zamówień Publicznych

→Dzienniku Urzędowym UE

Komisja przetargowa - powoływana, gdy wartość zamówienia publicznego przekracza określoną kwotę.
3. Etapy zamówienia publicznego:

→przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia przez kierownika zamawiającego

٭ zamawiający sporządza pisemny protokół postępowania:

~opis przedmiotu zamówienia, informacje o wykonawcach, cenę i inne istotne elementy ofert – są jawne

→specyfikacja istotnych warunków zamówienia- istotny element postępowania o udzielenie zamówienia

publicznego, którą przygotowuje i przedstawia zamawiający

٭ tryb udzielenia zamówienia
٭ opis przedmiotu zamówienia
٭ termin wykonania
٭ informacja o oświadczeniach i dokumentach, jakie mają dostarczyć wykonawcy
٭ wymagania dot. wadium
٭ termin związania ofertą
٭ opis sposobu przygotowania ofert
٭ opis kryteriów, którymi zamawiający będzie się kierował przy wyborze oferty
٭ opis sposobu obliczania ceny

→efektem postępowania w trybie określonym ustawowo jest umowa w sprawie zamówienia publicznego

٭stosuje się do nich przepisy k.c. o ile prawo zamówień publicznych nie wprowadza innych rozwiązań

4. Prezes Urzędu Zamówień Publicznych:

→jest centralnym organem administracji rządowej

→nadzór nad nim sprawuje premier

→powołuje go premier spośród kandydatów wyłonionych w drodze otwartego konkursu

→ustawa określa jego kompetencje:

٭ podejmuje rozstrzygnięcia w indywidualnych sprawach przewidzianych ustawowo
٭ wydaje Biuletyn Zamówień Publicznych – publikuje w nim:

~ogłoszenia przewidziane ustawą

٭upowszechnia przykładowe wzory umów
٭zapewnia funkcjonowanie systemu środków itd. (str. 126)

→przeprowadza kontrolę udzielania zamówień – jej celem jest sprawdzenie zgodności postępowania o udzielenie

zamówienia z przepisami ustawy

→wnosi się do niego odwołania, które rozpatruje krajowa izba odwoławcza – o zgodności lub niezgodności orzeka w

wyroku;

٭ od wyroku izby przysługuje skarga do sądu (do sądu okręgowego właściwego dla siedziby albo miejsca

zamieszkania zamawiającego)

Charakterystyka zadań i wydatków jednostek samorządu terytorialnego.

1. Ustawa z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym:

→określa zakres działania gminy:

٭ wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów
٭ gmina zaspokaja zbiorowe potrzeby wspólnoty
٭ spełnianie zadań własnych gminy:

~ładu przestrzennego,
~gospodarki nieruchomościami itd. (str.127)

2. Ustawa z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym:

→zadania powiatu są podobne do zadań gminy

٭ mają ponad gminny charakter

3. Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie wojewódzkim:

→realizuje je samorząd wojewódzki

4. Zadania gminy, powiatu i województwa:

→ogólnie wskazane w ustawach ustrojowych

→w rozwiniętej postaci wynikają z ustaw regulujących różne dziedziny stosunków społecznych

→ustawodawstwo szczególne rozdziela obowiązki w zakresie wykonywania zadań na odpowiednie podmioty, w tym na

samorządy

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 47

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ wydatki- finansowe odbicie rozwiązań przyjętych w ustawach szczególnych, a także w umowach międzynaro-

dowych; finansowy koszt wykonania zadania publicznego, określony w przepisach szczególnych

٭ zadania gminy:

~własne - wykonywane samodzielnie i według uznania, w ramach ustawy
~zlecone - z zakresu administracji rządowej

- źródłem zadania zleconego może być nie tylko ustawa, ale także porozumienie jednostki samo-

rządu z organami administracji rządowej lub inną jednostką samorządu

- jednostka samorządu terytorialnego powinna otrzymać dotacje celowe na wykonanie zadań z

zakresu administracji rządowej wynikających z ustawy lub przyjętych w drodze porozumienia

→zakres zadań gminy, powiatu i województwa zależy od tendencji decentralizacyjnych, centralistycznych, kultury

politycznej, tradycji, propozycji ze strony nauki.
5. Zadania samorządu terytorialnego i związane z nimi wydatki:

→wynikają z ustawodawstw

→kształt i zakres zadań zmienia się

٭ zmiana zakresu zadań samorządu zależ od realizowanej za pośrednictwem ustaw:

~ polityki społecznej, gospodarczej i administracyjnej ustawodawcy

- polityka ta jest następstwem przemian społeczno-gospodarczych i cywilizacyjnych; pojawiania się

nowych problemów i możliwości ich rozwiązania.
6. Wydatki jednostki samorządu terytorialnego na:

→zadania własne

→zadania własne obowiązkowe (taki charakter nadają ustawy niektórym zadaniom własnym jednostki samorządu)

→zadania zlecone wynikające z ustaw – z zakresu administracji rządowej

→zadania wynikające z porozumienia z organami administracji rządowej i innymi jednostkami samorządu terytorialnego

podział jest istotny z punktu widzenia finansowania poszczególnych zadań.
7. Finansowanie zadań:

→własnych:

٭ finansowane w oparciu o własne dochody (podatki, udziały w podatkach)
٭ subwencje

→zleconych:

٭ dotacje celowe
٭ środki ustalone w porozumieniach

8. Legalność wydatków jednostki samorządu terytorialnego:

→ocenia się w kontekście regulacji prawnych zawartych w ustawie nakładające na jednostkę określone zadania.

9. Zadania inwestycyjne:

→jednostka samorządu sama wybiera kierunki i sposób inwestowania, rodzajów inwestycji, koncepcji rozwoju miasta,

powiatu, województwa.
10. Podział wydatków jednostki samorządu:

→wydatki bieżące:

٭ służą związanej z bieżącą działalnością, codziennej pracy gminy, powiatu, województwa

→wydatki inwestycyjne

٭ służą powiększeniu majątku jednostki samorządu terytorialnego lub innych samorządowych osób prawnych

→wydatki osobowe:

٭ wynagrodzenia pracowników samorządowych.

Struktura i formy prawne wydatków jednostek samorządu terytorialnego.

1. Przeznaczenie wydatków budżetów jednostek samorządu terytorialnego:

→zadania własne jednostek

→zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami

→zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w drodze umowy lub porozumienia

→zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego

→pomoc rzeczowa lub finansowa dla innych jednostek samorządu terytorialnego

→programy finansowane z udziałem środków UE.

2. Wydatki bieżące:

→dotacje udzielane z budżetu samorządowego

→wynagrodzenia pracowników jednostek samorządu terytorialnego i składki od nich naliczane

→inne świadczenia na rzecz osób fizycznych

٭ obejmują wydatki budżetu samorządowego są kierowane do osób fizycznych, a nie będące wynagrodzeniem za

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 48

Prawo finansów publicznych – skrypt

świadomą pracę np. zasiłki z tytułu pomocy społecznej

→zakupy towarów i usług (np. zakupy materiałów biurowych)

3. Dotacje – wydatki budżetu samorządowego o celowym przeznaczeniu, oparte na odpowiedniej podstawie prawnej.

→dotacje celowe przeznaczone na finansowanie, lub dofinansowanie zadań zleconych fundacjom, stowarzyszeniom i

innym organizacjom samorządowym:

٭ odgrywają istotną rolę,
٭ otrzymane dotacje są przeznaczone na cele publiczne i dofinansowanie inwestycji związane z realizacją zadań

samorządu

٭ zlecenie zadania i udzielenie dotacji następuje zgodnie z przepisami ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności

pożytku publicznego i wolontariacie, ustawa określa:

~procedury zlecania zadań
~rodzaje umów dotyczących zlecania i powierzania zadań
~z ustawy wynikają również:

- inne dotacje celowe (z budżetu samorządowego lub państwa)
- źródła finansowania zadań organizacji pożytku publicznego:

*działalność statutowa i gospodarza organizacji
*udział w podatku dochodowym od osób fizycznych (1%)
*darowizny
*sponsoring
*zbiórki publiczne
*składki członkowskie

4. Zlecenia zadania organizacji pozarządowej zadań samorządowych:

→gdy zadanie nie jest określone w ustawie o działalności pożytku publicznego:

٭ zgodnie z u.o.f.p.:

~powinna być zawarta umowa pomiędzy samorządem, a organizacją pozarządową dotycząca określonego

zadania, umowa ma określać:

-szczegółowy opis zdania
-termin jego wykonania
-wysokość dotacji udzielonej podmiotowi wykonującemu zadanie
-tryb płatności i kontroli wykonywania zadania
-sposób rozliczenia udzielonej dotacji

* tryb postępowania o udzielenie dotacji, sposób jej rozliczania i kontroli wykonywanego

zadania określa w drodze uchwały – organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego – postępowanie jawne.
5.Dotacje przedmiotowe:

→mogą być udzielane z budżetu samorządu terytorialnego

→udzielane dla samorządowych zakładów budżetowych i innych podmiotów

→kalkulowane według stawek jednostkowych

→kwotę, zakres i stawkę dotacji określa organ jednostki samorządu terytorialnego

6. Dotacje podmiotowe:

→mogą być udzielane z budżetu samorządu terytorialnego, gdy przewidują to odrębne ustawy

np. doacje dla samorządowych instytucji kultury

7. Wydatki na obsługę długu jednostki samorządu terytorialnego:

→obejmują wydatki budżetu samorządowego z tytułu:

٭ oprocentowania od samorządowych papierów wartościowych
٭ oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek
٭ wypłaty związane z udzielonymi przez samorząd poręczeniami i gwarancjami

8.Wydatki majątkowe jednostki samorządu:

→wydatki inwestycyjne samorządowych jednostek budżetowych

→dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie inwestycji, realizowanych przez samorządowe jednostki

organizacyjne lub inne organizacje

→wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego.

9.Sposób realizacji wydatków rzeczowych i inwestycyjnych:

→reguluje ustawa z 29 stycznia 2004r. - prawo zamówień publicznych:

٭ wprowadza rozwiązania prawne dotyczące finansowania zadań w oparciu o środki budżetowe jednostek
٭ reguluje sposób dokonywania zakupów towarów i usług przez samorządy i ich jednostki organizacyjne
٭ tryb dokonywania wydatków rzeczowych, remontowych, projektowych, usługowych i inwestycyjnych
٭ rozwiązania tej ustawy odnoszą się również do jednostek sektora państwowego i innych podmiotów publicznych

rozmiar zamówień publicznych –

→

dokonywanych przez samorządy terytorialne jest bardzo duży

→według NSA – ustawy o zamówieniach publicznych nie stosuje się, gdy samorząd powierza zadania własne spółce przez

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 49

Prawo finansów publicznych – skrypt

siebie powołanej.
10.Rezerwy celowe – tworzone wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być
dokonany w okresie opracowywania budżetu i gdy odrębne ustawy tak stanowią.

→ suma rezerw nie może przekroczyć 5% wydatków budżetu

→mogą być tworzone na wydatki związane z realizacją programów finansowanych z udziałem środków UE.

11. Rezerwa ogólna - – tworzone wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może
być dokonany w okresie opracowywania budżetu i gdy odrębne ustawy tak stanowią.

→nie może być wyższa niż 1% wydatków budżetu

Rezerwą celową i rezerwą ogólną dysponuje organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego.

ROZDZIAŁ V

DOCHODY PUBLCICZNE I PRAWO PODATKOWE

Rodzaje dochodów publicznych.

→podatki; opłaty publiczne; opłaty za korzystanie ze środowiska; cła; dochody z działalności gospodarczej państwa lub

samorządu; wpłaty z zysku wnoszone przez NBP; dochody majątkowe; dochody zwrotne

→podstawową formą dochodów państwa i samorządów terytorialnych są podatki

1. Podatki:

→obowiązkowe płatności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz samorządu terytorialnego

→są one przejmowane przez sektor publiczny na rzecz:

٭ finansowania zadań publicznych,
٭ zaspokajania potrzeb,których obywatel własnym działaniem i we własnym zakresie nie jest w stanie zaspokoić,

np. zadania w zakresie bezpieczeństwa obywateli, wymiaru sprawiedliwości, nauki, oświaty.

→ w zamian za świadczenie podatku, podmiot, który go płaci nie uzyskuje bezpośredniego świadczenia w zamian ze

strony państwa czy samorządu

→ze świadczeń podatkowych,które wędrują na rachunki budżetu państwa lub samorządu, jest realizowany ogół zadań

publicznych, które zostały przewidziane w ustawach

٭ zadania te są uzasadnione według hierarchii i kryteriów przyjętych w danym okresie przez organ kompetentny

do stanowienia ustawy budżetowej państwa lub samorządu terytorialnego

podatek –

→

ogólna odpłatność,

٭ nie realizuje się z nich indywidualnych potrzeb lub świadczeń, tylko potrzeby publiczne, istotne z punktu

widzenia wszystkich obywateli np. drogi publiczne, szkoły wyższe.
2.ODPŁATNOŚĆ INDYWIDUALNA - polega na tym,że za konkretne świadczenie pieniężne podmiot ,który je uiszcza,
otrzymuje konkretną usługę publiczną świadczoną właśnie na jego rzecz
( EDNAK W STOSUNKU PRAWNO-PODATKOWYM TAKA ODPŁATNOŚĆ NIE WYSTĘPUJE)
3. USTAWY PODATKOWE – określają:

→obowiązki podatkowe,

→poszczególne elementy podatku;

→ w RP występuje ok. 10 ustaw podatkowych wprowadzających różne rodzaje podatków (ok.20):

٭ podatek dochodowy – od osób fizycznych i prawnych
٭ uproszczony podatek dochodowy- np. karta podatkowa
٭ podatek konsumpcyjny – od towarów i usług, akcyzowy, od gier
٭ podatek od nieruchomości
٭ podatek rolny
٭ podatek leśny
٭ podatek od spadków i darowizn
٭ podatek od czynności cywilno-prawnych
٭ opłata targowa i inne

4. Rola podatków:

→podstawowe:

٭ podatki dochodowe
٭ podatki od towarów i usług
٭ podatki akcyzowe

→podatki o mniejszym znaczeniu:

٭ np. podatek od spadków i darowizn

5. POBÓR PODATKÓW -zajmują się tym:

→rządowe organy podatkowe:

٭ urzędy skarbowe
٭ urzędy celne
٭ izby skarbowe

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 50

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ Minister Finansów

→Organy samorządów terytorialnych:

٭ wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast

6. OPŁATY PUBLICZNE - istnieją obok podatków jako dochody państwa lub samorządu terytorialnego,

→jest to przymusowa płatność, ma charakter ŚWIADCZENIA ODPŁATNEGO

→osoba zobowiązana do wniesienia opłaty, po jej uiszczeniu otrzymuje od organu publicznego konkretne

świadczenie/usługę określone przepisami prawnymi lub organ ten po zapłaceniu, podejmuje określone, o

→odpowiednie czynności po wniesieniu opłaty sądowej sąd rozpocznie postępowanie ; organ administracji publicznej po



zapłaceniu opłaty skarbowej, wyda zaświadczenie, paszport, prawo jazdy
7.OPŁATY SKARBOWE ORAZ OPŁATY SĄDOWE

→odgrywają podstawową rolę w opłatach publicznych

→jednak istnieje wiele innych opłat za usługi świadczone przez jednostki publiczne, przewidziane w ustawach:

٭ opłaty za usługi jednostek komunalnych:

٭ instytucje pomocy społecznej
٭ korzystanie z urządzeń wodnych i kanalizacyjnych
٭ usuwanie śmieci

٭ niektóre usługi oświatowe

→ZASADA EKWIWALENTNOŚCI - ma zastosowanie przy opłatach publicznych - zgodnie z nią wysokość opłaty ma

odpowiadać kosztom świadczonych usług (być adekwatna do rodzaju i kosztu usługi).
8. Opłaty za korzystanie ze środowiska:

→opłata za pobór wód

→opłata za wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi

→opłata za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza

→opłata za składowanie odpadów

→inne korzystanie ze środowiska

→reguła stosowania do tych opłat - „ ZANIECZYSZCZAJĄCY PŁACI”

→podmiot,który korzysta ze środowiska uiszcza stosowne opłaty, a jeśli przekroczy odpowiednie warunki korzystania, jest

zobowiązany zapłacić karę pieniężną

→opłaty i kary za korzystanie ze środowiska przewiduje ustawa z 2001 r. - prawo ochrony środowiska

9. SKŁADKI:

→stanowią odrębną grupę dochodów publicznych

→mają charakter przymusowy

→pobierane są przez państwo

np. składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe, zdrowotne

→Składki te nie wpływają do budżetu państwa ani do budżetów samorządów, lecz są PRZYCHODAMI PAŃSTWOWYCH

FUNDUSZY CELOWYCH :

٭ NFZ
٭ fundusz ubezpieczeń społecznych
٭ fundusz pracy
٭ niektóre z tych funduszów tworzą względnie odrębny system finansowy - system finansowy ubezpieczeń

społecznych, system finansowy ubezpieczeń zdrowotnych
10. Cła:

→ przymusowe świadczenia pieniężne przewidziane w ustawodawstwie celnym, pobierane przez organy celne od

podmiotów przywożących towary z zagranicy na polski obszar celny

→cła są obliczane w trybie specjalnej procedury celnej

→wyliczane są na podstawie wartości celnej towarów i odnoszące się do nich stawki celne

→wraz z wejściem Polski do UE – cła stały się dochodami budżetu europejskiego

→UNIA CELNA jaką jest UE, nie stosuje ceł i innych tego rodzaju płatności w ramach swego wspólnego obszaru celnego

→cła pobierane przy wprowadzaniu towarów na obszar UE są obliczane według prawa celnego UE

٭ przekazywane są (75 %) na rzecz budżetu unijnego

11. Dochody z działalności gospodarczej państwa lub samorządu:

→wynikają one z działalności przedsiębiorstw publicznych – przedsiębiorstw państwowych, spółek Skarbu Państwa,

spółek komunalnych

→przedsiębiorstwa cele realizują CELE PUBLICZNE

→wnoszą także do budżetu państwowego lub samorządowego:

٭ wpłaty z zysku
٭ dywidendy (związane z podziałem zysku spółki)
٭ podatki

12.Dochody monopoli fiskalnych:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 51

Prawo finansów publicznych – skrypt

→pochodzą z takich przedsiębiorstw, gdzie państwo ma wyłączność w zakresie produkcji i sprzedaży określonego towaru

→zawarta w cenie opłata monopolowa dostarcza dużych dochodów do Skarbu Państwa

→płaty monopolowe jako forma opodatkowania konsumpcji zostały przekształcone w – podatki akcyzowe

٭ w Polsce obecnie możemy mówić o monopolu loteryjnym państwa
٭ ustawa z 2009 roku o grach hazardowych stanowi

~ prowadzenie działalności w zakresie gier liczbowych i loterii pieniężnych stanowi monopol państwa

٭ w celu prowadzenia tej działalności przez państwo została utworzona jednoosobowa spółka skarbu państwa -

TOTALIZATOR SPORTOWY
13.Wpłaty z zysku- szczególny dochód publiczny/ państwowy

→wnoszone są przez bank centralny- Narodowy Bank Polski

→zysk NBP jest uzyskiwany w związku z :

٭ lokatami bankowymi
٭ czynnościami kredytowymi

٭ czynnościami depozytowymi i usługowymi
٭ działalnością emisyjną

14. Dochody majątkowe Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego:

→wynikają z posiadanego przez te podmioty mienia:

٭ ziemi
٭ budynków
٭ środków pieniężnych

→dochodami tego rodzaju są :

٭ czynsze

٭ opłaty za korzystanie z mienia
٭ odsetki od lokat bankowych
٭ są to też darowizny i spadki, które przypadają Skarbowi Państwa lub jednostce samorządu
٭ odsetki z udzielonych przez Skarb Państwa lub samorząd POŻYCZEK
٭ odsetki od środków na rachunkach bankowych państwowych
٭ odsetki od środków na rachunkach samorządowych jednostek organizacyjnych
٭ dochody o charakterze majątkowym są wpływami ze sprzedaży mienia państwowego lub samorządowego
٭ wpływy z prywatyzacji przedsiębiorstw publicznych - nazywane obecnie w polskim prawie finansowym

PRZYCHODAMI BUDŻETOWYMI
15.Grzywny i kary pieniężne:

→stanowią odrębną grupę dochodów ( o ubocznym charakterze)

→łączą się z prawem karnym, postępowaniem karnym skarbowym i innymi regulacjami wprowadzającymi kary pieniężne,

które płacone są na poczet Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego
16.Dochody zwrotne:

→zaciągane przez państwo lub samorząd kredyty i pożyczki

→wpływy ze sprzedaży bonów skarbowych

→wpływy ze sprzedaży obligacji skarbowych lub samorządowych

→uzyskiwanie wpływów zwrotnych służy finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa lub samorządu :

٭ finansowania bieżącego deficytu budżetowego i spłacie wcześniej zaciągniętych długów

→pożyczane środki uzyskiwane są od banków, instytucji finansowych, funduszy emerytalnych, funduszy inwestycyjnych,

ludności

→są one pozyskiwane w kraju (powstaje krajowy dług publiczny) oraz zagranicą

→dochody publiczne o charakterze zwrotnym są nazywane w polskim ustawodawstwie - PRZYCHODAMI BUDŻETOWYMI

17.Środki publiczne:

→ pojęcie, ściśle łączy się z systemem dochodów i przychodów publicznych

→są one związane z sektorem finansów publicznych

→Pojęcie to wprowadza ustawa o finansach publicznych

środki publiczne to nie tylko PODATKI i OPŁATY

→

٭ na to pojęcie składa się szereg różnego rodzaju środków będących w dyspozycji państwa, samorządu i innych

podmiotów sektora finansów publicznych.

według u.f.p. środkami publicznymi są :

→

٭ dochody publiczne:

~podatki, opłaty, składki, dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych
~wpływy z umów najmu, wpływy z umów dzierżawy, dochody ze sprzedaży majątku, inne dochody

٭ środki pochodzące z budżetu UE i innych źródeł zagranicznych
٭ przychody budżetu państwowego lub samorządowego służące finansowaniu potrzeb pożyczkowych:

~wpływy ze sprzedaży obligacji

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 52

Prawo finansów publicznych – skrypt

~przychody z prywatyzacji

٭ przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności własnej

~przychody z działalności oświatowej- uczelnie publiczne, kulturalnej- teatry
~działalność zakładów opieki zdrowotnej

→sektor publiczny dysponuje i zarządza różnymi wpływami 

٭ najważniejsze są daniny publiczne: podatki, opłaty, składki
٭ występuje też wiele innych wpływów oparte na tytułach publicznoprawnych, prywatnoprawnych, przepisach

prawa wspólnotowego, przepisach prawa międzynarodowego

→pojęcie środków publicznych ma znaczenie nie tylko dla stosowania u.o.f.p ,lecz innych regulacji:

٭ ustawy Prawo zamówień publicznych
٭ ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Pojęcie, elementy konstrukcji i funkcje podatku.

→ogólne przepisy podatkowe zawiera ustawa z 29.08.1997 – ordynacja podatkowa

1. Podatek:

→według art.6 ordynacji podatkowej, to świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub

gminy wynikające z ustawy podatkowej :

٭ publicznoprawne
٭ nieodpłatne
٭ przymusowe
٭ bezzwrotne

→podatek jako świadczenie publiczno-prawne, gdzie wierzycielem oraz poborcą jest państwo lub jednostka samorządu

terytorialnego - określa i wprowadza ustawa podatkowa

→prawo podatkowe jest elementem prawa publicznego

→regulacje podatkowe są wprowadzane i stosowane przy użyciu metod adminsitracyjno-prawnych

→przepisy ordynacji podatkowej odnoszą się do podatków i opłat, ale nie mają zastosowania do świadczeń pieniężnych

ze stosunków cywilnoprawnych i opłat za usługi, do których stosuje się przepisy o cenach

→na podatek inaczej patrzy jednostka zobowiązana do jego zapłacenia oraz inaczej organ podatkowy, który go pobiera:

٭ jednostka – podatnik będzie zwracał uwagę na stosowanie przez organy i urzędy państwowe zasad

podatkowych:

~zasada pewności prawa podatkowego
~nie dokonywanie zmian podatkowych w trakcie roku podatkowego

٭ organy podatkowe

~skuteczność i efektywność poboru należności podatkowych

2. Konstrukcja podatku

→podmiot

→przedmiot - sytuacja, zdarzenie, działalność

٭ w związku z nimi ustawodawca nakłada obowiązek podatkowy

٭ w związku z zaistnieniem tych zdarzeń/sytuacji ustawodawca decyduje się na obłożenie ich świadczeniami
podatkowymi

٭ zdarzeniem takim jest np. osiąganie dochodu, sprzedaż towarów i usług, otrzymanie spadku, otrzymanie

darowizny, posiadanie gospodarstwa rolnego, posiadanie nieruchomości, prowadzenie działalności gospodarczej ,
świadczenie pracy, posiadanie majątku, nabywanie towarów

→podstawa opodatkowania - jest to przedmiot podatku odpowiednio skonkretyzowany

٭ ujęty:

~wartościowo – w jednostkach pieniężnych

~ilościowo w jednostkach naturalnych, np. m

2

, szt. ha

np. jeśli przedmiotem podatku dochodowego jest dochód danej osoby (jako sytuacja /zdarzenie) to

podstawą opodatkowania będzie dochód osiągnięty przez jednostkę w roku podatkowym, obliczony na podst.



prowadzonej ewidencji podatkowej

*będzie to konkretna KWOTA PIENIĘŻNA – wyrażająca roczny dochód danej osoby

fizycznej lub prawnej

*gdy przedmiotem podatku od nieruchomości jest posiadanie gruntu,budynku ,lokalu to

podstawą opodatkowania jest powierzchnia tych nieruchomości wyrażona w m

2

*gdy przedmiotem podatku akcyzowego jest produkcja lub import wyrobów

akcyzowych( alkoholowych, tytoniowych) - podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu ich sprzedaży albo tzw.
wartość celna powiększona o należne cło lub inaczej- ilościowo określona podstawa obliczenia podatku

→stawki podatkowe:

٭ stawki procentowe - odnoszą się do podstawy opodatkowania wyrażonej w pieniądzu (wartościowo)

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 53

Prawo finansów publicznych – skrypt

~gdy stawka wynosi 20 %, to znaczy,że 20 % tej kwoty pieniężnej(podst. opodatkowania) zostanie

odciągnięte jako podatek i przekazane na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego

٭ stawki kwotowe - występują wtedy, gdy podstawa opodatkowania jest wyrażona ilościowo ( w jednostkach

naturalnych np. m2)

~ w polskim podatku od nieruchomości podst. opodatkowania jest powierzchnia tej nieruchomości-

gruntu, budynku wyr. w m2; wtedy np. stawka wynosi 20 zł od m2 budynku lub 0,70 zł od m2 powierzchni gruntu

→skale podatkowe:

٭ stawki stałe -skala liniowa
~przy np. stawkach procentowych; nie zmieniają się, utrzymują się na tym samym poziomie np. 15 %,

niezależnie czy kwota będąca podstawą opodatkowania rośnie, maleje czy się nie zmienia

٭ stawki zmienne -wraz ze zmiana podstawy opodatkowania,zmienia się stawka podatkowa

~stawki zmienne tworzą skalę podatkową :

*progresywną - to zestawienie stawek podatkowych ,które wraz ze wzrostem podst.

opodatkowania np. dochodu, rosną; im większa podstawa,tym większe stawki

*degresywną - im mniejsza podstawa tym mniejsze stawki podatkowe
*regresywną - im mniejsza podstawa opodatkowania tym wyższe stawki podatkowe ;

- regresja występuje zwykle przy podatkach konsumpcyjnych,które są elementem towarów

i usług; osoby o niższych dochodach ponoszą wtedy relatywnie większe obciążenia podatkowe niż osoby o większych
dochodach

- im niższe wynagrodzenie, tym więcej jest przejmowane w formie jednakowego dla

wszystkich podatku konsumpcyjnego

٭ wprowadzanie stawek i skali podatkowej jest elementem techniki podatkowej, ale także jest problemem

społecznym, politycznym, gospodarczym, związanym z kształtowaniem dochodów i majątku milionów podatników w kraju

٭ poprzez konstrukcje podatkowe jest dokonywany PODZIAŁ DOCHODÓW W SPOŁECZEŃSTWIE:
٭ wprowadzanie stawek i skali podatkowych zmierza też do osiągania pewnych celów - wyznaczenie kwoty wolnej

od podatku, realizacją polityki rodzinnej, polityki dochodowej w stosunku do ludności

٭ podatek dochodowy od osób fizycznych w Polsce jest podatkiem,w którym liczne funkcje pełni ZŁOŻONA,

PROGRESYWNA SKALA PODATKOWA

٭ podatek dochodowy od osób prawnych jest podatkiem,w którym została zastosowana skala LINIOWA

→zwolnienia podatkowe:

٭ podmiotowy charakter - ustawodawca zwalnia określone kategorie podmiotów od opodatkowania np. jednostki

budżetowe

٭ przedmiotowy charakter - zwalnia ustawodawca od podatku określone sytuacje, jeśli występują w sferze

działalności danego podatnika



np. zwolnione są w podatku dochodowym od osób fizycznych, kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń

majątkowych lub osobowych, zasiłki rodzinne, stypendia naukowe

→ulgi podatkowe - - zmniejszenie wysokości podatku

٭ wiąże się ze zmniejszeniem podst. opodatkowania, obniżeniem stawek podatkowych, bezpośrednim obniżeniem

podatku

٭ konstrukcja podobna do zwolnień podatkowych
٭ niektóre ulgi i zwolnienia przyjmują postać i są oceniane jako SZCZEGÓLNE WYDATKI BUDŻETOWE :

~państwo, a także czasem samorząd rezygnują z części swoich wpływów podatkowych wydając

odpowiednie przepisy podatkowe dot. ulg i zwolnień podatkowych i przeznacza zwolnione od płatności WPŁYWY na
realizację ustalonych w przepisach CELE

~konkretna realizacja tych celów zostaje pozostawiona PODATNIKOWI , np. przedsiębiorcy, który

dokonuje pewnego rodzaju inwestycji ze środków,które zaoszczędził dzięki ulgom czy zwolnieniom podatkowym lub
osobie fizycznej, która buduje lub odnawia dom mieszkalny

~ulgi i zwolnienia podatkowe nie są PODARUNKIEM od państwa,lecz są zobowiązaniem do przeznaczenia

tych pieniędzy na konkretny cel; zobowiązaniem podatnika do określonego przez państwo zachowania

→ terminy i sposoby płatności:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 54

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ zależą od charakteru podatku
٭ podatki dochodowe mają roczny charakter i są płacone zaliczkowo co miesiąc
٭ płatność zaliczkowa łączy się z tym, że :

~nie wiadomo jaki dochód powstanie na koniec roku podatkowego, czy w ogóle powstanie
~oraz jaka część dochodu lub podatku zostanie wykorzystana na cele związane z ulgami (odliczeniami)

podatkowymi

~zaliczki są wpłacane zwykle do 20 dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni

٭ inne podatki np. rolny czy od nieruchomości jest płacony kwartalnie w 4 ratach lub co miesiąc w 12 ratach

~raty są stosowane w przypadku znanej z góry kwoty podatku

٭ podatek od spadków i darowizn jest związany z jednostkową sytuacją,więc jest płacony jednorazowo
٭ podatek od towarów i usług jest płatny po wypełnieniu deklaracji, na ogół w terminach miesięcznych
٭ poszczególne ustawy określają formy i terminy płatności
٭ zapłata podatku jest zwykle bezgotówkowa, w formie przelewu z rachunku podatnika na rachunek organu

podatkowego

٭ czasem w gotówce do kasy organu podatkowego - np. przy zakupie znaku opłaty skarbowej lub banderoli

podatku akcyzowego

→elementy te przewiduje ustawa podatkowa, która wprowadza dany podatek do porządku prawnego; elementy te są w

każdym podatku (ogólnie),ale są różne dla każdego podatku.
2. Prawo bilansowe:

→ma duże znaczenie dla obliczania i funkcjonowania wielu podatków

→jest związane z regulacjami dotyczącymi rachunkowości

3. Rachunkowość:

→system ewidencji zdarzeń gospodarczych

→obejmuje prowadzenie ksiąg rachunkowych na podst. dowodów księgowych i sporządzanie sprawozdań finansowych

→prowadzenie ksiąg odbywa się za pośrednictwem KONT urządzeń do rejestracji i przedstawiania zdarzeń



gospodarczych

→na kontach zapisywane są pogrupowane OPERACJE - wpływy ze sprzedaży, stan środków trwałych, stan należności,

wysokość i struktura poszczególnych rodzajów kosztów

→sprawy te regulują przepisy ustawy o rachunkowości z

29.09.1994 r.

→podatnicy powinni stosować zasady rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiać swoją sytuację majątkową i

finansową
4. Księgi rachunkowe:

→obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów oraz sald,które tworzą :

٭ dziennik

٭ księgę główną
٭ księgi pomocnicze
٭ zestawienia obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald ksiąg pomocniczych
٭ wykaz składników aktywów i pasywów

→do ksiąg rachunkowych wprowadza się każde zdarzenie, które miało miejsce w okresie roku podatkowego

→dowody księgowe są podstawą zapisów w księgach rachunkowych

→księgi rachunkowe stwierdzają dokonanie operacji gospodarczej są – dowodami źródłowymi:

٭ zewnętrzne obce- otrzymane od kontrahentów
٭ zewnętrzne własne- przekazywane w oryginale kontrahentom
٭ wewnętrzne- dotyczą operacji w obrębie jednostki

5. Rachunek wyników przedsiębiorcy:

→rachunek przychodów, kosztów służących do ich uzyskania

→bilans przedsiębiorstwa – zestawienie aktywów i pasywów wyrażające stan majątkowy jednostki

→inne elementy rachunkowości mające duże znaczenie dla funkcjonowania prawa podatkowego

→mają one duży wpływ na funkcjonowanie prawa podatkowego

→są materiałem, na podst. którego ustala się dane, które z kolei są istotne dla określenia zobowiązań podatkowych

6. Funkcje podatku:

→fiskalna - podatki przynoszą wpływy do budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego

٭ wyraża ekonomiczną istotę podatku

٭ w oparciu o gromadzone wpływy podmioty pobierające podatki mogą realizować określone zadania publiczne
٭ stawki podatkowe powinny być tak ustalone, by zgromadzić niezbędne wpływy w budżecie państwowym lub

komunalnym,które skierowane są później na sfinansowanie, uznaych za niezbędne usług publicznych

٭ funkcja ta związana jest także z konstrukcją przedmiotu opodatkowania i podstawy społeczno-polityczny



wybór co zostanie opodatkowane ,jaka sytuacja,jak zostanie skonkretyzowana

→pozafiskalna - oddziaływanie i wpływanie na zachowanie przedsiębiorców i ludności

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 55

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ największe możliwości oddziaływania w swojej sferze maja podatki dochodowe
٭ instrumentem podatkowym często stosowanym są ulgi podatkowe i zwolnienia zarówno podmiotowe,jak i

przedmiotowe

~Ulgi odliczane od kwoty zobowiązania podatkowego lub od podstawy opodatkowania pełnią funkcję

POBUDZAJĄCĄ przedsiębiorców do inwestycji, osoby fizyczne do budowy domów, remontów mieszkań, INSPIRUJĄCĄ
rodziców do wydatkowania pieniędzy na rzecz kształcenia swoich dzieci, a także ZACHĘCAJĄCĄ do podjęcia określonej
działalności gospodarczej, właśnie ze względu na przyznawane w jej obszarze ulgi podatkowe czy zwolnienia.

Klasyfikacje podatkowe.

→polski system podatkowy dzieli się na dwie grupy z punktu widzenia wspólnoty terytorialnej, na rzecz której są

ustawowo przekazane



٭ PODATKI PAŃSTWOWE- główne podatki systemu podatkowego w Polsce
٭ PODATKI SAMORZĄDOWE- wpływające do budżetów gmin, powiatów i województw

→istnieje problem, które podatki i dlaczego powinny być podatkami samorządowymi ,a które państwowymi

٭ dominuje pogląd ,że podatek od nieruchomości jest słusznie uznany za podatek giminny - związany jest z

istotnymi zadaniami gminy :

~wyposażeniem nieruchomości w urządzenia infrastruktury technicznej
~polityką komunalną, w ramach której gospodarka gruntami odgrywa ważną rolę

1. Podatki państwowe w Polsce:

→podatek od towarów i usług

→podatek akcyzowy

→cła

→podatek dochodowy od os. fiz.( jednak część przypada samorządom)

→ podatek dochodowy od os. prawnych( część też przejmują samorządy)

→podatek od gier i dopłaty związane z grami hazardowymi

→ryczałt od przychodów ewidencjowanych( uproszczony podatek dochodowy)

2.Polskie podatki samorządowe:

→podatek od nieruchomości

→podatek rolny

→podatek leśny

→podatek od spadków i darowizn

→podatek od środków transportowych

→karta podatkowa – uproszczony podatek dochodowy

→podatek od czynności cywilnoprawnych

→opłata skarbowa

→opłata za pozwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych ( wydanie koncesji- aktu administracyjnego)

→Opłata eksploatacyjna – za wydobywanie kopalin

→Opłata od posiadania psów

→Opłata targowa

→opłata miejscowa

→opłata uzdrowiskowa

→opłaty adiacenckie – związane z inwestycjami komunalnymi i gospodarką nieruchomościami

→opłaty za korzystanie z dróg publicznych

→samoopodatkowanie mieszkańców

3. Podział podatków ze względu na przedmiot:

→przychodowe od całości wpływów z działalności gospodarczej

→dochodowe od nadwyżki przychodów nad kosztami ich uzyskania

→konsumpcyjne odpowiednio skonstruowana część ceny

→majątkowe od przyrostu majątkowego w wyniku otrzymania spadku czy darowizny

4. Dochód – pojęcie ściśle związane z podatkiem dochodowym

→ teorie dochodu :

٭ teoria źródeł - dochodem jest to, co ma stałe źródło, regularne, w zasadzie związane z działalnością gosp.

~pochodzą z: działalność rolnicza i leśna, działalność przemysłowa, samodzielna praca, niesamodzielna

praca, kapitały,najem, dzierżawa

٭ teoria czystego przyrostu majątkowego - dochodem jest czysty przyrost majątkowy w pewnym

określonym czasie, powstały niezależnie od źródła i warunków pozyskania

~może być następstwem: wygranej na loterii, darowizny, jednorazowego przysporzenia

٭ teoria dochodu rynkowego - dochodem jednostki jest wypracowany przez nią i zrealizowany czysty przyrost

majątkowy, powstały w obrocie gospodarczym

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 56

Prawo finansów publicznych – skrypt

5. Podział podatków:

→bezpośrednie:

٭ podatki dochodowe
٭ podatek od nieruchomości
٭ podatek od spadków i darowizn
٭ obciążają one bezpośrednio dochód lub majątek podatnika

→pośrednie

٭ podatek konsumpcyjny:

~podatek akcyzowy
~podatek od towarów i usług

-obciążają one dochody osób fizycznych lub prawnych pośrednio w wyniku dokonywania zakupów i

usług obciążonych podatkiem

-podatek ten jest ujęty w cenie danego towaru czy usługi
-prawnie zdefiniowanym podatnikiem podatku konsumpcyjnego jest SPRZEDAWCA, IMPORTER,

PRODUCENT

- jednak pod względem ekonomicznym podatek ten obciąża osoby fizyczne i osoby prawne -

nabywców, konsumentów

z

→ wiązane w nierozłączny sposób z prowadzeniem:

٭ ksiąg rachunkowych lub podatkowych ksiąg przychodów i rozchodów

p

→ ozostałe podatki - gdzie brane są pod uwagę inne elementy służące do obliczenia podatku np. wartość rynkowa

rzeczy, fakt posiadania środka transportowego, sprzedaż na targowisku, przebywanie w miejscu o dobrych warunkach i
właściwościach klimatycznych
6. Klasyfikacja podatków:

→realne -np. podatek od nieruchomości

٭ jest podatkiem od obiektów – gruntów lub budynków
٭ est pobierany niezależnie od tego kto jest aktualnym właścicielem lub posiadaczem tego budynku, gruntu
٭ jego konstrukcji nie uwzględnia się osobistej sytuacji właściciela lub posiadacza nieruchomości

→personalne - przeciwne do realnych

٭ są to podatki dochodowe od osób fizycznych
٭ uwzględnia się tu sytuację osobistą podatnika

→podatki od towarów i usług, akcyzowe, dochodowe od przedsiębiorstw są ściśle powiązane ze sferą działalności

gospodarczej, w niej funkcjonują

٭ związane ze sprzedażą, produkcją, osiąganiem dochodów, zmianami popytu i podaży, kształtowaniem się

kosztów, aktualną polityką gosp. Rządu, procesami ekonomicznymi zachodzącymi w gosp. światowej

٭ związek innych podatków już nie jest tak związany z gospodarką, a działalnością gospodarczą
٭ podatki od spadków i darowizn związane są ze sferą stosunków cywilnych- spadkobranie, zasiedzenie

nieruchomości, darowizna, jednorazowe umowy cywilnoprawne

٭ podatek od nieruchomości jest związany z gosp. Gruntami, wykorzystaniem ich do celów gosp., do celów

mieszkaniowych czy produkcyjnych
7. Podatki majątkowe:

→obciążają majątek lub przyrost majątku podatnika

→są to podatki osobiste

→dotykają wprost osobę podatnika na podst. posiadanego majątku

→majątek jest pojęciem i ekonomicznym i prawnym

٭ oznacza zapas dóbr należących do pewnej osoby jako właściciela
٭ majątek jest jednak z reguły tylko podstawą wymiaru podatku
٭ na ogół występują tylko formalne, nominalne podatki majątkowe, a realnie obciążony jest dochód podatnika
٭ majątek był kiedyś miarą i dowodem na zamożność danej osoby, jednak wraz z rozwojem gosp. kapitalistycznej,

rynkowej, utracił na znaczeniu podatek majątkowy, przekształcając się w podatek dochodowy

٭ podatki majątkowe maja nadal znaczenie jako podatki uzupełniające

→wyróżnia się podatek majątkowy :

٭ ogólny - obciąża cały majątek
٭ częściowy -obciąża część majątku np. grunty, place budowlane; a także podatki od przyrostu majątkowego
np. z darowizny, zapisu testamentowego, wygranej na loterii
٭ majątek powstaje z gromadzonych dochodów, ma postać środków pieniężnych, a także nieruchomości, akcji,
udziałów, różnych form kapitału rzeczowego i finansowego

→w Polsce obecnie za podatek majątkowy mogą być uznane:

٭ podatek od nieruchomości

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 57

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ od spadków i darowizn
٭ część dochodowego
٭ niektóre opłaty z ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami
٭ z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Obowiązek podatkowy i zobowiązanie podatkowe. Podatnik, płatnik, inkasent.

1. Obowiązek podatkowy:

→ jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowaną powinnością przymusowego świadczenia pieniężnego w

związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach

٭ zdarzeniem jest np. osiąganie dochodu

→określone w ustawie obowiązki podatkowe mają ogólny i abstrakcyjny charakter

→muszą być określone i skonkretyzowane, odniesione do indywidualnego adresata przy zobowiązaniu go do zapłaty

podatku (przy wymierzaniu mu podatku)

٭ należy ustalić jaka osoba fizyczna lub prawna ma zapłacić podatek, w jakiej wysokości, w jakim terminie, na

rzecz jakiego organu podatkowego

٭ w wyniku konkretyzacji powstaje - ZOBOWIĄZANIE PODATKOWE
٭ jest to konstrukcja prawna
٭ godnie z art. 5 ordynacji podatkowej jest to zobowiązanie podatnika wynikające z obowiązku podatkowego do

zapłacenia na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu, gminy w wysokości, terminie oraz w miejscu określonych w
przepisach prawa podatkowego
2. Podatnik osoba fizyczna, osoba prawna ( spółka prawa handlowego, spółdzielnia, bank, przedsiębiorstwo
państwowe)lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw podatkowych
obowiązkowi podatkowemu
3. Płatnik podatku -instytucja podmiotu obowiązanego na podst. przepisów prawa podatkowego do obliczenia i
pobrania należnego podatku od podatnika i wpłacenia go w wyznaczonym terminie organowi podatkowemu

→ płatnikiem jest np.

٭ zakład pracy obliczający podatek dochodowy i odciągający daną wyliczoną kwotę od wynagrodzenia

zatrudnionego pracownika

٭ notariusz obliczający podatek od czynności cywilnoprawnych od sporządzonej przed nim umowy sprzedaży

nieruchomości
4. Inkasent w sytuacjach w zakresie podatku rolnego, opłaty targowej może być wprowadzony inkasent podatku

→podmiot obowiązany do pobrania od podatnika podatku w płacenia go do organu podatkowego

٭ jest nim np. SOŁTYS - pobiera podatek i wpłaca go – nie oblicza.

Powstanie i wygasanie zobowiązań podatkowych.

1. Powstanie zobowiązań podatkowych:

→z dniem zaistnienia zdarzenia w którym ustawa podatkowa wiąże powstanie takiego zobowiązania

np. z dniem osiągnięcia dochodu o danej wysokości

→z dniem doręczenia decyzji podatkowej - decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego

np. z dniem doręczenia decyzji wójta o wysokości podatku rolnego

→zobowiązanie powstaje:

٭ z mocy prawa - w razie spełnienia ustawowych przesłanek zdarzenia opisanego w ust. Podatkowej
٭ poprzez wydanie decyzji i jej doręczenie

→w większości przypadków zobowiązania podatkowe następują z mocy prawa np. odnośnie podatku dochodowego,

akcyzowego,od towarów i usług

٭ podatnik sam oblicza podatek – jaką kwotę pieniężną jest zobowiązany zapłacić i wpłacić ją na rzecz danego

organu podatkowego

~jest to - SAMOOBLICZENIE PODATKOWE

→odnośnie podatku rolnego, od nieruchomości zobowiązanie powstaje na mocy wydanej decyzji i jej doręczenia do

podatnika

→jeżeli podatnik nie zapłacił w terminie podatku lub tylko część podatku powstałego z mocy prawa, to organ podatkowy

za zwłokę nalicza odsetki ,wcześniej wydając decyzję określającą wysokość niezapłaconego podatku

→termin płatności wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji o wysokości zobowiązania podatkowego

→zwykle terminy płatności są ustalone w ustawach podatkowych

٭ organ podatkowy w drodze decyzji może odroczyć termin płatności podatku lub zaległości podatkowej lub

rozłożyć go na raty ze względu na ważny interes publiczny lub podatnika

٭ decyzje wydaje na wniosek podatnika

→odsetki za zwłokę są obliczane przez podatnika, płatnika lub inkasenta, wpłacane bez wezwania organu podatkowego;

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 58

Prawo finansów publicznych – skrypt

w niektórych przypadkach odsetki wylicza sam organ podatkowy

٭ Minister Finansów ustala i ogłasza obowiązującą stawkę odsetek z Monitorze Polskim

→jeśli zostanie wydana decyzja o odroczeniu lub rozłożeniu na raty płatności podatku lub zaległości, to organ podatkowy

ustala dla danego podatnika OPŁATĘ PROLONGACYJNĄ



٭ podatnik musi ją uiścić
٭ jej wysokość wynosi 50 % stawki odsetek za zwłokę

2.

Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego:

→na skutek zapłaty podatku- gotówką lub bezgotówkowo

→na skutek pobrania podatku przez płatnika podatkowego lub inkasenta

→potrącenia zobowiązania podatkowego z wierzytelności podatnika na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu

→zaniechania poboru podatku

→przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych w zamian za zaległości podatkowe

٭ Umorzenie zaległości podatkowych
٭ Przedawnienie – art.59 o.p

→w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym organ podatkowy może :

٭ w całości lub częściowo UMORZYĆ zaległości podatkowe
٭ umorzyć odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną
٭ Minister Finansów w drodze rozporządzenia w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub interesem

podatników ZANIECHAĆ w całości lub w części poboru podatków

~musi określić:

- rodzaj podatku,
- okres w którym następuje zaniechanie

- grupę podatników, których dotyczy zaniechanie poboru podatku

→organy podatkowe na wniosek podatników prowadzących dział. gosp. mogą udzielić ulg podatkowych w spłacie tych

zobowiązań – umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty, w nawiązaniu do przepisy prawa UE, pomocy publicznej
3. Bieżące zobowiązania podatkowe praz zaległości podatkowe:

→są potrącane z wzajemnej, bezspornej, wymagalnej wierzytelności podatnika wobec Skarbu Państwa lub jednostki

samorządu terytorialnego

٭ dotyczy to też podatnika wobec państwowej lub samorządowej jednostki budżetowej

→szczególnym przypadkiem wygaśnięcia zobowiązania podatkowego jest PRZENSIENIE WŁASNOŚCI RZECZY LUB



PRAW MAJĄTKOWYCH na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządowej w zamian za zaległości podatkowe

٭ jeśli podatnik jest dłużnikiem wobec tych podmiotów, to na ich rzecz może przenieść własność lub prawa

majątkowe

٭ następuje to na mocy odpowiedniej umowy

4. Przedawnienie zobowiązania podatkowego

→następuje po 5 latach , licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku

٭ termin ten w niektórych przypadkach ulega ZAWIESZENIU lub PRZERWANIU
٭ jeżeli zostanie doręczona decyzja konstytuująca zobowiązanie podatkowe po upływie 3 lat, licząc od końca roku

kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy wtedy zobowiązanie w ogólne nie powstaje.

Odpowiedzialność majątkowa za zobowiązanie podatkowe.

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 59

Prawo finansów publicznych – skrypt

→za zobowiązania podatkowe odpowiada całym swym majątkiem podatnik

٭ w konkretnych przypadkach za zobowiązania te może odpowiadać :
٭ inkasent, płatnik, spadkobierca, osoba trzecia powiązania z podatnikiem – wspólnik, członek zarządu spółki,

członek rodziny, nabywca przedsiębiorstwa

~przepisy o odpowiedzialności następców prawnych i osób trzecich służą temu, by zobowiązania

podatkowe były faktycznie wykonywane

~by podatnik nie próbował uchylać się od płatności/regulowania zobowiązań poprzez sprzedaż lub

przekazanie majątku, wystąpienie ze spółki itp.

~bez przepisów tych Skarb Państwa czy samorząd zostały by pozbawione należnych im i potrzebnych

wpływów

→MAŁŻONKOWIE - w tym przypadku odpowiedzialność podatnika obejmuje wspólny majątek podatnika i jego małżonka

oraz majątek odrębny podatnika

٭ jeżeli małżonkowie mają wspólny majątek, to zobowiązania podatkowe ponoszą z majątku wspólnego

→PŁATNIK- odpowiada całym swym majątkiem za podatek niepobrany oraz pobrany, ale nie wpłacony

INKASENT

→

- odpowiada całym swym majątkiem za pobrany, a nie wpłacony podatek

٭ w wypadku niedopełnienia przez płatnika lub inkasenta obowiązków, organ podatkowy wydaje DECYZJĘ o

odpowiedzialności tych podmiotów i określa wysokość należności ( pobranego lub niepobranego i nie wpłaconego
podatku)

→NASTĘPCY PRAWNI - odpowiadają również za zaległości podatkowe, zgodnie z art.93 ordynacji podatkowej

np. osoba prawna powstała z przekształcenia innej osoby prawnej bądź z połączenia się osób prawnych wstępuje



we wszystkie prawa i obowiązki przekształconej osoby prawnej lub każdej z łączących się os. prawnych

→SPADKOBIERCY PODATNIKA - zgodnie z art. 97 o.p, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego

majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy

٭ do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy prawa

cywilnego o przyjęciu lub odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe

٭ o zakresie odpowiedzialności spadkobiercy orzekają organy podatkowe w odrębnych decyzjach właściwe ze

względu na miejsce zamieszkania spadkodawcy

→OSOBY TRZECIE - zgodnie z art.107 o.p, za zobowiązania podatkowe / zaległości podatkowe odpowiadają całym swym

majątkiem osoby trzecie

٭ odpowiadają solidarnie z podatnikiem
٭ o odpowiedzialności tych osób orzeka organ podatkowy w drodze DECYZJI
٭ egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpow. podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta, gdy

egzekucja z majątku podatnika jest bezskuteczna ( w całości lub w części)

٭ osoby trzecie to:

~rozwiedziony małżonek podatnika
~członek rodziny podatnika – wstępni, zstępni, rodzeństwo
~nabywca przedsiębiorstwa

~osoba, której nazwiskiem posługiwał się podatnik w celu zatajenia prowadzenia działalności gosp.
~właściciel rzeczy przekazanej w użytkowanie
~dzierżawca nieruchomości
~wspólnik spółki cywilnej,jawnej, partnerskiej,
~komplementariusz spółki komandytowej
~członkowie zarządu spółek akcyjnych, z.o.o
~osoba prawna powstała w wyniku podziału innej osoby prawnej
~gwarant lub poręczycie,którego zabezpieczenie zostało przyjęte przez organ podatkowy.

Organy podatkowe i postępowanie podatkowe.

→organy podatkowe i celne – zajmują się poborem podatków

1. Organy podatkowe:

→rządowe organy podatkowe:

٭ naczelnik urzędu skarbowego- organ I instancji
٭ naczelnik urzędu celnego- I instancja
٭ dyrektor Izby skarbowej- instancja odwoławcza; w niektórych przypadkach występuje jako I instancja
٭ dyrektor Izby celnej- instancja odwoławcza od dec. Organów I instancji; w niektórych przypadkach też

występuje jako I inst.

٭ Minister Finansów – w niektórych sprawach

~WYMIAR I POBÓR PODATKÓW PAŃSTWOWYCH (głównych) naczelnicy i dyrektorzy izb skarbowych

( np..podatków dochodowych, od towarów i usług)

~ WYMIAR I POBÓR CEŁ - organy celne ; naczelnicy urzędów celnych ; zajmują się poborem podatku

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 60

Prawo finansów publicznych – skrypt

akcyzowego oraz z pod. Od towarów i usług w zakresie importu towarów; naczelnicy urzędów celnych w związku z pod.
Akcyzowym prowadzą SZCZEGÓLNY NADZÓR PODATKOWY

→samorządowe organy podatkowe

٭ I instancja - wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta albo marszałek województwa

~przeprowadzają KONTROLĘ PODATKOWĄ - inkasentów, podatników, płatników oraz następców

prawnych

~cel kontroli - sprawdzanie wywiązywania się z zobowiązań podatkowych wynikających z ordynacji

podatkowej

٭ organy odwoławcze- samorządowe kolegia odwoławcze - podane podmioty są to tez organy

odwoławcze od decyzji wójta, burmistrz( prezydenta miasta),starosty albo marszałka woj.
2. Samorządowe organy podatkowe są właściwe dla :

→wymiaru podatków

→poboru podatków

→wymiaru i poboru opłat samorządowych np. w sprawach podatku od nieruchomości, podatku rolnego,leśnego, opłaty

targowej, miejscowej, skarbowej i innych

3. Organy podatkowe wykonują także CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE :

→cel - sprawdzanie terminowości składania zeznań i deklaracji podatkowych oraz wpłacania podatków

→sprawdzanie formalnej poprawności dokumentów, badanie stanu faktycznego czy zgadza się z tym przedstawionym w

dokumentach

→jeżeli deklaracja nie została złożona lub budzi wątpliwości, organ podatkowy może wezwać do złożenia wyjaśnień przez

podatnika
4. MINISTER FINANSÓW - sprawuje ogólny nadzór nad sprawami podatkowymi i nadzoruje jednolite stosowanie
przepisów prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej

٭ dokonuje interpretacji przepisów pr. Podatkowego przy uwzględnieniu orzecznictwa sądów, TK, ETS

i٭ nterpretacje są ogłaszane w Dzienniku Urzędowym M.F

5. Przepisy Ordynacji podatkowej przewidują wydawanie:

→decyzje w sprawach podatkowych

→do wydawania tych decyzji są uprawnione i zobowiązane organy podatkowe

→są to decyzje np. w sprawach ustalania wysokości zobowiązania podatkowego, określenia zaległości podatkowej,

stwierdzenia nadpłaty, umorzenia zaległości podatkowej lub rozłożenie jej na raty, odpowiedzialności osób trzecich czy
inkasenta
6.POSTĘPOWANIE PODATKOWE (ORDYNACJA POD., DZIAŁ IV)

→wszczynanie postępowania podatkowego, wydawanie decyzji, postanowień , podejmowanie czynności procesowych

o

→ rdynacja w dziale IV reguluje sprawy, m.in.:

٭ wyłączenie pracownika organu podatkowego oraz organu pod.
٭ pozycję strony
٭ doręczenia, wezwania, wszczęcie postępowania, decyzje , postanowienia
٭ odwołania ,zażalenia , zawieszanie postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji, wygaśnięcie decyzji,

odpowiedzialność odszkodowawcza, kary porządkowe, koszty postępowania

→postępowanie podatkowe jest postępowaniem administracyjnym

٭ uwzględnia ono specyfikę postępowania w sprawie poboru i wymiaru podatków
٭ ordynacja podatkowa reguluje 3 rodzaje postępowań podatkowych:

~postępowanie jurysdykcyjne- nazywane wprost podatkowym
~postępowanie kontrolne

~postępowanie prowadzone w ramach czynności sprawdzających

7. Ustawa 13.10.1995 – O ewidencji i identyfikacji podatników i płatników :

→określa zasady ewidencji podatników, płatników, a także płatników składek ubezpieczeń społecznych, zdrowotnych

→określa także tryb nadawania numerów identyfikacji podatkowej

→określa zasady posługiwania się tymi numerami

٭ osoby fizyczne, osoby prawne i inne podmioty –podatnicy,a także płatnicy składek otrzymują numer NIP –

numer identyfikacji podatkowej

٭ osoby te podlegają OBOWIĄZKOWI EWIDENCYJNEMU
٭ ewidencji dokonują - NACZELNICY URZĘDÓW SKARBOWYCH
٭ nadanie nr NIP następuje w drodze - DECYZJI wydanej przez Naczelnika U.S
٭ podatnicy są zobowiązani do zgłoszenia identyfikacyjnego

- zgłoszenie zawiera:

~Nazwisko, imiona, PESEL, płeć, datę i miejsce urodzenia, imiona rodziców, nazwisko rodowe,

obywatelstwo, adres i miejsce zamieszkania, adres miejsca zameldowania, rodzaj i nr dowodu osobistego (tożsamości)

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 61

Prawo finansów publicznych – skrypt

→Minister Finansów prowadzi KRAJOWĄ EWIDENCJĘ PODATNIKÓW  gromadzenie i weryfikacja danych ze

zgłoszeń identyfikacyjnych, aktualizacyjnych podatników ; slużą one także porównaniom z innymi rejestrami urzędowymi
8. USTAWA 28.09.1991 – O kontroli skarbowej:

→wprowadza rozwiązania prawne dotyczące ochrony interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa

→rozwiązania prawne także dla zapewnienia skuteczności wykonywania zobowiązań podatkowych i innych należności

stanowiących DOCHÓD BUDŻETU PAŃSTWA lub państwowych funduszy CELOWYCH

→ZAKRES KONTROLI SKARBOWEJ:

٭ kontrola rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania
٭ prawidłowości obliczania i wpłacania podatków
٭ prawidłowość wpłacania innych należności pieniężnych
٭ kontrola źródeł pochodzenia majątku i dochodu
٭ kontrola celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi oraz środkami z UE i z

międzynarodowych instytucji finansowych

٭ kontrola w zakresie wykorzystania i rozporządzania mieniem państwowym

→kontrolę skarbową prowadza -ORGANY KONTROLI SKARBOWEJ

٭ MINISTER FINANSÓW- naczelny organ kontroli
٭ GENERANY INSPEKTOR KONTROLI SKARBOWEJ
٭ DYERKTORZY URZĘDÓW KONTROLI SKARBOWEJ

~z reguły jest to kontrola źródłowa

 badanie rachunków, zapisów, dokumentów, umów

~jest ona prowadzona na miejscu w przedsiębiorstwie podatnika

~ czynności związane z zadaniami organów kontroli skarbowej wykonują :

-INSPEKTORZY KONTROLI SKARBOWEJ
-PRACOWNICY KONTROLI
-PRACOWNICY WYWIADU SKARBOWEGO

-organy kontroli skarbowej upoważniają te podmioty do przeprowadzania czynności kontrolnych
-organy te wydają decyzje w sprawach zobowiązań podatkowych a także wyniki kontroli
-przysługuje od nich podatnikowi ODWOŁANIE np. do dyrektora izby skarbowej
-kontrola skarbowa obejmuje czynności wywiadu skarbowego( są prowadzone w formie czynności

operacyjno-rozpoznawczych)

Egzekucja należności podatkowych i odpowiedzialność karna skarbowa.

→podatki i inne publicznoprawne należności pieniężne jak składki np. na ubezpieczeń społecznych są. świadczeniami

przymusowymi, więc jeśli osoba zobowiązana do ich zapłaty nie uiszcza ich dobrowolnie powinno być wtedy



przeprowadzone postępowanie zmierzające do PRZYMUSOWEGO uzyskania tych należności z MAJĄTKU
ZOBOWIĄZANEGO

p

→ rzymusowe wykonanie należności podatkowych i innych określa USTAWA z 17.06.1966 r. – O postępowaniu

egzekucyjnym w administracji
1. Przedmioty postępowania egzekucyjnego:

→WIERZYCIEL - podmiot uprawniony do żądania wykonania należnego świadczenia pieniężnego np. ORGAN

PODATKOWY, ORGAN ZUS

ORGAN EGZEKUCYJNY -

→

uprawniony do stosowania środków określonych w ustawie zmierzających do wykonania

należności, wykonania przez zobowiązanych swoich obowiązków np. naczelnik urzędu skarbowego, niektóre organy gminy
o statusie miasta, dyrektor oddziału ZUS

ZOBOWIĄZANY -

→

osoba ,która jest zobowiązana do zapłaty podatku lub składki czy cła, jednak nie uczyniła tego w

odpowiednim terminie

→Organ egzekucyjny wszczyna postępowanie na wniosek WIERZYCIELA i na podstawie wystawionego przez niego

TYTUŁU WYKONAWCZEGO

٭ jeżeli wierzycielem jest organ egzekucyjny, to sam wystawia tytuł wykonawczy

٭ tytuł wykonawczy powinien zawierać :

~oznaczenie wierzyciela
~wskazanie zobowiązanego

~treść podlegającego egzekucji obowiązku
~podstawę prawna obowiązku
~podstawę prawną prowadzenia egzekucji jest to ustawa i decyzja ustalająca /określająca zobowiązanie



podatkowe ; lub deklaracja podatkowa lub tez zeznanie podatkowe złożone przez podatnika

~wskazanie środków egzekucyjnych

→czynności egzekucyjne w egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym dokonuje POBORCA SKARBOWY

2. Środki egzekucyjne w postępowaniu egzekucyjnym dot. należności pieniężnych są egzekucje:

→z pieniędzy

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 62

Prawo finansów publicznych – skrypt

→z wynagrodzenia za pracę

→ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz z ubezpieczeń społecznych

→z rachunków bankowych

→z innych wierzytelności pieniężnych

→z praw z papierów wartościowych i innych praw majątkowych

→z ruchomości i nieruchomości

3.Sposoby wyegzekwowania należnej kwoty :

→ZAJĘCIE - jeden z głównych sposobów

٭ zajęcie - wynagrodzenia, środków na rachunku bankowym
٭ zajęta część nie może być wypłacana
٭ musi być przekazana albo przez zakład pracy albo przez bank na rzecz organu egzekucyjnego
٭ organ w ten sposób nabywa prawo do rozporządzania składnikiem majątkowym zobowiązanego
٭ zajęciu, a następnie sprzedaniu (w drodze licytacji publicznej) podlegać mogą także RUCHOMOŚCI I

NIERUCHOMOŚCI zobowiązanego

→przepisy karne przewidujące SANKCJE za naruszenia regulacji prawnych z zakresu podatków, ceł, opłat, spraw

dewizowych zawiera USTAWA 10.09.1999 R. – KODEKS KARNY SKARBOWY

٭ główne miejsce w zakresie prawa karnego skarbowego zajmuje PRZESTRZEGANIE PRZEPISÓW

OKREŚLAJĄCYCH OBOWIĄZKI PODATKOWE

٭ przepisy karne skarbowe przewidują sankcje za naruszenie regulacji z zakresu prawa podatkowego, celnego,

dewizowego, dot. gier losowych, prywatyzacji majątku Skarbu Państwa, dotacji, subwencji

٭ tworzenie i stosowanie przepisów prawa karnego skarbowego musi być odczytywane i rozumiane w kontekście

prawa finansowego

٭ prawo karne skarbowe znajduje się na pograniczu prawa karnego i prawa finansowego
٭ zabezpiecza ono stosowanie norm prawa finansowego przy użyciu represji karnej

4. Kodeks Karny Skarbowy:

→TYTUŁ I - Przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe

→TYTUŁ II - Postępowanie w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe

→TYTUŁ III - Postępowanie wykonawcze w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe

→za przestępstwo skarbowe odpowiada ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez

ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia

→przestępstwo skarbowe lub wykroczenie można popełnić umyślnie bądź nieumyślnie jeśli ustawa tak stanowi

→Kary:

٭ grzywny w dziennych stawkach ; określona kwotowo
٭ ograniczenie wolności
٭ pozbawienie wolności

→Środki karne

٭ dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
٭ przepadek przedmiotów
٭ przepadek osiągniętych korzyści majątkowych
٭ zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej

→Środki zabezpieczające

→część ogólna kodeksu k.s

٭ typy przestępstw i wykroczeń skierowanych przeciwko interesom finansowym Skarbu Państwa i samorządu

terytorialnego

٭ niektóre przepisy chronią też interesy finansowe UE

→przestępstwa i wykroczenia skarbowe przeciwko :

٭ obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji
٭ obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu za granicą towarami i usługami
٭ obrotowi dewizowemu
٭ organizacji gier losowych i zakładów wzajemnych
٭ prywatyzacji mienia Skarbu Państwa

→ sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe rozstrzygają/orzekają:

٭ SĄDY POWSZECHNE
٭ SĄDY WOJSKOWE

Organy dochodzenia w sprawach:

→

٭ Urząd skarbowy

٭ Inspektor kontroli skarbowej
٭ Urząd celny
٭ Straż graniczna

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 63

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ Policja
٭ Agencja bezpieczeństwa wewnętrznego
٭ Żandarmeria wojskowa

٭ Upoważniony organ dochodzenia we wskazanych w ustawie przypadkach może wymierzyć karę grzywny w formie
mandatu karnego
٭ przestępstwami i wykroczeniami skarbowymi są m.in.:

٭ nieujawnienie przedmiotu lub podstawy opodatkowania
٭ uporczywe niewpłacanie podatków w terminie
٭ nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych czy ksiąg przychodów i rozchodów
٭ nieoznaczanie wyrobów akcyzowych znakiem akcyzowym
٭ niezgodne z celem przeznaczenie dotacji czy subwencji
٭ niezgodne z przepisami prowadzenie gier losowych

ROZDZIAŁ VI

POZYCJA I USTRÓJ FINANSOWO-PRAWNY PRZEDSIĘBIORSTW PUBLICZNYCH.

1. Metody wpływania na gospodarkę przez państwo:

→środki i ustalenia o charakterze makroekonomicznym – dotyczące całej gospodarki

np. odnoszące się do zakresy deficytu budżetowego, rozmiarów dochodów publicznych, wielkości i struktury

wydatków, w tym płac w sektorze publicznym, wydatków inwestycyjnych, stóp procentowych, zakładanej inflacji

→pośrednie lub bezpośrednie sterowanie poszczególnymi gałęziami i branżami gospodarki oraz konkretnymi działaniami

gospodarczymi – np. budowa portów, rurociągów, zakładów energii atomowej;

→przez własną działalność gospodarczą realizowaną przez przedsiębiorstwa publiczne,

٭ przedsiębiorstwa publiczne – instrumenty realizacji zadań publicznych – ich zadania określa polityka państwowa

2. Przedsiębiorstwa publiczne:

→ element własności publicznej

→oparte na kapitele publicznym

→mogą służyć jako instrumenty wykonywania zadań państwowych

np. w zakresie dostarczania dochodów budżetowych, infrastruktury, prowadzenia polityki gospodarczej i regionów,

polityki ochrony środowiska

→przedsiębiorstwa nie mające osobowości prawnej:

٭ są elementami zarządu państwowego
٭ ich powiązanie z budżetem może być pełne – wszystkimi dochodami i wydatkami

~powiązanie tylko wynikami – wpłaty zyski lub dotacje

→przedsiębiorstwa posiadające osobowość prawną:

٭ mogą mieć formę:

~przedsiębiorstw prawa publicznego – zakłady publiczne, publiczne fundacje

- prowadzone w sferze infrastruktury,komunikacji, transportu, usług pocztowych, bankowości i

ubezpieczeń, energetyki, gospodarki mieszkaniowej, przedsiębiorstw badawczych, radia i telewizji, gospodarki
komunalnej, przemysłu

~przedsiębiorstw prawa prywatnego – S.A, Sp. z.o.o., spółdzielnie

-państwo ma częściowy lub pełny udział w kapitale
-wpływy państwa na działalność realizowany jest przez udział w organach spółki i odpowiednie

formy kontroli finansowej i budżetowej ze strony rządu, parlamentu i organów kontroli państwowej

-spółki prawa handlowego są główną działalności gospodarczej państwa

Ogólne spojrzenie na przedsiębiorstwa publiczne w II RP.

(str. 162)

Przedsiębiorstwa państwowe i spółki skarbu państwa prowadzone współcześnie.

1. Przedsiębiorstwa państwowe:

→są osobą prawną

→nie zalicza się ich do sektora finansów publicznych – nie mogą ściśle stosować wszystkich reguł prawa finansowego

→są podmiotem publicznym, który realizuje zadania publiczne

→działalność uregulowana jest w ustawach odnoszących się do tej działalności

→zgodnie z ustawą z 25 października 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych:

٭ jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się przedsiębiorcą posiadającym osobowość prawną
٭ mogą być tworzone jako przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych i przedsiębiorstwa użyteczności

publicznej

przedsiębiorstwa użyteczności publicznej:

→

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 64

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ mogą być dotowane

→ twórcami przedsiębiorstw państwowych są:

٭ naczelne i centralne organy administracji rządowej
٭ inne organy państwowe np. wojewodowie

→podlega obowiązkowi wpisu do KRSu

→przedsiębiorstwem zarządza dyrektor – powołuje go rada pracownicza lub organ założycielski

٭ powołuje się go spośród kandydatów wyłonionych w konkursie

organ założycielski:

→

٭ wyposaża przedsiębiorstwo w kapitał państwowy:

~środki niezbędne do prowadzenia działalności określonej w akcie prawnym o jej utworzeniu

→przedsiębiorstwo prowadzi rachunkowość i na jej podstawie sporządza bilans

٭ bilans – podlega weryfikacji przez państwowe organy kontrolne
٭ organ założycielski sprawuje nadzór nad przedsiębiorstwem państwowym

~dokonuje kontroli i oceny działalności przedsiębiorstwa i pracy dyrektora
~ma prawo władczego wkraczania w sprawy przedsiębiorstwa – w wypadkach przewidzianych ustawowo

gospodarka finansowa przedsiębiorstw państwowych:

→

٭ reguluje ustawa z 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych:

~przedsiębiorstwo gospodarując mieniem wydzielonymi i nabytym działa na zasadach samofinansowania
~pokrywa z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty działalności i zobowiązania
~ art. 3 – ogólną wartość majątku stanowią:

-fundusz założycielski:

*może ulec zwiększeniu lub zmniejszeniu

-fundusz przedsiębiorstwa:

* może ulec zwiększeniu lub zmniejszeniu

2. Banki państwowe:

→są postacią przedsiębiorstw publicznych

→jedynym istniejącym jest Bank Gospodarstwa Krajowego

٭ jest bankiem państwowym
٭ utworzony rozporządzeniem prezydenta RP z 1924r. - obecnie działa na podstawie ustawy z 14 marca 2003r.

~do podstawowych celów działalność BGK należy:

-wspieranie rządowych programów społeczno-gspodarczych
-programów samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego

*realizowane z wykorzystaniem środków publicznych

3. Uprawnienia finansowe Skarbu Państwa w stosunku do przedsiębiorstw państwowych:

→pobiera od przedsiębiorstw obowiązkowych wpłat z zysku na rzecz budżetu państwa

٭ obciążony wpłatą jest zysk pozostały po jego opodatkowaniu podatkiem dochodowym

~wysokość wpłat wynosi 15% netto
~wpłaty z zysku pobierają urzędy skarbowe w formie zaliczek miesięcznych lub kwartalnych
~budzi zastrzeżenia- ogranicza możliwości przedsiębiorstwa państwowego do dysponowania zyskiem

4. Porty lotnicze:

→przedsiębiorstwo państwowe

→utworzone na podstawie ustawy 23 października 1987 r. - o przedsiębiorstwie państwowym „Porty lotnicze”

→prowadzi działalność w zakresie rozwoju i eksploatacji portów lotniczych w Polce służących do obsługi krajowego i

międzynarodowego ruchu lotniczego

→porty lotnicze to:

٭ obiekty i urządzenia obejmujące lotniska komunikacyjne, drogi startowe, lotnicze urządzenia naziemne, w tym

radionawigacyjne i radiolokacyjne, dworce lotnicze pasażerskie i towarowe, inne obiekty zaplecza portowego

→porty lotnicze mogą być organizowane jako oddziały terenowe przedsiębiorstwa:

٭ prowadzi ono działalność z zachowaniem wymagań dotyczących bezpieczeństwa państwa.

5. Ustawa z 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i ustawa z 30 sierpnia 1996 r. o
komercjalizacji i prywatyzacji:

→wprowadza rozwiązania prawne dotyczące przekształcania przedsiębiorstw z dotychczasowej formy przedsiębiorstwa w

formę prawną spółki prawa handlowego

→przeobrażeń prywatyzacyjnych realizowanych poprzez bezpośrednią sprzedaż lub inne zagospodarowanie składników

majątkowych przedsiębiorstwa państwowego lub sprzedaż akcji spółki państwowej powstałej z przekształconego
przedsiębiorstwa

komercjalizacja –

→

art. 1 ust. 1 ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji:

٭ polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę Skarbu Państwa

~ma formę prawną SA lub Sp. z.o.o.

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 65

Prawo finansów publicznych – skrypt

~spółka wstępuje we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było przedsiębiorstwo państwowe

٭ do przekształconych podmiotów stosuje się przepisy K.S.H.
٭ komercjalizacji dokonuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa

→podstawa przekształcenia:

٭ akt komercjalizacji sporządzony przez Ministra Skarbu Państwa:

~ustala statut spółki
~wysokość kapitału zakładowego
~członków organów pierwszej kadencji
~akt jest cywilnoprawnym oświadczeniem reprezentanta Skarbu Państwa

6. Cele przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę - w celu prywatyzacji.
7. Wpływy z prywatyzacji i ich przeznaczenie:

→określa corocznie ustawa budżetowa

→ są podstawą do tworzenia kilku państwowych funduszy celowych:

٭ Funduszu Reprywatyzacji
٭ Funduszu Restrukturyzacji Przedsiębiorstw
٭ Funduszu Skarbu Państwa
٭ Funduszu Nauki i Technologii Polskiej

8. Jednoosobowa spółka akcyjna Skarbu Państwa:

→posiada organizację nawiązującą do regulacji K.S.H.

→głównym organem jest walne zgromadzenie – jego uprawnienia wykonuje reprezentant Skarbu państwa – minister

٭ minister ma podstawowe kompetencje dotyczące:

~powołania rady nadzorczej i zarządu spółki
~sprawy prowadzenia przez spółkę działalności finansowej i gospodarczej

→ kapitał zakładowy S.A. Dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej

→statut spółki powinien określać wysokość kapitału zakładowego, wartość nominalną akcji i ich liczbę

٭ kapitał zakładowy powinien wynosić min. 500 000 zł

→akcjonariusze maja prawo do udziału w zysku wskazanym z sprawozdaniu finansowym przeznaczonym przez walne

zgromadzenie do wypłaty akcjonariuszom

→decyzję o podziale zysku i wypłaty całości lub części zysku Skarbowi Państwa podejmuje minister Skarbu Państwa

→ kapitały spółki (zapasowe, zakładowe, rezerwowe) odzwierciedlają wartość majątku spółki (rzeczowego i finansowego)

i są podstawą działalności gospodarczej spółki.

٭ kapitał jako pasywa – ulokowane w majątek trwały i obrotowy spółki np. budynki, maszyny, surowce,

należności, środki pieniężne na rachunku bankowym i w kasie spółki – czyli w tzw. aktywa

٭przy pomocy aktywów pokrytych odpowiednimi kapitałami spółka może prowadzić działalność

→spółka osiąga roczne wpływy (przychody) i ponosi koszty działalności

٭ różnica pomiędzy przychodami a kosztami działalności przynosi – zysk lub stratę

~ujęte są w sprawozdaniu finansowym spółki - „rachunku zysków i strat”

٭ powstały zysk jest obciążony podatkiem dochodowym od osób prawnych – 19%
٭ po zapłaceniu podatku powstaje – zysk netto

→stan majątkowy spółki powstały po rocznym okresie działalności – odzwierciedla jej bilans

٭ zestawienie aktywów i pasywów

~jeżeli spółka uzyskała zysk netto – powiększyła roczny kapitał

-może być skierowany decyzją walnego zgromadzenia na dywidendę dla Skarbu Państwa lub inne

cele np. inwestycje spółki

→jednoosobowe spółki Skarbu państwa ponoszą obciążenia fiskalne – wpłaty z zysku

٭ określone ustawą z 1 grudnia 1995 r. o wpłatach z zysku przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa

~zobowiązane są do dokonywania wpłat z zysku na rzecz budżetu państwa po opodatkowaniu podatkiem

dochodowym

~do wpłat stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych
~wpłaty dokonuje się zaliczkowo na miesiąc lub kwartał do właściwego urzędu skarbowego
~wpłaty z zysku wynoszą 15% zysku netto

9. Polskie koleje państwowe:

→zgodnie z ustawą z 8 października 2000 r. - o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa

państwowego „Polskie koleje państwowe”

٭ utraciła moc ustawa z 6 lipca 1995 r. o przedsiębiorstwie państwowym „Polskie koleje państwowe”
٭ dokonano komercjalizacji i przekształceń państwowych kolei.

→komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego PKP:

٭ przekształceniu przedsiębiorstwa PKP w S.A. - Skarb Państwa jest jej akcjonariuszem

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 66

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ komercjalizacji dokonuje minister właściwy do spraw transportu
٭ akt komercjalizacji:

~sporządzony przez ministra transportu
~ustala statut PKP S.A., wysokość kapitału akcyjnego

٭ w spółce Skarb Państwa reprezentuje minister właściwy do spraw transportu – pełni funkcje walnego

zgromadzenia akcjonariuszy, powołuje członków zarządu i rady nadzorczej spółki

→PKP S.A.:

٭ tworzy spółki do prowadzenia działalności w zakresie kolejowych przewozów pasażerskich i towarowych
٭ tworzy spółkę akcyjną do prowadzenia działalności w zakresie zarządzania liniami kolejowymi:

~PKP Polskie Linie Kolejowe S.A

-staje się zarządem kolei w rozumieniu ustawy o transporcie kolejowymi
- wydatki budżetu państwa zwiększają kapitał zakładowy PLK S.A.

10. Poczta Polska:

→ustawa z 5 października 2008r.o komercjalizacji państwowego przedsiębiorstwa użyteczności publicznej „Poczta Polska”

→komercjalizacja polega na:

٭ przekształceniu Poczty Polskiej w S.A. - „Poczta Polska S.A.”
٭ Skarb Państwa jest w niej jedynym akcjonariuszem

→akt komercjalizacji Poczty Polskiej:

٭ sporządza minister właściwy do spraw łączności
٭ ustala statut spółki i wysokość kapitału zakładowego

→minister do spraw łączności pełni funkcję walnego zgromadzenia akcjonariuszy

→przedmiot działalności spółki to:

٭ prowadzenie działalności polegającej na świadczeniu usług pocztowych – w tym usług o charakterze

powszechnym

٭ emisja, wprowadzanie i wycofywanie z obiegu znaczków pocztowych, kartek pocztowych oraz kopert z

nadrukowanym znakiem opłaty pocztowej

٭ wykonywanie innych usług np. prenumerata prasy
٭ świadczenie usług finansowych
٭ pośrednictwo w wykonywaniu usług finansowych – w tym czynności bankowych

11. Ustawa z 28 października 1991 r. o lasach:

→lasy stanowią własność Skarbu państwa (art.4)

→zarządza nimi Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (art.4)

٭ gospodarstwo prowadzi gospodarkę leśną
٭ gospodaruje gruntami i innymi nieruchomościami
٭ prowadzi ewidencję majątku Skarbu Państwa

→art. 32 – Lasy Państwowe to państwowa jednostka organizacyjna, nie posiada osobowości prawnej, reprezentuje Skarb

Państwa

→ w skład Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy państwowe wchodzą:

٭ Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych
٭ regionalne Dyrekcje Lasów Państwowych
٭ nadleśnictwa
٭ inne jednostki organizacyjne

→Lasy Państwowe prowadzą działalność na zasadzie samodzielności finansowej i pokrywają koszty działalności z

własnych przychodów (art. 50)

→działalność Lasów Państwowych przynosząca wpływy to:

٭ sprzedaż drewna
٭ sprzedaż produktów leśnych lub rolnych

→gospodarcza działalność Lasów Państwowych prowadzą nadleśnictwa

→Lasy Państwowe otrzymują dotacje celowe z budżetu państwa np. na wykup lasów i gruntów do zalesień

→w Lasach państwowych utworzono fundusz leśny

٭ dysponuje nim Dyrektor Generalny
٭ wpływami funduszu są: odpisy liczone od wartości sprzedaży drewna, obciążające koszty nadleśnictw
٭ środki funduszu przeznacza się dla nadleśnictw na:

~wyrównanie niedoborów
~inne cele: wspólne przedsięwzięcia w zakresie gospodarki leśnej, badania naukowe, tworzenie

infrastruktury

→gospodarka leśna państwa – działalność Lasów Państwowych:

٭ stanowi dział publicznej gospodarki finansowej prowadzonej przez państwo
٭ plan finansowo-gospodarczy Lasów Państwowych i fundusz leśny powinny być załącznikami do ustawy

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 67

Prawo finansów publicznych – skrypt

budżetowej

~jego kształt powinien oceniać Sejm i Senat

11. Ustawa z 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji:

→zadaniem radiofonii i telewizji jest:

٭ dostarczanie informacji
٭ udostępnianie dóbr kultury i sztuki
٭ ułatwianie korzystania z oświaty i dorobku nauki
٭ upowszechnianie edukacji obywatelskiej
٭ dostarczanie rozrywki
٭ popieranie krajowej twórczości audiowizualnej

→ prawo rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych przysługuje:

٭ jednostkom publicznej radiofonii i telewizji
٭ osobom, które uzyskały koncesję na taką działalność

→KRRiT – organ właściwy w sprawach radiofonii i telewizji – ma kompetencje:

٭ w sprawach udzielenia koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych dla poszczególnych

nadawców – innych niż jednostki publicznej radiofonii i telewizji

→publiczna radiofonia i telewizja realizuje:

٭ misję publiczną oferującą zróżnicowane programy i inne usługi w zakresie informacji, publicystki, kultury,

rozrywki, edukacji i sportu

~cechują się: pluralizmem, bezstronnością, wyważeniem i niezależnością oraz innowacyjnością, wysoką

jakością i integralnością przekazu.

→jednostki publicznej radiofonii i telewizji działają w formie jednoosobowej spółki akcyjnej Skarbu Państwa

٭ spółki zawiązuje minister właściwy do spraw Skarbu Państwa
٭ minister ds Skarbu Państwa reprezentuje go na walnym zgromadzeniu

→telewizję publiczną tworzy – TVP S.A.

٭ zawiązana w celu tworzenia i rozpowszechniania ogólnokrajowych oraz regionalnych programów TV
٭ spółka ma 16 terenowych oddziałów w miastach będących siedzibą władz wojewódzkich

→radiofonie publiczną tworzy - Polskie Radio S.A.

٭ zawiązana w celu tworzenia i rozpowszechniania ogólnokrajowych oraz regionalnych programów radiowych i

programów dla odbiorców za granicą oraz spółki radiofonii regionalnej

→przychody TVP S.A. i Polskie Radio S.A.:

٭ zapłat abonamentowych oraz kar za używanie niezarejestrowanych odbiorników radiofonicznych telewizyjnych w

rozumieniu przepisów ustawy z 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych

٭ z odbioru prawami do audycji
٭ z reklam i audycji sponsorowanych i innych źródeł
٭ przychodami mogą być również dotacje z budżetu państwa

Podmioty gospodarcze sektora samorządowego.

→samorządy muszą prowadzić działalność w sferze gospodarki komunalnej – gospodarki użyteczności publicznej:

٭ zaopatrzenie w wodę
٭ odprowadzenie ścieków
٭ dostarczenie prądu, gazu, ciepła
٭ zagadnienia transportu miejskiego, lokalnego i regionalnego
٭ sprawy oczyszczania miast, porządku i czystości
٭ gospodarki zielenią

→ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej:

٭ gmina oraz inna komunalna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania

o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w ustawie

٭ gospodarka komunalna obejmuje:

~zadania o charakterze użyteczności publicznej – ich cele jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie

zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych

٭ gospodarka komunalna związana jest z wykonywaniem przez samorząd:

~zadań własnych – wymagają działalności usługowej lub produkcyjnej łączącej się z nakładami, kosztami,

osiąganiem wyniku finansowego, ustaleniem cen, uwzględnieniem wymogów rynkowych

٭ działalność w zakresie gospodarki samorządu:

~gospodarkę w zakresie użyteczności publicznej:

-prowadzona w formie samorządowego zakładu budżetowego lub półki prawa handlowego

~gospodarka prowadzona poza sferą użyteczności publicznej:

-prowadzona w formie spółek prawa handlowego

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 68

Prawo finansów publicznych – skrypt

1. Działalność gminy:

→służy do realizacji zadań nie stanowiących gospodarki komunalnej

np. zadania oświaty, socjalne, kulturalne

→działalność prowadzona jest w formach publicznoprawnych – przede wszystkim w formie jednostek budżetowych

2. Obowiązek prowadzenia działalności gospodarczej przez samorządy w sferze użyteczności publicznej:

→samorząd jest zobowiązanych prowadzić tę działalność

→ do jej prowadzenia powinien utworzyć samorządowe zakłady budżetowe lub spółki prawa handlowego

3. Działalność samorządu terytorialnego poza sferą użyteczności publicznej:

→gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i może do nich przystępować

→musi spełniać jednak warunki:

٭ istnieją nie zaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym,
٭ występuje w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej,

a zastosowanie innych środków nie prowadzi do aktywizacji gospodarczej – w szczególności ożywienia rynku lokalnego
lub trwałego ograniczenia bezrobocia

→gmina może tworzyć i przystępować do spółek prawa handlowego jeżeli:

٭ spółki zajmują się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi
٭ działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego
٭ i innych spółek ważnych dla rozwoju gminy

4. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności
publicznej – ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym.
5. Województwo – ustawa z 5 maja 1998 r. o samorządzie województwa:

→województwo w sferze użyteczności publicznej może:

٭ tworzyć Sp.z.o.o. i S.A.
٭ może przystępować do Sp.z.o.o. i S.A.

→poza sferą użyteczności publicznej województwo może:

٭ tworzyć Sp.z.o.o. i S.A.
٭ może przystępować do tych spółek – jeżeli działalność tych spółek polega na wykonywaniu czynności

promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych służących rozwojowi województwa
6. Spółki jednostek samorządu terytorialnego:

→działają w nich rady nadzorcze i zarządu – na ich obsadę decydujący wpływ mają organy wykonawcze samorządu

terytorialnego

→jednoosobowe spółki samorządowe:

٭ funkcję zgromadzenia wspólników pełni organ wykonawczy danej jednostki samorządu

7. Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego:

→postanawiają o wyborze sposobu prowadzenia i form gospodarki komunalnej

→decydują o wysokości cen i opłat za usługi komunalnej

→decydują o sposobie ustalania cen u opłat

٭ uprawnienia dotyczące kształtowania cen i opłat organy stanowiące mogą powierzyć organom wykonawczym

→w drodze umowy mogą powierzyć wykonanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej:

٭ osobom fizycznym
٭ osobom prawnym
٭ jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej z uwzględnieniem przepisów ustawy o

finansach publicznych
8. Własne instytucje bankowe samorządów gminnych:

→ustawa z 29 sierpnia 1997r. - prawo bankowe

٭ utworzenie banku w formie S.A. (przez gminę lub kilka gmin) może nastąpić jeżeli zostało zapewnione:

~wyposażenie banku w odpowiedniej wysokości fundusze własne
~wyposażenie w pomieszczenia z właściwymi urządzeniami technicznymi
~gdy założyciele oraz osoby przewidziane do objęcia w banku stanowisk członków zarządu dają rękojmię

właściwego prowadzenia działalności, posiadają odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe.
9. Komunalne kasy oszczędności:

→forma ukształtowania banku zakładanego przez samorządy lokalne – gminy, związki gminne, powiaty

→byłyby bankami o charakterze lokalnym, prowadzącymi czynności bankowe na rzecz ludności i miejscowych jednostek

gospodarczych mających siedzibę w danej jednostce samorządu terytorialnego

→ byłby elementem organizacji samorządu terytorialnego, wyodrębnione prawnie

→oszczędności w nich gromadzone przez mieszkańców danej gminy, powiatu lub województwa – powinny zostawać w

tych jednostkach samorządu i być wykorzystywane do rozwoju gospodarczego danego terytorium.
10. Kapitał założycielski banku samorządowego (lub komunalnej kasy oszczędności):

→może być niewielki – przy rozwiązaniu, że za zobowiązania tego publicznego banka odpowiada majątkowo jednostka

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 69

Prawo finansów publicznych – skrypt

samorządowa, która go powołała

→odpowiedzialność gminy (powiatu) za zobowiązania banku zastępuje posiadanie przez bank znacznego własnego

kapitału założycielskiego.
11. Fundusze poręczeń kredytowych:

→forma instytucji finansowej samorządu

→mają formę spółek prawa handlowego

→cele jest udzielenie poręczeń kredytowych dla przedsiębiorców działających na rynku lokalnym – małych i średnich firm

→prowadzi działalność w zakresie doradztwa finansowego i szkoleń

→przy rozpatrywaniu wniosków o poręczenie bierze pod uwagę:

٭ realność projektowanego przedsięwzięcia
٭ jego znaczenie dla gospodarki lokalnej
٭ tworzenie miejsc pracy.

→ fundusz współpracuje z innymi bankami.

12. Związki międzygminne – związki komunalne lub porozumienia gmin lub powiatów:

→forma działalności samorządów terytorialnych w zakresie zadań własnych z zakresu użyteczności publicznej

→mogą je tworzyć zainteresowane samorządy

→celem jest wspólne wykonywanie zadań publicznych

→uchwałę o utworzeniu spółki podejmują rady zainteresowanych gmin

→związek ma osobowość prawną

→ wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność

→statut związku – przyjęty przez rady zainteresowanych gmin – powinien określać:

٭ uczestników i zadania związku
٭ organy związku
٭ zasady udziału w kosztach wspólnej działalności
٭ zasady udziału w zyskach i pokrywaniu strat
٭ zasady rozliczeń majątkowych

→ do gospodarki związku międzygminnego powinno się stosować przepisy o gospodarce finansowej gmin

→gminy zakładające związek powinny:

٭ wyposażyć go w odpowiednie środki i majątek niezbędny do prowadzenia działalności
٭ związek może sam wykonywać określone cele
٭ może tworzyć odpowiednie jednostki organizacyjne np. biura, Sp.z.o.o.

→współdziałania gmin powinny być badane w poszczególnych, konkretnych sprawach i w razie pozytywnej analizy

przypadki może być podjęta decyzja o wspólnym przedsięwzięciu

→związki międzygminne powstają najczęściej w dziedzinach:

٭ ochrony środowiska
٭ zaopatrzenia w wodę
٭ utrzymania czystości
٭ gospodarowania odpadami
٭ zaopatrzenia w energię
٭ komunikację zbiorową

13. Porozumienia:

→mogą być zawierane przez samorządy terytorialne w sprawie wykonywania określonych zadań publicznych:

٭ zadań z zakresu gospodarki komunalnej

→samorządy mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania

14. Partnerstwo publiczno-prawne:

→jeden ze sposobów działania władz publicznych

→określa go ustawa z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prawnym – określa ona:

٭ sprawę wyboru partnera prywatnego i umowę o partnerstwie

→podmiotem publicznym jest – jednostka sektora finansów publicznych

٭ może wnieść wkład własny dla realizacji przedsięwzięcia w postaci składnika majątkowego

→partnerem prywatnym jest przedsiębiorca

→przedmiot partnerstwa:

٭ wspólna realizacja przedsięwzięcia np. wykonanie dzieła

→umowa o partnerstwie publiczno-prawnym może przewidywać zawiązanie między podmiotem publicznym, a prawnym

spółki kapitałowej dla realizacji celu

→z partnerstwem powiązane są – ustawa o koncesji na roboty budowlane i usługi oraz prawo zamówień publicznych.

ROZDZIAŁ VII

PRAWO O DOCHODACH JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Systemy podziału i źródeł podatkowych pomiędzy państwo i samorządy terytorialne.

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 70

Prawo finansów publicznych – skrypt

1

.

System konkurencji podatkowej - każdy terytorialny związek publiczno – prawny może

opodatkować według własnego uznania dowolne źródła podatkowe, co prowadzi do
zróżnicowanego w poszczególnych częściach kraju obciążenia podatkowego i do
zróżnicowanego zakresu świadczeń publicznych i obciążenia podatkowego.

→cechy tego systemu:

٭ samodzielność podatkowa
٭ pełna odpowiedzialność wspólnoty terytorialnej za wykonywanie i finansowanie zadań.

→w czystej postaci obecnie nie występuje.

Najbliższy jest mu ustrój finansowy USA i Szwajcarii.
( w II RP gminy uprawnione były do nakładania podatków samoistnych , które ustalane były przez rady gminne).
2. System rozgraniczenia źródeł podatkowych pomiędzy państwo a samorząd :

→w systemie tym występuje rozdzielność źródeł podatkowych między państwem a samorządem.

→mają one ustawowo przydzielone odrębne źródła podatkowe.

→dana wspólnota terytorialna przejmuje wpływy z przydzielonego jej źródła podatkowego na własne potrzeby.

→w sytuacji zmieniającego się zapotrzebowania na środki finansowe trudno jest dokonać precyzyjnego rozgraniczenia

podatków pomiędzy państwo a samorządy terytorialne
3. System dodatków do podatków :

→gmina lub inna wspólnota terytorialna pobiera dochody w wyniku powiększenia kwoty podatku płynącego na

rzecz państwa o odpowiedni dodatek

→podatek może przybrać formę:

٭ dodatku o jednakowej, równej dla gmin wysokości
٭ dodatku o górnej maksymalnej granicy, której związek komunalny nie może przekroczyć
٭ dodatku o nieokreślonej górnej granicy

→pobór podatku głównego i dodatku do tego podatku jest realizowany z reguły przez jeden państwowy organ

podatkowy.
4. System udziałów podatkowych :

→wspólnoty terytorialne mają procentowo ustalone udziały we wpływach, które pochodzą z danego podatku.

→państwo i wspólnoty terytorialne mają więc wspólny podatek.

→procentowy udział państwa i wspólnot terytorialnych we wpływach podatkowych może być konstruowany na 2 sposoby:

٭ udział we wpływach podatkowych inkasowanych wyłącznie na terenie danej gminy
٭ procentowy udział ogółu gmin i innych wspólnot we wpływach ogólnokrajowych- z poboru danego podatku w

całym kraju

→system ten zapobiega nadmiernej eksploatacji poszczególnych źródeł podatkowych przez sektor publiczny

→system ten ułatwia prowadzenie jednolitej polityki podatkowej.

5. Systemy mieszane :

→jest to połączenie wcześniej omawianych rozwiązań tj. systemu

konkurencji podatkowej, rozgraniczenia źródeł podatkowych, dodatków do podatków i
udziałów w podatkach.

→współczesny stan stosunków społecznych, gospodarczych i ustrojowo– prawnych sprawia, że system wyposażenia

finansowego państwa i innych wspólnot terytorialnych powinien opierając się na głównych rozwiązaniach:

٭ na systemie rozdzielności źródeł podatkowych
٭ systemie udziałów podatkowych.

→niektóre podatki powinny być przydzielone tylko państwu np. cła, niektóre tylko gminom np. podatek od

nieruchomości.

Dochody jednostek samorządu terytorialnego w przepisach Konstytucji i Europejskiej Karty Samorządu

Lokalnego.

→ Konstytucja RP z 1997 r stwierdza, że dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:

٭ ich dochody własne –

np. podatki

~udziały w podatkach

-opłaty
-dochody majątkowe
-stanowią główne źródło dochodów jednostek samorządu terytorialnego.

٭ subwencje ogólne –

przeznaczone na finansowanie zadań własnych

~występują obok i niezależnie od dotacji celowych

~przeznaczone są na finansowanie własnych zadań

٭ dotacje celowe

- służą finansowaniu zarówno zadań własnych jak i zadań celowych

٭ zasadą konstytucyjną dotyczącą wyposażenia samorządów w odpowiednie źródła dochodów jest:
٭ zasada adekwatności przydzielonych samorządom dochodów do nałożonych na jednostki samorządu zadań

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 71

Prawo finansów publicznych – skrypt

publicznych

٭ konstytucja posługuje się pojęciem źródło dochodów- określony rodzaj dochodu publicznego przewidziany

przez ustawodawstwo danego kraju, który skierowany jest na finansowanie zadań państwa lub samorządu

٭ samorządy mogą samodzielnie ukształtować przydzielone im źródło dochodowe
٭ dochody jednostek samorządu terytorialnego dzielimy na :

~dochody publiczno-prawne

- przypadają gminom lub innym jednostkom samorządu terytorialnego na

podstawie stosunku prawnego o charakterze publicznym

~dochody prywatno-prawne-

osiąga jednostka samorządu terytorialnego wykorzystując należące do niej

mienie

٭ duże znaczenie dla systemu finansowego samorządu w Polsce mają regulacje Europejskiej Karty

Samorządu Lokalnego –

szczegóły w podr str 187-188

1. EUROPEJSKA KARTA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

→przyjęta przez Radę Europy

→ratyfikowana przez Polskę w 1993r., np. Francja nie ratyfikowała

→samorządy mają prawo do samodzielności finansowej, do funkcjonowania na rynku.

→polskie ustawy powinny dostosować się do założeń Karty

Kompetencje podatkowe samorządów terytorialnych.

Wyróżnia się 3 rodzaje kompetencji ,jakie mogą przysługiwać samorządowi terytorialnemu.
Są to :

→kompetencja do przejmowania wpływów z poszczególnych

٭

Podatków-

samodzielne wykorzystywanie przez samorząd gminny, powiatowy lub wojewódzki wpływów

podatkowych płynących z tytułu danego podatku.

→kompetencja do stanowienia przepisów prawnych w zakresie podatków

٭ stosowanie samoopodatkowania, mogą ustalać zwolnienia, rada gminy uchwala uchwały w sprawie stawek

podatków wg ustawowego ograniczenia na dany rok, ustalanie inkasenta, jego wynagrodzenia, ustalanie wzorów
formularzy podatkowych

→

kompetencja do administrowania w zakresie poszczególnych

٭

Podatków-

odpowiednie organy samorządu terytorialnego wykonują czynności kontroli podatkowej oraz wymiaru

i poboru podatków; organy podatkowe mają też uprawnienia do umarzania należności podatkowych, odraczania terminu
płatności, rozkładania podatku na raty. Organom podatkowym gmin pozostawia się z reguły administrowanie w stosunku
do podatków lokalnych.

Udziały podatkowe jako źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego.

Udział samorządów terytorialnych w podatku dochodowym od osób fizycznych:

→jednostki samorządu terytorialnego mają ustaloną procentowo część we wpływach z podatku dochodowego od osób

fizycznych, a także procentowy udział we wpływach z podatki dochodowego od osób prawnych.

→rozwiązania dotyczące wysokości udziałów wprowadzają ustawy o dochodach samorządu terytorialnego

1.Udział gmin-

→w podatku od osób fizycznych ( w 2011 r)- 27,6%

٭ ustawa stanowi, że kwotę udziału gminy we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych ustala się

mnożąc ogólnokrajową kwotę wpływów z tego podatku przez dwa wskaźniki:

~udział dotyczący ogółu gmin

~wskaźnik dotyczący konkretnej gminy

Kwota udziału wyliczona przez ministerstwo finansów na dany rok jest przekazywana gminie na jej rachunek bankowy z
centralnego rachunku bieżącego budżetu państwa w ratach i terminach miesięcznych.
Udział gmin w podatku dochodowym od osób fizycznych może być oceniany jako odpowiednik komunalnego podatku
dochodowego. Organy gminy mogą wpływać na stosunki gospodarcze i społeczne rozwijające się na obszarze gminy, na
działalność gospodarczą osób fizycznych, na przyciąganie w obszar działania gminy nowych jednostek organizacyjnych.
2.Udział powiatowy-

→wynosi 10,25 %

3.Udział wojewódzki-

→wynosi 1,6 %

UDZIAŁ SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH W PODATKU DOCHODOWYM OD OSÓB PRAWNYCH

→Gminy mają

udział w podatku dochodowym od osób prawnych

i jednostek organizacyjnych nie mających

osobowości prawnej posiadających siedzibę na terenie gminy.

→Udział ten wynosił do końca 2003 r 5%, a ustawa z 2003 r ustaliła ten poziom na 6,71%.

→Jednostki, które nie mają swojej siedziby w granicach danej gminy również otrzymują odpowiednio obliczony udział.

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 72

Prawo finansów publicznych – skrypt

→W takiej sytuacji ustawa mówi, że dochody z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób prawnych są

przekazywane do budżetów tych gmin, na których obszarze położony jest dany zakład- proporcjonalnie do liczby osób
w nich zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.

→Zakład osoby prawnej powinien wnosić na rzecz gminy, na terenie której jest położony odpowiednią część podatku

dochodowego od osób prawnych.

→Analogiczna konstrukcja udziału samorządów w podatku dochodowym od osób prawnych stosowana jest w zakresie

samorządów powiatowych i wojewódzkich

→Powiaty mają udział w wysokości 1,4%

→Województwa mają udział obecnie 17,75%.

SUBWENCJE OGÓLNE JAKO DOCHODY GMINY (SUBWENCJA WYRÓWNAWCZA, UZUPELNIAJĄCA I

RÓWNOWAŻĄCA)

→Subwencje ogólne są ustalane dla gmin wg zobiektywizowanych kryteriów, które określa ustawa.

→Minister Finansów ustala wysokość i rozdziela subwencje ogólne na rzecz każdej gminy bezpośrednio z budżetu

państwa

→Subwencja jest źródłem dochodów samorządu oraz świadczenie pieniężne Skarbu Państwa określone prawem.

→Świadczenie to :

٭ Ma charakter ogólny,
٭ kierowane jest na finansowanie ogółu zadań własnych samorządu
٭ uzyskanie subwencji zależy od spełnienia określonych ustawowo warunków, np. niskiego wskaźnika dochodów

podatkowych gminy

→stosunki pomiędzy państwem a samorządami na tle ustalania i przekazywania subwencji ogólnych mają charakter

cywilnoprawny.
1.SUBWENCJA WYRÓWNAWCZA-

→Jest podstawową częścią subwencji ogólnej

→Otrzymują ją gminy słabsze ekonomicznie, znajdujące się w gorszej sytuacji z punktu widzenia własnych dochodów

podatkowych na 1 mieszkańca gminy

→Ma na celu to, aby słabsze gminy uzyskiwały odpowiednie wyrównanie nawiązujące do stanu przeciętnego, obliczanego

w stosunku do innych gmin

→Oblicza się ją poprzez dwa wskaźniki:

٭

Wskaźnik G

- dochody podatkowe danej gminy w przeliczeniu na 1 mieszkańca tej gminy

Kwota dochodów podatkowych gminy z roku poprzedniego

liczba mieszkańców gminy

٭

Wskaźnik Gg-

Dochody podatkowe wszystkich gmin

Liczba mieszkańców kraju

→Subwencję otrzymują gminy, których wskaźnik G jest mniejszy od 92% wskaźnika Gg, czyli są to gminy, których roczne

własne dochody podatkowe na 1 mieszkańca plasują się na poziomie niższym o 8% od średniej krajowej.

→Wg ustawy o dochodach jednostek samorządu podstawą obliczenia subwencji wyrównawczej są następujące dochody

dochody podatkowe gminy:

٭ Podatek od nieruchomości
٭ Podatek rolny
٭ Podatek leśny
٭ Podatek od środków transportowych
٭ Podatek od czynności cywilnoprawnych
٭ Karta podatkowa
٭ Oplata skarbowa
٭ Opłata eksploatacyjna
٭ Udział w podatku dochodowym od osób fizycznych
٭ Udział w podatku dochodowym od osób prawnych

→Obecnie kwora subwencji wyrównawczej obliczana jest kilkoma metodami:

٭ Gminy najsłabsze pod względem finansowym- wskaźnik G jest równy lub niższy od 40 wskaźnika Gg
٭ Gminy, gdzie wskaźnik jest wyższy od 40 i nie wyższy niż 75% wskaźnika Gg
٭ Gminy, gdzie wskaźnik G jest wyższy od 75% i niższy od 92% wskaźnika Gg

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 73

Prawo finansów publicznych – skrypt

2. SUBWENCJA UZUPEŁNIAJĄCA-

→Stanowi odrębną konstrukcję i samodzielne źródło dochodu gmin, ale ustawodawca określił ją jako składnik subwencji

wyrównawczej

→Subwencję tę otrzymuje gmina, w której gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju

→Niska gęstość zaludnienia została potraktowana przez ustawodawcę jako czynnik uzasadniajmy zastosowanie

specjalnego systemu subwencjonowania gmin

→Wysokość należnej gminie subwencji uzupełniającej oblicza się jako iloczyn 3 wielkości:

٭ w wysokości 17% wskaźnika Gg
٭ liczby mieszkańców gminy
17% wskaźnika GgWskaźnika określającego gęstość zaludnienia w danej gminie

3.SUBWENCJA RÓWNOWAŻĄCA-

→Jest również elementem subwencji ogólnej, wprowadzona przez ustawę o dochodach samorządu z 2003 r

→Ogólna, łączna kwota subwencji równoważących wykorzystywana na potrzeby gmin powstaje z wpłat gmin silnych

finansowo

→Z tej subwencji przydzielane są dodatkowe środki dla niektórych mocniej obciążonych lub słabszych finansowo gmin

→Wydziela się z niej 3 części:

~50%

~25%
~25% ogólnej kwoty

→Kryteria dalszego podziału pomiędzy odpowiednie gminy to:

٭ Wysokie wydatki niektórych gmin na dodatki mieszkaniowe w przeliczeniu na jednego mieszkańca
٭ Niskie dochody podatkowe niektórych gmin

→Minister właściwy do spraw finansów publicznych ustalał pierwotnie w drodze rozporządzenia konstrukcję subwencji

równoważącej

→Znowelizowana ustawa określa już rozwiązania ustawowe dla konstrukcji tej subwencji. Przyczynił się do tego wyrok TK

z 2006 r.

SUBWENCJE OGÓLNE DLA POWIATU

(SUBWENCJA WYRÓWNAWCZA, UZUPEŁNIAJĄCA I RÓWNOWAŻĄCA)

→Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wprowadza subwencję ogólną dla powiatu złożoną z 3 części:

٭ Wyrównawczej
٭ Równoważącej
٭ Uzupełniającej

→Części te mają odrębne, własne konstrukcje prawne; są to subwencje skierowane na finansowanie zadań własnych

powiatu
1. POWIATOWA SUBWENCJA WYRÓWNAWCZA-

→Składa się z kwoty podstawowej oraz kwoty uzupełniającej:

٭ Kwotę podstawową otrzymuje powiat, w którym wskaźnik dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w

powiecie ( wskaźnik P) jest mniejszy niż wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich powiatów w Polsce
(wskaźnik Pp).

٭ Wskaźnik P oblicza się dzieląc kwotę dochodów podatkowych danego powiatu przez liczbę mieszkańców tego

powiatu

٭ Wskaźnik Pp stanowi „średnią” powiatową w skali kraju, jest to poziom potencjału podatkowego powiatu

przeciętnego, znajdującego się w środku, pomiędzy powiatami słabymi finansowo, a powiatami silnymi. Wskaźnik oblicza
się :

Suma dochodów podatkowych wszystkich powiatów w kraju

Liczba mieszkańców kraju

٭ Dochody podatkowe powiatu uwzględniane do obliczenia subwencji wyrównawczej to dochody z dwóch źródeł

podatkowych, przekazanych powiatom:

~Udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych
~Udziału we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych

٭ Drugą część subwencji wyrównawczej- kwotę uzupełniającą, otrzymuje powiat, w którym wskaźnik bezrobocia,

obliczony jest jako stosunek stopy bezrobocia w tym powiecie do stopy bezrobocia w kraju jest wyższy od 1,10. Jest to
wskaźnik B

٭ Dla obliczenia subwencji bierze się pod uwagę średnią stopę bezrobocia w kraju i stopę bezrobocia w danym

powiecie
2. CZĘŚĆ RÓWNOWAŻĄCA SUBWENCJI OGÓLNEJ-

→Ustala się ją w wysokości tworzonej przez wpłaty powiatów, silnych pod względem finansowym

→Ogólna suma subwencji równoważących jest z wpłat wyrównawczych powiatów, które mają wysoki wskaźnik P. Jest to

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 74

Prawo finansów publicznych – skrypt

wyrazem wyrównań poziomowych pomiędzy powiatami silnymi i słabymi finansowo

→Wg ustawy dla powiatów w ramach subwencji równoważącej wydziela się kwoty podzielone na 5 części: 9%,

7%,30%,30%,24%-

szczegóły str 198 podr

4.DOCHODY MIAST NA PRAWACH POWIATU SKŁADAJĄ SIĘ Z DWÓCH CZĘŚCI-

→Z jednej strony są ukształtowane tak, jak dochody gmin, z drugiej- miasta te mają takie dochody jakie przysługują

powiatom

→Budżety miast na prawach powiatu są ujmowane w 2 płaszczyznach- gospodarki finansowej gminy i gospodarki

finansowej powiatu

SUBWENCJE OGÓLNE JAKO DOCHODY SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA

( SUBWENCJA WYRÓWNAWCZA, UZUPEŁNIAJĄCA I REGIONALNA)

→Subwencja ogólna dla województw składa się z subwencji wyrównawczej, uzupełniającej i regionalnej

→Główny element stanowi SUBWENCJA WYRÓWNAWCZA nazywana kwotą podstawową

→Służy ona wzmocnieniu finansowemu województw słabszych finansowo- czyli takich, których dochody własne

podatkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca woj są na niskim poziome

→Kwotę otrzymuje województwo, gdzie wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca w województwie ( wskaźnik

W) jest mniejszy niż przeciętny wskaźnik dochodów podatkowych dla wszystkich województw, będący średnią krajową (
wskaźnik Ww)

→Wskaźnik W oblicza się w następujący sposób:

Kwota dochodów podatkowych województwa

Liczba mieszkańców województwa ( L)

→wskaźnik W oblicza się:

suma udziałów w podatkach dochodowych wszystkich 16 województw

liczba mieszkańców kraju

→wysokość należnej dla województwa kwoty ustala się jako iloczyn dwóch liczb: liczby stanowiącej 72% różnicy między

wskaźnikiem Ww a wskaźnikiem W i liczby mieszkańców województwa

→składnikiem systemu subwencji ogólnych dla województwa jest kwota- SUBWENCJA UZUPEŁNIAJĄCA

٭ jest odrębnym składnikiem subwencji wyrównawczej
٭ subwencję uzupełniającą otrzymują województwa, gdzie liczna mieszkańców nie przekracza 3 mln
٭ im mniejsze pod względem ludności województwo, tym wyższa jest kwota subwencji
٭ odbiorcami tych subwencji stają się takie województwa jak opolskie czy lubuskie.
٭ Celem tej subwencji jest uzupełnienie zasobów finansowych słabszych ludnościowo regionów

1.SUBWENCJA REGIONALNA- powstaje w oparciu o środki przekazywane przez silne finansowo województwa

→Jej konstrukcja jest skomplikowana- podobna do konstrukcji dotacji celowych

→Łączna subwencja regionalna pochodząca z wpłat wyrównawczych jest dzielona na 5 części- a te części są podstawą

przekazywania odpowiednich kwot dla poszczególnych województw. Części te wynoszą: 20%, 40%, 10%, 15% i
15%.

Szczegóły o przekazywaniu tych 5 części w podr. Str 199-200.

WPŁATY GMIN, POWIATÓW I WOJEWÓDZTW

WYRÓWNANIA POZIOME

1. WPŁATY GMIN:

poziomy podział dochodów między gminami w Polsce środków przez gminy silne

finansowo na rzecz innych gmin

→Wpłaty gmin o wysokich dochodach podatkowych na 1 mieszkańca tworzą pełną łączną kwotę środków

→Zgromadzona kwota jest przekazywana gminom- przy pomocy subwencji równoważącej

→Wpłaty przekazywane są do budżetu państwa ale przeznaczone na część równoważącą subwencji ogólnej dla gmin

→Celem zastosowania instytucji wpłat gmin jest przejęcie części środków gmin szczególnie silnych finansowo

→Stosowanie wpłat wyrównawczych jest zgodne z ideą względnie jednakowych warunków życiowych w całym

kraju i względnie jednakowego wyposażenia finansowego samorządów w środki finansowe

→Wpłaty wyrównawcze muszą być wpłacane przez gminy, których dochody podatkowe na 1 mieszkańca (wskaźnik G) są

wyższe niż 150 % wskaźnika przeciętnego ogółu gmin (wskaźnika Gg)

→Występują 3 równania obliczenia wpłaty mające zastosowanie do gmin o coraz wyższym wskaźniku G-

szczegóły w

podr na str 201

→Minister Finansów informuje poszczególne samorządy o wysokości rocznej wpłaty; łączna kwota określana jest w

ustawie budżetowej na dany rok

→Jednostki samorządu wpłacają na rachunek dochodów budżetu państwa w 12 równych ratach , do 15. Dnia każdego

miesiąca, w przypadku braku wpłat naliczane są odsetki.

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 75

Prawo finansów publicznych – skrypt

SUBWENCJA OŚWIATOWA

1.JEDNOSTKI SAMORZĄDU SĄ ZOBOWIĄZANE DO PROWADZENIA I FINANSOWANIA ZADAŃ I JEDNOSTEK
OŚWIATOWYCH ( szkół)

→Prowadzenie spaw oświatowych jest zadaniem własnym samorządów

→Dochody własne nie są wystarczające aby w pełni finansować oświatę, prowadzić zadania oświatowy

→Zadania w dziedzinie oświaty są ogólnopaństwowe, dlatego wprowadzono subwencję oświatową jako źródło

finansowania oświaty

→Budżet państwa wykonuje wypłat tej subwencji, przekazuje do każdego samorządu na rzecz finansowania zadań

oświatowych wykonywanych przez gminę, powiat lub województwo

→Łączną kwotę subwencji oświatowej dzieli się pomiędzy poszczególne jednostki samorządu terytorialnego , w tym celu

bierze się pod uwagę zakres realizowanych przez tej jednostki zadań oświaty
2. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określa w drodze rozporządzenia sposób podziału
oświatowej subwencji ogólnej między jednostki samorządowe

٭ Minister uwzględnia przy tym typy i rodzaje szkół oraz placówek , stopni awansu nauczycieli oraz liczby uczniów

w tych szkołach i placówkach
3. Część oświatowa subwencji ogólnej jest przeznaczona na wykonywanie zadań szkolnych ( prowadzenie szkół
podstawowych, gimnazjalnych itp.) i zadań pozaszkolnych ( prowadzenie przedszkoli specjalnych, kolonii, obozów,
internatów, schronisk młodzieżowych).

→Subwencja jest kierowana na wykonywanie wydatków bieżących

→Podziału subwencji dokonuje się wg algorytmu-

przeliczeniowa liczba uczniów i wychowanków

→Na jednego ucznia lub wychowanka przypada odpowiednia kwota jednostkowa- jednolita w skali kraju

DOTACJE CELOWE JAKO ŹRÓDŁA DOCHODÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

POJĘCIE I RODZAJE DOTACJI CELOWYCH DLA JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALENGO

1.DOTACJE CELOWE są świadczeniem pieniężnym Skarbu Państwa przekazywanym z budżetu państwa na rzecz
samorządu na realizację określonych zadań publicznych

٭ Dotacje celowe służą finansowaniu zadań zleconych samorządom i niektórych zadań własnych jednostek

samorządowych (dotacje na zadania własne przekazywane są zwykle na wniosek jednostki)
2. Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przewiduje dotacje celowe np. na :

→zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania zlecone ustawami

→zadania realizowane na mocy porozumień z organami administracji rządowej lub innymi jednostkami samorządu

terytorialnego

→usuwanie zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz skutków klęsk żywiołowych

→finansowanie zadań inwestycyjnych głównie dotyczących szkół i placówek oświatowych

→zadania w dziedzinie kultury

→dofinansowanie zadań własnych z zakresu oświaty

→budowę i utrzymanie obiektów sportowych i rozwijanie sportu

→przebudowę, budowę i remonty dróg gminnych i powiatowych

DOTACJE CELOWE NA ZADANIA ZLECONE Z ZAKRESU ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

→Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonania zadań zleconych z zakresu administracji

→także organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

(dotyczy to ogółu jednostek samorządu terytorialnego, nie tylko gminy)

→Występują następujące zadania:

٭ zadania zlecone wynikające z ustaw
٭ zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane na podstawie porozumienia z organem

administracji rządowej

→spory majątkowe wynikające z porozumień rozpatruje sąd powszechny

→dotacje celowe są przekazywane przez wojewodów

→powinny być przedstawiane w sposób możliwie pełny i terminowo określać wykonywanie zlecanych zadań

DOTACJE CELOWE NA FINANSOWNIE ZADAŃ WŁASNYCH SAMORZĄDU

→patrz punkt „ Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego przewiduje dotacje celowe na „

ŚRODKI Z BUDŻETU UNII EUROPEJSKIEJ

→mają konstrukcję prawną podobną do państwowych dotacji celowych o charakterze inwestycyjnym

→podstawą prawną są przepisy wydane przez UE oraz polskie ustawy dotyczące środków z budżetu UE

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 76

Prawo finansów publicznych – skrypt

→samorządy województw otrzymują z budżetu państwa środki na realizację regionalnego programu operacyjnego

→samorząd ten przekazuje dalej te środki beneficjentom regionalnych programów operacyjnych, w tym samorządom

gmin i powiatów

→warunki przekazywania i wykorzystywania środków są określone w umowach zawieranych po odpowiednim

postępowaniu

→zasady prowadzenia polityki rozwoju, podmioty prowadzące tę politykę i tryb współpracy między nimi określa

ustawa z 2006 r

→ustawa ta reguluje takie zagadnienia:

٭ strategie rozwoju
٭ programy operacyjne
٭ kontrakt wojewódzki
٭ realizacja programów operacyjnych
٭ procedury uzyskiwania środków na realizację projektów i programów

→programy operacyjne polityki rozwoju- dokumenty planistyczne określające m.in.: diagnozę sytuacji społeczni-

gospodarczej województwa, cel główny i cele szczegółowe, priorytety, plany finansowe

kontrakt wojewódzki

→

- umowa o dofinansowaniu regionalnego programu operacyjnego środkami z budżetu państwa

lub ze źródeł zagranicznych

→na podstawie ustawy z 2006 r w ramach regionalnego programu operacyjnego mogą być dofinansowane projekty

indywidualne i projekty wyłonione w trybie konkursu

→aby wyłonić projekty w trybie konkursu instytucje zarządzające programami operacyjnymi ogłaszają konkurs-

szczegóły podr str 208

ROZDZIAŁ VIII

DŁUG PUBLICZNY PAŃSTWA I SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH

Dług publiczny państwa.

Pojęcie i znaczenie długu publicznego i długu skarbu państwa.

1. Dług publiczny:

→suma zobowiązań Skarbu Państwa i innych instytucji sektora publicznego

→jest stosunkiem prawnym o złożonym charakterze

→stosunku prawne długu publicznego powstają jako następstwo czynności cywilnoprawnych – ich stroną jest Skarb

Państwa lub inny podmiot publicznych

→zadłużenie publiczne powstaje np. z umowy pożyczki

→dług publiczny jest konsekwencją występowania deficytu budżetowego

٭ sytuacji finansowej i gospodarczej, wyrażającej się w tum, że nie można ograniczyć wydatków budżetu państwa,

które są wyższe od uzyskiwanych dochodów

Skarb Państwa

→

zobowiązany jest do zwrotu środków pieniężnych podmiotom (bankom, instytucjom finansowym,

ludności), które pożyczyły mu te środki

→z długiem publicznym łączą się przepisy: prawa cywilnego, konstytucji, u.o.f.p., ustawy o poręczeniach i gwarancjach

Skarbu Państwa, ustawy dotyczące papierów wartościowych
2. Państwowy dług publiczny:

→składa się z:

٭ długu Skarbu Państwa
٭ długu innych podmiotów sektora finansów publicznych (w szczególności sektora samorządowego)

→obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułów:

٭ wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne
٭ zaciągniętych kredytów i pożyczek
٭ wymagalnych zobowiązań wynikających z odrębnych ustaw, orzeczeń sądu, decyzji administracyjnych,

przyjętych depozytów, zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji i innych tytułów
3. Deficyt budżetowy:

→stan budżetu

→przewaga wydatków nad możliwościami dochodowymi

→deficyt budżetowy nie jest tylko konstrukcją finansową ale także: społeczną, gospodarczą i prawną

4. Skarb Państwa:

→podmiot działający na rynku finansowym

→działa obok: banku centralnego, banków krajowych i zagranicznych, podmiotów działających w sferze ubezpieczeń,

otwartych funduszów emerytalnych, instytucji finansowych krajowych i zagranicznych oraz ludności

→jest największym uczestnikiem rynku finansowego

→papiery wartościowe przez niego emitowane są uznawane powszechnie za wiarygodne

→jest wypłacalnym dłużnikiem

→jest instytucją pożyczającą środki na wielką skalę, a następnie je zwraca

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 77

Prawo finansów publicznych – skrypt

5. Rodzaje długów i deficytów:

→dług Skarbu Państwa – składnik długu publicznego

→deficyt budżetu państwa – składnik deficytu całego sektora finansów publicznych

→zadłużenia i deficyty innych sektorów publicznej gospodarki finansowej:

٭ sektora ubezpieczeń społecznych
٭ sektora samorządów terytorialnych
٭ innych instytucji publicznych:

~państwowych funduszy celowych
~agencje państwowe
~uczelnie publiczne
~publiczne zakłady opieki zdrowotnej
~instytucje kultury

→pełen obraz długu publicznego wynika z danych całego sektora publicznego.

6. Deficyt zawarty w u.o.f.p.:

→powinien zawierać deficyt budżetu państwa

→powinien uwzględniać deficyt sektora finansów publicznych

7. Deficyt sektora finansów:

→ujemna różnica między dochodami publicznymi całego sektora, a jego wydatkami – ustalona dla okresu rozliczonego

→ustala się go po wyemitowaniu przepływów finansowych między jednostkami sektora.

Regulacje konstytucyjne dotyczące długu publicznego.

1.Konstytucja RP:

→art. 216, art. 220, art. 221, przepisów tych wynika:

٭ że, emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa
٭ zaciąganie pożyczek, udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo

~następuje na zasadach i w trybie określonym w ustawie

٭ nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których

~państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto

→art. 220 ust. 1:

٭ zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez RM nie może powodować ustalenia przez

Sejm większego deficytu budżetowego niż ten przewidziany w ustawie budżetowej

→art. 221:

٭ inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji

finansowych przez państwo należy wyłącznie do RM.

→art. 220 ust. 2:

٭ ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w

centralnym banku państwa

٭ NBP nie może udzielać pożyczek Skarbowi Państwa skierowanych na finansowanie wydatków budżetowych

2. Ustawa z 26 października 2000 r. o sposobie obliczania wartości produktu krajowego brutto:

→mówi o oszacowaniu 3 równych co do wartości kategorii makroekonomicznych określających PKB

→oszacowanie następuje poprzez zgromadzenie danych obrazujących:

٭ rozmiary działalności produkcyjnej
٭ końcowy rezultat działalności produkcyjnej
٭ sumę tzw. dochodów pierwotnych

→przypadki obliczania PKB:

1) obliczany jest w cenach rynkowych i równa się sumie wartości dodanej krajowych jednostek produkcyjnych

powiększonej o podatki od produktów i pomniejszone o dotacje do produktów

2) obliczany jako suma popytu finalnego tj. spożycia, akumulacji oraz salda wymiany produktów z zagranicą
3) obliczany jako suma dochodów pierwotnych jednostek krajowych uzyskiwanych przez sektory instytucjonalne

działające na terytorium RP oraz dochodów pierwotnych netto sektora zagranicą.

→Prezes GUS (Głównego Urzędu Statystycznego)

٭ oblicza roczną wartość PKB
٭ ogłasza w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim wartość PK do 15 maja roku następnego
٭ ogłasza średnią wartość PKB na jednego mieszkańca dla określonych obszarów

→obliczenia GUS:

٭ mają istotne znaczenia dla ustalenia ewentualnych przekroczeń limitów długu publicznego i deficytu

budżetowego

→dług publiczny lub deficyt należy odnieść do rocznej wartości PKB

٭ im wyższa wartość PKB tym przekroczenie limitów trudniejsze

3. Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz protokół w sprawie procedury nadmiernego deficytu

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 78

Prawo finansów publicznych – skrypt

(załącznik do Traktatu w Maastricht):

→dopuszcza istnienie deficytu i długu publicznego

٭ jedynie w określonych limitach

~dla deficytu - 3% w stosunku do PKB
~dla długu – 60% PKB – działa w polskiej konstytucji.

Dług publiczny w świetle u.o.f.p.

1. Przychody budżetowe:

→środki przeznaczone na finansowanie deficytu i długu publicznego

→pochodzą z:

٭ sprzedaży papierów wartościowych
٭ z otrzymanych pożyczek i kredytów
٭ ze spłat pożyczek i kredytów (udzielonych wcześniej ze środków publicznych
٭ z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa

2. Rozchody budżetowe:

→spłaty otrzymanych kredytów i pożyczek

→wykup skarbowych papierów wartościowych

→udzielone pożyczki i kredyty

→płatności, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa

→inne operacje podobne Skarbu Państwa.

3. Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa:

→u.o.f.p. określa jako zapotrzebowanie:

٭ na środki finansowe niezbędne do sfinansowania deficytu budżetu państwa
٭ spłat zaciągniętych wcześniej zobowiązań
٭ do sfinansowania udzielonych przez Skarb Państwa pożyczek i kredytów
٭ wykonywania innych operacji finansowych związanych z długiem Skarbu Państwa

→powoduje je: deficyt budżetowy i dług Skarbu Państwa.

4. Sfery funkcjonowania budżetu:

→sfera dochodów i wydatków:

٭ operacje podatkowe i finansowane nimi wydatki skierowane na wykonywanie zadań państwa
٭ jeżeli dochody podatkowe są niewystarczalne zachodzi potrzeba gromadzenia środków poprzez:

~zaciąganie pożyczek i kredytów
~sprzedaż obligacji skarbowych

→sfera przychodów i rozchodów

٭ przy niewystarczających środków z dochodów podatkowych, przychody i rozchody stają się bardzo wysokie

5. Sfinansowanie deficytu:

→umożliwia nadwyżka przychodów nad rozchodami

6. Ograniczenie deficytu:

→powoduje, że rozchody muszą być dokonywane ze środków innych niż bieżące przychody – w szczególności z

dochodów podatkowych

→by zlikwidować deficyt należy sięgnąć do dochodów z tytułu:

٭ podatków
٭ opłat
٭ składek
٭ innych dochodów bezzwrotnych

ostatecznym dłużnikiem przy kredycie publicznym (długu publicznym) jest podatnik

→powstanie wysokiego deficytu budżetowego i wysokiego zadłużenia Skarbu Państwa powoduje:

٭ konieczność sięgania do podatków, aby dokonać spłat

7. Obsługa długu:

→to wydatki odsetkowe:

٭ odsetki kredytów, pożyczek, obligacji i bonów skarbowych

→są wydatkami, nie przychodami

→obsługa długu jest finansowana z dochodów podatkowych

Skarbowe papiery wartościowe.

1. Formy zaciąganych przez Skarb Państwa zobowiązań:

→sprzedaż papierów oszczędnościowych

→zaciąganie przez Skarb państwa kredytów i pożyczek.

2. Sposoby finansowania deficytu budżetowego:

→emitowanie skarbowych papierów wartościowych – nabywanych przez podmioty niebankowe

→emitowanie papierów wartościowych nabywanych przez banki komercyjne

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 79

Prawo finansów publicznych – skrypt

→kredyty w bankach komercyjnych

→kredyty w międzynarodowych instytucjach finansowych

→zaciąganie kredytu w banku centralnym

→emitowanie papierów wartościowych nabywanych przez bank centralny

3. Skarbowy papier wartościowy:

→papier wartościowy stwierdzający, ze Skarb Państwa jest dłużnikiem właściciela papieru i zobowiązuje się spełnić wobec

niego określone świadczenie – może ono mieć charakter pieniężny i niepieniężny

→papiery wartościowe opiewające na wartości pieniężne mogą być emitowane tylko przez Ministra Finansów

→papiery wartościowe opiewające na świadczenia niepieniężne emituje Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z

Ministrem Finansów

→Skarb państwa odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych papierów

wartościowych

→limity wystawiania papierów wartościowych określa ustawa budżetowa

→papiery wartościowe emitowane są w terminach wykupu:

٭ nie dłuższym niż rok

~zalicza się do nich: bony skarbowe (krótkoterminowe papiery wartościowe)

٭ dłuższym niż rok

~zalicza się do nich: obligacje skarbowego

→emitowane przez Skarb Państwa i NBP papiery wartościowe są z mocy prawa dopuszczone do obrotu

4. Bon skarbowy:

→krótkoterminowy papier wartościowy

→oferowany do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem (poniżej wartości nominalnej)

→wykupywanym wg wartości nominalnej, po upływie okresu na jaki został wyemitowany

→ jest papierem wartościowym na okaziciela

→emitowane na okres od 1 do 52 tygodni

→wartość nominalna bonu wynosi 10 000 zł

→sprzedawany w drodze przetargów – organizuje je NBP jako agent emisji, działa na podstawie umowy z Ministrem

Finansów

→NBP prowadzi centralny rejestr bonów skarbowych.

5. Obligacja skarbowa:

→papier wartościowy oferowany do sprzedaży w kraju i zagranicą

→oprocentowany w postaci dyskonta lub odsetek

→sprzedawana na rynku pierwotnym

٭ od emitenta jakim jest Skarb Państwa, lub podmiotu któremu zlecił za odpłatnością przeprowadzenie sprzedaży

→po 1992r. obligacje skarbowe stały się:

٭ podstawowym środkiem obsługi deficytu budżetowego
٭ ich emisja gwałtownie wzrosła

→obligacja może być sprzedawana z dyskontem, wg wartości nominalnej, a następnie wykupywana po upływie

określonego okresu – takiego na jaki została wyemitowana
6. Skarbowy papier wartościowy:

→emitowany obok bonów i obligacji skarbowych

→oferowany jest do sprzedaży głównie osobom fizycznym i organizacjom pozarządowym.

7. Minister Finansów:

→w drodze rozporządzenia określa:

٭ warunki emitowania danego rodzaju papierów wartościowych:

~jednostkową wartość nominalną
~walutę, w której następuje emisja
~zasady i tryb sprzedaży
~podmioty, którym papiery wartościowe są oferowane
~ograniczenia dotyczące obroty papierami

→wydał rozporządzanie dotyczące obligacji:

٭ oferowanych w przetargach
٭ oferowanych w sieci sprzedaży detalicznej
٭ oferowanych na rynkach zagranicznych
٭ obligacji przeznaczonych na zamianę zobowiązań Skarbu Państwa

→wydaje list emisyjny, w którym określa:

٭ szczegółowe warunki emisji skarbowych papierów wartościowych dotyczące treści świadczeń wynikających z

tych papierów

→list emisyjny określa:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 80

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ datę emisji
٭ podstawę prawną
٭ cenę zbycia lub sposób jej ustalenia
٭ stopę procentową lub sposób jej obliczenia
٭ sposoby i terminy wykupu
٭ inne dane

→warunkiem dojścia emisji do skutku, jest podanie do publicznej wiadomości listu emisyjnego

→list emisyjny wydawany przez Ministra Finansów:

٭ jest szczegółową informacją o emitowanych papierach
٭ pozwala na złożenie oferty przez podmioty zainteresowane nabyciem skarbowych papierów wartościowych
٭ przypomina prospekt emisyjny S.A.

8. Obligacje detaliczne:

→adresowane są do osób fizycznych

→sprzedawane są w punktach obsługi klienta, prowadzonych przez domy maklerskie lub bankowe domy maklerskie

9. Pożyczki i kredyty:

→są inną formą finansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa

→Skarb Państwa ma prawo je zaciągać – w jego imieniu może też to robić Minister Finansów

→w przypadku zaciągania pożyczki lub kredytu w drodze umowy międzynarodowej:

٭ wymaga się aby organem działającym w imieniu pożyczkobiorcy/kredytobiorcy był rząd, RM upoważnia Ministra

Finansów do podpisania umowy i określa warunki jej wykonywania.
10. Podział papierów wartościowych w Polsce:

→aktywne:

٭ są papierami rynkowymi

np. bony i obligacje skarbowe kierowane przez emitenta na rynek finansowych

٭ przynoszą rzeczywiste wpływy, które Skarb może przeznaczyć na potrzeby budżetowe danego okresu

→pasywne:

٭ stanowią formę zobowiązań Skarbu Państwa w wyniku operacji dokonanych poza rynkiem finansowym

np. obligacje restrukturyzacyjne przekazywane bankom w zamian za przejmowane przez Skarb długi

krajowe i zagraniczne

٭ są formą ujmującą powstałe wcześniej zobowiązania państwowe:

np. z tytułu zadłużenia zagranicznego lat 70

11. Prawo o publicznym obrocie:

→stwarza ogólną infrastrukturę obrotu prawnego

→funkcjonują w nim skarbowe papiery wartościowe

Procedury oszczędnościowe i sankcje dotyczące deficytu i długu publicznego.

1. Ustawa o finansach publicznych:

→określa procedury ostrożnościowe i sankcyjne związane z sytuacją gdy, dług publiczny przekracza pewien poziom w

stosunku do PKB.

٭ podejmować należy wówczas działania zmierzające do ograniczenia rozmiarów długu, zmniejszenia lub likwidacji

deficytu, przyjęcia odpowiedniego programu naprawczego w systemie gospodarczym i finansowym

Wysokość długu publicznego i deficytu budżetowego to jedno z tzw. kryteriów konwergencji, które muszą być spełnione
by wejść do Unii Walutowej ( deficyt nie wyższy niż 3% PKB, dług publiczny nie większy niż 60% PKB)

2. 3 poziomy relacji długu publicznego do PKB:

→od 50% do 55%

→od 55% do 60%

→powyżej 60%

3. Program sanacyjny:

→przedstawiany przez RM, Sejmowi

→ma na celu poprawienie relacji długu publicznego do PKB

→program obejmuje:

٭ wskazanie przyczyn kształtowania się niewłaściwej relacji państwowego długu publicznego, do PKB
٭ program przedsięwzięć mających na celu doprowadzenie do ograniczenia relacji długu publicznego do PKB

uwzględniający propozycję rozwiązań mających wpływ na poziom wydatków i rozchodów

٭ trzyletnią prognozę dotyczącą relacji państwowego długu publicznego do PKB wraz z przewidywanym rozwojem

sytuacji makroekonomicznej kraju

Poręczenia i gwarancje skarbu państwa, banku gospodarstwa krajowego, państwowych osób prawnych.

1. Ustawa z 9 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb państwa i niektóre

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 81

Prawo finansów publicznych – skrypt

osoby prawne:

→jest prawną podstawą udzielania poręczeń i gwarancji przez Skarb Państwa i państwowe osoby prawne

٭ udzielenie poręczenia i gwarancji wiąże się z wniesieniem stosownej opłaty
٭ warunkiem udzielenia poręczenia i gwarancji jet złożenie wniosku zawierającego odpowiednie dane

2. Minister Skarbu Państwa lub Bank Gospodarstwa Krajowego

→na podstawie uchwały RM mogą:

٭ udzielać poręczeniu lub gwarancji spłaty: kredytu, pożyczki, spełnienia przez emitenta świadczeń pieniężnych

wynikających z emitowanych przez niego obligacji itd.
3. Zasób majątkowy:

→zasady tworzenia określa ustawa

→przeznaczony jest na zaspokojenie z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa

→składają się na niego:

٭ akcje i udziały w spółkach stanowiące własność Skarbu Państwa

~zbywa je Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów

→zobowiązania z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa wykonuje Minister Finansów ze środków

budżetu państwa
4. Bank Gospodarstwa Krajowego:

→może udzielać poręczeń i gwarancji w ramach rządowych programów społęczno-gospodarczych, programów

samorządności lokalnej i rozwoju regionalnego

→jest bankiem państwowym

POJĘCIE I CHARAKTERYSTYKA DŁUGU PUBLICZNEGO JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

→Zadłużenie jednostki samorządu terytorialnego (gminy lub powiatu) to suma zobowiązań tej jednostki jako DŁUŻNIKA



→Powinien zwrócić kwoty pożyczone (KAPITAŁ) i ODSETKI ( wynagrodzenie za korzystanie z kapitału )

→Zwraca je na rzecz wierzycieli, banków, ludności,którzy czasowo powierzyli im swoje środki pieniężne

1.SAMORZĄDOWY DŁUG PUBLICZNY:

→jest wyrazem STOSUNKU PRAWNEGO o złożonym charakterze

→oparty jest / ma swe źródło w UMOWACH

np. umowa kredytu, pożyczki, umowy związane z emisją obligacji

→Świadczenia pieniężne jednostki samorządowej, które jest zobowiązana zrealizować zaspokajając wierzycieli to:

٭ SPŁATA KREDYTU lub POŻYCZKI wraz z ODSETKAMI
٭ Wykup obligacji od wierzycieli wraz z odsetkami

2. DŁUG PUBLICZNY jest terminem umownym określa ogó



lną działalność samorządu związaną z kredytami,

pożyczkami, obligacjami, poręczeniami

→Jest związany z tym inny termin „ KREDYT PUBLICZNY SAMORZĄDU”

→Sprawy długu publicznego są regulowane przepisami budżetowymi i cywilnymi

٭ Umowy pożyczki, kredytu elementy prawa cywilnego



٭ Budżetowe regulacje dotyczące roli długów, ich granic, rodzajów, rozmiarów oraz procedur zawarte są w

przepisach prawa finansowego ( a dokładniej w ustawie o finansach publicznych- są przepisami lex specialis i są
traktowane jako pierwszoplanowe w stos. Do ogólnych przepisach prawa prywatnego )

→Dług jednostki obejmuje :

٭ Zobowiązania z wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne - obligacje

samorządowe

٭ Zaciągnięcie kredytów i pożyczek
٭ Zobowiązania wynikające z ustaw, orzeczeń sądów lub decyzji administracyjnych
٭ Zobowiązania z tytułu udzielonych przez samorząd poręczeń i gwarancji

→Dzięki instytucji długu i kredyty publicznego są uzyskiwanie znaczne środki pieniężne na finansowanie zadań

samorządowych, a także przy ich pomocy można realizować różne przedsięwzięcia rozwojowe

→Zaciąganie kredytów czy emisja obligacji samorządowych jest następstwem POTRZEB POŻYCZKOWYCH gminy

,powiatu, województwa

→Potrzeby te są związane z sytuacją, gdy WYDATKI BUDŻETOWE tych podmiotów nie mają pokrycia w DOCHODACH

SAMORZĄDOWYCH (podatki, subwencje, dotacje)

→Dług samorządu jest efektem występowania DEFICYTU BUDŻETOWEGO SYTUACJI FINANSOWEJ BUDŻETU kiedy to



wydatki budżetowe są większe niż dochody
3.Zgodnie z U.f.p DEFICYT BUDŻETU SAMORZĄDOWEGO MOŻE BYĆ POKRYTY PRZYCHODAMI Z :

٭ Papierów wartościowych wyemitowanych przez samorząd
٭ kredytów, pożyczek
٭ Prywatyzacji majątku samorządowego
٭ Nadwyżki budżetu samorządu z poprzednich lat

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 82

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ Nadwyżki z rozliczeń z wyemitowanych papierów wartościowych
٭ Nadwyżki z rozliczeń z kredytów i pożyczek z lat ubiegłych

→Dług publiczny samorządu jest wielkością ZMIENNĄ wzrasta wraz z zaciąganiem nowych zobowiązań , w wyniku spłat

zmniejsza się

→Ważne znaczenie mają TERMINY wymagalności poszczególnych zobowiązań,które składają się na całość DŁUGU

jednostki samorządowej

→DŁUG wykazuje określony stan na dany dzień np. NA KONIEC ROKU BUDŻETOWEGO

4.PODZIAŁ DŁUGÓW KOMUNALNYCH

→ADMINISTRACYJNE związane są ze zwykłą działalnością samorządu, zakupami bieżącymi

٭ Powstałe na tle bieżących zakupów i rozliczeń opóźnienia w płaceniu rachunków czy regulowaniu należności

powoduje powstanie zadłużenia po stronie jednostki samorządu

→FINANSOWE związane są z gromadzeniem środków na różne –określone PRZEDSIĘWZIĘCIA w drodze zaciągnięcia

kredytu na podstawie ODRĘBNEJ UMOWY KREDYTU, pożyczki czy też emisji obligacji

٭ Mają charakter specjalnych finansowych operacji służących ZROMADZENIU WIĘKSZYCH ŚRODKÓW

BUDŻETOWYCH

→OPŁACALNE, RENTOWNE

٭ Środki uzyskane w ramach tych opłacalnych długów są finansowane PRZEDSIĘWZIĘCIA INWESTYCYJNE,które

mogą być źródłem dodatkowych dochodów w przyszłości i pozwolą na spłatę zadłużenia( rat i odsetek)

٭ Urządzenia i obiekty infrastruktury technicznej, na które przeznaczone były pieniądze z kredytu wodociągi ,

kanalizacja mogą powodować pobieranie dodatkowych opłat przez samorząd

→NIEOPŁACALNE NIERENTOWNE



٭ To długi, które trzeba spłacić w całości lub w części z OGÓLNYCH WPŁYWÓW BUDŻETOWYCH jednostki

samorządu

٭ Są to długi, które nie tworzą na przyszłość dodatkowych dochodów samorządowych
٭ Mogą w pośredni sposób kształtować POTENCJAŁ finansowy i gospodarczy oraz ATRAKCYJNOŚC danej jednostki

samorządowej
4. STAN CYKLU GOSPODARCZEGO - jest istotna przesłanką kształtowania się wielkości DŁUGU KOMUNALNEGO

→Jest to RECESJA lub KONIUNKTURA

→W okresie STAGNACJI - kredyt powinien być przez samorząd wykorzystywany

٭ Kontynuacja procesów inwestycyjnych
٭ Wpływa na wzrost gospodarczy
٭ Zachowanie miejsc pracy

→W okresie ROZKWITU gospodarczego inwestycyjne kredyty powinny być hamowane



٭ Ograniczenie kredytu służy temu,by nie doprowadzić do nadmiernego pobudzenia gospodarki
٭ Ma zmierzać do stabilności gospodarki
٭ Ograniczać nadmierne „wstrząsy” w gospodarce

→W okresie RECESJI kredyt może finansować inwestycje, a w okresie wzrostu INWESTYCJE mogą być finansowane z

powiększonych wpływów podatkowych samorządu

→W wypadku kredytu długoterminowego finansującego INWESTYCJĘ KOMUNALNĄ jej użytkownicy będą osobami, które

SPŁACAJĄ KREDYT, ale tez tymi ,którzy będą korzystać z efektów inwestycji

٭ Sprawiedliwe rozłożenie ciężaru spłaty na podmioty, które będą korzystać z inwestycji rozłożenie spłaty ciężaru

długu na kilka generacji/kilka pokoleń

PRZYCHODY I ROZCHODY BUDŻETU SAMORZĄDU

1. JEDNOSTKA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO na podstawie przepisów u.o.f.p. występuje jako PODMIOT, który

٭ Zaciąga kredyty ,pożyczki
٭ Udziela pożyczek
٭ Lokuje swe wolne środki pieniężne
٭ prowadzi działalność na rynku finansowym
٭ ROZPORZĄDZA określonym ROZCHODAMI i DOCHODAMI

→PRZYCHODY to głównie wpływy z otrzymanych kredytów i pożyczek ,ze sprzedaży emitowanych papierów

wartościowych, z prywatyzacji , ze spłat na rzecz samorządu pożyczek udzielonych ze środków publicznych samorządu

→ROZCHODY spłaty otrzymanych kredytów, pożyczek, wykup papierów wartościowych, udzielone pożyczki i płatności,

których źródłem są przychody z prywatyzacji majątku samorządu

→Przychody budżetowe jednostki samorząd. Powinny być skierowane na spłatę DEFICYTU BUDŻETOWEGO oraz na

spłaty pożyczek i kredytów i na wykup obligacji samorządowych

Przychody finansują deficyt danego roku oraz spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań

→

→Ustalenie finansowania samego deficyty polega na odjęciu od ogółu planowanych przychodów danego roku kwoty

niezbędnych rozchodów budżetowych (spłat zobowiązań)

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 83

Prawo finansów publicznych – skrypt

→W- wydatki , D-dochody, R – rozchody, P – przychody

٭ Wydatki minus dochody, czyli planowany deficyt danego roku równają się przychodom pomniejszonym o

rozchody W-D= P-R
2. WYDATKI kwoty odsetek od kredytów, pożyczek, obligacji, które należy płacić bankom i innym wierzycielom

٭ Są to wydatki na OBSŁUGĘ DŁUGU SAMORZĄDOWEGO, które finansowane są z dochodów samorząd.



podatków lokalnych, opłat, dochodów z majątku
3. Przychody bezzwrotne wpływy z prywatyzacji majątku i nadwyżki budżetowe

→Wpływy z prywatyzacji są przychodami ( a nie dochodami !!)

→Te środki nie są stosowane na finansowanie bieżących zadań samorządowych

Są wykorzystywane na finansowanie DEFICYTU

→

→ na cele specjalne ,a zwłaszcza na INWESTYCJE KOMUNALNE te środki są więc



ŚRODKAMI INWESTYCYJNYMI

SAMORZĄDU
4. NADWYŻKA BUDŻETOWA

 jest efektem rocznej działalności w zakresie wykonywania budżetu jednostki samorządu

terytorialnego

→Powstaje w wyniku osiągnięcia wyższych niż planowane DOCHODÓW BUDŻETOWYCH

→Może pochodzić z oszczędnego sposobu wydatkowania środków

→Może być oceniana jako OSZCZĘDNOŚCI w zakresie działalności bieżącej służące finansowaniu działalności



inwestycyjnej

→Nadwyżka może być skutkiem zdarzeń NIEPLANOWANYCH lub NADZWYCZAJNYCH

→Ustalenie nadwyżki ma miejsce po zakończeniu roku budżetowego

→NADWYŻKA JEST PRZYCHODEM BUDŻETU SAMORZĄDU powinna być przeznaczona na spłatę DEFICYTU deficyt jest

zwykle BRAKIEM ŚRODKÓW INWESTYCYJNYCH W BUDŻECIE dlatego nadwyżka jest przeznaczana na inwestycje
komunalne

POŻYCZKI I KREDYTY ZACIĄGANE PRZEZ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

→jednostka samorządu może zaciągać POŻYCZKĘ lub KREDYT

→Formy te różnią się elementami KONSTRUKCJI i FUNKCJONOWANIA

1. Umowa pożyczki:

→uregulowana w kodeksie cywilnym

→może być udzielona przez bank,ale także przez inne podmioty itp. Skarb Państwa, Fundusze celowe, os. fiz., fundacje

→jest bardziej uniwersalna niż kredyt

→nie ma konkretnie wyznaczonego celu, na który trzeba przeznaczyć pieniądze z pożyczki

2. Umowa kredytowa

→uregulowana w ustawie

→Kredytu może udzielić tylko bank

→Umowa ta przewiduje i ustala przekazanie pieniędzy z kredytu na konkretny CEL

→Są ściśle określone w umowie warunki wykorzystania tych pieniędzy

→Występuje ścisła kontrola wykorzystania kredytu

→Tylko bank może mieć takie uprawnienia w zakresie kontroli

→Jeśli zaciąga się pożyczkę lub kredyt to konieczne jest ustanowienie ODPOWIEDNIEGO ZABEZPIECZENIA SPŁATY na

rzecz kredytodawcy czy pożyczkodawcy

٭ Zabezpieczenie spłaty może mieć formę przewidzianą w prawie cywilnym, bankowym czy wekslowym
٭ Itp. hipoteka, zastaw, poręczenie wekslowe

~Organ stanowiący samorządu( itp. Rada gminy) musi podjąć UCHWAŁĘ dotyczącą zabezpieczenia

pożyczki lub kredytu

~Następnie konieczne jest dokonanie odpowiedniej CZYNNOŚCI CYWILNOPRAWNEJ w formie



OŚWIADCZENIA WOLI

~Oświadczenie woli w imieniu gminy wyraża WÓJT



~W imieniu powiatu dwaj członkowie zarządu



~Wymagana jest KONTRASYGNATA skarbnika jednostki samorządowej

٭ Ustawa o fin. Publ. Ustanawia,ze w celu zabezpieczenia kredytu lub pozyczki nie można udzielać

pełnomocnictwa do dysponowania rachunkiem bankowym jednostki samorządowej
3. Przepisy określające zakres i przeznaczenie środków z pożyczek ustawa z 2001 roku – Prawo ochrony



środowiska

→W tym przepisy o Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

→Wojewódzkich funduszach ochrony środowiska i gosp. Wodnej

→Działalność tych funduszy to UDZIELANIE przez te podmioty OPROCENTOWANYCH POŻYCZEK oraz DOPŁAT do

oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek

→Pożyczki te mogą być częściowo UMARZANE, jeśli terminowo wykonuje się zadania i osiąga planowane skutki/efekty

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 84

Prawo finansów publicznych – skrypt

4. Udzielanie preferencyjnych kredytów przewiduje ustawa z 2003 roku – o Funduszu Rozwoju Inwestycji
Komunalnych

→Ustawa określa zasady wspierania rozwoju regionalnego poprzez udzielanie tego rodzaju kredytów na przygotowanie

przez gminy PROJEKTÓW INWESTYCJI KOMUNALNYCH przewidzianych do współfinansowania z funduszy UE

→W Banku Gospodarstwa Krajowego został utworzony FUNDUSZ ROZWOJU INWESTYCJI KOMUNALNYCH

٭ Na kapitały kredytowe,którymi dysponuje fundusz pochodzą z



٭ Ze środków przekazywanych z budżetu państwa
٭ Środki ze źródeł zagranicznych
٭ Wpływy z inwestycji wolnych środków

FINANSOWANIE PRZEJŚCIOWYCH POTRZEB FINANSOWYCH SAMORZĄDU W TRAKCIE ROKU

BUDŻETOWEGO

→W ciągu roku budżetowego występują przejściowy niedobór budżetowy

→Pokrywają go przychody z kredytów, obligacji itp.

٭ Jednostki samorządu terytorialnego mogą zaciągać kredyty,pożyczki,emitować papiery wartościowe, przeznaczać

z nich przychody na spłatę przejściowe =go deficytu budżetowego jednak muszą one być spłacone w tym samym roku,



w którym zostały zaciągnięte lub wyemitowane

 na koniec roku zadłużenie związane z finansowaniem

PRZEJŚCIOWEGO DEFICYTU NIE POWINNO WYSTĘPOWAĆ

~Są to krótkoterminowe pożyczki i kredyty
~Są instrumentami ze sfery wykonywania budżetu jednostki samorządowej związanymi z

NIERYTMICZNOŚCIĄ WPŁYWU DOCHODOW PODATKOWYCH i innych dochodów wpływających na rachunki budżetowe

-Istnieje jednak konieczność dokonywania bieżących wydatków w sposób STAŁY i

NIEPRZERWANY ( przy jednoczesnym braku środków na rachunkach budżetu samorządowego)

-To wywołuje potrzebę zaciągnięcia pożyczki lub kredytu albo emisji papierów wartościowych

-Krótkoterminowe operacje pożyczkowe tzw.



KREDYTY KASOWE

~ Umożliwiają one zachowanie bieżącej PŁYNNOŚCI w trakcie roku

budżetowego

OBLIGACJE SAMORZĄDOWE

1. OBLIGACJE SAMORZĄDOWE

 to papiery wartościowe emitowane przez samorząd

→Pierwsze obligacje komunalne na ziemiach polskich wyemitowano już w XIX wieku

→Wpływy z obligacji mogą być znaczne, gdy warunki ich emitowania są korzystne dla potencjalnych nabywców

2. Regulacje prawne odnośnie obligacji zawiera USTAWA O OBLIGACJACH Z 1995 R.

→Określa ona zasady emisji, zbywania , nabywania i wykupu obligacji

→Ustawa postanawia, że obligacje mogą emitować PODMIOTY

٭ prowadzące działalność gospodarczą i posiadające osobowość prawną
٭ inne podmioty, a także GMINY,POWIATY, MIASTA
٭ związki tych jednostek
٭ miasto stołeczne WARSZAWA
٭ Zgodnie z ustawą o obligacjach - OBLIGACJA jest papierem wartościowym emitowanym W SERII, w którym

EMITENT stwierdza, że jest DŁUŻNIKIEM



właściciela obligacji ( OBLIGATARIUSZ) i zobowiązuje się wobec niego do

spełnienia określonego świadczenia WYKUPU OBLIGACJI

→Świadczenie to może mieć charakter PIENIĘŻNY lub NIEPIENIĘŻNY

Świadczenie pieniężne polega na 

→

zapłacie należności głównej lub należności ubocznych (odsetek) w

wyznaczony sposób w danym/ustalonym TERMINIE
2.ZAWARTOŚĆ OBLIGACJI

→Powołanie podstawy prawnej emisji

→Wskazanie jednostki samorządu terytorialnego, która jest emitentem

→Nazwa obligacji

→Cel emisji obligacji

→Wartość nominalna

→Numer kolejny obligacji

→Opis świadczeń EMITENTA

→Oznaczenie obligatariusza (przy obligacji imiennej)

→Datę, od której nalicza się oprocentowanie

→Wysokość oprocentowania

→Terminy jego wypłaty

→Miejsce płatności

→Warunki wykupu

→Miejsce i data wystawienia obligacji

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 85

Prawo finansów publicznych – skrypt

→Podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu emitenta ( odtwarzane sposobem mechanicznym)

→Obligacje mogą nie mieć formy DOKUMENTU

٭ Prawa z obligacji, które nie są dokumentem powstają ZAPISU W EWIDENCJI i przysługują OSOBIE w niej

wskazanej ( zapisuje się także ilość nabytych obligacji)

٭ Do prowadzenia ewidencji są uprawnione :

~Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A
~Dom maklerski

~Bank

→Emitent odpowiada całym swym majątkiem za zobowiązania wynikające z obligacji

→W przypadku OBLIGACJI PRZYCHODOWYCH emitent może ograniczyć swoją odpowiedzialność z obligacji do

KWOTY PRZYCHODÓW lub WARTOŚCI majątku przedsięwzięcia sfinansowanego z obligacji przychodowych
3. Art. 9 u.o EMISJA OBLIGACJI MOŻE NASTAPIĆ POPRZEZ





→Publiczne proponowanie nabycia (mowa o tym w ustawie z 2005 roku o ofercie publicznej i warunkach



wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych )

Proponowanie nabycia obligacji w inny sposób 

→

w trybie niepublicznym, poprzez skierowanie propozycji do

indywidualnych adresatów, w liczbie nie większej niż 100 osób

Publicznym proponowaniem jest złożenie propozycji do grupy co najmniej 100 osób lub do

→

nieoznaczonego adresata w dowolnej formie i w dowolny sposób ; skierowanie do ogółu

٭ Wchodzą tu w grę regulacje o procedurze wprowadzania papierów do publ. Obrotu, kontrolnych i nadzorczych

uprawnieniach Komisji Nadzoru Finansowego, obowiązkach informacyjnych, podmiotach zobowiązanych do wzięcia
udziału w tym przedsięwzięciu np. dom maklerski

→Niepubliczny sposób EMISJI jest dominującym sposobem emisji obligacji przez samorządowe jednostki

٭ ETAPY :

~Wybór instytucji przeprowadzającej emisję – bak
~Ustalenie warunków emisji – określenie nominalnej wartości obligacji
~Ustalenie wielkości emisji
~Ustalenie wysokości i terminów wypłaty oprocentowania

4. Procedura emisji obligacji obejmuje konkretne czynności, które muszą być podjęte

→Uchwała Rady gminy

→Wybór banku jako organizatora emisji( przepisy o zamówieniach publicznych)

→Podpisanie umowy z bankiem

→Przeprowadzenie emisji

→Przekazanie środków

→Nie ma konieczności ustalania zabezpieczeń przewaga tej formy nad kredytem bankowym



→Formą obligacji, które emitować mogą:

٭ Jednostki samorządu terytorialnego
٭ Spółki akcyjne
٭ Spółki z .o.o

→Powiązane z samorządem są to



OBLIGACJE PRZYCHODOWE

٭ Obligacje te przyznają obligatariuszowi prawo do zaspokojenia swoich roszczeń z PIERWSZEŃSTWEM przed

innymi WIERZYCIELAMI EMITENTA z przychodów lub majątku przedsięwzięć sfinansowanych przez środki uzyskane z
emisji obligacji przychodowych

→Wpływy z emisji obligacji mogą spełniać potrzeby w jednostkach samorządy



٭ potrzeby inwestycyjne
٭ potrzeby prowadzenia wielopłaszczyznowej polityki finansowej

→Aby emisja obligacji samorządowych okazała się skuteczna musi być stosowane oprocentowanie takie jak

oprocentowanie stos. Przez banki, Skarb Państwa w emisji obligacji i bonów skarbowych

→Potencjalnymi nabywcami obligacji samorządowych są



٭ Banki
٭ Instytucje finansowe fundusze inwestycyjne, emerytalne



٭ Osoby fizyczne

~Nabywanie obligacji przez mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego jest wyrazem

uczestniczenia bezpośredniego w finansowaniu inwestycji np. w infrastrukturze danej jednostki samorządu

→Zwykle jednak organizatorami emisji są banki i banki są też głównymi nabywcami obligacji samorządowych

PORĘCZENIA I GWARANCJE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

1. Jednostki samorządowe mogą udzielać poręczeń i gwarancji:

→Są to czynności cywilnoprawne regulowaną przez przepisy prawa cywilnego,ale dopuszczoną przepisami prawa

budżetowego (u.o.f.p.)

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 86

Prawo finansów publicznych – skrypt

→Przepisu u.f.p wprowadzają OGRANICZENIA istotne dla gospodarki samorządu związanej z poręczeniami i gwarancjami

٭ Wynika z nich,że łączna kwota poręczeń i gwarancji jest określona w UCHWALE BUDŻETOWEJ
٭ Wynika także to,iż gwarancje i poręczenia są TERMINOWE i udzielane DO KONKRETNEJ KWOTY

→Uchwalane są ewentualne wydatki,które powodują poręczenia i gwarancje

2.Udzielenie poręczenia np. poręczenie przez samorząd spłaty kredytu bankowego zaciągniętego przez przedsiębiorcę

→Udzielenie tego poręczenia jest wyrazem INGERENCJI samorządu w działalność niektórych przedsiębiorców ,którzy

powinni być wsparci poręczeniem

→Ma to istotne znaczenie zwłaszcza wtedy gdy ma to wpływ na kondycję gospodarcza danego podmiotu i rzutuje na

sytuację społ.- gosp. Gminy, powiatu czy województwa

→Uzasadnione jest udzielanie gwarancji lub poręczeń w stosunku do przedsiębiorstw komunalnych związanych z

realizacją ZADAŃ WŁASNYCH samorządu i innych przedsiębiorstw lokalnych

→Jedna z form instytucji finansowych samorządu są FUNDUSZE PORĘCZEŃ KREDYTOWYCH mają formę SPÓŁEK PRAWA

HANDLOWEGO

٭ Udzielają one poręczeń kredytowych dla spółek działających na rynku lokalnym czy małych firm

GRANICE ZADŁUŻENIA JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

→Jeżeli jednostka zadłuży się nadmiernie, wydatki na i koszty związane ze spłata rat i odsetek kredytu są wysokie, to

wpływa to i zagraża wywiązywaniu się przez ta jednostkę finansowaniu podstawowych zadań, ustawowo nałożonych

→Jednostka nie może ogłosić UPADŁOŚCI, jeżeli zaprzestała spłacania długów ustawa z 2003 r. prawo upadłościowe i

naprawcze

→Ustawodawca nałożył na jednostki samorządowe różne ograniczenia przy zaciąganiu kredytów czy pożyczek, a także

emisji obligacji i udzielaniu poręczeń:

٭ Łączna w danym roku budżetowym kwota spłat kredytów wraz z odsetkami i inne działalności powodujące

zadłużenie nie może przekraczać 15 % planowanych na dany rok budżetowy DOCHODÓW jednostki samorządu

~15 % jest to granica względnie bezpieczna, która nie grozi trudnościami w sferze gospodarki budżetowej

samorządu

~15 % dla dużego miasta to duża kwota, dla małego nie- np. dla gminy wiejskiej; możliwości spłaty też są

różne w poszczególnych jednostkach zależne od sytuacji w tej jednostce; zapotrzebowania zwrotne ze strony
poszczególnych samorządów też są różne oraz zdolność kredytowa jest zróżnicowana w zależności od wielkości i
charakteru danej gminy, powiatu czy województwa
1. Ustawa o finansach publicznych z 2009 roku wprowadza nową FORMUŁĘ dotyczącą GRANIC
ZADŁUŻENIA samorządowego

→Odnosi się ona do indywidualnych danych danej jednostki samorządowej za okres 3 lat

→Bierze pod uwagę elementy :

٭ Wysokość spłat i wykupów
٭ Planowane dochody ogółem
٭ Dochody bieżące
٭ Dochody ze sprzedaży majątku
٭ Nowy powodujący skomplikowane wyliczenia WSKAŹNIK SPŁATY ZADŁUŻENIA ma obowiązywać od 2014 roku

2.ŁĄCZNA KWOTA DŁUGU jednostki samorządowej na KONIEC ROKU BUDŻETOWEGO nie może przekroczyć



60 %

wykonywanych DOCHODÓW ogółem jednostki w roku budżetowym

→W trakcie roku budżetowego na koniec KWARTAŁU kwota długu nie może przekroczyć 60% planowanych w danym

roku budżetowym DOCHODÓW jednostki

→ograniczeń tych nie stosuje się do papierów wartościowych, kredytów, pożyczek zastosowanych w związku ze środkami

określonymi w umowie zawartej z podmiotem dysponującym FUNDUSZAMI UNIJNYMI
3.Jednostki samorządowe mogą zaciągać tylko takie kredyty i pożyczki (zobowiązania finansowe) których
KOSZTY OBSŁUGI (wydatki na oprocentowanie lub dyskonta) są ponoszone CO NAJMNIEJ RAZ W ROKU

→Dyskonto od emitowanych papierów wartościowych nie może przekraczać 15 % WARTOŚCI NOMINALNEJ, a

kapitalizacja odsetek jest NIEDOPUSZCZALNA
3. Jednostki samorządu nie mogą zaciągać zobowiązań finansowych jeśli ich wartość nominalna należna do
zapłaty w dniu wymagalności, wyrażona w złotych -NIE ZOSTAŁA USTALONA W DNIU ZAWARCIA TRANSAKCJI

→Ograniczenia tego nie stosuje się w wypadkach określonych w rozporządzeniu wyk. RM dot. kredytów i pożyczek z

instytucji międzynarodowych i od pożyczkodawców rządowych

→Nie stosuje się ograniczeń tych do zobowiązań wyrażonych w obcej walucie zaciąganych w międzynarodowych instytucji

których Polska jest członkiem
4. Regionalne Izby Obrachunkowe przedstawiają OPINIE

→O możliwości spłaty kredytu lub pożyczki lub wykupu papierów wart.

→Opinie w sprawach możliwości sfinansowania deficytu przedstawionego przez jednostkę samorządową

→Opinie o prawidłowości planowanej kwoty długu jednostki samorządu

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 87

Prawo finansów publicznych – skrypt

→Opinie te powinny być publikowane na zasadach określonych w ustawie z 2001 roku o dostępie do informacji



publicznej
5. Nie ma jednej, identycznej granicy zadłużenia dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego



→Jest to sprawa konkretna dla danej jednostki, jej sytuacji i ogólnych warunków gospodarczych

→Jednostka ta powinna być zawsze w stanie płynności i wypłacalności oraz powinna być zdolna do finansowanie

bieżących zadań

→Stan ten powinien się utrzymywać w danym roku, ale też w perspektywie lat kolejnych ( w ramach wieloletniego

planowania finansowego samorządu)

→Stan ten daje odpowiedź na pytanie czy granice ekonomiczne zadłużenia są wyczerpane czy nie

→Sytuacja samorządu wynika z analizy jego budżetów i planów finansowych, przewidywanych wpływów podatkowych i

innych, stanu i struktury gospodarki oraz rozmiaru zadań
6. Poważne problemy finansowe jednostki mogą być złagodzone poprzez pomoc państwową:

→U.f.p przewiduje POŻYCZKI Z BUDŻETU PAŃSTWA dla jednostek samorządowych w ramach postępowań

NAPRAWCZYCH i OSTROŻNOŚCIOWYCH

→Związane są z :

٭ Nie wykonywaniem zadań ustawowych
٭ Brak skuteczności
٭ Pogorszenie systemu finansowej jednostki
٭ Zagrożenie wykonywania zadań

7. Wniosek o udzielenie pożyczki jednostka samorządowa składa do MINISTRA FINANSÓW lub BANKU
GOSPODARSTWA KRAJOWEGO

→Do wniosku dołącza się PROGRAM POSTĘPOWANIA NAPRAWCZEGO

→ Pożyczka może być udzielona ,jeśli zagrożenie wykonania zadań publicznych powstało NIEZALEŻNIE od jednostki

samorządu terytorialnego

ROZDZIAŁ IX

PUBLICZNE PRAWO BANKOWE, PRAWO WALUTOWE I DEWIZOWE.

Prawo bankowe – ogólna charakterystyka.

1. Prawo bankowe:

→całokształt norm prawnych regulujących strukturę, organizację i działalność banków

→obejmuje zagadnienia cywilnoprawne oraz publicznoprawne w obszarze bankowości

→przedmiot regulacji prawa bankowego:

٭ stosunki zobowiązaniowe
٭ zagadnienia tworzenia i likwidacji banków
٭ funkcjonowanie nadzoru nad działalnością banków

2. Podział prawa bankowego:

→publiczne:

٭ obejmuje normy prawne zawierające ustalenia dotyczące zasad tworzenia, organizacji, finansowania banków i

sprawowania wobec nich kontroli i nadzoru bankowego

٭ należą do niego też przepisy określające status prawny i zadania banku centralnego

→prywatne

٭ zawiera regulacje oparte na równorzędnych stosunkach banku z klientami – podstawą tych stosunków są

umowy
3.Składniki prawa bankowego:

→ Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, oraz przepisy wykonawcze:

٭ prawo o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym
٭ ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych
٭ ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych
٭ ustawa z 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych
٭ ustawa z 2001 r. o kredycie konsumenckim
٭ ustawa z 1997 r. o NBP
٭dyrektywy bankowe UE – polskie prawo bankowe musi być z nimi zgodne

→regulacje wydawane przez organy NBP i organy nadzoru bankowego i finansowego

4. Ustawa Prawo bankowe reguluje:

→zagadnienia ogólne prawa bankowego

→tworzenie i organizację banków oraz oddziałów i przedstawicielstw bankowych

→podejmowanie i prowadzenie działalności przez banki krajowe na terytorium państwa goszczącego oraz przez instytucje

kredytowe na terytorium RP

→rachunki bankowe

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 88

Prawo finansów publicznych – skrypt

→rozliczenia pieniężne prowadzone za pośrednictwem banków

→ kredyty i pożyczki pieniężne oraz zasady koncentracji wierzytelności

→gwarancje bankowe, poręczenia, akredytywy

emisję bankowych papierów wartościowych

→

→szczególne obowiązki i uprawnienia banków

→zrzeszanie i łączenie się banków

→fundusze własne i gospodarkę finansową banków

→nadzór bankowy, nadzór nad oddziałami instytucji kredytowych, nadzór skonsolidowany

→postępowanie naprawcze

→likwidację i upadłość banku

→odpowiedzialność cywilną i karną.

5. Bank:

→osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw

→działa na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki

powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym

→pozyskuje środki za odpowiednim wynagrodzeniem (oprocentowaniem)

→kieruje zgromadzone kapitały w przedsięwzięcia dające odpowiednie przychody

→posiada odpowiednie kapitały własne

→posiada kapitały bankowe (własne u zgromadzone od klientów), wykorzystuje je na:

٭ udzielanie kredytów
٭ zakup papierów wartościowych
٭ inne lokaty

→przychody banku to:

٭ wpływy z oprocentowania od udzielonych kredytów
٭ odsetki od lokat w papiery wartościowe
٭ opłaty i prowizje za czynności usługowe

→przychody banku komercyjnego – koszty bankowe = zysk banku

٭ jest podstawowym celem działalności banku komercyjnego

→bank zobowiązany jest do utrzymywania płynności płatniczej dostosowanej do rozmiarów i rodzaju prowadzonej

działalności
6. Czynności bankowe:

→przedmiot działalności banków

→art. 5 ustawy o prawie bankowym – zawarte w nim czynności stanowią syntetycznie ujęte kompleksy czynności

prawnych i czynności faktycznych banku

→do czynności bankowych należą:

٭ przyjmowanie wkładów pieniężnych
٭ prowadzenie rachunków wkładów pieniężnych
٭ prowadzenie innych rachunków bankowych
٭ udzielanie kredytów
٭ udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych
٭ emitowanie bankowych papierów wartościowych
٭ przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
٭ wydawanie pieniądza elektronicznego

inne czynności bankowe wskazane w art. 5 ust. 2 prawa bankowego:

٭ udzielanie pożyczek pieniężnych oraz kredytów konsumenckich
٭ operacje czekowe i wekslowe
٭ wydawanie kart płatniczych i wykonywanie operacji przy ich użyciu
٭ nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
٭ prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych
٭ wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych
٭ pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych i rozliczeń w obrocie dewizowym

→czynności te mogą wykonywać tylko banki – monopol bankowy

→banki mogą wykonywać czynności, które nie stanowią czynności bankowych – art. 6 prawa bankowego

٭ mogą obejmować lub nabywać akcje
٭ dokonywać obrotu papierami wartościowymi
٭ nabywać i zbywać nieruchomości
٭ świadczyć usługi finansowe.

Formy prawne banków.

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 89

Prawo finansów publicznych – skrypt

1. Bank państwowy:

→może być tworzony przez:

٭ RM w drodze rozporządzenia
٭ Ministra Finansów, na jego wniosek zaopiniowany przez Komisję Nadzoru Finansowego

→głównym bankiem państwowym w Polsce jest Bank Gospodarstwa Krajowego

٭ utworzony rozporządzeniem prezydenta RP z 1924r. - obecnie działa na podstawie ustawy z 14 marca 2003 r. o

Banku Gospodarstwa Krajowego

٭ podstawowe cele BGK (at. 4):

~wspieranie rządowych programów

społeczno-gospodarczych

~wspieranie programów samorządności

lokalnej i rozwoju regionalnego

realizowane z wykorzystaniem środków publicznych

٭ zadania BGK:

~obsługa funduszy i programów państwowych – utworzonych, przekazanych lub powierzonych BGK na

podstawie odrębnych ustaw, np.:

-Krajowy Fundusz Mieszkaniowy
-Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych
-Fundusz Dopłat
-Fundusz Kredytu Technologicznego
-Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich
-Krajowy Fundusz Drogowy
- Krajowy Fundusz Kolejowy

→zadania BGK podlegają prowadzeniu odpowiednich programów rządowych oraz obsłudze sektora finansów publicznych,

rządowego i samorządowego.
2. Bank spółdzielczy:

→tworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego , wydanego w uzgodnieniu z Ministrem Finansów na

wniosek założycieli– z zachowaniem trybu określonego przepisami prawa spółdzielczego

→założycielami mogą być:

٭ osoby fizyczne – minimum 10

→działają na podstawie:

٭ ustawy Prawo bankowe
٭ ustawy Prawo spółdzielcze
٭ ustawy z 7 grudnia 2000r. O funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających

oraz statutów bankowych

→prowadzą działalność z reguły na terenie powiatu, w którym znajduje się siedziba banku i powiatów sąsiadujących

→banki spółdzielcze zobowiązane są do łączenia się w strukturę banku zrzeszającego

٭ banki zrzeszające:

~mają formę S.A.
~są drugim szczeblem bankowości spółdzielczej

→banki spółdzielcze wykonują funkcje społeczne na rzecz społeczności lokalnej

→banku spółdzielcze nastawione są na:

٭ usługi bankowe dla mniejszych przedsiębiorców, rolników, ludności wiejskiej, samorządów

→mogą wykonywać obsługą bankową jednostek samorządu terytorialnego:

٭ prowadzenie ich rachunków bankowych, rozliczenia pieniężne i inne operacje.

3. Bank w formie spółki akcyjnej:

→tworzony na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego z zachowaniem trybu określonego w KSHiSA

→S.A. Jest typową formą dla banku komercyjnego

→ większość tych banków oparta jest na kapitele zagranicznym

4. Banki zagraniczne działające w Polsce:

→reguluje prawo bankowe i inne regulacje prawne dotyczące tego zagadnienia

→utworzenie oddziału banku zagranicznego następuje na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego wydanego

w uzgodnieniu z Ministrem Finansów na wniosek zainteresowanego banku zagranicznego

→do oddziałów tych banków stosuje się przepisy prawa polskiego

5. Banki zagraniczne pochodzące z państw członkowskich UE:

→mogą prowadzić działalność na terytorium RP

→władze nadzorcze państwa członkowskiego muszą zawiadomić o swoim zamiarze Komisje Nadzoru Finansowego

→nie muszą ubiegać się o zezwolenie

→biorą udział w procedurze przekazywania informacji, zawiadomienia, przedstawienia wyników i odpowiedniego

współdziałania z organami nadzoru innych państw członkowskich

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 90

Prawo finansów publicznych – skrypt

6. Bank hipoteczny:

→ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych

→tworzony jest w formie S.A.

→czynności banku hipotecznego:

٭ udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką
٭ nabywanie wierzytelności innych banków
٭ emitowanie hipotecznych i publicznych listów zastawnych.

7. Komunalne kasy oszczędnościowe:

→rodzaje banków lokalnych

→należą do systemu samorządu terytorialnego

→nie występują teraz w Polsce komunalne kasy oszczędnościowe tworzone przez samorząd terytorialny

→bank ten ma realizować zadania w zakresie:

٭ oszczędności ludności
٭ kredytów
٭ rozliczeń
٭ innych usług bankowych

→oferują kredyty dla mniej zamożnej ludności i lokalnych przedsiębiorców

→realizują politykę rozwoju gospodarczego

→z perspektywy władz samorządowych mogą stanowić instrument rozwoju lokalnego.

→kapitał założycielski komunalnej kasy oszczędnościowej może być niewielki

→za zobowiązania tego banku odpowiada całym swym majątkiem jednostka, która go powołała

→kasy komunalne powiązane są w sieć regionalną.

8. Spółdzielcze kasy oszczędnościowe:

→działają na podstawie ustawy z 14 grudnia 1995r.

→kasa jest spółdzielnią i stosuje się do niej przepisy prawa spółdzielczego

→celem działalności spółdzielczych kas oszczędnościowych jest:

٭ gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie dla swoich członków
٭ udzielanie swoim członkom pożyczek i kredytów
٭ prowadzenie na zlecenie członków rozliczeń finansowych

→działalność kas jest niezarobkowa

→członkami kasy mogą być osoby fizyczne połączone więzią z kasą

→kasy zrzeszają się w Krajowej Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej

٭ ma zapewnić stabilność finansową kas
٭ sprawuje nadzór nad kasami dla zapewnienia bezpieczeństwa zgromadzonych oszczędności
٭ dba o zgodność działalności kas z przepisami prawa

Podobne zadanie do kas spółdzielczych mają pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe:

٭ działają w zakładach pracy
٭ opierają się na przepisach ustawy o związkach zawodowych.

Komisja Nadzoru Finansowego i nadzór nad bankami komercyjnymi.

1. Komisja Nadzoru Bankowego:

→jest centralnym organem administracji rządowej

→jej rozstrzygnięcie w sprawach indywidualnych mają charakter rozstrzygnięć administracyjnych

→ zlikwidowana w 2007 r. - jej rolę przejęła – Komisja Nadzoru Finansowego.

2. Komisja Nadzoru Finansowego:

→udziela zezwoleń

→ma prawo żądać danych i informacji

→od jej stanowiska zależy legalność niektórych zadań banku

→przy wydawaniu zgód, zezwoleń i decyzji stosuje przepisy KPA

٭ od decyzji przysługuje skarga do sądu administracyjnego

→komisja jest organem kolegialnym:

٭ liczy 7 członków:

~przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego
~Minister Finansów lub delegowany przez niego przedstawiciel
~przedstawiciel Prezydenta RP
~Prezes Zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
~Prezes NBP lub wyznaczony przez niego wiceprezes
~inni członkowie

→inspektorowie nadzoru bankowego powinni mieć:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 91

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ odpowiednie wykształcenie, kwalifikacje i doświadczenie zawodowe.

→wydaje zezwolenie na utworzenie banku lub odmawia wydania zezwolenia

٭ niezależnie od tego wydaje zezwolenie na rozpoczęcie działalności przez bank

→kompetencje Komisji Nadzoru Finansowego o charakterze nadzorczym, ograniczającym i limitującym:

٭ określony w prawie bankowym
٭ z tych przepisów wynikają ograniczenia: organizacyjne, kapitałowe, kredytowe, dotyczące różnych aspektów

organizacji i funkcjonowania – muszą być przestrzegane przez banki

٭ przepisy określające:

~postępowanie naprawcze baku
~likwidacje banku
~przejęcie baku przez inny bank
~upadłość banku

cel nadzoru:

→

٭ zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych
٭ zapewnienie zgodności działalności banków z przepisami ustawy, statutem banku oraz decyzją o wydaniu

zezwolenia na utworzenie banku.

→czynności podejmowane w ramach nadzoru przez Komisję Nadzory Finansowego:

٭ badanie wypłacalności, płynności płatniczej i wyników ekonomicznych osiąganych przez banki
٭ badanie zgodności udzielanych kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń z

obowiązującymi przepisami

٭ badanie przestrzegania określonych przez KNF norm dopuszczalnego ryzyka

→badanie sprawozdań finansowych banków:

٭ zlecane biegłym rewidentom – nałożone są na nich specjalne obowiązki

~biegły jest obowiązany powiadomić KNF o ujawnionych faktach wskazujących na popełnienie

przestępstwa, naruszenie przepisów regulujących działalność banku i w innych przypadkach.

KNF

→

może ustalać wiążące banku normy płynności i inne normy dopuszczalnego ryzyka działalności banków.

→w razie stwierdzenia, że bank nie realizuje zaleceń Komisji przewidzianych prawem lub działalność banku jest

wykonywana z naruszeniem prawa lub statutów albo stwarza zagrożenie dla interesów posiadaczy rachunków
bankowych, KNF może:

٭ wystąpić do właściwego organu banku z wnioskiem o odwołanie prezesa, wiceprezesa lub inne członka zarządu

banku

٭ zawiesić w czynnościach członków zarządu banku
٭ ograniczyć zakres działalności baki
٭ nałożyć na bank lub członków zarządu banku karę finansową
٭ uchylić zezwolenie na utworzenie banku i podjąć decyzję o likwidacji banku

~w związku z tym utworzony został system obowiązkowego gwarantowania środków pieniężnych

zgromadzonych na rachunkach bankowych – ustawa 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.
2. Wniosek o wydanie zezwolenia na utworzenie banku:

→kierowany jest do Komisji Nadzoru Finansowego po spełnieniu określonych zadań (str. 243)

→powinien zawierać:

٭ nazwę i siedzibę banku,
٭ określenie czynności bankowych, do których bank ma być upoważniony i dane o przedmiocie i zakresie

zamierzonej działalności

٭ dane dotyczące założycieli i osób przewidzianych do objęcia w baku stanowisk członków zarządu
٭ dane dotyczące kapitału założycielskiego

~wnoszony przez założycieli kapitał nie może być niższy niż równowartość 5 mln € (dla banków

spółdzielczych 1 mln €)

→do wniosku załącza się:

٭ projekt statutu i programu działalności banku na okres minimum 3 lat.

Ustrój pieniężny.

→zawarty jest w przepisach:

٭ ustawa z 7 lipca 1994 r. o denominacji złotego
٭ kodeks cywilny
٭ ustawa o NBP
٭ ustawa – prawo bankowe
٭ ustawa – prawo dewizowe

1. Obowiązkowa jednostka pieniężna w Polsce – złoty dzielący się na 100 groszy.
2. Prawne znaczenie pieniądza:

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 92

Prawo finansów publicznych – skrypt

→nadanie mu przez państwo przymusowej mocy umarzania zobowiązań:

٭ przeniesienie wartości ekonomicznej z majątku dłużnika do majątku wierzyciela.

3. Pieniądz:

→pieniądz reprezentuje w obrocie wartość nominalną

٭ wartość nadaną mu przez państwo, wyrażaną w pieniądzu w odpowiednim napisie lub znaku.

→wartość pieniądza wynika z obowiązujących w danym systemie walutowym przepisów prawnych

→jest środkiem płatniczym

→ma postać banknotów i monet

→funkcje pieniądza pełnią również:

٭ papiery wartościowe:

~czeki
~weksle
~obligacje

4. Zasada nominalizmu:

→określa ją kodeks cywilny, który stanowi, że:

٭ jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia

następuje przez zapłatę sumy nominalnej – chyba, że przepisy stanowią inaczej

٭ przepisy kodeksu cywilnego dopuszczają sądową waloryzację świadczenia pieniężnego

~następuje to na skutek spadku siły nabywczej pieniądza – wartość nominalna danej sumy będzie realnie

niższa, niż w chwili powstania zobowiązania.

→rozstrzyga przy regulowaniu zobowiązań.

5.Zasada zgodnie z którą, zobowiązania pieniężne mogą być wyrażone nie tylko w walucie polskiej, ale
także i obcej:

→wartość waluty określa według kursu średniego NBP

6. NBP:

→posiada wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych RP tj:

٭ banknotów
٭ monet

~opiewających na złote i grosze
~znaki te są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze RP
~wzory i wartość nominalną banknotów, wzory, wartość nominalną, stop, próbę i masę monet oraz

wielkość emisji znaków pieniężnych oraz terminy wprowadzenia ich do obiegu – ustala prezes NBP w drodze zarządzenia

→organizuje gospodarkę znakami pieniężnymi RP

→emisja banknotów i monet zależy od specjalnych, szczegółowych warunków prawnych:

٭ emisja obligacji, akcji i innych papierów wartościowych

→emisja jest emisją publiczną, skierowaną do ogółu podmiotów

→NBP nie bierze odpowiedzialności za: ilość i wartość wyemitowanych znaków funkcjonujących w obrocie.

→wytwarzaniem znaków pieniężnych, zajmuje się – na zlecenie NBP – odpowiedni wytwórnia

np. Państwowa Wytwórnia Papierów Wartościowych lub Mennica Państwowa.

7. Emisja pieniądza:

→ emisja znaków pieniężnych

→emisja znaków bezgotówkowych (bankowych) – funkcjonujących na rachunkach bankowych

٭ mają postać zapisów na rachunkach bankowych różnych podmiotów
٭ emitowane przez banki komercyjne w procesie udzielania kredytów osobom prawnym, fizycznym i innym

→w następstwie kredytów udzielanych przez banki powstają środki pieniężne (bezgotówkowe), które zwiększają wielkość

obiegu pieniężnego – spłaty kredytów zmniejszają wielkość obiegu pieniężnego
8. Środki na rachunkach bankowych:

→to wkłady płatne na każde żądanie

→mogą być traktowane jako pieniądz oraz wkłady terminowe

→stan środków na rachunku bankowym poszczególnych klientów ulega ciągłym zmianom – stale dokonywane są

rozliczenia
9. Zadania władz publicznych:

→emisja banknotów i monet

→właściwe funkcjonowanie pieniądza w obrocie prawnym

podstawowe zadania władz publicznych

→Bank Centralny odpowiada za funkcjonowanie systemu pieniężnego – bez niego nie może funkcjonować państwo

→NBP – emituje pieniądz.

10. Rezerwy dewizowe:

→pozwalają na:

٭ utrzymanie wartości złotego w stosunku do innych walut

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 93

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ zapewnienie powszechnej ciągłości transakcji kupna i sprzedaży walut na rynku walutowym

11. Złoty polski jest walutą wymienną:

→może być używany do rozliczeń zagranicznych

→kupowany i sprzedawany na rynkach krajowych i międzynarodowych rynkach walutowych i finansowych

→jego cena w stosunku do innych walut zmienia się

→cena złotego w stosunku do innych walut jest funkcją sytuacji rynkowej

→wymienialność złotego wprowadzono 1 stycznia 1999r.:

٭ podstawą prawną jest ustawa Prawo dewizowe z 1998r.

12. Ogólna kondycja pieniądza:

→jest funkcją stanu gospodarczego kraju oraz siły gospodarczej i politycznej pieniądza

Pozycja i organy Narodowego Banku Polskiego.

1. NBP:

→realizuję politykę pieniężna państwa

→jest bankiem państwa

→przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz prawo ustalania i realizowania polityki pieniężnej

→ponosi konstytucyjną odpowiedzialności za wartość polskiego pieniądza

→instrumenty polityki pieniężnej, które może stosować określa – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o NBP

→NBP posiada osobowość prawną

→ma prawo używania pieczęci z godłem państwowym

→NBP nie jest bankiem komercyjnym – jest instytucją państwową o uprawnieniach władczych:

٭ normotwórczych
٭ kontrolnych
٭ ustalających sposób i kierunek zachowania banków komercyjnych i innych podmiotów rynku finansowego

→jest państwową osobą prawną, odrębną od Skarbu Państwa

→nie można ogłosić upadłości NBP

→ma obowiązek wpływania na działalność banków, przedsiębiorstw, ludności – na płaszczyźnie pieniężnej.

→NBP jest właściwym organem w sprawach funkcjonowania banków, pieniądza i kredytu

→nie podlega RM i Ministrowi finansów

→ma prawo i obowiązek prowadzenia niezależnej polityki pieniężnej:

٭ za jej prowadzenie i rezultaty ponosi odpowiedzialność prawną

→prezes NPB ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed TS

→NBP może współdziałać z rządem w zakresie kształtowania polityki gospodarczej

→cele działalności NBP:

٭ utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu

→zadania NBP:

٭ organizowanie rozliczeń pieniężnych
٭ prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi i działalność dewizowa
٭ prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa
٭ regulowanie płynności banków i ich refinansowanie
٭ kształtowanie warunków dla rozwoju systemu bankowego
٭ opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej
٭ opracowywanie bilansu płatniczego.

→NBP jest bankiem banków i bankiem rządu

٭ bank banków – oddziałuje na działalność banków, prowadzi ich rachunki bieżące i dokonuje rozrachunków

międzybankowych

٭ bank rządu – prowadzi rachunku budżetu państwa oraz różnych jednostek i instytucji państwowych, organizuje

sprzedaż skarbowych papierów wartościowych

organy NBP:

→

٭ prezes NBP

~powoływany i odwoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP
~kadencja 6 lat
~przewodniczy Radzie Polityki Pieniężnej i Zarządowi NBP

٭ Rada Polityki Pieniężnej:

~Prezes NBP
~9 członków powołanych w równej liczbie przez: Prezydenta, Sejm i Senat spośród specjalistów z zakresu

finansów

٭ zarząd NBP

→NBP wykonuje zadania przez centralę, oddziały okręgowe i inne jednostki organizacyjne

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 94

Prawo finansów publicznych – skrypt

٭ centrala NBP:

~departamenty
~inne równorzędne komórki organizacyjne

2. Rada Polityki Pieniężnej:

→ustala coroczne założenia polityki pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi:

٭ równocześnie z przedłożeniem przez RM projektu ustawy budżetowej

→w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki

pieniężnej

→kierując się założeniami polityki pieniężnej Rada:

٭ ustala wysokość stóp procentowych NBP
٭ ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i wysokość jej oprocentowania
٭ ustala zasady operacji otwartego rynku
٭ zatwierdza plan finansowy NBP

~ustalenia rady podejmowane są w formie uchwał

3. Zarząd NBP:

→kieruje działalnością banku centralnego

→ realizuje uchwały Rady

→ podejmuje uchwały w sprawach należących do jego kompetencji

→ realizuje zadania z zakresu polityki kursowej

→ocenia obieg pieniężny i rozliczenia pieniężnego

→nadzoruje operacje otwartego rynku

→określa zasady gospodarki funduszami NBP

Instrumenty polityki pieniężnej stosowane przez NBP.

→są środkami oddziaływania na działalność banków komercyjnych

٭ pośrednio na zachowanie klientów banków tj. zachowanie kredytobiorców, osób lokujących środki na

rachunkach bankowych

→środkami oddziaływania są:

٭ gromadzenie przez NBP rezerw obowiązkowych banków

~określonej procentowo części wkładów bankowych, które mają być przekazywane do NBP
~ustalanie stopy redyskontowej weksli przyjmowanych przez NBP od banków komercyjnych
~udzielanie bankom przez NBP kredytu refinansowanego i ustalanie jego oprocentowanie

٭ operacje otwartego rynku:

~kupowanie lub sprzedawanie przez NBP na rynku finansowym papierów wartościowych

-bonów pieniężnych NBP

Rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych w NBP.

1. Rezerwy obowiązkowe:

→NBP gromadzi na swych rachunkach określoną część wkładów banków tzw. rezerwy obowiązkowe

→gromadzenie rezerw obowiązkowych jest ustawowym obowiązkiem NBP i banków komercyjnych

→konstrukcja rezerw obowiązkowych:

٭ polega na przymusowym przekazaniu NBP części wkładów zgromadzonych przez banki komercyjne – 3%

~bank komercyjny nie ma prawa wykorzystywać tych środków
~stopę przekazywanego wkładu określa Rada Polityki Pieniężnej

→kwota rezerwy obowiązkowej stanowi:

٭ wyrażoną w złotych cześć środków pieniężnych w złotych i walutach obcych zgromadzonych na rachunkach

bankowych odpowiedniego banku

→suma rezerw obowiązkowych nie może przekroczyć:

٭ od wkładów na żądanie – 30%
٭ od wkładów terminowych – 20%

→kwoty rezerw obowiązkowych podlegają oprocentowaniu

→zarząd NBP ustala zasady i tryb naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej

→w razie naruszenia obowiązku utrzymywania rezerwy bank uiszcza na rzecz NBP odsetki od różnicy pomiędzy kwotą,

która podlega utrzymaniu na rachunkach, a kwotą faktycznie utrzymywaną.

→dzięki utrzymywaniu rezerw na rachunkach NBP można:

٭ pobudzać lub hamować działalność kredytową banków – a przez to pobudzać lub hamować działalność klientów

banków

Kredyt refinansowany udzielany przez NBP.

→NBP udziela kredytu refinansowanego bankom komercyjnym w złotych w celu uzupełnienia zasobów pieniężnych

→NBP zawiera w tym celu umowę kredytową z bankiem zainteresowanym

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 95

Prawo finansów publicznych – skrypt

→przy udzielaniu kredytu NBP kieruje się:

٭ zdolnością banku do spłaty tego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie

→oprocentowanie stosowane przez NBP:

٭ nawiązuje do występującej w danym okresie stopy inflacji
٭ jest punktem odniesienia, do oprocentowania, które będą stosować banki komercyjne

→wysokość oprocentowania ustala Rada Polityki Pieniężnej

formy udzielania kredytu refinansowanego:

→

٭ pod zastaw papierów wartościowych – do wysokości równej określonej części nominalnej wartości tych

papierów – kredyt lombardowy

Dyskonto i redyskonto weksli stosowane przez NBP.

1. Weksel:

→opiewa na określoną kwotę

→jest płatny w określonym terminie płatności, w tym terminie:

٭ uprawniony podmiot z weksla powinien otrzymać od podmiotu zobowiązanego pełną kwotę, na jaką weksel

został wystawiony
2. Dyskonto bankowe weksla:

→polega na nabyciu weksla przez bank przed terminem jego płatności, za kwotę niższą niż kwota na którą weksel opiewa

3. Nabycie weksla przez bank:

→forma udzielania krótkoterminowego kredytu bankowego poz zabezpieczenie wekslowe

4. Bank dyskontujący weksel:

→nie płaci pełnej kwoty – potrąca z góry określoną kwotę (dyskonto) – jej wysokość zależy od zastosowanej stopy

procentowej (stopy dyskontowej).
5. Redyskonto

→to przyjęcie weksla, który został wcześniej zdyskontowany

→banki komercyjne przyjmują weksle od przedsiębiorców (dyskonto weksla), a NBP przyjmuje zdyskontowane weksle od

banków komercyjnych (redyskonto weksla)
6. Stopa dyskontowa i redyskontowa:

→określa stopień opłacalności danej transakcji dla obu stron

→stosowana w danym okresie przez NBP nawiązuje do sytuacji gospodarczej i jest punktem odniesienia dla banków

komercyjnych w zakresie ich operacji dotyczących dyskonta weksli
7. NBP:

→przyjmuje do dyskonta i redyskonta weksle spełniające odpowiednie wymogi i dostatecznie wiarygodne – tak aby w

terminie płatności uzyskać kwotę na którą weksel opiewa

→zarząd NBP określa:

٭ rodzaje weksli przyjmowanych przez NBP do dyskonta i redyskonta
٭ uchwala zasady i tryb ich dyskonta oraz redyskonta

Operacje NBP na rynku finansowym.

1. NBP:

→działa na rynku papierów wartościowych jako:

٭ organizator obrotu niektórymi papierami
٭ nabywca i sprzedawca papierów wartościowych
٭ emitent własnych papierów wartościowych

→NBP może:

٭ emitować i sprzedawać papiery wartościowe
٭ sprzedawać i kupować dłużne papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku
٭ organizować obrót papierami wartościowymi, których jest emitentem oraz skarbowymi papierami wartościowymi
٭ otwierać rachunki lokat terminowych banków

2. Operacje otwartego rynku:

→instrument oddziaływania na stosunki pieniężne – polega na:

٭ sprzedawaniu lub kupowaniu papierów wartościowych

~sprzedawanie tych papierów przez NBP jest przesłanką ściągania pieniądza z rynku pieniężnego i

finansowego

-proces ten może prowadzić do wzrostu oprocentowania niektórych kredytów, depozytów i lokat

na rynku finansowym i pieniężnym

~kupowanie papierów wartościowych przez NBP jest przesłanką wypływu pieniądza na rynek

Instytucje prawa dewizowego.

1. Prawo dewizowe:

→zespół przepisów regulujących zasady posiadania i posługiwania się w obrocie walutą obcą i innymi wartościami

uważanymi za dewizowe

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 96

Prawo finansów publicznych – skrypt

→jego regulacje ograniczają zasadę swobody zawierania umów, ingerują w prawo własności.

2. Ustawa z 27 lipca 2002 r. Prawo dewizowe:

→określa obrót dewizowy z zagranicą

→obrót wartościami dewizowymi w kraju

→określa działalność gospodarczą w zakresie kupna lub sprzedaż wartości dewizowych

3. Obrót dewizowy z zagranicą to:

→ zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować dokonywanie między

rezydentem a nierezydentem rozliczeń pieniężnych lub przeniesienie między rezydentem a nierezydentem własności
wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wykonywanie takich umów lub czynności

→zawarcie umowy lub dokonanie innej czynności prawnej powodującej lub mogącej powodować przeniesienie między

rezydentami rzeczy lub prawa, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą, wykonywanie takich umów

→dokonywanie wywozu, przekazywanie i wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych,

dokonywania ich przywozu, przekazywanie i nadsyłanie z zagranicy do kraju

→obrót dewizowy dokonywany jest pomiędzy:

٭ rezydentami – osobami fizycznymi mającymi miejsce zamieszkania w kraju, osobami prawymi mającymi siedzibę

w kraju, innymi rezydentami

٭ nierezydentami – osobami fizycznymi mającymi miejsce zamieszkania za granicą, osobami prawnymi mającymi

siedzibę za granicą i innymi.
4. Wartości dewizowe:

→są to zagraniczne środki płatnicze oraz złoto dewizowe i platyna dewizowa

5. Dewizy to:

→papiery wartościowe

→ inne dokumenty pełniące funkcję środka płatniczego wystawione w obcych walutach.

6. Ustawa o prawie dewizowym:

→dokonywanie obrotu dewizowego jest dozwolone, z zastrzeżeniem ograniczeń określonych w przepisach ustawy

→odstępowanie od ograniczeń i obowiązków przewidzianych w ustawie wymaga się ogólnego lub indywidualnego

zezwolenia dewizowego:

٭ udziela się go, jeżeli nie zagraża to interesowi publicznemu lub międzynarodowym zobowiązaniom
٭ z zezwolenia mogą korzystać wszystkie strony umowy lub rozliczenia

7. Ogólne zezwolenia dewizowe:

→udziela ich w drodze rozporządzenia Minister właściwy do spraw finansów publicznych

→zezwolenia mogą dotyczyć wszystkich, lub rodzajowo określonej kategorii podmiotów i czynności

8. Indywidualne zezwolenia dewizowe:

→rozstrzygane przez Prezesa NBP w drodze decyzji administracyjnej.

9. Działalność kantorowa:

→to regulowana działalność gospodarcza polegająca na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich

kupnie i sprzedaży

→wymaga wpisu do rejestru – rejestr prowadzi NBP

→działalność kantorową mogą prowadzić osoby niekarane za określone przestępstwa i posiadające odpowiednie fachowe

przygotowanie
10. Kontrola obrotu dewizowego:

→wykonują ją organy:

٭ kontroli skarbowej
٭ organy celne
٭ organy Straży Granicznej

→NBP prowadzi kontrolę:

٭ indywidualnych zezwoleń wydanych przez Prezesa NBP
٭ działalności kantorowej
٭ wykonywania innych obowiązków

11. NBP:

→realizuje funkcje centralnej bankowej instytucji dewizowej, poprzez:

٭ gromadzenie rezerw dewizowych
٭ zarządzanie rezerwami dewizowymi
٭ podejmowanie czynności bankowych i innych mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego

i płynności płatniczej kraju.

→realizuje politykę walutową ustaloną przez RM w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej

٭ formułowane są zasady ustalania kursu złotego w stosunku do walut obcych – ustala RM w porozumieniu z RPP

12. Kursy walut NPB ogłaszane w tabelach w postaci:

→kursu kupna (stosowanego przez NBP przy skupie walut i dewiz),

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 97

Prawo finansów publicznych – skrypt

→kursu sprzedaży (stosowanego przez NBP przy sprzedaży walut i dewiz)

→ kursu średniego (ustalonego przez NBP na poziomie między kursem kupna i kursem sprzedaży)

ROZDZIAŁ X

SYSTEM FINANSOWY UBEZPIECZEŃ ZDROWOTNYCH

System finansowy ubezpieczeń społecznych. ZUS i fundusz ubezpieczeń społecznych.

→ubezpieczenia społeczne są obowiązkowe

→dotyczą pracowników, osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, innych osób fizycznych

→osiągnięcie wieku emerytalnego, choroba, wypadek czy śmierć uniemożliwiają dalsze świadczenie pracy lub

wykonywanie działalności staje się niemożliwe

→konstrukcje finansowe systemu ubezpieczeń społecznych:

٭ składkami
٭ funduszami tworzonymi ze składek
٭ świadczeniami wypłacanymi z gromadzonych funduszy

→zagadnienia dotyczące ubezpieczeń społecznych określa ustawa z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych

→przepisy tej ustawy obejmują ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe

→zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych wykonują:

٭ ZUS
٭ Otwarte fundusze emerytalne
٭ Płatnicy składek

→Finansowanie świadczeń w ramach ubezpieczeń społecznych odbywa się metodą repartycyjną- bieżące

finansowanie świadczeń bezpośrednio z gromadzonych składek

→Składki na ubezpieczenia emerytalne finansują z własnych środków i w równych częściach ubezpieczeni i płatnicy

składek

→Składki na ubezpieczenia rentowe pokrywali po połowie ubezpieczeni i płatnicy składek do końca czerwca 2007 r

→Od 1 stycznia 2008 r, gdy składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 6%,ubezpieczeni pokrywają 1,5% podstawy

wymiaru, a płatnicy składek- 4,5%

→Składki na ubezpieczenia chorobowe finansują w całości sami ubezpieczeni

→Składki na ubezpieczenia wypadkowe finansują w całości pracodawcy z własnych środków

→Podstawą wymiaru składek jest przychód osoby fizycznej

→Stopy procentowe składek wynoszą:

- 19,52% podstawy wymiaru- na ubezpieczenia emerytalne
-6% podstawy wymiaru- na ubezpieczenia rentowe
-2,45% podstawy wymiaru- na ubezpieczenia chorobowe
-od 0,67% do 3,33% podstawy wymiaru- na ubezpieczenia wypadkowe

→składki są rozliczane przez pracodawców i przekazywane co miesiąc do ZUS

→wpłacone składki określają rozmiar przyszłej emerytury

→roczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracownika nie może być wyższa w danym

roku od kwoty odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego na ten rok kalendarzowy przeciętnego
wynagrodzenia

→ZUS prowadzi konta ubezpieczonych , konta płatników składek, Centralny Rejestr Ubezpieczonych, Centralny Rejestr

Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych i inne rejestry

→System indywidualnych kont umożliwia powiązanie wysokości przyszłej emerytury z sumą wniesionych składek

emerytalnych

→ZUS jest państwową jednostką organizacyjną i posiada osobowość prawną

→ZUS posiada środki prawne właściwe organom administracji państwowej

→Zakres działania ZUS:

٭ Stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczenia społecznego
٭ Ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych
٭ Wypłacanie świadczeń
٭ Wymierzanie i pobieranie składek na: ubezpieczenia społ, ubezpieczenia zdrowotne, Fundusz

Pracy, inne fundusze, prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek

→Organy ZUS: Prezes , Zarząd, Rada Nadzorcza Zakładu

٭ Prezesa powołuje i odwołuje Prezes RM

→ZUS został powołany do realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych

→Przychody Funduszu to głównie składki na ubezpieczenia społeczne

→Ze środków Funduszu finansowane są wypłaty świadczeń z ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, chorobowych i

wypadkowych

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 98

Prawo finansów publicznych – skrypt

→W ramach FUS wyodrębnia się fundusze: emerytalny, rentowy, chorobowy, wypadkowy, rezerwowe

→FUS nie jest typowym funduszem celowym budżetu państwa, oparty jest ma metodzie ubezpieczeniowej, a nie na

budżetowej

→Budżet państwa gwarantuje wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS

→Ważnym źródłem zasilania finansowego Funduszu są dotacje z budżetu państwa

→Koniecznością jest przystosowanie wysokości rent i emerytur do rosnących zarobków i cen- czyli waloryzacja

→Metody waloryzacji rent i emerytur to metody cenowe, płacowe i mieszane

→Wzrost- waloryzacja świadczeń postępują w nawiązaniu do wzrostu cen, płac lub obu tych elementów

→Głównym źródłem tworzenia zasobów waloryzacyjnych są środki budżetu państwa, kierowane w postaci dotacji

uzupełniającej do FUS

→Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy wymiaru przez wskaźnik waloryzacji

→Jednym z zagadnień systemu finansowego emerytur jest tworzenie odpowiedniej rezerwy umożliwiającej wypłaty

świadczeń dla przyszłych emerytów

→Fundusz Rezerwy Demograficznej-

szczegóły podr str 264

→

Środki FRD mogą być wykorzystane wyłącznie na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego, który wynika z

przyczyn demograficznych

OTWARTE FONDUSZE EMERYTALNE I ICH POWIĄZANIA Z BUDŻETEM PAŃSTWA

→Otwarte fundusze emerytalne są uzupełnieniem w stosunku do FUS pod względem systemu ubezpieczeń społecznych-

tzw. II FILAR

→Fundusz emerytalny jest osobą prawną, a organem kierującym jego działalnością jest powszechne towarzystwo

emerytalne

→Fundusz emerytalny jest związany z kapitałową metodą funkcjonowania

→Środki pochodzące ze składek są inwestowane w celu zgromadzenia kapitału na przyszłe świadczenia emerytalne

→Przedmiotem działalności funduszu jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, z przeznaczeniem na

wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego

→Prawo do emerytury kapitałowej i jej wysokość ustala ZUS w drodze decyzji

→OFE ma osobowość prawną, ale jest tylko kwotą oszczędności uczestników funduszu, swoistą masą majątkową

→Organem kierującym działalnością OFE jest towarzystwo emerytalne

→Towarzystwo organizuje fundusz, zarządza nim i reprezentuje w stosunkach z osobami trzecimi; prowadzi działalność w

formie spółki akcyjnej

→Wg ustawy część składki na ubezpieczenia emerytalne pochodząca ze składki ubezpieczonego wynosząca 7,3%

podstawy wymiaru składki, odprowadzana jest przez ZUS do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu
emerytalnego

→Lokowanie ( inwestowanie)- przez OFE środków pochodzących ze składek emerytalnych może mieć znaczenie dla

rozwoju gospodarczego- środki są lokowane głównie w skarbowe papiery wartościowe, mogą być też inwestowane w
akcje czy depozyty bankowe.

→Powiązania finansowe pomiędzy budżetem państwa a otwartymi funduszami występują w dwóch dziedzinach:

٭ Lokat funduszów
٭ Wpłat do otwartych funduszy

→ZUS ma obowiązek przekazywać składki emerytalne członków otwartych funduszy emerytalnych na rzecz tych funduszy

→Trudności z przekazywaniem składek przez ZUS do otwartych funduszy to m.in. przyczyny techniczno-proceduralne;

powoduje to zadłużenie ZUS wobec otwartych funduszy, a ZUS nie ma poza składkami innych źródeł finansowania swych
zobowiązań

DOBROWOLNE SYSTEMY EMERYTALNE

→Składnikiem systemu emerytalnego jest tzw. TRZECI FILAR- łączy się z działalnością pracowniczych programów

emerytalnych i indywidualnych kont emerytalnych

→W systemie pracowniczych programów emerytalnych główną rolę odgrywa pracodawca, który ma istotny wpływ na

utworzenie programu i konstrukcję umowy zakładowej

→Celem pracowniczego programu emerytalnego jest gromadzenie środków pochodzących z dobrowolnych składek

na rachunkach uczestników programu w jednej z trzech wybranych form:

٭ W pracowniczym funduszu emerytalnym
٭ W funduszu inwestycyjnym
٭ W zakładzie ubezpieczeń

Indywidualne konta emerytalne

→

- dobrowolna forma oszczędzania na potrzeby emerytalne

٭ IKE są prowadzone przez banki

UBEZPIECZENIE SPOŁECZNE ROLNIKÓW

→System tych ubezpieczeń określa Ustawa z 20 XII 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.

→W ubezpieczeniu wyodrębnia się:

1. ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie ( samofinansujące się, nie ma dotacji z budżetu),

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 99

Prawo finansów publicznych – skrypt

2.ubezpieczenie emerytalno- remontowe.

→Składki na ubezpieczenie opłacają rolnicy, a realizuje je Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.

→Prezes Kasy jest centralnym organem administracji rządowej, podlega ministrowi właściwemu ds. zabezpieczenia

społecznego. Prezes Kasy:

- wydaje decyzje w sprawach podlegania ubezpieczeniu,
- ustanawia ubezpieczenia,
- ustala prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia i ich indywidualnego wymiaru,
- może upoważniać do wydania decyzji pracowników Kasy.

→W ramach kasy wyodrębnia się:

- centralę,
- oddziały regionalne,
- placówki terenowe.

→Podstawy finansowe ubezpieczeń i działalności Kasy stanowią fundusze:

→fundusz składkowy- przeznaczony na finansowanie świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i

macierzyńskiego; tworzy się:

- ze składek na ubezpieczenie wypadkowe,
- chorobowe,
- macierzyńskie,
- innych źródeł określonych w statucie funduszu.

fundusz emerytalno- rentowy

→

- przeznaczony na finansowanie świadczeń z ubezpieczenia emerytalno- rentowego, a

także ubezpieczeń zdrowotnych rolników; tworzy się ze:

- składek na ubezpieczenie emerytalno- rentowe, opłacanych przez rolników,
- z uzupełniającej dotacji budżetu państwa,
- z dotacji z budżetu państwa przeznaczonej na składki na ubezpieczenie

zdrowotne rolników.

→Państwo gwarantuje wypłatę świadczeń finansowych z funduszu emerytalno- rentowego, co łączy się ze znacznym

dotowaniem tego funduszu.

Ubezpieczenie zdrowotne i jego system finansowy

→Różne sposoby finansowania świadczeń z zakresu ochrony zdrowia:

1. budżetowy system organizacji ochrony zdrowia - finansowany z budżetu państwa (podatki).

- jednostki ochrony zdrowia ( szpitale, przychodnie), funkcjonowałyby wtedy jako PAŃSTWOWE JEDNOSTKI

BUDŻETOWE. Ich wydatki byłyby wydatkami budżetowymi.
- ten model systemu finansowego działał w Polsce do 1998r.
2. ubezpieczeniowy model organizacji i finansowania opieki zdrowotnej:

- ubezpieczeni ( czyli potencjalni chorzy) opłacają obowiązkowe składki pobierane przez instytucje

ubezpieczeniowe ( np. kasy chorych), które zobowiązane są dostarczyć ubezpieczonym świadczenia zdrowotne,

-instytucje ubezpieczeniowe w oparciu o zgromadzone ze składek wpływy zawierają umowy o świadczenia

zdrowotne z jednostkami ochrony zdrowia ( szpitale, przychodnie, apteki, lekarze),

- składka jest źródłem finansowania świadczeń zdrowotnych,
- jednostki ochrony zdrowia funkcjonują na rynku medycznym, jako samodzielne podmioty, ubiegające się o

uzyskanie kontraktu z instytucją ubezpieczeń zdrowotnych,

- ten model systemu finansowego jest budowany w Polsce od 1999r.

3. komercyjny i rynkowy system ochrony zdrowia:

- finansowany z opłat wnoszonych przez zainteresowanych uzyskaniem świadczenia zdrowotnego,
- podmioty ze sfery usług medycznych działają wtedy w sposób zbliżony do przedsiębiorców.

→W Polsce współcześnie występują elementy trzech wspomnianych modeli- DOMINUJE UBEZPIECZENIOWY.

Akty prawne regulujące system obowiązkowych ubezpieczeń zdrowotnych:

→

٭ Na podstawie USTAWY z 6 II 1997r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym UBEZPIECZENIA ZDROWOTNE

są:

~obowiązkowe i oparte na zasadach:

-solidarności społecznej,
-samorządności,
-samofinansowania,
-prawa wolnego wyboru lekarza i Kasy Chorych,
-zapewnienia równego dostępu do świadczeń,

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 100

Prawo finansów publicznych – skrypt

-działalności Kas Chorych nie dla zysku,
-gospodarności,
-celowości działania.

→Kasa Chorych w celu zapewnienia ubezpieczonym świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego:

- gromadzi środki finansowe,
- zarządza środkami finansowymi,
- zawiera umowy ze świadczeniodawcami ( zakłady opieki zdrowotnej, osoby wykonujące zawód medyczny)

→Ubezpieczeni:

- wnosili co miesiąc do Kasy Chorych składkę na ubezpieczenie zdrowotne ( z reguły za pośrednictwem płatników,

zakładów pracy)

~jej wysokość początkowo została ustalona na poziomie 7,5% podstawy wymiaru składki ( tj. przychodu

osoby fizycznej objętej ubezpieczeniem).

→Na podstawie USTAWY z 23 I 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w NARODOWYM FUNDUSZU ZDROWIA ( NFZ):

- został utrzymany system ubezpieczeń zdrowotnych,

٭ nadano mu scentralizowany charakter,
٭ w miejsce regionalnych Kas Chorych został wprowadzony NFZ, jako państwowa jednostka

organizacyjna posiadająca osobowość prawną,

NFZ składa się z :

٭ centrala
٭ oddziały wojewódzkie, tworzone zgodnie z podziałem terytorialnym państwa.

→Na podstawie USTAWY z 27 VIII 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych:

٭ uchwalono ustawę o powszechnym ubezpieczeniu społecznym w NFZ ( jednak nie wniosła istotnych zmian do

modelu ustawy z 23 I 2003r.)

~nowa ustawa utrzymała scentralizowany Narodowy Fundusz Zdrowia,

٭ w ustawie z 2004r., wprowadzono regulacje dotyczące przepisów UE o koordynacji ( objęcia przepisami o

zabezpieczeniu społecznym osób przemieszczających się w UE)

~w zgodzie z art. 65 ustawy ubezpieczenie zdrowotne jest oparte na zasadach:

-równego traktowania,
-solidarności społecznej,

-zapewnienia ubezpieczonemu równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej

-wyboru świadczeniodawców spośród tych, którzy zawarli umowę z NFZ.

٭ składka na ubezpieczenie zdrowotne:

~stanowi określony procent w stosunku do podstawy wymiaru,

~od 2007r. wynosi 9%,
~jest miesięczna i niepodzielna

~podstawą wymiaru jest przychód osoby fizycznej lub inna kwota (miesięczne wynagrodzenie).

٭ składka na ubezpieczenia zdrowotne rolnika:

~jest równa kwocie odpowiadającej cenie połowy kwintala żyta z każdego hektara przeliczeniowego

użytków rolnych, ustalonej dla celów wymiaru podatku rolnego.

٭składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca osoba podlegająca ubezpieczeniu, jednak zwykle obliczenie, pobór i

odprowadzenie składki dokonywane jest przez płatnika składki, a najczęściej jest nim pracodawca.

٭ osoby i jednostki organizacyjne są zobowiązane, bez uprzedniego wezwania, opłacić i rozliczyć składki na

ubezpieczenie zdrowotne za każdy miesiąc kalendarzowy w trybie i na zasadach oraz w terminie przewidzianych dla
składek na ubezpieczenie społeczne.

٭ składki na ubezpieczenie zdrowotne są opłacane i ewidencjonowane w ZAKŁADZIE UBEZPIECZEŃ

SPOŁECZNYCH ( ZUS) lub w KASIE ROLNICZEGO UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO ( KRUS)

~przekazują one pobrane składki do centrali NFZ,
~przeprowadzają kontrolę wykonywania obowiązków płatników w zakresie zgłoszenia ubezpieczonych do

systemu i opłacenia składki.

٭ składka na ubezpieczenie zdrowotne podlega odliczeniu od podatku dochodowego od osób fizycznych, do

poziomu wynoszącego 7, 75% podstawy wymiary składki

~jest więc finansowana w ciężar podatku dochodowego osób fizycznych

٭ pozostała część składki ( 1,25% podstawy wymiaru ), opłacana jest ze środków własnych ubezpiecznonego

-----> ten mechanizm opłacania składki ( odliczanie jej od podatku dochodowego osób fizycznych) sprawia, iż jest ona
formą redystrybucji dokonywanej wewnątrz systemu finansowego, a nie faktycznym obciążeniem ( jak np. podatek
dochodowy) ---> mechanizm ten uzasadnia to, iż skoro państwo nie finansuje ochrony zdrowia z budżetu państwa, to
powinno przekazywać część pobieranego podatku dochodowego, na rzecz finansów ubezpieczeń zdrowotnych.
NFZ

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 101

Prawo finansów publicznych – skrypt

→ NFZ jest państwową jednostką organizacyjną posidającą osobowość prawną. Do zakresu działania NFZ należy:

٭ przeprowadzanie konkursów ofert, rokowań i zawieranie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej,

٭ monitorowanie ich realizacji,
٭ rozliczanie

→Organami NFZ są:

٭ Rada Funduszu,
٭ Prezes Funduszu, ( powoływany i odwoływany przez Radę Funduszu na wniosek ministra właściwego ds.

zdrowia)

٭ rady oddziałów wojewódzkich funduszu,
٭ dyrektorzy oddziałów wojewódzkich,

→środki finansowe NFZ są środkami publicznymi i pochodzą z:

٭ należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne,
٭ zadań zleconych,
٭ dotacji,
٭ kredytów,
٭ pożyczek,
٭ roszczeń regresowych,
٭ dochodów z lokat.

~ przeznacza się je na finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla

ubezpieczonych i osób

uprawnionych na podstawie przepisów koordynacji, finansowanie wydatków na refundację leków i wyrobów
mechanicznych, finansowanie zadań zleconych, finansowanie działalności NFZ ( wydatki inwestycyjne, wynagrodzenia,
koszty podróży), spłatę kredytów i pożyczek.

→planowane wydatki funduszu są dzielone (wg odpowiednich wskaźników) pomiędzy oddziały wojewódzkie.

→obsługę bankową NFZ prowadzi BANK GOSPODARSTWA KRAJOWEGO.

→funkcjonowanie NFZ łączy się z zatwierdzaniem, sprawozdaniami, uzgodnieniami- dominuje mechanizm funkcjonowania

centralnego funduszu budżetowego.

→podstawą udzielania świadczeń zdrowotnych przez NFZ jest umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej zawarta

pomiędzy świadczeniodawcą a dyrektorem oddziału wojewódzkiego NFZ. --> zawarcie takiej umowy odbywa się po
przeprowadzeniu postępowania w trybie konkursu ofert albo rokowań. Do zawarcia tych umów nie stosuje się przepisów
o zamówieniach publicznych, lecz przepisy dotyczące umów o świadczenia zdrowotne. Do umów o udzielanie świadczeń
opieki zdrowotnej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego.

→nadzór nad działalnością NFZ sprawuje minister właściwy ds. zdrowia, w zakresie gospodarki finansowej minister

właściwy ds. finansów publicznych. Można stosować środki nadzorcze:

٭ stwierdzenie nieważności uchwały lub decyzji,
٭ odwołanie z pełnionej funkcji,
٭ nałożenie kary pieniężnej na odpowiednie organy NFZ,
٭ oraz na świadczeniodawców

~stosuje się tu przepisy ustawy i przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego

→ świadczenia bezpłatne ( dotacje i środki budżetowe):

٭ świadczenia przewidziane w ustawie o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,
٭ ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii,
٭ o ochronie zdrowia psychicznego,
٭ o chorobach zakaźnych i zakażeniach,
٭ ponadto dotyczy osób o niskich dochodach, spełniających warunki przewidziane w ustawie o pomocy społecznej.

→z budżetu państwa finansuje się:

٭ świadczenia bezpłatne zgodnie z ustawą z 2004r.
٭ określone świadczenia wysokospecjalistyczne opieki zdrowotnej, których wykaz i zakres określa minister zdrowia

w drodze rozporządzenia

٭ zadania i usługi medyczne określone w ustawie z 8 IX 2006 r. o państwowym ratownictwie medycznym ( zadnia

te wykonują minister zdrowia, wojewodowie, oddziały wojewódzkie NFZ, szpitalne oddziały ratunkowe, zespoły
ratownictwa medycznego oraz inne podmioty),

~minister zdrowia w drodze rozporządzenia określa algorytm podziału środków finansowych między

województwa, mając na uwadze:

-ich liczbę ludności
-gęstość zaludnienia
-i inne środki te przekazywane są w formie dotacji celowej, a działalność zespołów lotniczych

ratownictwa medycznego finansowana z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister zdrowia.

ROZDZIAŁ XI

FINANSE UNI EUROPEJSKIEJ ZWIĄZKI DINANSOWE POLSKI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 102

Prawo finansów publicznych – skrypt

Pozycja prawna Unii Europejskiej.

1. Unia Europejska:

→pozarządowa organizacja międzynarodowa

→działa w oparciu o traktat międzynarodowy

→cele, zadania i funkcjonowanie UE określają przepisy w kształcie prawnym ustalonym w Traktacie z Lizbony:

٭ wszedł w życie w 2009 r. i składa się z Traktatu o UE i Traktatu o funkcjonowaniu UE oraz przepisów wydane na

podstawie Traktatów

٭ cele i zadania to:

~każde działanie UE musi opierać się na podstawie prawnej (traktatowej) – określa ona kompetencje

organów i instytucji UE oraz śreodki konieczne do wykonywania uprawnień

→system organów UE:

٭ Parlament Europejski
٭ Rada Unii Europejskiej
٭ Komisja Europejska
٭ Europejski Trybunał Sprawiedliwości
٭ Sąd Pierwszej Instancji
٭ Trybunał Obrachunkowy

→organy doradcze UE:

٭ Komitet Ekonomiczno-Społeczny
٭ Komitet Regionów

→organy i instytucje finansowe UE:

٭ Europejski Bank Centralnym
٭ Europejski System Banków Centralnych
٭ Europejski Bank Inwestycyjny

→podział kompetencji pomiędzy UE, a państwa członkowskie:

٭ wyłączne kompetencje państw członkowskich
٭ wyłączne kompetencje UE
٭ kompetencje UE i państw członkowskich o charakterze konkurencyjnym

~podział zadań powinien być realizowany zgodnie z zasadą pomocniczości – określa ja art. 15 Traktatu

o UE – UE działa w granicach kompetencji przyznanych jej przez państwa członkowskie

→polityka UE – określona w traktacie o funkcjonowaniu UE

٭ swobodny przepływ towarów, rolnictwo i rybołówstwo
٭ swobodny przepływ osób, usług i kapitału
٭ transport
٭ wspólne reguły w dziedzinie konkurencji, podatków
٭ zbliżenia ustawodawstwa
٭ polityka gospodarcza i pieniężna
٭ zatrudnienie, polityka społeczna
٭ edukacja, kształcenie zawodowe, kultura, zdrowie publiczne,
٭ ochrona konsumentów
٭ sieci transeuropejskie
٭ przemysł, spójność gospodarcza, społeczna i terytorialnych
٭ badania i rozwój technologiczny, środowisko naturalne, energetyka i turystyka

~wykonywanie zadań polityku UE wymaga - wydatków UE, a co za tym idzie ich gromadzenia

Budżet Unii Europejskiej – pojęcie i procedura budżetowa.

→zgodnie z art. 310 Traktatu o funkcjonowaniu UE:

٭ wszystkie dochody i wydatki UE powinny być ujęte w projekcie budżetu na każdy rok budżetowy

→dochody budżetu UE:

nie pochodzą ze składek poszczególnych państw członkowskich – są to dochody własne

٭ cła pobierane na podstawie wspólnej taryfy celnej
٭ udział w sprzedaży związanej z podatkiem VAT
٭ kwoty przekazywane przez państwa członkowskie zależne od wysokości PKB

→wydatki budżetu UE:

٭ wydatki na realizowanie zadań UE określonych w traktatach
٭ wydatki na wspólną politykę rolną
٭ wydatki na rozwój społeczny, gospodarczy, regionalny
٭ wydatki na administrację.

1. Wieloletnie ramy finansowe:

→mają na celu zapewnienie dokonywania wydatków UE w sposób usystematyzowany i w granicach jej zasobów

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 103

Prawo finansów publicznych – skrypt

władnych

→ramy finansowe – ustalane na okres co najmniej 5 lat

→wieloletnie ramy finansowe ustala Rada UE:

٭ w drodze rozporządzenia, po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego

→przyjęcie ram jest ważną decyzją polityczną

٭ od ich ustaleń zależą możliwości finansowe UE i poszczególnych państw członkowskich w okresie kilku lat

→ramy finansowe dotyczą wydatków UE

٭ określają kwoty rocznych pułapów środków na zobowiązania dotyczące danego roku budżetowego z podziałem

na kategorie wydatków

٭ określają roczne pułapy środków na płatności danego roku budżetowego
٭ inne niezbędne ustalenia wymagane dla prawidłowego prowadzenia rocznej procedury budżetowej

2. Budżet Unii Europejskiej:

→akt prawny uchwalany na każdy rok przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej – akt roczny

→ustanawiany w euro

→adresowany do organów UE i upoważnia je do wykonywania wydatków

→powinien być zrównoważony w odniesieniu do dochodów i wydatków

→istotną cechą budżetu UE jest wymóg równowagi budżetowej:

٭ nie może zakładać deficytu
٭ nie może być instrumentem polityki gospodarczej, realizowanej poprzez kształtowanie deficytu i mechanizmów

jego finansowania

→wydatki wpisane do budżetu mogą być dokonywane w trakcie trwania roku budżetowego – jest możliwe przeniesienie

niektórych wydatków na rok następny

rok budżetowy –

→

trwa od 1 stycznia do 31 grudnia

→wydatki budżetowe ujęte są w system klasyfikacji budżetowej – podzielone na części, rozdziały, podrozdziały i inne

→stanowi ok 1% PKB państw członkowskich

3. Zasady budżetowe:

٭ musi im odpowiadać konstrukcja i funkcjonowanie budżetu Unii oraz procedura budżetowa

→zasada zupełności

→zasada jedności

→zasada uprzedniości

→zasada rocznego okresu

→zasada specjalizacji

→zasada równowagi

→zasada gospodarności

→zasada uniwersalności

→zasada jawności

→zasada jasności

4. Deficyt państwa członkowskiego:

→nie jest pozostawiona jego swobodnej decyzji

→art. 126 traktatu o funkcjonowaniu UE:

٭ państwa członkowskie zobowiązane są unikać nadmiernego deficytu budżetowego
٭ Komisja nadzoruje rozwój sytuacji budżetowej i wysokość długu publicznego państw członkowskich pod kątem:

~czy stosunek pomiędzy planowanym lub rzeczywistym deficytem budżetowym, a PKB przekracza 3%
~czy stosunek pomiędzy długiem publicznym a PKB przekracza 60%

- w razie przekroczenia tych wielkości organy UE mogą stosować sankcje

5. Procedura opracowywania i uchwalania budżetu UE:

→określa ją art. 314 Traktatu o funkcjonowaniu UE

→budżet uchwalany jest przez: Parlament Europejski i Radę UE

→projekt budżetu opracowuje Komisja Europejska

→każda instytucja UE do 1 lipca sporządza swój preliminarz (projekt) wydatków.

٭ komisja łączy je w projekt budżetu – może on zawierać różne warianty preliminarzy

→Komisja przedkłada projekt budżetu Parlamentowi i Radzie najpóźniej 1 września roku poprzedzającego rok budżetowy

٭ Rada przyjmuje stanowisko w sprawie budżetu i przekazuje go Parlamentowi Europejskiemu nie później niż 1

października

٭ Parlament ma prawo zaproponować poprawki do projektu

~są przesyłane Radzie

٭ powołany jest komitet pojednawczy – składa się z przedstawicieli Rady i Parlamentu

~jego celem jest osiągnięcie porozumienia w sprawie wspólnego projektu

→budżet publikuje się w Dzienniku Urzędowym UE

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 104

Prawo finansów publicznych – skrypt

6. Wykonywanie budżetu UE:

→jest obowiązkiem Komisji Europejskiej i innych instytucji UE oraz Państw Członkowskich (Art. 317 Traktatu)

komisja

→

wykonuje budżet na własną odpowiedzialność i w granicach przyznanych jej środków, zgodnie z zasadą

należytego zarządzania finansami

٭ w ramach budżetu Komisja może przenosić środki z rozdziału do rozdziały, bądź z podrozdziału do podrozdziału
٭ komisja przedkłada corocznie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie UE rozliczenia za poprzedni rok budżetowy

odnoszące się do wykonania budżetu oraz bilans przedstawiający aktywa i pasywa Unii

٭ komisja otrzymuje absolutorium z wykonania budżetu – wydawane jest ono przez Parlament Europejski w

porozumieniu z Radą UE

~w tym celu Rada i Parlament badają:

-rachunki i bilans finansowy
-roczne sprawozdanie Trybunału Obrachunkowego i inne materiały

٭ komisja przedkłada Parlamentowi Europejskiemu na żądanie, wszelkie niezbędne informacje

→art. 322 Traktatu pozwala na wydawanie rozporządzeń istotnych dla problematyki budżetowej:

٭ Parlament Europejski i Rada po konsultacji z Trybunałem Obrachunkowym:

~przyjmują w drodze rozporządzenia zasady finansowe określające:

-warunki uchwalania i wykonywania budżetu
-przedstawiania i kontrolowania rachunków
-zasady określające organizację działalności kontrolerów finansowych, intendentów i księgowych
-inne zasady

7. Trybunał Obrachunkowy:

→pełni podstawową rolę w procesie kontroli finansowej i budżetowej UE

→stworzony w 1975r., jego siedzibą jest Luksemburg

→kontroluje rachunki dotyczące wszystkich dochodów i wydatków UE i rachunki dochodów i wydatków organów

utworzonych przez UE

→pomaga Parlamentowi Europejskiemu i Radzie UE w wykonywaniu ich funkcji kontrolnych w zakresie funkcjonowania

budżetu

→Trybunał przedkłada Parlamentowi i Radzie:

٭ poświadczenie wiarygodności rachunków
٭ poświadczenie legalności i prawidłowości operacji leżących u podstaw rachunków

~poświadczenie publikowane jest w Dzienniku Urzędowym UE

→Trybunał kontroluje:

٭ legalność i prawidłowość dochodów i wydatków
٭ upewnia się co do należytego zarządzania finansami
٭ kontroluje dochody

~na podstawie założeń dochodowych
~na podstawie płatności przekazanych Unii

٭ kontroluje wydatki:

~na podstawie podjętych zobowiązań
~na podstawie dokonanych wpłat

→kontrola dotyczy dokumentów

٭ w razie potrzeby przeprowadza się ją w miejscu działania instytucji UE – w każdym organie zarządzającym

dochodami i wydatkami UE, u każdej osoby fizycznej lub prawnej otrzymujących płatności z budżetu

٭ kontrolę państw członkowskich przeprowadza się w powiązaniu z krajowymi instytucjami kontrolnymi

Dochody i wydatki budżetu UE.

→budżet UE finansowany jest całkowicie z zasobów własnych

1. Środki własne UE:

→są uszczupleniem zasobów własnych państw członkowskich

→są wyrazem podziału dochodów pomiędzy państwa członkowskie, a UE

→środki własne budżetu UE to:

٭ opłaty, premie, kwoty dodatkowe lub wyrównawcze, inne dodatkowe opłaty, cła pobierane na podstawie

Wspólnej Taryfy Celnej i inne cła, opłaty ustalone w ramach wspólnej organizacji rynków cukru

٭ udziały ze sprzedaży z uwzględnieniem dla stosowania podatków towarów i usług (VAT) przekazywane przez

państwa członkowskie przy zastosowaniu stawki obowiązującej w poszczególnych państwach do uzgodnionej podstawy
wymiaru tego podatku, która jest ustalana zgodnie z przepisami unijnymi – stawka do 0,30% sprzedaży

٭ Wpłaty większości państw członkowskich nawiązujące do wielkości dochodu narodowego brutto, obliczone wg

jednolitej stawki procentowej, które mają pokryć różnicę między planowanymi wydatkami a a wpływami ze źródeł pkt 1-
2, zależne od sumy dochodu narodowego brutto wszystkich państw oraz danego państwa. Od planowanych wydatków
odejmowana jest planowana wielkość wpływów z pkt 1-2, różnica pokrywana jest wpłatą obliczaną na podstawie dochodu

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 105

Prawo finansów publicznych – skrypt

narodowego brutto

→regułą dotyczącą systemu dochodów własnych UE jest fakt, że całkowita suma środków przyznanych UE na pokrycie

płatności nie może przekraczać określonego wskaźnika łącznej sumy dochodu narodowego brutto państw członkowskich
tj. 1,24 % DNB

→podstawowym wskaźnikiem dla celów budżetowych jest wielkość DNB państw członkowskich i UE

2. Finanse UE:

→są finansami międzypaństwowymi opartymi na traktatach między państwami członkowskimi

→UE nie ma mocy prawnej by wprowadzać własne źródła dochodowe i egzekwować ich pobór.

3. Zobowiązania i płatności:

→zobowiązania:

٭ odnoszą się do wydatków przypadających na dany rok budżetowy
٭ powstają z tytułu zobowiązań pranych związanych z finansowaniem operacji realizowanych w okresie dłuzszym

niż rok

→płatności:

٭ zatwierdzone w danej kwocie wydatki
٭ faktycznie dokonywane w danym roku.

4. Wydatki na finansowanie wspólnej polityki rolnej:

→dokonywane są z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej

→służą:

٭ utrzymaniu określonego poziomu cen na rynku wewnętrznym UE
٭ prowadzenie odpowiedniej polityki względem rolnictwa

5. Wydatki w ramach funduszy strukturalnych:

→odgrywają istotną rolę w wydatkach

→fundusze strukturalne to wydatki:

٭ Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – sekcja Orientacji tego Funduszu
٭ Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
٭ Europejskiego Funduszu Społecznego
٭ Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa

~z tych funduszy finansuje się politykę przemian strukturalnych czyli przemian dotyczących struktur

ekonomicznych i społecznych w krajach Unii

٭ nie są odrębnymi konstrukcjami finansowymi stosunku do budżetu Unii
٭ Fundusze nie mają osobowości prawnej
٭ są integralną częścią budżetu Unii
٭ Fundusze można ocenić jako wyodrębnione rodzaje wydatków budżetowych lub programy działań finansowane

z budżetu

٭ środki z funduszy powinny być przeznaczone na:

~finansowanie procesów rozwojowych w regionach gospodarczo opóźnionych
~przemiany w regionach poważnie dotkniętych upadkiem przemysłu
~walkę z długookresowym bezrobociem
~integrację zawodową młodzieży
~dostosowanie struktur rolnych i rozwój regionów rolniczych

٭ fundusz spójności – ma na celu finansowanie wyrównania poziomu ekonomicznego krajów członkowskich

6. Wydatki administracyjne:

→przeznaczone są na utrzymanie instytucji UE i płace jej funkcjonariuszy

→największe wydatki dotyczą Komisji i Parlamentu Europejskiego

→odrębną grupą są wydatki na prace badawcze i rozwojowe

٭ służą wzmocnieniu potencjału naukowego i technologicznego UE

→wydatki na działania zewnętrzne związane są różnymi formami współpracy UE z krajami trzecimi:

٭ pomoc finansowa i techniczna
٭ pomoc żywnościowa
٭ wspieranie działań na rzez demokracji i praw człowieka

7. Wydatki UE:

→ok. 45 % stanowią wydatki na cele związane z polityką rolną i rozwojem obszarów wiejskich

→ok. 35% stanowią wydatki na zadania związane z polityką strukturalną UE

8. Europejski Bank Inwestycyjny:

→prowadzi również działalność inwestycyjną UE

→posiada osobowość prawną

→jego członkami są Państwa Członkowskie

→zadaniem banku jest – przyczynianie się (przez odwołanie do rynku kapitałowego i kapitałów własnych) do

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 106

Prawo finansów publicznych – skrypt

zrównoważonego i stałego rozwoju rynku w interesie UE

→bank nie dąży do osiągania zysków

→udziela pożyczek i gwarancji,sprzyjających finansowaniu odpowiednich projektów we wszystkich sektorach gospodarki

Unia walutowa. Europejski Bank Centralny.

1. Unia Walutowa (Unia Gospodarcza i Walutowa):

→powstała jako efekt pogłębionego zbliżenia gospodarczego i politycznego państw członkowskich UE

→jeden wspólny pieniądz ma ułatwić płatność i wymianę handlową

→tworzenie Unii Walutowej związane było z odpowiednimi założeniami teoretycznymi i przygotowywaniami

poszczególnych instytucji Wspólnoty oraz państw członkowskich, odbywało się w kilku etapach:

1 etap – rozpoczął się 1 lipca 1990r.:

٭ łączył pełną liberalizację przypływu kapitału w wspólnocie

2 etap – rozpoczął się w 1 stycznia 1994r.

٭ państwa członkowskie musiały zbliżać i koordynować swoje polityki pieniężne i finansową
٭ w tym okresie pracę zaczął Europejski Instytut Walutowy z siedzibą w Frankfurcie nad Menem

2 maja 1998 r. - wprowadzono euro w 11 państwach
od 1 stycznia 2001 r. Grecja została włączona do grupy państw posługujących się euro
31 grudnia 1998r. - Radę Wspólnoty Europejskiej ustaliła ostateczną formę kursów zmiany walut narodowych na

euro (tabela str. 285)

→waluta euro funkcjonuje od 1 stycznia 1999r. W zakresie płatności bezgotówkowych

٭ wymiana waluty państw członkowskich na euro i działanie euro w charakterze pieniądza gotówkowego nastąpiło

do 1 stycznia 2002 r.

→w państwach, które przystąpiły do Unii Walutowej obowiązuje:

٭ jednolita polityka pieniężna, prowadzona przez Europejski Bank Centralnych
٭ polityka finansowa i gospodarcza pozostała w gestii państw narodowych.

→członkowie Unii Walutowej – Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg,

Niemcy, Portugalia, Włochy.
2. Europejski Bank Centralny:

→ma wyłączne prawo emisji banknotów euro oraz podległe mu banki centralne

→Państwa członkowskie mogą emitować monety euro po uzyskaniu zgody Europejskiego Banku Centralnego.

→ jego organami są:

٭ Rada Prezesów:

~składa się z członków Zarządu EBC i prezesów krajowych banków centralnych państw członkowskich

٭ Zarząd

→celem EBC jest:

٭ utrzymanie stabilności cen

→EBC działa w poszanowaniu zasady otwartej gospodarki rynkowej z wolną konkurencja, sprzyjając efektywnej alokacji

zasobów

→emituje wspólny pieniądz – euro

→określa i realizuje politykę pieniężną UE

→przeprowadza operacje walutowe

→utrzymuje i zarządza oficjalnymi rezerwami Walutowymi Państw Członkowskich

→instrumentami polityki pieniężnej EBC są:

٭ operacje otwartego rynku
٭ rezerwy obowiązkowe

3. Kryteria konwergencji:

→są istotne dla udziału w Unii Walutowej

→zostały ustalone w Układzie z Maastricht – zgodnie z nim tylko państwo, które może wykazać niską stopę inflacji, niskie

stopy procentowe, stabilny kurs walutowy i solidne finanse ma prawo uczestnictwa w UW

٭ stabilność cenowa

~kryterium jest spełnione wtedy, gdy wzrost cen w danym państwie nie przekracza 1,5% stopy inflacji w

3 państwach najbardziej stabilnych z punktu widzenia cen

٭ poziom stóp procentowych

~oprocentowanie długoterminowych obligacji państwowych nie może przekraczać 2% analogicznych stóp

w 3 państwach najbardziej stabilnych z punktu widzenia poziomy cen

٭ stabilność kursu walutowego

~waluta danego maństwa musi włączyć się do systemu kursów Europejskiego Systemu Walutowego –

przy zachowaniu dopuszczalnego poziomu wahań

٭ dyscyplina budżetowa – uporządkowane finanse publiczne

~deficyt budżetowy sektora publicznego nie może przekraczać 3% PKB

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 107

Prawo finansów publicznych – skrypt

~stan zadłużenia publicznego nie może przekroczyć 60% PKB

4. Europejski System Banków Centralnych:

→Europejski Bank Centralny i krajowe banku centralne , których walutą jest euro prowadzą politykę pieniężną UE

٭ są instytucjami niezależnymi w stosunku do innych władz UE i państw członkowskich

5. Państwa członkowskie objęte derogacją:

→państwa członkowskie, które nie spełniają warunków do przyjęcia waluty euro i nie stosują tej waluty

→nie stosuje się do tych państw przepisów Traktatu dotyczących emisji euro, celów i zadań Europejskiego Systemu

Banków Centralnych, środków przymusowych mających na celu zaradzenie nadmiernemu deficytowi budżetowemu i
innym.

→państwa te wyłączone są z praw i obowiązków w ramach ESBC

→stosują własną walutę i prowadzą krajową politykę pieniężną poprzez działalność banku centralnego danego państwa i

jego instrumenty polityki monetarnej.

Zagadnienia finansowo-prawne związków Polski z UE.

1. Układ Europejski:

→ustanowił stowarzyszenie RP i Wspólnot Europejskich; Bruksela, 16.12.91;

→wprowadzono strefę wolnego handlu,

→liberalizacja w zakresie ceł i wymiany handlowej,

→zasady swobodnego przepływu kapitału, płatności dewizowych, konkurencji gospodarczej,

→ułatwienia w zakładaniu przedsiębiorstw;

→zbliżenie ustawodawstwa

→tym samym RP stała się członkiem unii celnej – cła pobierane na granicy polskiej są dochodami własnymi wspólnymi -

25% pozostaje dochodem budżetu Polskiego

→wydatki RP na rzecz UE: cła, wpłata obliczana na podstawie PKB, wpłata nawiązująca do podatku od towaru i usług,

opłaty rolne
2.Środki publiczne uzyskiwane przez Polskę z budżetu UE:

→przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych, z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i Europejski

Fundusz Rybołówstwa, Europejski Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejski Rolniczego Gwarancji, Fundusz Rozwoju
Obszarów Wiejskich;

→gromadzone są na rachunkach bankowych prowadzonych w €, których obsługę prowadzi NBP lub Bank Gospodarstwa

Krajowego;

→najpierw środki europejskie przekazywane są w € do NBP, a potem w zł do BGK;

→są dochodami RP dopiero po przekazaniu ich w zł na rachunek budżetu państwa w Banku Gospodarki Krajowej

→są składnikiem ustawy budżetowej;

→Minister Finansów odpowiada za obsługę płatności w ramach programów finansowanych z udziałem środków UE;

→3 formy płatności:

٭ zaliczkowa,
٭ zaliczkowo-refundacyjna,
٭ refundacyjna;

3. Wkład funduszy w finansowane działania:

→może wynosić 85%;

→Komisja Europejska decyduje o udzieleniu pomocy publicznej

4. Ustawa o finansach publicznych z 2009r. Wprowadza:

→konstrukcję budżetu środków europejskich jako specjalnego składnika ustawy budżetowej,

٭ to roczny plan dochodów podlegających refundacji wydatków przeznaczonych na realizację programów

finansowanych z udziałem środków unijnych,

٭ programy te ujmowane w załączniki do ust budżetowej

5. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 VII 2006

→określa:

٭

zasady, kryteria, sposób wykorzystania środków budżetu UE,

٭

cele i zasady wydatkowania, sposób i tryb uzyskania środków wspólnotowych,

٭

kompetencje i obowiązki podmiotów,

٭ tryb płatności, sprawy kontroli, monitorowania, audytu, sposób obliczenia podziału)

6. Polityka rozwoju:

→zespół działań podejmowanych i realizowanych w celu:

٭ zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju,
٭ spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej,
٭ podnoszenia konkurencyjności gospodarki i tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej i

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 108

Prawo finansów publicznych – skrypt

lokalnej;

→prowadzą ją RM, samorząd województwa, powiatu i gminy

→polityka rozwoju prowadzona jest na podstawie odpowiednich strategii rozwoju (dokumentów planistycznych),

→realizowana przy pomocy programów operacyjnych, z wykorzystaniem środków unijnych

7.Programy operacyjne

→dokumenty planistyczne przyjęte wg danej procedury i w odpowiedniej formie prawnej

→służą wykonaniu ustaleń zawartych w strategiach rozwoju kraju, sektora lub województwa

→określają m.in.:

٭ diagnozę sytuacji społ-gosp. w danej dziedzinie,
٭ cele główne i szczegółowe,
٭ priorytety, kierunki wydatkowania,
٭ plany finansowe,
٭ system realizacji;

→projekty mogą być dofinansowane indywidualne wskazane przez instytucję zarządzającą (np. ministra) bądź wyłonione

w trybie konkursu,

→nie każdy potencjalny beneficjent kwalifikuje się do dofinansowania, istnieje system odwoławczy , który kończy skarga

do sądu administracyjnego
8.Kontrakt wojewódzki:

→instytucja ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju;

→umowa Ministra Rozwoju Regionalnego z zarządem województwa o dofinansowanie regionalnego programu

operacyjnego środkami pochodzącymi z budżetu państwa lub ze źródeł zagranicznych

→regulacje dotyczące pomocy publicznej

→ograniczenie stosowania przez państwa pomocy na rzecz przedsiębiorców:

٭ interwencjonizm państwa w mechanizmy wolnego rynku,
٭ zniekształca konkurencję,
٭ sprzyja niektórym przedsiębiorcom, a innych dyskryminuje (formy tej pomocy dotacje pieniężne lub rzeczowe,

preferencje kredytowe, zamówienia państwowe)

~Pomoc de minimus (o małych rozmiarach) – jest dozwolona, max 200tys € w okresie 3lat budżetowych

jako dozwolona pomoc

~Pomoc o większym wymiarze, gdy np. wpływa na wymianę handlową z innymi państwami

członkowskimi, jest zabroniona
9. Pomoce dozwolone przez UE to:

→sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów o niskim poziomie życia

→ułatwienie rozwoju niektórych działań gospodarczych

przeciwdziałanie poważnym zaburzeniom w gosp. (o dopuszczalności udzielenia pomocy stanowi Komisja UE)

→

→zróżnicowanie obciążeń podatkowych sprawia że jedne kraje są bardziej atrakcyjne dla potencjalnych podatników od

innych – konkurencja podatkowa między państwami,

→zasada swobodnego przepływu towarów, usług, pracowników, kapitału i płatności:

٭ musi być respektowana w ustawodawstwie podatkowym – harmonizacja prawa podatkowego

→harmonizacja prawa podatkowego polskiego i Unii łączy się głównie z:

٭ dopasowaniem polskich konstrukcji podatkowych do dyrektyw podatkowych Unii,

~dotyczących zwłaszcza podatków pośrednich (VAT, akcyza) i podatku dochodowego od osób prawnych

Konflikt – ustawa podatkowa a przepisy unijne (dyrektywy) rozwiązany na rzecz ustawodawstwa krajowego.

→

Natalia Kopka, Karolina Peryga, Marta Stolzenburg, Sandra Tokarz - 109