180

D. Sikorska

STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU

Roczniki Naukowe

l

tom IX

l

zeszyt 3

Daria Sikorska

Kujawsko-Pomorska Szko³a Wy¿sza w Bydgoszczy

AGROTURYSTYKA I TURYSTYKA WIEJSKA JAKO ISTOTNE ELEMENTY

POZAROLNICZEJ DZIA£ALNOŒCI NA OBSZARACH WIEJSKICH

AGROTOURISM AND RURAL TOURISM AS SIGNIFICANT ASPECTS

OF NOT AGRICULTURAL ACTIVITIES ON RURAL AREAS

S³owa kluczowe: agroturystyka, turystyka wiejska, dzia³alnoœæ pozarolnicza, formy turystyki

Key words: agrotourism, rural tourism, not agricultural activities, forms of tourism

Synopsis. Agroturystyka i turystyka wiejska odgrywaj¹ bardzo istotn¹ rolê w rozwoju obszarów wiejskich. Przyczy-

niaj¹ siê one do wzrostu liczby osób zatrudnionych zwi¹zanych z pozarolnicz¹ dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹. Jednym z

celów badañ by³o poznanie zarówno motywów prowadzenia dzia³alnoœci turystycznej i agroturystycznej na obszarach

wiejskich, jak i preferencji wyboru przez turystów formy agroturystycznej jako sposobu spêdzania czasu wolnego.

Wstêp

Agroturystyka i turystyka wiejska sta³y siê jedn¹ z najbardziej rozwijaj¹cych siê form turystyki na

Kaszubach. Turyœci doceniaj¹c ten piêkny geograficznie region preferuj¹ wypoczynek na wsi, spê-

dzaj¹c czas w gospodarstwach agroturystycznych. W zwi¹zku z ci¹g³ym wzrostem zainteresowania

agroturystyk¹ i turystyk¹ wiejsk¹ oraz panuj¹cym du¿ym bezrobociem na obszarach wiejskich Ka-

szub, tego typu formy turystyki mog¹ staæ siê wa¿nymi elementami pozarolniczej dzia³alnoœci.

Warto jeszcze zwróciæ uwagê na fakt, i¿ skala uzale¿nienia regionu od turystyki jest tym wiêk-

sza, im wy¿szy jest poziom atrakcyjnoœci turystycznej obszaru, wyra¿aj¹cy siê zarówno przez

wysok¹ rangê walorów turystycznych, jak i du¿e natê¿enie infrastruktury turystycznej i paratury-

stycznej. Z kolei wysoka atrakcyjnoϾ turystyczna obszaru jest powodem ruchu turystycznego o

du¿ej intensywnoœci, przejawiaj¹cej siê na p³aszczyŸnie iloœciowej (liczba turystów) oraz czasowej

(kumulacja przyjazdów w okresie sezonu turystycznego). Znaczenie turystyki wzrasta w przypad-

ku obszarów (i jednostek osadniczych) ma³ych, w których brak jest warunków do efektywnego

prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej innego rodzaju [Meyer 2006]. W ten sposób tego typu

obszary ulegaj¹ dominacji turystyki i staje siê ona czynnikiem decyduj¹cym o sposobie dzia³ania

systemu spo³eczno-gospodarczego.

Metodyka badañ

Celem badañ by³o poznanie motywów prowadzenia dzia³alnoœci turystycznej (agroturystyki i

turystyki wiejskiej) na obszarze wybranych kaszubskich powiatów (chojnickiego, kartuskiego i

lêborskiego), a tak¿e motywów œwiadczenia us³ug agroturystycznych i z zakresu turystyki wiej-

skiej. Badania przeprowadzono w lipcu i sierpniu 2006 roku. Do w³aœcicieli kwater agroturystycz-

nych i turystów skierowano ankiety. Dobór próby badawczej nast¹pi³ w sposób losowy. Badania-

mi objêto 96 rolników œwiadcz¹cych us³ugi turystyki wiejskiej i agroturystyki oraz 120 turystów

wypoczywaj¹cych w wybranych obiektach.

Wyniki badañ

Podstawowym kryterium wyró¿niaj¹cym turystykê na obszarach wiejskich jest zlokalizowanie

bazy wypoczynkowej poza miastem. Baz¹ wypoczynkow¹ tej formy turystyki s¹: oœrodki wypo-

czynkowe, pensjonaty, hotele, sanatoria oraz gospodarstwa rolne prowadz¹ce dzia³alnoœæ tury-

styczn¹ [Bañski 2006].

181

Agroturystyka i turystyka wiejska jako istotne elementy pozarolniczej dzia³anoœci...

Rozpatruj¹c problematykê turystyki wiejskiej i agroturystyki, warto zastanowiæ siê nad jej

istot¹. Gospodarstwa agroturystyczne œwiadcz¹ us³ugi turystyczne przy zachowaniu rolniczego

charakteru, czyli jest w nich prowadzona produkcja rolna. Czêœæ tej produkcji przeznaczana jest

zwykle na potrzeby przebywaj¹cych w gospodarstwach turystów. Poza tym warto zauwa¿yæ, ¿e

niektóre gospodarstwa, oprócz œwiadczeñ zwi¹zanych z noclegiem i wy¿ywieniem, wzbogacaj¹

swoj¹ ofertê o dodatkowe us³ugi, których celem jest zapoznanie turystów z walorami miejscowej

tradycji, kultury, przyrody, a tak¿e ze sposobem i trybem ¿ycia na wsi [Bañski 2006].

Mianem agroturystyki okreœla siê dzia³alnoœæ polegaj¹c¹ na wynajmowaniu (z wy¿ywieniem

lub bez) wypoczywaj¹cym osobom nie wiêcej ni¿ piêciu pokoi goœcinnych w budynkach mieszkal-

nych po³o¿onych na obszarach wiejskich w gospodarstwach rolnych, uzyskuj¹cych co najmniej

50% dochodów z dzia³alnoœci rolniczej [Królikowski 2001]. Z kolei us³ugi z zakresu turystyki wiej-

skiej to dzia³alnoœæ polegaj¹ca na œwiadczeniu us³ug hotelarskich, albo na wynajmowaniu (z wy¿y-

wieniem lub bez) wiêcej ni¿ piêciu pokoi goœcinnych w budynkach po³o¿onych na terenach wiej-

skich oraz na wynajmowaniu sprzêtu turystycznego, prowadzeniu pól namiotowych, campingów i

œwiadczeniu rozmaitego rodzaju us³ug turystycznych lub rekreacyjnych [Królikowski 2001]. Nale-

¿y jeszcze dodaæ, ¿e rolnicy œwiadcz¹cy us³ugi turystyczne w swoich gospodarstwach grupuj¹ siê

w lokalnych lub regionalnych stowarzyszeniach agroturystycznych. G³ównymi celami dzia³ania

tego typu organizacji s¹:

– organizacja, rozwój i promocja turystyki wiejskiej,

– propagowanie ró¿norodnych form wypoczynku w gospodarstwach rolnych, a tak¿e innych

odpowiednio przystosowanych miejscach na terenach wiejskich,

– podejmowanie dzia³añ na rzecz ochrony œrodowiska i produkcji zdrowej ¿ywnoœci,

– aktywizacja spo³ecznoœci wiejskich,

– zapewnienie funkcjonowania i rozwijania systemu informacji turystyki wiejskiej,

– dba³oœæ o wzrost poziomu us³ug w zakresie turystyki wiejskiej,

– kszta³towanie opinii i ocen dotycz¹cych agroturystyki i turystyki wiejskiej,

– wszechstronna wspó³praca z organizacjami i osobami prywatnymi w takich dziedzinach, jak:

turystyka na obszarach wiejskich, ochrona œrodowiska, kultura,

– integracja cz³onków, udzielanie im pomocy, doradztwo w organizowaniu turystyki wiejskiej i

poprawy jej efektywnoœci,

– prowadzenie analizy rynku, promocji gospodarstw agroturystycznych, itp. [Butowski 2004].

Gospodarstwa agroturystyczne poddane badaniom zrzeszone s¹ w: Stowarzyszeniu Agrotury-

stycznym Sworacy, Stowarzyszeniu Turystycz-

nym Kaszuby i w Gdañskim Stowarzyszeniu

Agroturyzmu. W badaniu wziê³o ³¹cznie udzia³

96 podmiotów œwiadcz¹cych us³ugi agrobizne-

su i turystyki wiejskiej. Najwiêcej gospodarstw

agroturystycznych zlokalizowanych by³o w po-

wiecie chojnickim – 46 (48%) i w powiecie kartu-

skim – 38 (40%). Pozosta³e 12 gospodarstw

(13%) znajdowa³o siê w powiecie lêborskim (rys.

1). Badanych zapytano o powód podjêcia decy-

zji o prowadzeniu agroturystyki lub turystyki

wiejskiej (tab. 1).

Wdro¿enie dzia³alnoœci gospodarczej o charakterze turystycznym w badanych gospodarstwach

wynika³o g³ównie z chêci dodatkowych zysków (32,3%). W wielu przypadkach czynniki wp³ywaj¹-

ce na podjêcie decyzji o prowadzeniu us³ug turystycznych kumulowa³y siê (43,7%). Rolnicy w

œwiadczeniu us³ug turystycznych upatruj¹ równie¿ pewne perspektywy rozwoju swojego gospo-

darstwa (10,4%).

Agroturystyka i turystyka wiejska stymuluj¹ rozwój nie tylko gospodarstw rolnych œwiadcz¹-

cych te rodzaje us³ug, lecz tak¿e s¹ Ÿród³em dochodów dla innych mieszkañców wsi prowadz¹cych

dzia³alnoœæ pozarolnicz¹, a tak¿e gmin. Z rozwoju turystyki korzystaj¹ bowiem przede wszystkim

w³aœciciele sklepów i restauracji. Poza tym równie¿ lokalni rzemieœlnicy i artyœci s¹ chêtnie odwie-

Rysunek 1. Procentowy udzia³ w badaniach

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie ankiety.

SRZLDWO ERUVNL

SRZLDWFKRMQLFNL

SRZLDWNDUWXVNL

182

D. Sikorska

dzani przez goœci kwater agrotury-

stycznych.

Kolejnym aspektem by³a proble-

matyka odpowiednich kwalifikacji do

prowadzenia dzia³alnoœci turystycz-

nej (tab. 2). Rolnicy wdra¿aj¹c us³ugi

turystyczne nie zapomnieli o uzyska-

niu dodatkowych kwalifikacji. Czêsto

na kursy i szkolenia wysy³ali swoje

dorastaj¹ce dzieci, które pomagaj¹ im

w prowadzeniu rodzinnego interesu.

Najbardziej popularnym szkoleniem

okaza³ siê marketing (29,2%). Nie od

dziœ wiadomo, ¿e reklama i promocja

s¹ bardzo istotnym elementem wspó³-

czesnego handlu i us³ug. Nabycie

tego typu umiejêtnoœci pozwala rol-

nikom promowaæ swoje us³ugi na ryn-

ku, a tak¿e rozpoznaæ potrzeby na-

bywców us³ug, motywy wyboru

takiej formy uprawiania turystyki,

stosowaæ przekaŸniki promocji i rekla-

my najlepiej odpowiadaj¹ce pozna-

nym cechom nabywców us³ug. Z ko-

lei kursy i szkolenia z zakresu

zarz¹dzania i ekonomii (odpowiednio

28,1 i 5,2%) daj¹ rolnikom mo¿liwoœæ planowania swojej dzia³alnoœci oraz przeznaczania na ni¹

odpowiedniej wysokoœci œrodki finansowe, tak by uzyskaæ zamierzony cel. Nie bez znaczenia dla

prowadz¹cych us³ugi turystyczne okaza³o siê poznanie tajników gastronomii i hotelarstwa. Naby-

cie tego typu umiejêtnoœci zwykle przek³ada siê na podniesienie jakoœci œwiadczonych us³ug.

Badanych zapytano równie¿ o to, czy ich zdaniem turystyka wiejska i agroturystyka s¹ elemen-

tem rozwoju ich gospodarstw oraz ca³ej wsi. Pytanie to mia³o charakter otwarty. Rolnicy odpowia-

dali na nie w ró¿ny sposób. G³ównie podkreœlali fakt uzyskania dodatkowych zarobków, które

przeznaczaj¹ nie tylko na podwy¿szanie standardu swoich kwater, ale równie¿ na ró¿nego typu

remonty i inwestycje w swoim gospodarstwie. Badani podkreœlali równie¿ wystêpuj¹ce na wsi

przes³anki umo¿liwiaj¹ce i stymuluj¹ce rozwój us³ug turystycznych, tak jak np. istnienie na obsza-

rach wiejskich niewykorzystanych zasobów pracy i mo¿liwych do wykorzystania zasobów mate-

rialnych (lokale mieszkalne, budynki mo¿liwe do zaadaptowania dla celów mieszkalnych, dzia³ki, na

których mo¿liwe by³oby usytuowanie obiektów turystycznych, rekreacyjnych).

Podsumowuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e us³ugi turystyczne œwiadczone przez rolników posze-

rzaj¹ mo¿liwoœci zatrudnienia mieszkañców obszarów wiejskich, a tak¿e umo¿liwiaj¹ bezpoœredni

j

e

i

k

s

j

e

i

w

i

k

y

t

s

y

r

u

t

b

u

l

j

e

n

z

c

y

t

s

y

r

u

t

o

r

g

a

i

k

r

a

d

o

p

s

o

g

u

i

n

e

¿

o

r

d

w

o

ij

z

y

c

e

d

a

i

c

ê

j

d

o

p

y

d

o

w

o

P

.

1

a

l

e

b

a

T

y

t

o

i

m

d

o

p

e

n

a

d

a

b

z

e

z

r

p

e

i

n

e

i

n

l

ó

g

e

z

c

z

s

y

W

t

a

i

w

o

P

m

e

z

a

R

i

k

c

i

n

j

o

h

c

i

k

s

u

t

r

a

k

i

k

s

r

o

b

ê

l

a

b

z

c

il

%

e

i

n

i

z

d

o

r

w

e

i

c

o

b

o

r

z

e

B

a

w

t

s

r

a

d

o

p

s

o

g

z

h

c

y

n

a

w

i

k

s

y

z

u

w

ó

k

s

y

z

o

d

a

i

n

e

i

b

o

r

o

d

æ

ê

h

C

o

g

e

n

l

o

r

a

w

t

s

r

a

d

o

p

s

o

g

u

j

o

w

z

o

r

w

y

t

k

e

p

s

r

e

p

k

a

r

B

o

g

e

w

o

n

œ

o

g

e

z

c

a

i

n

e

i

b

o

r

z

æ

ê

h

C

w

ó

k

i

n

n

y

z

c

h

c

y

n

o

i

n

e

i

m

y

w

u

k

li

k

a

j

c

a

l

u

m

u

K

m

e

³

ó

g

O

2

6

1

4

2

2

2

6

4

3

0

1

5

4

6

1

8

3

1

5

1

1

4

2

1

6

1

3

0

1

7

2

4

6

9

3

,

6

3

,

2

3

4

,

0

1

3

,

7

7

,

3

4

0

,

0

0

1

.

y

t

e

i

k

n

a

e

i

w

a

t

s

d

o

p

a

n

e

n

s

a

³

w

e

i

n

a

w

o

c

a

r

p

o

:

o

³

d

ó

r



h

c

y

n

a

d

a

b

z

e

z

r

p

e

n

a

k

s

y

z

u

e

j

c

a

k

if

il

a

w

K

.

2

a

l

e

b

a

T

j

e

n

z

c

y

t

s

y

r

u

t

i

c

œ

o

n

l

a

³

a

i

z

d

m

e

i

n

e

¿

o

r

d

w

z

u

k

z

¹

i

w

z

w

-

e

z

c

z

s

y

W

e

i

n

e

i

n

l

ó

g

t

a

i

w

o

P

m

e

z

a

R

i

k

c

i

n

j

o

h

c

i

k

s

u

t

r

a

k

i

k

s

r

o

b

ê

l

a

b

z

c

il

%

g

n

it

e

k

r

a

M

e

i

n

a

z

d

¹

z

r

a

Z

a

i

m

o

n

o

rt

s

a

G

o

w

t

s

r

a

l

e

t

o

H

a

i

m

o

n

o

k

E

e

n

n

I

m

e

³

ó

g

O

5

1

4

1

6

2

3

6

6

4

0

1

1

1

9

4

2

2

8

3

3

2

1

6

-

-

2

1

8

2

7

2

6

1

2

1

5

8

6

9

2

,

9

2

1

,

8

2

7

,

6

1

5

,

2

1

2

,

5

3

,

8

0

,

0

0

1

.

y

t

e

i

k

n

a

e

i

w

a

t

s

d

o

p

a

n

e

n

s

a

³

w

e

i

n

a

w

o

c

a

r

p

o

:

o

³

d

ó

r



i

k

y

t

s

y

r

u

t

b

u

l

i

k

y

t

s

y

r

u

t

o

r

g

a

u

r

o

b

y

w

y

w

y

t

o

M

.

3

a

l

e

b

a

T

u

s

a

z

c

o

g

e

n

l

o

w

a

i

n

a

z

d

ê

p

s

y

m

r

o

f

o

k

a

j

j

e

i

k

s

j

e

i

w

e

i

n

e

i

n

l

ó

g

e

z

c

z

s

y

W

a

b

z

c

i

L

ñ

a

z

a

k

s

w

%

i

s

w

a

n

a

i

c

y

¿

e

i

n

a

n

z

o

P

y

r

u

t

a

n

e

i

n

o

³

a

n

ê

i

s

a

i

n

e

z

s

i

c

y

w

æ

ê

h

C

¹

d

o

r

y

z

r

p

z

t

k

a

t

n

o

k

i

k

s

il

B

æ

œ

o

w

a

k

e

i

C

u

k

³

e

i

g

z

d

o

a

l

a

d

z

k

e

n

y

z

c

o

p

y

w

y

h

c

i

c

i

y

n

j

o

k

o

p

S

u

m

u

z

s

i

y

n

e

c

e

n

p

ê

t

s

o

D

æ

œ

o

n

w

y

¿

a

n

z

c

i

g

o

l

o

k

E

e

n

n

I

9

4

3

5

0

5

9

1

9

7

1

6

4

5

2

4

8

,

0

4

2

,

4

4

7

,

1

4

8

,

5

1

8

,

5

6

8

,

0

5

0

,

5

4

0

,

5

3

.

y

t

e

i

k

n

a

e

i

w

a

t

s

d

o

p

a

n

e

n

s

a

³

w

e

i

n

a

w

o

c

a

r

p

o

:

o

³

d

ó

r



183

Agroturystyka i turystyka wiejska jako istotne elementy pozarolniczej dzia³anoœci...

zbyt produktów rolnych, poprawiaj¹ sytuacjê spo³eczn¹ rolników i pobudzaj¹ rozwój osobowy

mieszkañców gospodarstw agroturystycznych.

Traktuj¹c turystykê jako jeden z g³ównych stymulatorów obszarów wiejskich postanowiono

zbadaæ równie¿ motywy wyboru agroturystyki i turystyki wiejskiej jako formy spêdzania czasu wol-

nego. Badaniami objêto 120 turystów, którzy wybrali tak¹ formê wypoczynku. Pierwsz¹ interesuj¹c¹

kwesti¹ by³o badanie motywacji wyboru (tab. 3). Respondenci mieli mo¿liwoœæ wyboru kilku wska-

zañ. Turyœci wybieraj¹ wypoczynek na wsi z kilku wzglêdów. Przede wszystkim pragn¹ wypoczywaæ

w spokoju, z dala od miejskiego t³umu i gwarnych pla¿ (65,8%), a tak¿e ze wzglêdu na przystêpne ceny

(50,8%) i mo¿liwoœæ skosztowania ekologicznej ¿ywnoœci (45%). Goœcie kwater agroturystycznych

za powód podawali równie¿ chêæ wyciszenia siê na ³onie natury (44,2%), bliski kontakt z przyrod¹

(41,7%) czy poznanie ¿ycia na wsi (40,8%).

Agroturystyka daje mo¿liwoœæ bliskiego kontaktu z przyrod¹. Czêsto bowiem gospodarstwa

agroturystyczne po³o¿one s¹ w pobli¿u jezior, rzek, lasów. Poza tym dla turystów ciekawy mo¿e byæ

kontakt ze zwierzêtami hodowlanymi lub ¿yj¹cymi w swoim naturalnym œrodowisku.

Podsumowanie

Reasumuj¹c nale¿y stwierdziæ, ¿e agroturystyka i turystyka wiejska przynosi korzyœci, zarówno

œwiadcz¹cym us³ugi, jak i us³ugobiorcom. Rozwija siê ona tam, gdzie s¹ lasy, woda. Turyœci lubi¹ t¹

formê wypoczynku, gdy¿ nie jest ona kosztowna, daje gwarancjê mile spêdzonego czasu.

Rolnicy, którzy zdecydowali siê na prowadzenie dzia³alnoœci agroturystycznej i turystyki wiej-

skiej upatruj¹ w tej decyzji wiele pozytywów. Dzia³alnoœæ taka nie tylko pozwala im na uzyskiwanie

dodatkowych dochodów, ale przede wszystkim daje im to szansê rozwoju gospodarstw, czyli

polepszanie jakoœci œwiadczonych us³ug oraz modernizowanie swoich gospodarstw rolnych.

Œwiadczenie us³ug agroturystycznych sprzyja równie¿ rozwojowi potencja³u ludzkiego w go-

spodarstwach, ze wzglêdu na fakt, i¿ rolnicy i cz³onkowie ich rodzin poszerzaj¹ zakres swoich

codziennych obowi¹zków o obs³ugê turystów.

Z powy¿szego wynika, ¿e agroturystyka i turystyka wiejska ma na obszarach wiejskich du¿e

znaczenie. Sprzyja aktywizacji gospodarczej wsi.

Summary

The questionnaires have been distributed among the tourists having a rest in agrotourist households / on

farms in Kaszuby area. At the same time an appriopriate questionnaire was directed to accommodation and

agrotourist households’ owners. The outcome of the research was to show the motivation which would induce to

run such type of business in Kaszuby area. In addition, it was to show the motifs which would induce tourists to

choose this sort of tourism.

The research which was carried out allowed to make a conclusion, namely agrotourism nad rural tourism

were crucial stimulating elements of rural areas development. The adaptation of traditional households so that

they would function for tourist was based on the courses and traning. The motifs connected with making a

decision related to converting the households into agrotouristic lodgings were mainly based on the idea of

improving the financial situation households and the willingness connected with the overall development.

Literatura

Bañski J. 2006: Geografia polskiej wsi. PWE, Warszawa, 128.

Butowski L. 2004: Organizacja turystyki w Polsce. Wydawnictwo Akademickie Wy¿szej Szko³y Spo³eczno-

Przyrodniczej, Warszawa, 83.

Królikowski Z. 2001: Rozwój agroturystyki i turystyki wiejskiej w mikroregionie – zarys koncepcji. Zeszyty

Naukowe Wydzia³u Ekonomii i Zarz¹dzania Politechniki Koszaliñskiej, Koszalin, Zeszyt nr 7, 150-151.

Meyer B. 2006: Kszta³towanie uk³adów przestrzennych przez turystykê. [W:] Nowakowska A., Przydzia³ M.

(red.). Turystyka w badaniach naukowych. WSIiZ, Rzeszów, 439.

Adres do korespondencji:

dr Daria Sikorska

Kujawsko-Pomorska Szko³a Wy¿sza w Bydgoszczy, Zak³ad Podstaw Edukacji

ul. dr. E. Warmiñskiego 3, 85-054 Bydgoszcz

tel. [phone]

e-mail: [e-mail]