Komendy na łodziach

M a r y n a r k i W o j e n n e j

W I O S Ł O W Y C H

Ż A G L O W Y C H

i M O T O R O W Y C H

l u b P A R O W Y C H

W

r

z

e

s

i

e

ń

I

9 4 5

r

Wyd. Zarz. Pol.-Wych. Marynarki Wojennej

i

10.45.500, Nr 183

POSTANOWIENIA OGÓLNE

DOTYCZĄCE ŁODZI MAR. WOJ.

STERNIK ŁODZI OKRĘTOWEJ.

Sternik Łodzi okrętowej jest całkowi­

cie odpowiedzialny za bezpieczne prowa­
dzenie i dobry wygląd łodzi, jak również

za właściwe zachowanie się jej obsady i pa­

sażerów. Jeżeli w łodzi znajduje się oficer
korpusu morskiego niezależnie czy w cha­
rakterze służbowym czy jako pasażer, jest
on obowiązany objąć rozkazy nad łodzią,

jeżeli bezpieczeństwo lub inne okolicznoś­

ci tego wymagają.

Sternik lodzi musi być dokładnie ob-

znajcmioriy z przepisami zapobiegający­

mi zderzeniu się statków na morzu.

PRAW A STERNJKA

Obsada łodzi podlega sternikowi we

wszystkich sprawach dotyczących służby
w łodzi. Osoby w ojskowe i cywilne znaj­

duj ace się w łodzi jako pasażerowie, obo­

wiązani są stosować się do jego zarządzeń.

Komendy i Postanowienie Ogólne zawarte
w tej broszurze są wyciągiem z Regulami­

nu Służby Okrętowej i obowiązują na ło­

dziach Marynarki Wojennej.

Do druku przygotował

kpt. mar. Adam Rychel.

OBCIĄŻENIE ŁODZI

Nie w olno zabierać do łodzi ludzi po­

nad przepisową ilość jak również w ogóle
obciążać łodzi ponad granicę 'bezpieczeń­

stwa.

W YPOSAŻENIE ŁODZI

W każdej łodzi będącej w ruchu pow in­

no znajdować się kolo ratunkowe, a pod­

czas złej pogody lub w innych wypadkach
kiedy bezpieczeństwo tego wymaga, ob­
sada i pasażerowie muszą być zaopatrzeni

w pasy ratunkowe, każda łódź powinna
być wyposażona w kotwicę i 25 mtr. liny
kotwicznej lub łańcucha. Od zachodu słoń­

ca do świtu łodzie będące w ruchu w inny

mieć zapalone przepisowe światła, a ster­
nik łodzi pow inien mieć pod ręką zapaloną
latarnię ręczną.

Bandera w ojenna przy­

pięta do drzewca, powinna byc w pokrow cu
dopóki nie zostanie zatknięta.

UBIÓR O B SA D Y ŁODZI

Obsada łodzi powii^ia być zawsze u -

brana jednakow o, stosownie do w ydane­

go rozkazu. Z dejm ow an ie części ubrania

podczas w iosłow ania jest dozw olone t y l­

ko na rozkaz sternika. Sternik musi być

zawsze kom pletnie ubranym .

—

3

—

ZACHOW ANIE SIĘ W LODZI

W łodzi wiosłow ej lub żaglowej nie w ol­

no bez potrzeby wstawać, w szyscy winni

siedzieć na swoich miejscach. Nie w olno

siadać

na nadburciu, w ychylać sie bez p o­

trzeby, ani wywieszać rąk lub nóg przez
burtę.

Gwizdanie i hałasowanie w łodzi

jest zabronione. Obsadzie łodzi palenie ty­

toniu jest zabronione.

Pasażerom w olno

palić tylko za zezwoleniem najstarszego,
względnie sternika łodzi.

W SIA DA N IE I W YSIA D A N IE

(PASAŻERÓW )

Do łodzi wsiadają zawsze najpierw

młodsi rangą i starszeństwem a najstarszy
wsiada jako ostatni, natomiast przy w ysia­
daniu postępuje się odwrotnie. Nie w olno
wsiadać ani wysiadać,

zanim łódź nie

skończyła całkow icie m anewru przybija­

nia.

O PU SZC ZA N IE ŁODZI PR ZE Z

OBSADĘ

Po przywiązaniu łodzi, obsadzie w olno

ją opuścić tylko na rozkaz sternika. Ster­
nik jest odpow iedzialny za w łaściw e i bez­

pieczne uwiązanie łodźi na postoju, oraz u -

porządkow anie łodzi, przed opuszczeniem
je j przez obsadę.

KOMENDY NA ŁODZIACH

WIOSŁOWYCH

6-cio i 10-cio wiosłowych i ich wykonanie.

1. „O B SA D A DO ŁO D ZI“

6cio i lOcio wiosłowa.

Jeśli łódź znajduje się pod w ytykiem

lub za rufą, schodzenie

odbywa się

po

sztormtrapie lub po linie. Pierwszy scho­

dzi jeden z dziobow ych i podciąga łódź,

ułatwiając następnym schodzenie. Następ­
nie schodzą w zorowi, środkowi i pozostały
dziobowy. Jeden z w zorow ych natych­

miast po zejściu do [odzi zakłada ster i

kierownicę,

oraz przygotow uje

banderę,

jeśli

do łodzi ma zejść oficer.

Ostatni

schodzi sternik. Po zejściu do łodzi w iosło­

w ej każdy z wioślarzy natychmiast siada i
zakłada strop, przytrzym uj ący nogę w cza­
sie wiosłowania. Postawa wioślarza w lo­

dzi jest zawsze siedząca, — jeśli nie w io­
słuje, ręce dłońmi wsparte na kolanach.

2. ,,ODBIJ“ 6cio i lOcio wiosłowa

Jeśli lodź odbija z pod w ytyku łub z za

rufy. Jeden z dziobow ych odw iązuje linę,
w spólnie z drugim dziobow ym podciągaj a

łódź i oddają linę środkow ym , a ci ciągnąc

dalej podają ją z kolei w zorow ym . W ten

sposób łódź nabiera biegu naprzód, sternik

steruje od okrętu.

Jeśli łódź odbija od trapu lub molo,

JZfziobowy, który znajduje się. od strony
ckrętu lub molo, chwyta bosak i riieoku-
tym jego końcem spycha dziób na wodę —

jednocześnie reszta wioślarzy burty od

strony okrętu lub molo, nadaje łodzi bieg

naprzód ciągnąc za linę trapową lub od­

pychając rękami łódź, gdy ta stoi przy m o­

lo, — następnie chowają odbijacze. Bosa­

k ow y składa bosak między wioślarzy oku­

ciem w kierunku rufy, oraz jeśli ma być

na dziobie, postawiony znak, natychmiast

go stawia.

..WIOSŁA

C H W Y ć “ .

6cio wiosłowa.

Wioślarze jednocześnie w yjm u ją w kład­

ki z dulek lub zakładają dulki. Następnie

poczynając od w zorow ych rozbierają w io­

sła, w ysuw ając je płasko po burcie, pió­

rami' w kierunku

dziobu.

Jednocześnie,

obaj dziobow i chw ytają swe wiosła leżące
między' wioślarzami, unoszą je do pionu,

piórami wsparte o siebie, po czym rozkła­
dają na burty rów nolegle do wiose] pozo­

stałych wioślarzy. W szyscy wioślarze ręką
wewnętrzną trzymają za rękójeść wiosła,
a podtrzym ują ie opierając trzon na przed­

ramieniu ręki zewnętrznej.

Wiosła do siebie równolegle, —- są skie­

rowane piórami ukośnie w kierunku dzio­
bu, — pióra płasko (równolegle do po­

wierzchni w ody).

3a. „W IO SŁA

C H W Y Ć “ .

lOcio wiosłowa.

W ykonuje się tak samo, jak na łodzi

6cio w iosłow ej z tą tylko różnicą, że oprócz

dziobow ych i w zorow i chw ytają swe w io­
sła złożone na ławkach między wioślarza­

mi, jednocześnie unoszą je do pionu, pió­
rami wsparte o siebie, po czym rozkładają
na burty, — rów nolegle do w ioseł pozo­
stałych wioślarzy.

4. „W IO S Ł A 1*. 6cio i lOcio wiosłowa.

W ioślarze jednocześnie w rzucają w io ­

sła do dulek, trzym ając je prostopadle do

burty łodzi i rów nolegle do pow ierzchni

w od y, pióra płasko. Jedna ręka obejm u je

rękojeść w iosła, druga trzym a trzon na-

chw ytem . Ręce na w iośle rozstaw ione nie­
co szerzej, niż szerokość klatki piersiow ej

wioślarza. N ależy zw rócić uwagę, by w io­
sło spoczyw ało w dulce ,na środku części
obitej skórą.

K om enda „W IO S Ł A "

jest

rów nież poddwaną dla oddania hon orów
oficerow i znajdującem u się na m ijanej ło­
dzi, lub na m olo. W ów czas, — sternik p o

podaniu kom endy, salutuje.

5. „OBIE

N APRZÓ D ".

„L E W A N A­

PRZÓD". „P R A W A W STECZ". „OBIE

W STECZ". lOcio i 6cio wiosłowa.

Są to zapowiedzi przygotow aw cze po­

przedzające komendę „W IO SŁU J".

Na powyższe zapowiedzi wioślarze nie

w ykonują żadnych czynności, trzym ając
wiosła nadal w położeniu „W IO S Ł A ".

6. „W IO SŁU J".

Wioślarze zarzucają wiosła piórami w

kierunku dziobu lub rufy

(stosownie do

zapowiedzi) ruchem energicznym , prow a­
dząc pióra płasko, na w ysokości nieco p o­

niżej burty łodzi.

W iosło, gd y zarzucone, — znajduje się

piórem tuż nad w odą lekko skośnie do jej

pow ierzchni. W w ypadku w iosłow ania na

tempa, pow yższa czynność

jest w ykon a­

niem tempa „ra z". Następnie w ioślarz za­

nurza w iosło do 3/4 pow ierzchni jeg o pióra i

pracując całym tułow iem przez pochylanie

się oraz rękami, przeciąga w iosło w w odzie

ruchem w oln ym i jednostajnym , jedn ocze­

śnie tak go przekręcając, b y w ch w ili gdy

trzon jest prostopadle do burty, pióro w io ­

sła znajdujące się p od w odą, b y ło prosto­
padle do je j pow ierzchni. W ostatnim m o­

m encie ciągnięcia następuje energiczne

wyrwanie pióra z w ody z jednoczesnym
dalszym jego przekręceniem do położenia
równoległego d o . pówierzchni wody.

Przy wiosłowaniu na tempa, powyższe

czynności są wykonaniem tempa „dw a1*.

Fodczas wykonywania tempa „raz" jak

i „dw a“ , wio${a muszą być poruszane sfale
do siebie równolegle i spoczywać w dul­

kach zawsze na skórze.

W czasie wiosłowania pióro wiosła nie

może nigdy znaleść się

pow yżej burty

łodzi.

„H AM U J".

Wioślarze zaprzestają wiosłowania za­

trzymując wiosła w położeniu prostopad­

łym do burty łodzi i zanurzają ich pióra

pionowo do 3/4 powierzchni, w wodzie.

Po komendzie „ham uj“ , jako bezpośrednio

następna może być podaną tylko komenda

,.W IOSŁA".

„W IOSŁA PUŚĆ".

Wioślarze w ybijają wiosła z dulek

przedramieniem ręki od strony burt}r, po
czym przekładają rękojeść wiosła do tejże

ręki i luźno puszczają wiosło w wodzie.

Komendę powyższą podaje się, gdy łódź

ma przejść między palami lub przez wąskie
przejście. Jako bezpośrednio następna po
komendzie „W IOSŁA PUŚĆ“ , musi być
pcdaną komenda „W IO SŁA ".

—

9

—

9. „W IOSŁA NA PYCH “ .

Wioślarze wstają, opuszczają wiosła do

w ody i opierając je piórami o dno, spy­

chają łódź z mielizny. Po komendzie „W IO ­

SŁA NA PYCH " jako bezpośrednio na­

stępna musi być podaną komenda „W IO-

SŁA “ .

10. „W IOSŁA SKRZYŻUJ".

Podaje się dla dania wypoczynku obsa­

dzie łodzi z-położenia „W IO SŁA ".

Wioślarze wciągają wiosła do wewnątrz

łodzi przez dulki i opierają je rękojeściami
o przeciwległą burtę tuż nad kratą. Pióra

wioseł płasko.

11. „W IOSŁA W ZW Y Ż".

Podaje się dla oddania honorów od d-cy

okrętu wzwyż. Wszyscy wioślarze jedno­

cześnie podchwytują wiosła dłonią ręki
zewnętrznej tuż przy dulce i naciskając

dłonią ręki wewnętrznej na rękojeść, uno­

szą je pionowo. Następnie opuszczają w io­

sła tak, żeby rękojeści opierały się o dno
łodzi. Płaszczyzny piór muszą być równo­
ległe do piaszczy^ny, symetrii łodzi.

Wioślarze wyprostowują tułów i wzrok

mają skierowany na sternika.

Komenda ta może być podaną z poło­

—

1 0

-

żenia „W IO SŁ A “ lub w trakcie w iosło­
wania.

12. „B O S A K “ . 6cio wiosłowa.

Komenda ta jest przygotowawczą przed

odbijaniem. Obaj dziobowi podnoszą jed ­

nocześnie wiosła do pionu i piórami wspar­
te o siebie składają je na ławkach między

wioślarzami, piórami ku rufie lodzi, następ­

nie zamykają lub wyjm ują dulki. Dziobo­
w y siedzący przy burcie, którą łódź dobija,
chwyta besak i trzyma go pionow o oku­

ciem do góry aż do chwili przybijania.
(Jeżeli drzewce ze znakiem jest postawio­
ne, to w pierw w yjm uje je i składa, a potem

dopiero chwyta za bosak). Drugi dziobowy
chwyta przy dobijaniu linę rzuconą z trapu
okrętu.

12a. „B O S A K “ . lOcio wiosłowa.

Dziobowi i wzorowi jednocześnie uno­

szą wiosła do pionu i opierają je o siebie

piórami, następnie składają je na ławkach
między wioślarzami i zamykają lub w y j­

mują dulki. Wiosła dziobowych ułożone są
piórami do rufy łodzi, a wiosła w zorowych
piórami do dziobu. D ziobowy i w zorow y
burty, którą łódź przybija, chwytają bo­

saki i trzymają je pionowo okuciem do góry

aż do chwili przybijania. Jeżeli drzewce ze

znakiem jest postawione, to dziobowy przed

—

11

—

ujęciem bosaka, w yjm uje i składa je. Dru­
gi dziobowy, przy dobijaniu chwyta rzuco­

n ą z trapu linę.

13. „B A S T A “ . 6cio wiosłowa.

Wszyscy wioślarze prócz dziobowych

w ybijają wiosła z dulek przedramieniem

ręki od strony burty, — zarzucają wiosła
piórami do dziobu tuż nad burtą i układają

je na ławkach przy burcie, w kolejności

poczynając od dziobu. Następnie każdy z

wioślarzy zamyka lub w yjm uje swą dujkę

a siedzący po burcie dobijania jeśli trze­
ba,

wyrzucają odbijacze.

Gdy łódź po­

dejdzie do trapu lub molo, — w zorowy
siedzący po tej burcie chwyta ręką za li­

nę trapową lub molo i z pomocą wiośla­
rzy sw ojej burty zatrzymuje łódź tak, by
rufa stanęła na wysokości trapu lub schod­
ków molo. Dziobowy odpycha jednocześnie

dziób tępym końcem bosaka od molo lub

burty okrętu, jeśli zachodzi tego potrzeba.

13a. „B A S T A ". lOcio wiosłowa.

Pozostali wioślarze poza wzorowym i

i dziobowym i w ybijają wiosła z dulek, za­
rzucają je piórami do dziobu i układają na

ławkach przy burcie, poczynając od siedzą­

cych bliżej dziobu. Następnie zamykają lub

w yjm ują dulki i jeśli trzeba wyrzucają od­
bijacze. Gdy łódź podejdzie do trapu lub

—

12

—

schodków m olo, w zorow y przytrzym uje

bosakiem rufę łodzi, tak b y stanęła na w y ­

sokości trapu lub schodków m olo, a dzio­
b o w y odpycha dziób od m olo lub burty

okrętu.

14. „ŁÓ D Ź N A PO STÓ J".

Obsada odprowadza łódź na przeznaczo­

ne m iejsce postoju, po czym porządkuje ją,

układając je j osprzęt na w łaściw ym miejscu.

15. „O B S A D A Z Ł O D ZI“ .

Obsada opuszcza uporządkowaną łódź.
U w a g a : K om endy podawane w cza­

sie wiosłowania w inny być podane tak, by

podanie kom endy zostało zakończone, gdy

wioślarze wykonują tempo 2. i ciągnąc w io­
sła v/ wodzie zbliżają się do położenia trzo­

nu prostopadłego do burty łodzi. Ułatwia
to wioślarzom wykonanie komendy.

KOMENDY NA ŁODZIACH ŻAGLO­

WYCH i ich wykonanie.

1. „D O ŻA G LO W AN IA ".

Obsada przygotow uje maszty i żagle,

zdejm ując z żagli

pokrowce,

odw ijając

olinowanie i układając maszty tak, żeby

je można łatwo ustawić. Sternik wstawia

do pawęża lodzi prowadnicę dla grota-
szkotu i uzbraja ster w żelazną sterowni­

cę. Cafa obsada łc-dzi posuwa się o ławkę
naprzód.

—

13

—

2. „M A S Z T (Y ) S T A W “ .

Obsada stawia m aszt(y):

A. Na łodziach jednom asztow ych obsa­

da tylnych ławek chw yta maszt skiero­

w an y szczytem do ru fy łodzi i podnosi go,
a obsada przedniej ławki (dziobow ej) p o ­
maga przy tym lokując piętę masztu na
m iejscu na dnie łodzi.

B. Na łodziach dwum asztowych obsa­

da praw ej burty stawia głów n y maszt,
a ludzie z lew ej burty, — przedni maszt.

Oba maszty leżą na ławkach w środku mię­
dzy

ludźm i

obsady, — głów n y

maszt

szczytem zw rócony ku dziobowi, przedni

maszt odwrotnie. Maszty podnosi się w ten
sposób, że odnośni ludzie obsady podrzu­
cają szczyty do. góry, następnie podpiera­

ją i unoszą środek masztów podczas gdy

„w zorow i“ wzgl. „dziobowi*1 lokują pięty

masztów na dnie łodzi i przy ławkach.

Po

ustawieniu

masztu(ów),

obsada

przym ocow uje wanty i t. p. i przygotow u­
je żagle do podniesienia, zakładając fały.

halsy i szkoiy.

3. „ŻA G LE PODNIEŚ".

Na łodziach dwumasztowych

odnośni

ludzie obsady podnoszą żagle, obciągając
i obkładając na kołkach fały i halsy.
Również gejtaw y i ważnice muszą być w y­

—

14

—

brane i trzymane w ręku, gotowe do luzo-
wania przy stawianiu żagli. Po wykona­
niu tych czynności łódź ma podniesione,

ale zwinięte żagle przy obu masztach, go­
towe do stawiania.

Na łodziach jednomasztowych komen ­

dy „ŻAG LE PODNIEŚ“ nie używa się.

4. „KLIW ER, GROT F O K "

albo „Ż A ­

GLE STA W ".

Na łodziach jednomasztowych obsada

stawia kliwer, grot lub oba żagle razem,

zależnie od rozkazu, podnosząc je za po­

mocą fałów.

Na łodziach dwumasztowych

obsada

puszcza gejtaw y i ważnice, wybierając
jednocześnie szkoty grotu, foka względnie
obydwu razem.

5. „S Z K O T Y NA LEWO — P R A W O '1,

„P R Z Y W IETRZE", „PÓŁ W IATRU 4',
„PRZED W IATREM ".

Obsada stawia szkoty stosownie do ko­

mendy.

ę.

„D O ZW ROTU PRZEZ W IATR (OD

W IATRU").

Obsada przygotow uje żagle do m a­

newru.

„ZW R O T PRZEZ W IATR (OD W IA­

TRU").

Obsada w ykonuje nakazany manewr.

—

15

—

„S ZK O T Y FOLGUJ (W YBIERAJ").

„ŻAG IE L W PRAW O (W LEWO").

Obsada wykonuje nakazany manewr.

7. „GROT, FOK (ŻAGLE) ZW IŃ ".

Na łodziach dwumasztowych

obsada

zwija odnośny żagiel, względnie żagle,

puszczając szkoty i wybierając gejtawy

i ważnice.

Na łodziach jednomasztowych tej ko­

mendy nie używa się.

8. „KLIW ER, FOK, GROT, wzgl. Ż A ­

GLE PRECZ".

Obsada spuszcza odnośny żagiel (żagle)

przy pom ocy fału.

9. M ASZT(Y) PRECZ".

Obsada odejm uje żagle od masztów,

odwiązuje wanty i t. p. poczem składa

maszt(y).

10. „SPR ZĄ TN IJ".

Obsada układa maszty i żagle w przewi­

dziany sposób, zwija żagle i nakłada p o­

krowce, sprzęta i chowa olinowanie, p o ­
rządkuje wiosła,

poczem wraca na swe

miejsca, które zajmuje przy wiosłowaniu.

Sternik zdejm uje z pawęża łodzi pro­

wadnicę grotaszkota, w yjm uje ze steru że­
lazną sterownicę i zastępują ją drewnianą.

16

KOMENDY NA ŁODZIACH

MOTOROWYCH lub PAROWYCH.

i ich Wykonanie.

1. „P R ZY B IJ".

„D ziobow y“ i „ru fow y "

udają

się

biegiem na dziób wzgl. rufę lodzi. (Przed

tym ew. wyrzucają odbijacze). Chwytają
za bosaki, podnoszą je okuciem do góry,

i aż do chwili przybijania, trzyma ją je pio­
nowo, oparte o pokład. Frontem są zwró­

ceni ku przodowi łodzi, jedną ręką trzy­

mają bosak, a drugą trzymają się poręczy

lub innego punktu oparcia, nogi mają roz­

stawione. O ile na dziobie łodzi byf po­

stawiony znak na drzewcu, dziobowy
przed podniesieniem bosaka sprząta drzew­

ce ze znakiem, składając je na przodzie

łodzi.

2. „0DBIJ“ .

Obsada postępuje jak w yżej, stosownie

do potrzeb manewru.

3. „PU&C (GAŚ) MOTOR“ ,

„WOLNO,

PÓŁ, CAŁĄ NAPRZÓD („W STECZ"),

„STO P".

Kom endy dla motoru względnie- ma­

szyny.

nr inw.: B16 - 303507

CBW Warszawa

MG Arch. 303507

Odbito w drukarni Wyd. Zarz. Pol. Wych. Mar. Woj.