WYKŁAD 12

Style przywiązania dorosłych:

•

Dorosła wersja stylów przywiązania jest nieco inna od ich wersji dziecięcej

•

Stają się one bardziej nastawione na wzajemność: dorośli chcą być nie tylko biorcami

wsparcia, troski czy miłości ale i ich dawcami

•

Relacja przywiązania stopniowo „uwalnia się” od zewnętrznych przejawów bliskości a

bardziej opiera się na utrwalonej wewnętrznej reprezentacji bliskości; tym samym dorośli

mają więcej niż dzieci sposobów osiągania poczucia bezpieczeństwa

•

Diagnozy stylu dokonuje się w oparciu o samoopisy (bardziej lub mniej ustrukturalizowane)

albo na podstawie opisów czynionych przez znajomych (Hazan, Shaver, 1987r.; Feeney,

Nolley, 1991r.)

•

Różnice między osobami charakteryzującymi się różnymi stylami przywiązania dotyczą nie

tylko sposobu funkcjonowania w bliskich związkach, są zainteresowane innymi ludźmi, więcej

o nich wiedzą, mają więcej zaufania, mniej są zazdrosne, bardziej stabilne emocjonalnie,

mają wyższe aspiracje zawodowe (Hazan, Shaver, 1987r., 1990r.; Mikulincer, 1991r.), lepiej

przystosowują się do nowych sytuacji, są nastawione bardziej na realizację celów

wewnętrznych (Chojnacka, 2006r.)

•

Osoby o absorbującym stylu – są zależne od aprobaty innych, mają mało wiedzy o ludziach i

małe potrzeby poznawcze; koncentrują się na emocjach i ich wyrażaniu, nastawione są na

nawiązywanie i podtrzymywanie bliskich związków, często się zakochują, są bardzo

zazdrosne, w pracy nie są dobrze zorganizowani, odkładają na później realizację ważnych

zadań, nie pracują intensywnie ani też nie mają wysokich osiągnięć; gorzej niż bezpiecznie

przywiązani radzą sobie w nowych sytuacjach życiowych

•

Lękowy styl przywiązania łączy się z negatywną oceną innych jako nierzetelnych,

egoistycznych, niezainteresowanych bliskością, z unikaniem wchodzenia w bliskie relacje z

obawy przed brakiem akceptacji, krzywdą, odrzuceniem (Bartholomew, Horowitz, 1991r.)

•

Odrzucający styl przywiązania również wiąże się z unikaniem bliskich związków, ale

towarzyszy mu poczucie niezależności od innych i koncentracja na aktywnościach

niewymagających bliskich relacji (na pracy zawodowej i osiągnięciach); wiąże się z

nawiązaniem przelotnych znajomości, przejawianiem dystansu i wrogości, nadużywaniem

alkoholu i narkotyków jako sposobu radzenia sobie z napięciem i stresem oraz słabym

radzeniem sobie z nowymi sytuacjami życiowymi (Brennan, Shaker, Tobey, 1991r.; Kobak,

Sceery, 1988r.; Hazan, Shaver, 1990r.; Chojnacka, 2006r.)

•

W znanych nam badaniach nie ma jednak jednoznacznych dowodów, iż style przywiązania

osób dorosłych rzeczywiście bazują na postulowanych przez Bowlby’ego różnicach w

spostrzeganiu siebie (samoocena) i ludzi (zaufaniu do ludzi) a także wiążą się ze

zróżnicowaniem preferowanych wartości i obrazem świata

Problem i cele badania:

•

Style przywiązania a samoocena i zaufanie do ludzi

•

Style przywiązania a wartości osobiste

•

Style przywiązania a przekonania o świecie społecznym (autorytarna wizja świata, skłonność

do ksenofobii i uprzedzeń, społeczny darwinizm)

Metoda:

•

Dane pochodzą z badania sondażowego przeprowadzonego metodą bezpośredniego

wywiadu ankieterskiego z użyciem kwestionariusza, na próbie 300 osób ze wszystkich

regionów kraju, w sierpniu 2007r.

Pomiar stylów przywiązania:

•

Zastosowano zestaw 4 opisów odczuć i zachowań charakteryzujących poszczególne style,

opracowany przez Bartholomew i Horowitz (1991r.). Badani proszeni byli o zaznaczenie na

skalach od 1 (całkowicie nie zgadzam się) do 9 (całkowicie zgadzam się) stopnia, w jakim

każdy z opisów charakteryzuje ich własne zachowania i uczucia:

Styl bezpieczny (BSP): stosunkowo łatwo nawiązuję bliskie, emocjonalne relacje z

innymi. Czuję się dobrze wiedząc, że jestem od nich zależny i że oni są zależni ode

mnie. Nie martwię się tym, że mogę być samotny/a ani tym, że inni mogą mnie nie

akceptować

Styl odrzucający (OSP): czuję się dobrze nie mając bliskich, emocjonalnych relacji z

innymi. Jest dla mnie bardzo ważne aby czuć się osobą niezależną i

samowystarczalną. Wolę nie zależeć od innych i aby inni nie zależeli ode mnie

Styl absorbujący (ASP): chcę być bardzo bisko emocjonalnie z innymi ale często

zauważam, że oni niechętnie wchodzą ze mną w tak bliskie relacje jak bym chciał/a.

Czuję się nienajlepiej bez bliskich relacji z innymi, ale czasem obawiam się, że oni nie

cenią mnie tak, jak ja ich

Styl lękowy (LSP): czuję się trochę nieswojo wchodząc w bliskie relacje z innymi.

Trudno mi całkowicie im zaufać lub być od nich zależnym/ą. Czasami obawiam się, że

zostanę skrzywdzony/a jeśli pozwolę sobie zbyt się zbliżyć do innych

Pomiary:

•

Samoocena: użyto skróconej wersji narzędzia Rosenberga (1989r.). Skala składa się z 13

itemów (α Cronbacha = 0,75). Przykładowe pozycje:

„Sądzę, że jestem tyle samo wart/a co inni”

„Sądzę, że posiadam wiele cennych zalet”

„Ogólnie rzecz biorąc, mam uczucie, że należę do tych, którym nic się nie udaje”

Respondenci odpowiadali na skali od 1 (zdecydowanie się zgadzam) do 4 (zdecydowanie się

nie zgadzam)

•

Zaufanie:

Zaufanie do bliskich: skala zaufania do bliskich składała się z 4 pozycji (α Cronbacha =

0,61). Respondentom zadawano pytanie: „Czy ogólnie rzecz biorąc ma Pan/i czy też

nie ma Pan/i zaufania do…”:

Najbliższej rodziny (rodziców, dzieci, małżonka)
Dalszej rodziny
Sąsiadów
Osób, z którymi na co dzień pracuję

Respondenci odpowiadali na skali od 1 (zdecydowanie mam zaufanie) do 4

(zdecydowanie nie mam zaufania)

Zaufanie do ludzi: skala zgeneralizowanego zaufania do ludzi oparta na narzędziu

autorstwa Yamagishi i Yamagishi (1994r.), składała się z 7 pozycji (α Cronbacha =

0,85). Przykładowe pozycje:

„W kontaktach z nieznajomymi lepiej być ostrożnym”
„Nie powinno się ufać innym ludziom dopóki się ich nie pozna”
„Większość ludzi skłamie jeżeli będzie mogła dzięki temu coś zyskać”

Respondenci odpowiadali na skali od 1 („zupełnie się nie zgadzam”) do 6 („zgadzam

się w zupełności”) na ile zgadzają się bądź nie z przedstawionymi stwierdzeniami

•

Wartości osobiste: w badaniu użyto kwestionariusza Portrait Values Questionnaire

autorstwa Schwartza (2001r.) składającego się z 40 itemów. Metoda „portretowa” polega na

tym, że wartości wyrażone są w poglądach i zachowaniach innego człowieka, względem

którego badany ma określić stopień własnego podobieństwa. W zastosowanym

kwestionariuszu poszczególne typy wartości reprezentowane są przez kilka opisów (od 2 do

5). Pełna lista 10 typów wartości obejmuje: uniwersalizm, dobroć, podmiotowość,

osiągnięcia, władzę, bezpieczeństwo, stymulację, konformizm, hedonizm i tradycję.

Przykładowe pozycje dla wszystkich 10 typów wartości:

„Stara się robić to, czego oczekują od niego inni. Ważne jest dla niego bycie

posłusznym i zdyscyplinowanym.” – konformizm

„Poszukuje przygód i lubi ryzykować. Chce mieć życie pełne wrażeń.” – stymulacja

„Uważa za ważne żeby wszyscy ludzie na świecie byli traktowani równo. Jest

przekonany, że każdy powinien mieć w życiu równe szanse.” – uniwersalizm

„Ważne jest dla niego aby pomagać otaczającym go ludziom. Pragnie dbać o ich

dobro.” – dobroć

„Ważne jest dla niego aby sam podejmował decyzje w swoich sprawach. Lubi

wolność i niezależność od innych.” – samosterowność

„Ważne jest dla niego to czego nauczyła go rodzina. Chce postępować zgodnie z

rodzinnymi obyczajami i tradycjami.” – tradycja

„Ważne jest dla niego aby kierować innymi. Chce aby ludzie robili to co im każe.” –

władza

„Ważna jest dla niego dobra zabawa. Nie lubi sobie niczego odmawiać.” – hedonizm

„Ważna jest dla niego czystość i porządek. Nie chce aby otaczał go bałagan i nieład.”

– bezpieczeństwo

„Ważne jest dla niego odnoszenie dużych sukcesów. Lubi robić wrażenie na

ludziach.” – osiągnięcia

•

Zgodnie z metodologią stosowaną przez Schwartza wskaźniki poszczególnych typów wartości

zostały poddane ipsatyzacji (centrowaniu). Zabieg ten polega na odjęciu od każdego z 10

uśrednionych wskaźników (dla poszczególnych typów wartości) uzyskanych przez daną osobę

ich indywidualnej od niej ogólnej z wszystkich 40 pozycji kwestionariusza

Przekonania:

•

Autorytaryzm: zastosowano powszechnie znaną, skróconą (18 pozycji) skalę autorytaryzmu

autorstwa Altmeyera (1988r.). Przykładowe pozycje:

„Posłuszeństwo i szacunek dla autorytetów to najważniejsze wartości jakich powinny

nauczyć się dzieci”

„Właściwym kluczem do dobrego życia są dyscyplina i posłuszeństwo”

„Odwracanie się od tradycji pewnego dnia okaże się fatalne w skutkach”

„W życiu o wiele ważniejsze jest uczciwe postępowanie z ludźmi niż zdobywanie

pieniędzy i władzy”

Skala od 1 (zdecydowanie się nie zgadzam) do 6 (zdecydowanie się zgadzam). Współczynnik α

osiągnął wartość 0,77

•

Darwinizm społeczny: skala ta (15 pozycji) została bezpośrednio zaczerpnięta z badań

Duckitta i Fishera (2003r.). Przykładowe pozycje:

„Jeśli ktoś w danej sytuacji posiada władzę, to powinien ją wykorzystać w taki

sposób, aby osiągnąć swoje cele”

„Jeśli trzeba być mściwym i bezlitosnym aby osiągnąć swoje cele, to powinno się tak

postępować”

„W życiu o wiele ważniejsze jest uczciwe postępowanie z ludźmi niż zdobywanie

pieniędzy i władzy” (pozycja odwrócona)

„Pieniądze, bogactwo i luksus to jest to co się naprawdę liczy w życiu”

Skala od 1 (zdecydowanie się nie zgadzam) do 6 (zdecydowanie się zgadzam). Współczynnik α

osiągnął wartość 0,76

•

Świat społeczny jako zagrożenie: również i ta, składająca się z 10 pozycji skala, w oryginale

pochodzi z badań Duckitta i Fishera (2003r.). Przykładowe pozycje:

„Chociaż może się wydawać, że świat wokół nas staje się coraz bardziej

niebezpieczny i chaotyczny w rzeczywistości wcale tak nie jest”

„W każdej chwili może wokół nas powstać chaos i anarchia – wszystko na to

wskazuje”

Skala od 1 (zdecydowanie się nie zgadzam) do 6 (zdecydowanie się zgadzam). Współczynnik α

osiągnął wartość 0,77

Stosunek do obcych:

•

Ksenofobia: wskaźnik ksenofobii stosowany w badaniach International Social Survey

Programme (Cichomski i inni, 2002r.) składał się z 10 pozycji. Przykładowe pozycje:

„Przybysze z innych krajów przyczyniają się do zwiększenia przestępczości”

„Przybysze z innych krajów przyczyniają się do rozwoju polskiej gospodarki”

„Przybysze z innych krajów odbierają pracę osobom urodzonym w Polsce”

Współczynnik α dla całej skali wyniósł 0,83

•

Uprzedzenia: do pomiaru uprzedzeń użyto powszechnie stosowanej skali Bogardusa (1933r.).

Respondentom zadawano 4 pytania dotyczące kolejno osób pochodzenia: niemieckiego,

rosyjskiego, wietnamskiego i żydowskiego. Pytano respondentów czy osoby tego

pochodzenia „cieszą się ich sympatią” czy „nie miałyby nic przeciwko temu by ktoś z ich

rodziny zawarł małżeństwo z taką osobą” czy „mają pełne zaufanie do tych osób” oraz czy

„nie miałyby nic przeciwko temu żeby taka osoba była ich sąsiadem”. Drugim elementem

pomiaru uprzedzeń był tzw. Termometr uczuć – respondenci mieli za zadanie opisać swoje

ustosunkowanie do ww. czterech narodowości na skali od -50 (skrajnie negatywne) do +50

(skrajnie pozytywne). Po uśrednieniu odpowiedzi dla wszystkich czterech nacji ogólna miara

dystansu społecznego i ogólna ocena na termometrze uczuć (po uprzednim odwróceniu skal)

korelowały na poziomie r=0,60 co było podstawą do utworzenia z nich jednego, globalnego

wskaźnika uprzedzeń

Dyskusja:

•

Style przywiązania a samoocena i zaufanie do ludzi

•

Analizy pokazały zgodną z założeniami teoretycznymi przeciwstawność bezpiecznego i

lękowego stylu przywiązania a także nieco słabszą opozycję stylu absorbującego i

odrzucającego (podobne rezultaty uzyskali Bartholomew, Horowitz, 1991r.)

Style przywiązania a zaufanie do ludzi w ogóle:

•

Bezpieczny styl przywiązania w Polsce koreluje pozytywnie z zaufaniem do bliskich;

negatywnie z zaufaniem do ludzi w ogóle

•

Dlaczego?

•

Styl bezpieczny – ekspansja Ja; potrzeba władzy i stymulacji; styl lękowy – autorytaryzm,

świat jako zagrożenie, uprzedzenia

Style przywiązania a radzenie sobie w nowej sytuacji (Chojnacka, 2006r.):

•

Jak radzą sobie ludzie na I roku studiów, zależnie od stylu przywiązania?

•

Wskaźnik depresji w nowej sytuacji i pół roku później:

Bezpieczny: 7,22 vs 2,7

Lękowy: 15,1 vs 13,0

Unikający: 12,2 vs 12,5

Emocje pozytywne a styl przywiązania:

•

Bezpieczny: 5,05 vs 5,95

•

Lękowy: 4,42 vs 4,03

•

Unikający: 4,34 vs 3,96

„Nie zależy mi na bliskich związkach” – skąd styl unikający?

•

Skoro motywacja podtrzymywania więzi jest uniwersalna (Baumeister, Leary, 1995r.) –

cechuje wszystkie normal human beings, nie jest ograniczona do pewnych grup czy jednostek

– to dlaczego są osoby reprezentujące styl „dismissing avoidant”?

•

Osoby takie mają negatywne schematy innych ludzi, deklarują brak zainteresowania bliskimi

więziami, brak emocjonalnej bliskości, brak zaufania – jednocześnie mają wysoką samoocenę

•

Ich wysoka samoocena oparta jest na poczuciu własnych osiągnięć i kompetencji – raczej niż

na akceptacji ze strony innych

Co wyjaśnia deklaratywny brak potrzeby bliskości?

•

Brak przekonania o dostępności innych ludzi dla podtrzymywania wysokiej samooceny –

muszą więc nieproporcjonalnie dużo inwestować we własne zdolności i osiągnięcia

•

Podkreślają własną niezależność, nawet w sytuacjach utraty bliskich czy rozstania

•

Nie ufają pozytywnym słowom innych

Unikanie bliskości – efekt silnej potrzeby bliskości, ale hamowanej:

•

Hamowanie potrzeby bliskości w obawie przed potencjalnym odrzuceniem; wzór zachowania

zapoczątkowany reakcją na wyobrażalną lub realną sytuację odrzucenia – reakcja obronna

przed negatywnym afektem (Fraley, 1998r.)

•

Jeśli osoby unikające bliskości rzeczywiście mają silną potrzebę bliskości i przynależności – to

doświadczenie odrzucenia powinno prowadzić do negatywnego nastroju i obniżenia

samooceny; a w sytuacji społecznego sukcesu – powinny doświadczać pozytywnego silnego

afektu (Carvallo, Gabriel, 2006r.)

Badanie Carvallo i Gabriel, 2006r.:

•

Przekonywano osoby badane „unikające bliskości” o tym że:

Inni studenci wysoko oceniają ich osobiste walory i chcą wchodzić z nimi w interakcję

Niezależnie od tego co było w przeszłości będą odnosić sukcesy w stosunkach z

ludźmi

•

Wyniki badania:

Pozytywny nastrój po informacji zwrotnej był tym silniejszy, im wyższy poziom

przywiązania „unikaniowego” (deklaracji o braku potrzeby bliskości); -2,53 – nastrój

osób o wysokiej deklarowanej potrzebie bliskości i +7,28 – nastrój osób o najniższej

deklarowanej potrzebie bliskości. W grupie kontrolnej (bez informacji zwrotnej)

poziom nastroju nie zależał od stylu przywiązania

Poziom samooceny: +5,96 wśród osób o wysokiej deklaracji potrzeby bliskości do

+8,30 wśród osób deklarujących brak tej potrzeby; w grupie kontrolnej samoocena

osób spada (ale niezbyt drastycznie), im silniejsza deklaracja braku potrzeby bliskości

•

Wniosek: tak naprawdę każdy potrzebuje bliskości ale niektórzy hamują ją ze względu na lęk

przed odrzuceniem

Potrzeby i motywy społeczne – zależne od społecznego uczenia:

•

Społeczna geneza i realizacja w kontaktach z ludźmi

•

Rodzaje: potrzeba bliskości, kontaktu (afiliacji), porównań społecznych, władzy, wpływu,

kontroli, osiągnięć

•

Potrzeba afiliacji: przyjemność płynąca z obecności innych (Schachter):

Zwiększa się w sytuacji zagrożenia

Większa u jedynaków i pierworodnych

Potrzeba afiliacji a lęk:

•

Wśród czekających na przykry zabieg 31% badanych wybierało czekanie z innymi gdy strach

był słaby, a 66% gdy strach był silny (Schachter)

•

Lęk przed śmiercią wzbudza motyw do bycia z innymi ale podobnymi do nas (np. pod

względem światopoglądu), a zwiększa niechęć i uprzedzenia wobec innych, obcych

(Greenberg, Pyszczynski, Solomon, 1997r.)

Kiedy pragniemy towarzystwa:

•

Badanie studentów w USA, 1973r.

Sytuacja:

Z innymi

Sami

Obojętne

Szczęście

88%

2%

10%

Robienie czegoś nowego

77%

13%

10%

Zmartwienie

52%

44%

4%

Poczucie winy

45%

43%

12%

Płacz

8%

88%

4%

Zmęczenie fizyczne

6%

85%

9%

Kontakty społeczne jako klucz do poznania siebie:

•

„Ja-odzwierciedlone” – Cooley i Mead: stopień w jakim zdefiniowanie naszego Ja zależy od

informacji zwrotnej i opinii uzyskiwanych od innych ludzi

•

Przejmujemy opinię innych o nas samych pod warunkiem zrozumienia, że inni mogą

spostrzegać rzeczywistość (i nas) inaczej, niż my sami

Skutki samotności:

•

Dla zdrowia: badania prospektywne (dłuższe obserwacje populacji pod kątem życia

towarzyskiego i zdrowia) w Kalifornii, lata 70-te: izolacja społeczna częściej jest przyczyną niż

następstwem chorób; zwiększa ryzyko śmierci przy zachorowaniu

•

Badanie w Szwecji (17433 osoby): umieralność wśród osób nawiązujących i utrzymujących

najmniej kontaktów społecznych jest o 50% wyższa niż wśród osób najbardziej towarzyskich

•

Sprzyja zachorowaniu na raka, choroby wieńcowe, opryszczkę, zawał serca

•

Utrudnia i wydłuża rekonwalescencję

•

Separacja i rozwód bardziej szkodzą zdrowiu niż śmierć partnera

•

Mężczyźni w okresie rozwodu lub separacji częściej padają ofiarą napadów rabunkowych

•

Osoby utrzymujące bliskie kontakty ze współmałżonkami łatwiej znoszą śmierć dziecka i nie

umierają w młodszym wieku od ludzi, którzy nie przeszli podobnej tragedii

•

Mężczyźni porzuceni przez partnerki mają więcej problemów immunologicznych niż ci, którzy

sami doprowadzili do zerwania relacji

Mechanizmy:

•

Rola wsparcia społecznego, które redukuje działanie stresora: eksperyment z „napaścią

słowną” – obecność osoby bliskiej redukuje reakcje naczyniowe

•

Rola własnych zachowań uruchomionych przez innych: zauważenie negatywnych objawów,

pójście do lekarza, kontynuowanie terapii

•

Rola układu immunologicznego: badanie Kiecold-Glaser; samotność zaburza system

odpornościowy. Mała liczba kontaktów społecznych u studentów idzie w parze z niską liczbą

naturalnych niszczycieli we krwi, z obniżoną reaktywnością limfocytów T, upośledzeniem

kontroli nad uśpionymi wirusami opryszczki, wysokim poziomem kortyzolu

Potrzeba aprobaty społecznej:

•

Wiele czynności podejmuje się nie ze względu na nie same, ale ponieważ są one środkiem

sprawiającym, że inni będą nas zauważać, cenić, lubić, kochać, pomagać

•

Konsekwencje aprobaty społecznej:

Oznaka uznania tożsamości, dostrzeżenia naszej osoby

Poczucie bezpieczeństwa

Wytworzenie więzi, sympatii, wzajemności

Podniesienie statusu

Kryterium sprawowania kontroli nad środowiskiem

Potrzeba swobody działania:

•

Gdy jest zagrożona – pojawia się nieprzyjemne poczucie ograniczenia wolności, swobody i

pojawia się motyw reaktancji – oporu, sprzeciwu (Brehm, 1966r.)

•

Przedmiot/działanie odebrane, zabronione lub zagrożone odebraniem zyskuje na wartości

Reaktancja:

•

Ograniczenie dostępności produktu zwiększa jego wartość (chęć posiadania): dwie czekoladki

ze słoja, gdzie są tylko dwie… zjawisko „ostatniej okazji” (Worchel, 1975r.; Cialdini, 2001r.)

•

Wzrost atrakcyjności towarów reglamentowanych czy zakazanych

•

Naciski i zakazy, silne poczucie konieczności zrobienia czegoś, odwzajemnienia – budzą opór

Potrzeba porównań społecznych – Festinger, Latane, Codol:

•

Potrzeba walidacji poznawczej – jest podstawą porównań z innymi, które są potrzebne dla

uzyskania trafnego obrazu siebie (Festinger)

•

W proces dokonywania porównań angażujemy się gdy:

Nie ma obiektywnych standardów

Nie mamy pewności

•

Kogo wybieramy do porównań: porównania w górę i w dół:

W górę: z osobami, które lokują się wyżej niż my w jakimś zakresie – gdy chcemy

określić standard doskonałości i zobaczyć jak daleko od niego jesteśmy

W dół: gdy chcemy chronić lub podbudować własną samoocenę – raczej niż budować

trafny obraz siebie

•

Szukanie podobieństwa i odrębności: Primus Inter Pares (zjawisko PIP); Codol: przy

porównaniach znaczenie mają 2 przeciwstawne ww. tendencje; kompromis między

poczuciem wspólnoty i indywidualizmem: Ja – lepszy od normy

Wyniki porównań a samoocena (Tesser):

•

Spadek samooceny w wyniku porównań jest tym większy, im większy sukces innej osoby i im

jest ona nam bliższa

•

Model MUS (utrzymywania samooceny przy negatywnym wyniku porównań):

Dziedzina, w której wypadamy gorzej: jeżeli jest istotna – bardzo obniża samoocenę i

nie jest możliwe „pławienie się w cudzej chwale”

Różnica między wynikami cudzymi a naszymi: im większa tym cudzy sukces w ważnej

dla nas dziedzinie bardziej boli; radzimy sobie z tym

•

Nasilamy lub osłabiamy bliskość w stosunku do danej osoby: zanik bliskości gdy ktoś bliski

osiąga sukces w ważnej dla nas sferze; zmieniamy spostrzeganie sfery (na mniej istotną dla

naszego Ja)

•

Gdy bliska osoba uzyskuje lepsze od nas wyniki – sfera, w której tak się dzieje staje się mniej

istotna; gdy nasze wyniki są lepsze – podwyższamy wagę tej dziedziny

Zachowanie pomocne: ukierunkowane na korzyści innego:

•

Jest rodzajem szerszej kategorii zachowań prospołecznych, które są ukierunkowane na

korzyści pozaosobiste: dobro innych ludzi, społeczności, środowiska naturalnego

•

Może, ale nie musi być altruistyczne – kiedy nie przynosi żadnych korzyści albo naraża na

straty osobę pomagającą

Modele pomagania:

•

Decyzyjny model interwencji kryzysowej (Darley, Latane, 1970r.)

•

Teorie pobudzenia – bilansu (Piliavin, 1981r.)

•

Teorie norm powinnościowych (Cialdini, 1991r.)

•

Teorie ewolucjonistyczne (Hamilton, 1964r.)

Decyzyjny model interwencji kryzysowej – warunki udzielenia pomocy:

•

Dostrzeżenie zdarzenia (gdy się spieszysz nie widzisz potrzebującego pomocy – nawet jak

biegniesz na wykład dotyczący altruizmu i jesteś klerykiem); Darley, Batson, 1973r.

•

Zinterpretowanie sytuacji jako kryzysowej – czyli takiej, w której komuś pilnie potrzebna jest

pomoc (chory czy pijany?)

•

Przyjęcie osobistej odpowiedzialności za pomoc

•

Rozstrzygnięcie czy ma się kompetencje

•

Decyzja by pomóc

W każdym z tych warunków tkwią blokady dla pomagania

Teorie pobudzenia:

•

Do udzielenia pomocy motywuje nas spostrzeganie jakiegoś naszego działania jako

skutecznego sposobu usunięcia nieprzyjemnych emocji wywołanych cudzym nieszczęściem.

Pomagamy gdy:

Spostrzeżenie cudzych kłopotów wywołuje u obserwatora pobudzenie emocjonalne

Owo pobudzenie jest nieprzyjemne i staramy się je zredukować

Obserwator wybiera taki sposób redukcji tego pobudzenia, który najszybciej i

najlepiej je zredukuje, przy najmniejszych kosztach

Teorie norm:

•

Pomaganie to efekt ulegania normom społecznym, uwewnętrznionym nakazom i zakazom

dotyczącym pożądanego i niepożądanego zachowania w sytuacjach społecznych

•

Dwa rodzaje norm: opisowe i powinnościowe (Cialdini, Kallgren, Reno, 1991r.); opisowe

dotyczą tego jak większość ludzi postępuje w danej sytuacji; powinnościowe – mówią co

człowiek powinien zrobić, wpływają one na zachowanie poprzez sankcje społeczne

(dezaprobata i aprobata) za złamanie i przestrzeganie normy

•

Norma odpowiedzialności społecznej – oczekiwanie i nakaz pomagania tym, których losy

zależą od naszych działań (Berkowitz, 1972r.)

•

Norma wzajemności: oczekiwanie i nakaz pomagania osobom, które pomogły nam w

przeszłości (Gouldner, 1960r.), ale jeżeli przysługa jest nieproszona i interpretowana przez

odbiorcę jako zamach na jego swobodę wyboru – wzbudza reaktancję i niechęć (Behm,

1976r.)

Aktywizowanie normy – warunek pomagania (Cialdini i inni, 1991r.):

•

Głównym czynnikiem decydującym o wpływie normy jest to czy zostanie ona zaktywizowana

w danej sytuacji; jeżeli w jakiejś sytuacji różne normy dyktują odmienne sposoby zachowania

– wybieramy to, które jest kontrolowane przez normę ostatnio zaktywizowaną (np.

zaśmiecone miejsce – norma opisowa i napis „wrzucaj śmieci do kosza” – norma

powinnościowa). Akcje nawołujące do dbania o środowisko przy obrazku zaśmieconego pola

są mało skuteczne