1

Wstęp do kognitywistyki

Wstęp do kognitywistyki

Wstęp do kognitywistyki

Wstęp do kognitywistyki

Wykład trzeci

Wykład trzeci

Wykład trzeci

Wykład trzeci

W poszukiwaniu metody badania umysłu.
Pierwsza rewolucja w wiedzy o poznaniu
i powstanie psychologii empirycznej

Andrzej Klawiter

htpp://www.amu.edu.pl/~klawiter

[e-mail]

DOŚ

DOŚ

DOŚ

DOŚWIADCZENIE ŚWIATA A

WIADCZENIE ŚWIATA A

WIADCZENIE ŚWIATA A

WIADCZENIE ŚWIATA A JEGO

JEGO

JEGO

JEGO

NAUKOWY OPIS

NAUKOWY OPIS

NAUKOWY OPIS

NAUKOWY OPIS

• Przyrodę (świat fizyczny) badamy doświadczalnie
i opisujemy w języku zmatematyzowanych nauk
przyrodniczych

„Księga przyrody napisana jest w języku
matematyki” Galileusz

• Stwierdzenie Galileusza znaczyło, że zjawiska,
których doświadczamy mogą stać się przedmiotem
opisu naukowego dopiero po takim ich
przetworzeniu (wyidealizowaniu), że dadzą się
wyrazić w języku matematyki

FILOZOFICZNE PRÓBY N

FILOZOFICZNE PRÓBY N

FILOZOFICZNE PRÓBY N

FILOZOFICZNE PRÓBY NAUKOWYCH

AUKOWYCH

AUKOWYCH

AUKOWYCH

TEORII UMYSŁU

TEORII UMYSŁU

TEORII UMYSŁU

TEORII UMYSŁU

• Thomas Hobbes - umysł jako kalkulator
(organ do przeprowadzania obliczeń
arytmetycznych)
• David Hume - próba stworzenia mechaniki
(na wzór Newtonowskiej mechaniki
klasycznej) umysłu

HOBBES O ROZUMIE

HOBBES O ROZUMIE

HOBBES O ROZUMIE

HOBBES O ROZUMIE

"w jakiejkolwiek dziedzinie jest miejsce na dodawanie i

2

odejmowanie, tam również jest miejsce na rozumowanie;
gdzie zaś nie ma miejsca na te działania, tam i rozum nie ma
nic do czynienia ...
Rozum bowiem w tym znaczeniu nie jest niczym innym, niż
tylko

liczeniem

(to znaczy: dodawaniem i odejmowaniem)

ciągów nazw ogólnych, które zostały uznane w tym celu, by
zarejestrować i oznaczyć nasze myśli. Mówię

zarejestrować

,

gdy operujemy nimi dla samych siebie; mówię zaś:

oznaczyć

,

gdy czegoś dowodzimy lub wyrażamy uznanie naszych
rachunków pojęciowych wobec innych ludzi."

Lewiatan

(1651/1954 s.35)

HUME O BADANIU UMYSŁU

HUME O BADANIU UMYSŁU

HUME O BADANIU UMYSŁU

HUME O BADANIU UMYSŁU

„Jest rzeczą godną uwagi, że czynności umysłu, jakkolwiek są nam najbliższe,
zdają się, gdy je badamy, zapadać w ciemność; wzrok nasz niełatwo umie
znaleźć linie i granice, które je wyróżniają i dzielą. Są to zbyt ulotne obiekty, by
mogły przez dłuższy czas przedstawiać się jednakowo; trzeba je ująć w jednej
chwili, przy pomocy szczególnej przenikliwości, będącej darem natury,
udoskonalonym przez przyzwyczajenie i refleksję. Jest to przeto wcale
niepoślednia część nauki, poznać po prostu różne czynności umysłu, oddzielić
jedne od drugich, ułożyć je według właściwych kategorii i uporządkować cały
ten pozorny chaos, w który są uwikłane, gdy stają się przedmiotem refleksji i
badania. Jeśli praca odróżniania i porządkowania dotyczy ciał zewnętrznych,
przedmiotów naszych zmysłów, nie jest ważna; gdy jednak odnosi się do
czynności umysłu, wartość jej wzrasta stosownie do stopnia trudności i wysiłku,
z jakim jest połączona. A jeżeli nie potrafimy wyjść poza tę duchową geografię,
poza ten opis poszczególnych zdolności i władz umysłu, doznamy przynajmniej
tej satysfakcji, że posunęliśmy się aż tak daleko. Im bardziej zaś oczywistą
okaże się ta nauka (a oczywista bynajmniej nie jest), tym surowiej potępić
będzie trzeba jej nieznajomość u tych, wszystkich, którzy roszczą sobie prawo
do miana ludzi uczonych i filozofów.

HUME O BADANIU UMYSŁ

HUME O BADANIU UMYSŁ

HUME O BADANIU UMYSŁ

HUME O BADANIU UMYSŁU CD.

U CD.

U CD.

U CD.

Jest rzeczą niewątpliwą, że umysł obdarzony jest szeregiem władz i
zdolności, że władze te różnią się od siebie, że to, co jest rzeczywiście
różne w bezpośredniej percepcji, daje się odróżnić także za pomocą

3

refleksji i że wobec tego wszystkie twierdzenia w tej kwestii zawierają
prawdę albo fałsz, i to taką prawdę i taki fałsz, które nie leżą poza
zasięgiem rozumu ludzkiego.Jakże możemy twierdzić, że warto trudzić
się, by prawdziwie przedstawić system planetarny i określić położenie
i porządek owych odległych ciał, skoro okazujemy lekceważenie dla
uczonych, opisujących z tak dobrym skutkiem poszczególne strony tak
blisko nas obchodzącego umysłu? Przez długi czas zadowalali się
astronomowie tym, że na podstawie zjawisk określali rzeczywiste
ruchy, układ i wielkość ciał niebieskich; aż pojawił się wreszcie filozof,
który za pomocą bardzo udatnego rozumowania określił także prawa i
siły rządzące i kierujące ruchami planet. Podobnych rzeczy dokonano i
dla innych dziedzin przyrody. Nie ma więc powodu tracić nadziei na
analogiczne sukcesy i w naszych badaniach dotyczących władz umysłu
i jego organizacji, jeżeli tylko przeprowadzone zostaną z takim samym
talentem i ostrożnością.

Badania dotyczące rozumu ludzkiego

,

1748/1905

PRAWA „MECHANIKI UMY

PRAWA „MECHANIKI UMY

PRAWA „MECHANIKI UMY

PRAWA „MECHANIKI UMYSŁU”

SŁU”

SŁU”

SŁU”

WEDŁUG HUME’A

WEDŁUG HUME’A

WEDŁUG HUME’A

WEDŁUG HUME’A

Prawa umysłu to zasady określające zasady
powiązania między pojęciami (ideami)
• podobieństwo
• styczność
• przyczyna i skutek

PIERWSZA REWOLUCJA W

PIERWSZA REWOLUCJA W

PIERWSZA REWOLUCJA W

PIERWSZA REWOLUCJA W WIEDZY O

WIEDZY O

WIEDZY O

WIEDZY O

POZNANIU I POWSTANIE

POZNANIU I POWSTANIE

POZNANIU I POWSTANIE

POZNANIU I POWSTANIE PSYCHOLOGII

PSYCHOLOGII

PSYCHOLOGII

PSYCHOLOGII

EKSPERYMENTALNEJ

EKSPERYMENTALNEJ

EKSPERYMENTALNEJ

EKSPERYMENTALNEJ

W jakim języku jest napisana
księga umysłu?
• Helmholtz, Wundt, Weber, Fechner i
powstanie psychofizyki
• Helmholtz - umysł to system, którego
działanie można opisać jako nieświadome
przetwarzanie informacji
• Fechner - umysł to urządzenie pomiarowe,

4

którego działanie można opisać stosując
zarówno metody eksperymentalne jak i
matematykę

WUNDT O FECHNERZE

WUNDT O FECHNERZE

WUNDT O FECHNERZE

WUNDT O FECHNERZE

Nigdy nie zapomnimy, że to Fechner pierwszy
wprowadził ścisłe metody, ścisłe zasady pomiaru i
doświadczalnej obserwacji do badania zjawisk
psychicznych, otwierając tym samym możliwość
stworzenia nauki psychologicznej w ścisłym tego
słowa znaczeniu. Największa zaleta metody Fechnera
polega na tym, że jest ona całkowicie wolna od
niestałości systemów filozoficznych. Współczesna
psychologia przyjęła rzeczywiście naukowy
charakter i może trzymać się z dala od wszelkich
metafizycznych kontrowersji

DZIEWIĘTNASTOWIECZNE

DZIEWIĘTNASTOWIECZNE

DZIEWIĘTNASTOWIECZNE

DZIEWIĘTNASTOWIECZNE
SFORMUŁOWANIE PRAWA

SFORMUŁOWANIE PRAWA

SFORMUŁOWANIE PRAWA

SFORMUŁOWANIE PRAWA WEBERA

WEBERA

WEBERA

WEBERA----FECHNERA

FECHNERA

FECHNERA

FECHNERA

• the excitation must grow in geometrical
progression (such as 1, 2, 4, 28,... or, 1, 3, 9,
etc.) in order that the sensation may grow in
arithmetical progression (such as 1, 2, 3, 4,
etc.) [Ribot, 1886, p. 165]

PSYCHOFIZYCZNE UJĘCI

PSYCHOFIZYCZNE UJĘCI

PSYCHOFIZYCZNE UJĘCI

PSYCHOFIZYCZNE UJĘCIE UMYSŁU

E UMYSŁU

E UMYSŁU

E UMYSŁU

• Umysł - kompleks detektorów, czyli
biologicznych narzędzi pomiarowych do
identyfikowania natężenia bodźców
fizycznych
• wrażenie - stan detektora wywołany przez
bodziec
• prawo Webera-Fechnera - natężenie
wrażenia zmysłowego jest wprost
proporcjonalne do logarytmu natężenia

5

bodźca fizycznego S =

k

log I

• księga umysłu napisana jest w języku fizyki
doświadczalnej

BEHAWIORYSTYCZNE UJĘ

BEHAWIORYSTYCZNE UJĘ

BEHAWIORYSTYCZNE UJĘ

BEHAWIORYSTYCZNE UJĘCIE UMYSŁU

CIE UMYSŁU

CIE UMYSŁU

CIE UMYSŁU

• behawioryzm skrajny (Watson) -
eliminatywizm - nie da się badać umysłu
(bo jego działanie nie poddaje się
obserwacji, a więc naukowemu badaniu),
trzeba więc badać zachowania
• behawioryzm umiarkowany - umysł to
dające się ustalić w oparciu o
obserwowalne zachowania dyspozycje
organizmu do reagowania na zmiany
zachodzące w otoczeniu

BEHAWIORYSTYCZNE UJĘ

BEHAWIORYSTYCZNE UJĘ

BEHAWIORYSTYCZNE UJĘ

BEHAWIORYSTYCZNE UJĘCIE UMYSŁU

CIE UMYSŁU

CIE UMYSŁU

CIE UMYSŁU

• Umysł - system zachowań będących
odpowiedziami na zmiany zachodzące w
środowisku
• zachowanie - wyuczona reakcja organizmu
na zmiany występujące w otoczeniu

• księga umysłu jest napisana w języku
biologii behawioralnej