Użytkowanie wieczyste:

zmiana opłat, przekształcenie

w prawo własności

Przewodnik

6

ANALIZ PRAWNYCH

7

ANALIZ PRAWNYCH

Uprawnienia osób prawnych do przekształcenia

– TOMASZ KUREK, partner kierujący departamentem
nieruchomości i budownictwa CMS Cameron McKenna Dariusz
Greszta Warszawa

strona A6

Jakie dowody można

zgłosić w postępowaniu

gospodarczym

nr 20

(2142) WTOREK, 29 stycznia 2008

P R O C E D U R Y K O N T R A K T

Y O R Z E C Z N I C T

W O

A

Tygodnik Prawa
Gospodarczego

PRZEWODNIK nr 68

Użytkowanie wieczyste: zmiana opłat, przekształcenie w prawo własności

strony A5–A8

Określanie wartości nieruchomości

– ZDZISŁAW MAŁECKI, rzeczoznawca majątkowy, przewodniczący
Zespołu Ekspertów Zawodowych Polskiej Federacji Stowarzyszeń
Rzeczoznawców Majątkowych

strona A7

W kolejnym Tygodniku Prawa Gospodarczego

Przed końcem roku wielu naszych czytelników otrzymało wypowiedzenie dotychczasowych opłat
za użytkowanie wieczyste wraz z informacją o ich podwyższeniu w 2008 roku. Jeśli uważają,
że podwyżka ta jest nieuzasadniona – mogą w ciągu 30 dni od otrzymania wypowiedzenia złożyć
wniosek do samorządowego kolegium odwoławczego. Osoby o niższych dochodach mogą starać się
o bonifikatę w opłatach. A ci, którzy nie chcą w przyszłości być zaskakiwani podwyżkami,
powinni złożyć wniosek o przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności.

strony A5–A8

OPINIA

Najważnieszy interes grupy kapitałowej

strona A2

MAŁY PRZEDSIĘBIORCA

Klasyfikacja źródła przychodów osób fizycznych

strona A3

PROBLEM PRAWNY

Opłaty sądowe przy nakładaniu się postępowań

strona A4

WZÓR

wniosku o udzielenie bonifikaty od opłaty rocznej

strona A5

WZÓR

wniosku o udzielenie bonifikaty uznaniowej

strona A6

WZÓR

wniosku o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności

strona A8

ORZECZNICTWO SĄDÓW APELACYJNYCH

Zarządca musi rozliczyć się z właścicielem;

Dozwolone jest postanowienie wyłączające zwrot opłaty

strony A9–A10

ORZECZNICTWO NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

Sąd pobiera wpis stosunkowy;

Rozstrzygnięcie organu nie może być dorozumiane

strony A9–A10

ORZECZNICTWO ETS

Przekwalifikowanie odsetek na dywidendę; Prowizja przedstawicieli handlowych;

Położenie majątku spadkowego a swobodny przepływ kapitału

strona A11

PRAWO HANDLOWE

Przekształcenie spółki cywilnej w jawną

strona A12

A

2

aktualności

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

nr 20

WAŻNE DATY

29 STYCZNIA 2008 R.

■

WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI

Od tego dnia obowiązuje rozporządzenie ministra sprawiedliwości
z 10 grudnia 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu postępo-
wania przy dokonywaniu ocen kwalifikacyjnych urzędników i innych
pracowników sądów i prokuratury (Dz.U. nr 247, poz. 1838)
Pierwszej oceny kwalifikacyjnej właściwy prezes sądu lub właściwy
prokurator dokonuje nie wcześniej niż po upływie roku od daty zatrud-
nienia urzędnika lub innego pracownika. Termin dokonania oceny
ustala właściwy prezes sądu lub właściwy prokurator.
Ocena urzędników i innych pracowników sądów i prokuratury jest spo-
rządzana na arkuszu oceny, według następującej czterostopniowej
skali: bardzo dobra; dobra; zadowalająca; niezadowalająca. Komisja
kwalifikacyjna składa się z trzech do czterech osób. Komisja sporzą-
dza opinię na podstawie:

■

sposobu wykonywania przez ocenianego urzędnika lub innego pra-
cownika, w okresie, w którym podlegał ocenie, obowiązków wynika-
jących z zakresu czynności na zajmowanym stanowisku pracy i obo-
wiązków określonych w art. 6 i 7 ustawy z 18 grudnia 1998 r. o pra-
cownikach sądów i prokuratury i dokumentacji prowadzonej w tym
zakresie,

■

rozmów ze współpracownikami, dokumentów wskazujących na po-
siadane i podnoszone kwalifikacje oraz innych dokumentów znaj-
dujących się w aktach osobowych.

Opinie komisji i bezpośredniego przełożonego sporządza się na piśmie
i są przekazywane do właściwego prezesa sądu lub właściwego proku-
ratora, nie później niż 14 dni przed upływem terminu dokonania oceny.

1 LUTEGO 2008 R.

■

LEKARZE SĄDOWI

Od tego dnia obowiązuje ustawa z 9 lipca 2007 r. o lekarzu sądowym
(Dz.U. nr 123, poz. 849) z wyjątkiem artykułów 5–7 i 28, które zaczną
obowiązywać 1 sierpnia 2007 r.
Omówienie: Lekarz sądowy ma prawo usprawiedliwiać niestawiennic-
two w razie choroby lub potwierdzać zdolność do stawiennictwa na
wezwanie uczestników postępowań cywilnych i karnych (m.in. stron,
przedstawicieli ustawowych, pełnomocników, świadków, oskarżonych,
obrońców) na obszarze właściwości sądu okręgowego. Przy wykony-
waniu czynności związanych z wydawaniem stosownych zaświadczeń
lekarz sądowy korzysta z ochrony przysługującej funkcjonariuszom
publicznym. Liczbę lekarzy sądowych dla obszaru właściwości sądu
okręgowego określa jego prezes.
Lekarzowi sądowemu przysługuje wynagrodzenie za każde wydane
zaświadczenie. W przypadku konieczności dojazdu do miejsca poby-
tu uczestnika postępowania lekarzowi sądowemu przysługuje zwrot
kosztów dojazdu na zasadach określonych w przepisach dotyczą-
cych pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej
jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze
kraju.
Koszty wystawienia zaświadczenia, o których mowa, są finansowa-
ne z budżetu państwa, z części, której dysponentem jest minister
sprawiedliwości, a w odniesieniu do sądów wojskowych, z części,
której dysponentem jest minister obrony narodowej. Za wystawie-
nie zaświadczenia poświadczającego nieprawdę co do okoliczno-
ści usprawiedliwiającej niestawiennictwo nie przysługuje wynagro-
dzenie.

■

WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI

Od tego dnia obowiązuje rozporządzenie ministra sprawiedliwości
z 21 grudnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wyzna-
czenia sądów rejonowych, które zakładają i prowadzą księgi wieczyste
w systemie informatycznym (Dz.U. nr 250, poz. 1879) – z wyjątkiem
przepisów par. 1 pkt 6 w zakresie dotyczącym Sądu Rejonowego
w Olsztynie, pkt 7 w zakresie dotyczącym Sądu Rejonowego Poznań –
Stare Miasto w Poznaniu, pkt 11 i 13, które weszły w życie 1 stycznia
2008 r.

■

M.K.

O P I N I A

Najważniejszy interes grupy kapitałowej

Spółka dominująca powinna mieć zapewnione
prawo do sprawowania bezpośredniej,
indywidualnej kontroli wszystkich spółek
tworzących grupę.

Grupa kapitałowa stanowi faktycznie jeden orga-

nizm gospodarczy niemający podmiotowości praw-
nej, który tworzą odrębne prawnie spółki kapitało-
we podporządkowane organizacyjnie spółce-matce.
Spółka-matka pełni rolę mózgu całej grupy kapitało-
wej, określając strategię całej grupy kapitałowej
wraz ze wskazaniem środków wdrażania tej strate-
gii. Istota problemu polega na tym, że skutki
ekonomicznej integralności grupy kapitało-
wej prowadzą do podważenia odrębności cy-
wilnoprawnej członków grupy kapitałowej.
Przyjmuje się bowiem, że każda spółka kapi-
tałowa ma własny interes determinowany
celem jej działania. W konsekwencji spółka
kapitałowa ponosi wyłączną odpowiedzial-
ność za swoje zobowiązania, a jej interes jest
objęty ochroną prawną. Ochrona ta wyraża
się w nakazie respektowania autonomiczne-
go interesu spółki kapitałowej przez jej orga-
ny i wspólników. Tradycyjna koncepcja auto-
nomii spółki kapitałowej prowadzi do spara-
liżowania koncepcji ekonomicznej grupy ka-
pitałowej jako jednego organizmu
gospodarczego. Nie oznacza to eliminacji
z rzeczywistości gospodarczej grup kapitało-
wych, ale znaczne zwiększenie ryzyka regu-
lacyjnego ich funkcjonowania, czyli:

■

związanie rąk członków organów zarzą-
dzających spółki kapitałowej wchodzącej
w skład grupy kapitałowej przez obciąże-
nie ich osobistym ryzykiem odpowiedzial-
ności cywilnej i karnej za wdrażanie decy-
zji wpływających na sytuację spółki kapitałowej
w świetle interesu spółki-matki lub całej grupy ka-
pitałowej;

■

zwiększenie tzw. kosztów transakcyjnych funkcjo-
nowania grupy kapitałowej prowadzących do
zmniejszenia jej efektywności wskutek konieczno-
ści poszukiwania zabezpieczeń przed ryzykiem
regulacji prawnych, które nie rozpoznają interesu
grupy kapitałowej.

Polska regulacja prawa grup spółek ogranicza się

w zasadzie do art. 7 k.s.h. Podstawową jej wadą jest
to, że nie rozwiązuje żadnego z problemów funkcjo-
nowania zgrupowania spółek jako jednego organi-
zmu gospodarczego poddanego jednolitemu kie-
rownictwu. Polski ustawodawca podjął próbę prze-
szczepu do prawa polskiego niemieckich umów kon-
cernu umownego, która była skazana z góry na
niepowodzenie. Nie da się bowiem wyjąć fragmentu
(i to niewielkiego) niemieckiej regulacji prawnej
koncernu umownego i umieścić go w próżni prawa
polskiego. Tego rodzaju działanie można porównać
do przeszczepu organu z organizmu jednego czło-
wieka do organizmu drugiego człowieka bez porów-
nania środowiska organizmu dawcy i biorcy. Prze-
szczep taki nie może się udać, jeżeli środowiska te są
różne. W przypadku art. 7 k.s.h. dokonano przy tym
próby transplantacji części organu (niewielkiego
fragmentu koncernu umownego). Ustawodawca
polski nie wziął zupełnie pod uwagę, że popularność
w Niemczech koncernów umownych jest zdetermi-
nowana rozwiązaniami niemieckiego prawa podat-
kowego. Dla celów podatkowych koncern umowny
jest traktowany jako jeden podmiot. Ponadto art.
7 k.s.h. powoduje wątpliwości, czy nie wprowadza
on do polskiego prawa kuchennymi drzwiami kon-
cepcji odpowiedzialności przebitej, czyli odpowie-
dzialności spółki dominującej za zobowiązania spół-
ki zależnej, uzależniając ją od woli spółki dominują-
cej. Regulacja odpowiedzialności spółki kierującej
grupą kapitałową wobec wierzycieli spółki zależnej
w żadnym z nowoczesnych systemów prawnych nie
jest pozostawiona uznaniu spółki dominującej. Roz-
wiązanie takie naruszałoby fundamentalne zasady
odpowiedzialności za szkodę utrwalone we wszyst-
kich cywilizowanych systemach prawnych nawiązu-
jących do tradycji germańskiej, romańskiej, common
law czy skandynawskiej. Nie sposób bowiem przy-
jąć, że na mocy umowy dwóch stron (tworzącej we-
wnętrzny stosunek prawny inter partes) można sku-
tecznie wyłączyć lub ograniczyć odpowiedzialność
wobec osoby trzeciej ze skutkiem dla tej osoby
wbrew jej woli.

Kompleksowa regulacja niemiecka nie tylko nie

rozwiązuje rzeczywistych dylematów prawa grup

spółek. Bliższa analiza regulacji niemieckiej uzasad-
nia pogląd, że jej podstawowa zasługa polega na
wprowadzeniu pojęcia legalnego działania na szkodę
spółki zależnej. Jednak wobec faktu, że spółka domi-
nująca ma obowiązek wyrównać spółce zależnej taką
szkodę w ramach roku obrotowego, w którym doszło
do jej wyrządzenia, atrakcyjność regulacji niemiec-
kiej staje się iluzoryczna. Praktyczni anglosasi opie-
rają się na doktrynalnej i sądowej koncepcji przebicia
zasłony korporacyjnej, a więc możności pozwania
spółki dominującej przez wierzyciela spółki zależnej.
Anglosaska wstrzemięźliwość regulacyjna – będąca

często zaletą – w przypadku prawa grup ka-
pitałowych w istocie oznacza uchylenie się
od rozwiązania dylematu sprzeczności mię-
dzy koncepcją ekonomiczną grupy kapitało-
wej a koncepcją prawną autonomii spółki
kapitałowej. Istota problemu została nato-
miast właściwie rozpoznana w orzecznic-
twie i w prawie francuskim przez odwołanie
się do pojęcia wspólnego interesu grupy ka-
pitałowej. Podejście francuskie, przejęte
w najnowszej regulacji prawa holdingowego
z 2004 roku we włoskim kodeksie cywilnym,
oznacza akceptację, że grupa kapitałowa dą-
ży do osiągnięcia wspólnego celu, którym
jest realizacja celu nadrzędnego wobec inte-
resu wszystkich, w imię osiągnięcia którego
wymagane są pewne poświęcenia adekwat-
nie rekompensowane. Interes grupy może
zastąpić interes członka grupy, jeżeli długo-
falowo oznacza to korzyści z przynależności
do grupy, np. dzisiaj ratujemy jednego człon-
ka grupy, ponieważ jutro wsparcia grupy bę-
dzie potrzebował inny jej członek.

Problemy, przed jakimi staje polski usta-

wodawca, są następujące: czy grupa kapita-

łowa powinna być postrzegana przez pryzmat pozy-
tywny, a więc celowości jej funkcjonowania, czy
przez pryzmat patologii, a więc ryzyk z nią związa-
nych? Jak należy zdefiniować grupę kapitałową? Czy
spółka-członek grupy kapitałowej ma autonomiczny
interes inny niż interes spółki-matki oraz grupy kapi-
tałowej? Czy spółka kapitałowa może być wyłącznie
instrumentem wykorzystywanym do osiągania ce-
lów określanych przez spółkę-matkę? Czy wierzycie-
le mogą domagać się zaspokojenia wierzytelności
wobec spółki-członka grupy kapitałowej od spółki-
-matki (mózgu grupy kapitałowej) z pominięciem
spółki-dłużnika? Czy udziałowcy mniejszościowi
spółek zależnych powinni być specjalnie chronieni?
W pracach nad regulacją zgrupowania spółek w Pol-
sce należy wykorzystać dorobek doktryny francuskiej
w zakresie interesu grupy kapitałowej (interesu zgru-
powania spółek). Koncepcja ta pozwala wyodrębnić,
a zarazem podporządkować interes spółek-członków
grupy długofalowemu wspólnemu interesowi zgru-
powania, który w określonych przypadkach zastępu-
je interes spółki zależnej. Uzasadnia ona nie tylko
działanie w krótkim okresie na szkodę spółek zależ-
nych, ale także na szkodę spółki dominującej (np.
spółka dominująca może w interesie grupy finanso-
wać nierentowną działalność spółki zależnej). W roz-
ważaniach na temat prawa grup spółek należy zatem
uwzględniać specyficzną sytuację jednoosobowych
spółek zależnych całkowicie poddanych woli jedyne-
go udziałowca będącego mózgiem grupy. Najważ-
niejszym celem projektowanej regulacji powinno być
wyraźne usankcjonowanie przez ustawodawcę inte-
resu grupy kapitałowej, który w uzasadnionych przy-
padkach może zastępować interes członka grupy ka-
pitałowej. Ponadto nowa regulacja powinna stano-
wić, że powołanie się na interes grupy przez spółki
z grupy może nastąpić wyłącznie pod warunkiem
ujawnienia w rejestrze poszczególnych spółek z gru-
py faktu przynależności do grupy i jej struktury oraz
uwzględniać ochronę interesów wierzycieli oraz
udziałowców mniejszościowych (opcja wyjścia ze
spółki zależnej). Spółka dominująca powinna mieć
zapewnione prawo do sprawowania bezpośredniej,
indywidualnej kontroli wszystkich spółek tworzą-
cych grupę (bezpośrednio i pośrednio od niej zależ-
nych, a więc także tzw. spółek wnuczek i prawnu-
czek). Podstawowe problemy zgrupowania spółek
nie dotyczą kwestii podatkowych. Wyraźne legitymi-
zowanie zgrupowania spółek w prawie prywatnym
powinno być pozytywnym impulsem nad wprowa-
dzeniem w prawie podatkowym rozwiązań dotyczą-
cych podatkowej grupy kapitałowej. W tym zakresie
warto skorzystać z doświadczeń niemieckich, które
koncern umowny traktują jako jednego podatnika.

■

MICHAŁ

ROMANOWSKI

prof. dr hab.

członek Komisji

Kodyfikacyjnej

Prawa Cywilnego

wspólnik

w Kancelarii

Romanowski

i Wspólnicy

01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
tel. [phone], fax [phone]
www.gazetaprawna.pl
Redaktor prowadzący: Teresa Siudem, tel. [phone], [e-mail]
Sekretarz redakcji: Jerzy Majkut, tel. [phone], [e-mail]
Biuro Reklamy: tel. [phone], fax [phone]
Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27, 03-230 Warszawa

P R O C E D U R Y K O N T R A K T Y O R Z E C Z N I C T W O

Tygodnik Prawa
Gospodarczego

DYŻUR EKSPERTA
W środę (30 stycznia)

Zasady przekształcania użytkowania wieczystego w prawo
własności po zmianach.
Na pytania czytelników będzie odpowiadał radca prawny

Cezary Grzybowski

, ekspert ds. prawa mieszkaniowego.

DZWOŃ w godz. 10.00–12.00
pod nr tel. [phone]

A

3

mały przedsiębiorca

nr 20

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

EDYTA DOBROWOLSKA

[e-mail]

Prawo gospodarcze ani cywilne

nie odnosi się wprost do kwestii kla-
syfikowania rodzajów przychodów.
Umowy nazwane: zlecenia, o dzieło
czy umowa agencyjna mogą być
podstawą rozliczeń zarówno między
podmiotami gospodarczymi, jak
i w sytuacji gdy zlecający jest pod-
miotem gospodarczym, zaś przyjmu-
jący zlecenie nie wykonuje go w ra-
mach działalności gospodarczej.
W tej sytuacji jedynym źródłem pra-
wa dla właściwego sklasyfikowania
rodzaju przychodów z zarobkowania
są ustawy podatkowe.

Po zmianie definicji działalności

gospodarczej w ustawie o PIT, od
1 stycznia 2007 r. kłopoty interpreta-
cyjne jeszcze się spotęgowały. W efek-
cie jeszcze trudniej jest obecnie klasy-
fikować źródła przychodów z działal-
ności zarobkowej dla celów podatku
dochodowego, a w konsekwencji tak-
że dla rozliczeń w zakresie ZUS.

Działalność gospodarcza

Działalność wykonywana osobi-

ście często jest mylona z działalno-
ścią gospodarczą, zwłaszcza gdy jest
ona wykonywana jednoosobowo.
Tymczasem osoba prowadząca dzia-

łalność gospodarczą zostaje świado-
mie przedsiębiorcą, w momencie do-
konania wpisu do ewidencji działal-
ności gospodarczej. Podatnik wyko-
nujący działalność osobiście nigdzie
nie rejestruje tego faktu.

By móc rozliczać przychody jako

uzyskiwane z działalności gospodar-
czej, podatnik musi nie tylko zareje-
strować się jako przedsiębiorca, ale
spełnić szereg warunków, które for-
malnie wyróżniają jego aktywność od
etatowej pracy czy działalności wyko-
nywanej osobiście, opartej na cywil-
nej umowie zlecenia, o dzieło itp.

W art. 5a (punkt 6) ustawy PIT

zostało zapisane, że pojęcie działal-
ności gospodarczej we wszystkich
przepisach prawa podatkowego
oznacza działalność zarobkową:
wytwórczą, budowlaną, handlową,
usługową, polegającą na poszuki-
waniu, rozpoznawaniu i wydoby-
waniu kopalin ze złóż, polegającą
na pobieraniu pożytków z rzeczy
oraz z wartości niematerialnych
i prawnych – prowadzoną we wła-
snym imieniu bez względu na jej re-
zultat, w sposób zorganizowany
i ciągły. Za osobę prowadzącą dzia-
łalność gospodarczą uważa się rów-
nież osobę fizyczną będącą wspólni-
kiem spółki niemającej osobowości

prawnej w zakresie wykonywanej
przez tę spółkę działalności gospo-
darczej. Natomiast w art. 5b i 5c,
które zostały dodane do ustawy,
ustawodawca określił warunki ne-
gatywne.

Odpowiedzialność

Jedną z trzech okoliczności, która

może podatnikowi ułatwić udowod-
nienie, iż osiąga on przychody z dzia-
łalności gospodarczej, a nie działalno-
ści wykonywanej osobiście lub z pracy
jest wykazanie, iż ponosi on część od-
powiedzialności wobec osób trzecich,
z wyłączeniem odpowiedzialności za
popełnienie czynów niedozwolonych,
za rezultat oraz wykonywanie czyn-
ności stanowiących treść umowy.

Tylko w przypadku pracodawcy

lub podmiotu zlecającego wykonanie
pracy osobiście przez zleceniobiorcę
płatnika obciąża wszelka odpowie-
dzialność. Oznacza to, że jeżeli tylko
zleceniodawca ze zleceniobiorcą po-
dzieli się choćby tylko częścią tej od-
powiedzialności, nie będzie podstaw
do zakwestionowana rozliczania uzy-
skiwanych z takiej umowy przycho-
dów jako uzyskiwanych z pozarolni-
czej działalności gospodarczej.

W umowach określających zasady

współpracy między podmiotem zle-
cającym wykonanie określonych prac
a osobą działającą jako przedsiebior-
ca należy nie tylko zapisać, że odpo-
wiedzialność za rezultat tej działalno-
ści oraz w ogóle za wykonywanie
umowy ponoszą obie jej strony, ale –
dla pewności – wyartykułować, kiedy
i w jakich okolicznościach odpowie-
dzialność za swoje działania oraz ich
rezultat (produkt, czyli towar lub
usługę) ponosi zleceniobiorca.

Samodzielność

Zgodnie z nową definicją dzia-

łalności gospodarczej, jedną
z trzech wątpliwości, które mogą
się pojawić przy rozstrzyganiu, czy
badany rodzaj aktywności spełnia
wszystkie jej atrybuty, jest kwestia
miejsca wykonywania zleconych
czynności i nadzoru nad nimi. Poza
kwestią ryzyka gospodarczego
oraz odpowiedzialności wobec
osób trzecich są to okoliczności
stwarzające scenerię, w jakiej od-
bywa się ta współpraca: miejsce
działalności, sposób sprawowania
nadzoru nad zleceniobiorcą oraz
czas wykonywania zlecenia.

Jeśli nie da się uniknąć sytuacji,

w której zlecenie musi być przez
przedsiebiorcę realizowane w siedzi-
bie zleceniodawcy, ten drugi nie po-
winien mieć przynajmniej formalne-
go prawa do bieżącego nadzorowa-
nia wykonywanej pracy, ani też decy-
dowania o czasie jej wykonywania.

Ryzyko gospodarcze

Nie jest wymagane, by całe ryzy-

ko gospodarcze spoczywało po stro-
nie osoby, która chce uchodzić za
przedsiębiorcę. Ale też całe ryzyko
związane z zarobkowaniem nie mo-
że obciążać zleceniodawcy.
W związku z tym, by nie było wątpli-
wości, czy zleceniobiorca jest przed-
siębiorcą, czy osobą uzyskującą
przychody z działalności wykonywa-
nej osobiście, należy umowę zreda-

gować tak, by z jej treści wynikało, iż
ryzyko gospodarcze za produkt fi-
nalny obciąża obie strony umowy.

■

PODSTAWA PRAWNA

■

Art. 5a pkt 6 oraz pkt 5b oraz
art. 13-14 ustawy z 26 lipca
1991 r. o podatku dochodowym
od osób fizycznych (t.j. Dz.U.
z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).

R A C H U N K O W O Ś Ć

Klasyfikacja źródła przychodów osób fizycznych

Czy należy płacić składki
od umowy o dzieło

Nie pracuję i nie prowadzę działalności gospodarczej, zarobkuję
wyłącznie na podstawie umowy o dzieło. Czy powinnam płacić
składki, a jeśli tak, to sama czy poprzez zleceniodawcę?

W przypadku umów o dzieło wykonywanych na rzecz zleceniodaw-
cy, który nie jest jednocześnie pracodawcą, nie ma obowiązku płace-
nia składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne, a tym samym

także na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne. Tylko w przypadku gdy
umowa o dzieło zawarta jest między podmiotami, które jednocześnie łączy
kodeksowy stosunek pracy, wszystkim ubezpieczeniom – na zasadach analo-
gicznych do umowy o pracę – podlega zleceniobiorca także z tytułu tej umo-
wy. Natomiast obowiązek zapłaty składek na obowiązkowe ubezpieczenia
społeczne oraz zdrowotne występuje wówczas, gdy zleceniodawcę i zlece-
niobiorcę wiąże umowa zlecenia (z wyjątkiem przypadku, gdy jest ona wyko-
nywana w ramach działalności gospodarczej). Wówczas obowiązek zgłosze-
nia do ZUS oraz naliczenia i pobrania składek spoczywa na zleceniodawcy
(jako tzw. płatniku).

PODSTAWA PRAWNA

■

Art. 6, 8 i art. 16 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 11, poz. 74
ze zm.).

Nie

Osoby fizyczne osiągające przychody z działalności zarobkowej wciąż
mają kłopoty z klasyfikowaniem źródła takich przychodów. A jest to
kwestia niezwykle ważna, przede wszystkim ze względu na właściwe
rozliczanie podatku dochodowego oraz od towarów i usług.

WAŻNE

PRZY KWALIFIKOWANIU PRZYCHODÓW

Nie jest działalnością gospodarczą
Za działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli:

■

wszelką odpowiedzialność wobec osób trzecich, z wyłączeniem odpowiedzialności
za popełnienie czynów niedozwolonych, za ich rezultat oraz wykonywanie, ponosi
zlecający wykonanie tych czynności i

■

są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym
przez zlecającego te czynności, i

■

wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzo-
ną działalnością.

Jest działalnością wykonywaną osobiście
Art. 13 ustawy o PIT zawiera zamkniętą listę przychodów, które można kwalifikować
jako uzyskiwane z działalności wykonywanej osobiście. Są nimi wyłącznie:

■

przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej,
trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach
z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, jak również przychody z upra-
wiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odpowiednich prze-
pisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych,

■

przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę,

■

przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażo-
wych z partnerami zagranicznymi,

■

przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem
obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania
tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek,

■

przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorzą-
dowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie
określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym,
dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników i inkasentów należności pu-
blicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych
przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem
przychodów osiąganych z kontraktów menedżerskich i im podobnych umów,

■

przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, na-
leżące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowią-
cych osób prawnych,

■

przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy
o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospo-
darczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej
niemającej osobowości prawnej albo właściciela (posiadacza) nieruchomości,
w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo ad-
ministratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych
z tą nieruchomością – z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów za-
wieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności go-
spodarczej oraz przychodów z kontraktów menedżerskich i im podobnych umów,

■

przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kon-
traktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z te-
go rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolni-
czej działalności gospodarczej – z wyjątkiem przychodów otrzymywanych przez oso-
by, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad
nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych.

reklama

A

4

interpretacje

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

nr 20

Obecne brzmienie art. 19 ust. 2 u.k.s., zgodnie z któ-

rym czwartą część opłaty pobiera się od pozwu w po-
stępowaniu nakazowym, w kontekście dokonanej
zmiany uprawnia tezę, że ustawodawca odstąpił od re-
gulacji rozstrzygającej koliz je przepisów określających
wysokość opłat od pozwu w sprawie rozpoznawanej
w postępowaniu nakazowym i uproszczonym, przyzna-
jąc pierwszeństwo opłacie pobieranej w postępowaniu
nakazowym.

Można też próbować zastosować taką wykładnię

tych przepisów, która wskazuje na nieprzypadkowy
charakter opłat w częściach ułamkowych. Chociaż jest
to rozumowanie dość abstrakcyjne. Warto jednak je
przytoczyć. W postępowaniu nakazowym pobiera się
ułamkową część opłaty stałej określonej w art. 28 u.k.s.,
a w razie wniesienia przez pozwanego zarzutów od na-
kazu zapłaty, art. 19 ust. 4 ustala wysokość opłaty na
trzy czwarte, co w połączeniu z czwartą częścią od po-
zwu daje pełną opłatę. Brak jest argumentów uzasad-
niających sytuację, aby w sprawach podlegających roz-
poznaniu w postępowaniu uproszczonym suma opłat
od pozwu i zarzutów przekraczała o trzy czwarte wyso-
kość opłaty wynikającej z art. 28 u.k.s.

Należy jednak pamiętać, że przed noweliza-

cją art. 19 ust. 2 u.k.s.nakazywał pobieranie ca-
łej opłaty od pozwu, co podważa argument od-
wołujący się do sumy opłaty od pozwu i od za-
rzutów. W przypadku przepisów art. 19 ust.
2 i ust. 28 u.k.s., racjonalne wydaje się przyję-
cie, że lex specialis to art. 28, ale zawsze pozo-
staną jakieś wątpliwości. Nie rozstrzyga ich też
odwołanie się do wykładni systemowej. Z fak-
tu, że art. 19 ust. 2 u.k.s.został umieszczony
w Tytule II ustawy w dziale 1 Przepisy ogólne,
a art. 28 w dziale III tego Tytułu rozdziale 1 Wysokość
opłat w procesie nie da się wyprowadzić wniosków,
pozwalających na jednoznaczne stanowisko w tym
zakresie. Podobnie jest z poglądami wskazującymi na
preferencyjny charakter opłat w postępowaniu
uproszczonym. Skoro bowiem art. 19 ust. 2 u.k.s. na-
kazuje pobrać czwartą część opłaty od pozwu w po-
stępowaniu nakazowym, za decydujące o uznaniu art.
28 u.k.s. za lex specialis w stosunku do art. 19 ust. 2
u.k.s., jako lex generalis, należy przyjąć kryterium do-
tyczące relacji między postępowaniem uproszczonym
i nakazowym.

Podkreślić należy, że w doktrynie przeważa pogląd,

zgodnie z którym, jeżeli sprawa podlegająca rozpozna-
niu w postępowaniu uproszczonym, jest jednocześnie
sprawą, w której powód domaga się wydania nakazu za-
płaty w postępowaniu nakazowym, od pozwu pobiera
się całą opłatę stałą, w wysokości określonej w art. 28
ustawy o kosztach (...). Analiza przepisów ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wskazuje,
że ustawodawca, określając wysokość należnych opłat,
wykorzystał różnorodne kryteria. W art. 13 zamieszczo-

nym w dziale 1 Przepisy ogólne wyrażona została zasa-
da pobierania w sprawach o prawa majątkowe opłaty
stosunkowej, natomiast w dalszych przepisach przewi-
dziano wyjątkowo pobieranie opłat stałych. Wprowa-
dzając w sprawach o prawa majątkowe opłaty stałe, za-
miast opłaty stosunkowej, ustawodawca zastosował
przede wszystkim kryterium rodzaju sprawy. Natomiast
w jednym tylko przypadku odstąpiono od opłaty stosun-
kowej na rzecz opłaty stałej ze względu na rodzaj postę-
powania odrębnego – w art. 28 wprowadzono opłatę
stałą od pozwu w sprawie podlegającej rozpoznaniu
w postępowaniu uproszczonym i uzależniono jej wyso-
kość od wartości przedmiotu sporu lub wartości przed-
miotu umowy. W ustawie nie zamieszczono przy tym
odpowiednika art. 28, który określałby w sposób ogólny
wysokość opłat w sprawach rozpoznawanych w postę-
powaniu odrębnym w sprawach gospodarczych.

Kolizję przepisów regulujących wysokość opłat od

pozwu w sprawie podlegającej rozpoznaniu zarówno
w postępowaniu upominawczym, jak i uproszczonym
ustawodawca rozstrzygnął w art. 19 ust. 2 u.k.s., przy-
znając pierwszeństwo opłacie pobieranej w postępowa-
niu uproszczonym. W kontekście przepisów art. 13 i 28

(podobnie jak art. 19 i 28) trzeba zauważyć, że
są to przepisy tego samego rzędu, wobec czego
usprawiedliwione jest odwołanie się do zasady
lex specialis derogat legi generali. Ponieważ hipo-
teza drugiego z wymienionych przepisów jest
węższa, przepis art. 28 uznać trzeba za szczegól-
ny w stosunku do art. 13. Wprowadzenie w prze-
pisie szczególnym opłaty stałej wyłącza nato-
miast możliwość pobierania opłaty stosunkowej
przewidzianej w art. 13 u.k.s. Taki wniosek jest
uzasadniony także z tego względu, że art. 28

u.k.s. jest jedynym przepisem szczególnym określają-
cym wysokość opłaty od pozwu wniesionego w sprawie
gospodarczej, podlegającej równocześnie rozpoznaniu
w postępowaniu uproszczonym.

W opinii Sądu Najwyższego, w przypadku nakłada-

nia się kilku postępowań odrębnych kolizje przepisów
regulujących te postępowania należy rozwiązywać
zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali (vide:
uchwała z 27 listopada 2001 r., III CZP 61/01, OSNC
2002 nr 5, poz. 62). Zgodnie z tą regułą, przepisy o po-
stępowaniu uproszczonym wyprzedzają niewątpliwie
przepisy o postępowaniu nakazowym. Stwierdzenie to
jest istotne przy rozstrzyganiu kolizji przepisów tego sa-
mego rzędu i ustalenia, który ma charakter ogólny,
a który szczególny.

■

PODSTAWA PRAWNA

■

Ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167, poz. 1398
ze zm.).

Zgodnie z art. 19 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r.

o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr
167, poz. 1398 ze zm.; dalej u.k.s.) od pozwu w postę-
powaniu nakazowym pobiera się czwartą część opła-
ty. Z art. 28 wynika natomiast, że w sprawie podlega-
jącej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym po-
biera się od pozwu opłatę stałą uwzględniającą war-
tość przedmiotu sporu lub wartość przedmiotu
umowy. Powołane przepisy nie budzą wątpliwości, je-
żeli odnoszą się odpowiednio – do pozwu w postępo-
waniu nakazowym i pozwu w postępowaniu uprosz-
czonym. Gdy nakładają się te dwa postępowania od-
rębne, powstaje kolizja między powołanymi wyżej

przepisami, określającymi wysokość opłat od pozwu
w tych postępowaniach.

Przed nowelizacją u.k.s. obowiązującą od 10 marca

2007 r. art. 19 ust. 2 stanowił, że czwartą część opłaty
pobiera się od pozwu w postępowaniu nakazowym
lub upominawczym, z wyłączeniem spraw podlegają-
cych rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.
Włączenie spraw podlegających rozpoznaniu w postę-
powaniu uproszczonym oznaczało, że ustawodawca
przyznawał pierwszeństwo opłacie pobieranej w po-
stępowaniu uproszczonym. Zmiana art. 19 ust. 2
ograniczyła zakres regulacji do opłat pobieranych od
pozwu w postępowaniu nakazowym.

■

Sąd Najwyższy w uchwale z 7 grudnia 2007 r. (III CZP 118/07) stwierdził, że pozew w postępowaniu nakazowym
w sprawie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym podlega opłacie w wysokości określonej
w art. 19 ust. 2 w zw. z art. 28 i 20 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

PROBLEM PRAWNY

ANALIZA PRAWNA

O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ

CO WYNIKA Z PRZEPISÓW

W sprawie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym powód żąda wydania
nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Oznacza to nałożenie się w jednej sprawie dwóch
różnych postępowań odrębnych: postępowania uproszczonego i o wydanie nakazu zapłaty
w postępowaniu nakazowym. Czy w takiej sytuacji od pozwu pobiera się opłatę stałą
w wysokości określonej w art. 28 ustawy o kosztach sądowych czy określoną w art. 19 ust. 2
ustawy – czwartą część tej opłaty?

Opłaty sądowe przy nakładaniu się postępowań

ANNA GNYS

główny

specjalista w

departamencie

Sądów

Powszechnych

Ministerstwa

Sprawiedliwości

Prawo budowlane – komentarz

KSIĄŻKA O praktycznym stosowaniu przepisów bu-
dowlanych.

KSIĄŻKA DLA przedsiębiorców, inwestorów prywat-
nych, urzędników.

DLACZEGO WARTO JĄ MIEĆ? Jest to komentarz do
prawa budowlanego funkcjonującego ponad 50 lat.
Autorzy podkreślają, że tak długie stosowanie tej
ustawy uwidacznia ważne problemy praktyki. Braku-
je jej zarazem stabilności i to elementarnej – zmiany
wprowadzane są często, w pośpiechu i bez analizy
wcześniejszych rozwiązań. Ta publikacja, stanowią-
ca komentarz do regulacji prawa budowlanego, po-
winna ułatwić ich stosowanie w praktyce – począw-
szy od zasad postępowania przed rozpoczęciem ro-
bót, oddawania obiektów do użytku, ich utrzymania
i wreszcie skończywszy na odpowiedzialności zawo-
dowej w budownictwie, np. za niedbałe wykonywa-
nie obowiązków wynikających z pełnienia nadzoru.
W komentarzu odwołano się m.in. do istotnych orze-
czeń czy poglądów prawników. Walorem tej publika-
cji jest także to, że prezentowane w niej wyjaśnienia
wynikają także z analizy innych związanych z jej tre-
ścią przepisów – ponieważ wiele regulacji, w tym
i prawa budowlanego, nie można interpretować
w izolacji od jego otoczenia prawnego.

Prawo cywilne – część ogólna. Prawo rzeczowe

KSIĄŻKA O przepisach dotyczących m.in. źródeł
prawa cywilnego, czynności prawnych, własności.

KSIĄŻKA DLA każdego, dla właścicieli nierucho-
mości, studentów prawa.

DLACZEGO WARTO JĄ MIEĆ? To praktyczny prze-
wodnik. Wiedza o regulacjach zawartych w księdze
pierwszej i drugiej kodeksu cywilnego została przed-
stawiona w formie krótkich wykładów i tabel porząd-
kujących podstawowe zagadnienia objęte tą czę-
ścią kodeksu. Książka z pozoru przypomina pod-
ręcznik akademicki, jest jednak znacznie bogatsza.
Zawiera przykłady zastosowania określonych prze-
pisów w praktyce oraz rozstrzygnięcia Sądu Najwyż-
szego w istotnych sprawach. Czytelnicy znajdą tu
definicje istotnych pojęć, zwięzłe komentarze do po-
szczególnych regulacji, odesłania do tez wyroków
oraz przepisów ujętych w innych ustawach, mają-
cych znaczenie dla zrozumienia danego zagadnie-
nia i prawidłowego stosowania prawa. W tym przy-
padku chodzi o przepisy dotyczące m.in. źródeł pra-
wa cywilnego, osób fizycznych i prawnych, czynności
prawnych, przedawnień, własności i użytkowania
wieczystego, ograniczonych praw rzeczowych i po-
siadania, a także ksiąg wieczystych.

Konstytucja III RP w tezach orzeczniczych Trybunału

Konstytucyjnego i wybranych sądów

KSIĄŻKA O stosowaniu ustawy zasadniczej.

KSIĄŻKA DLA każdego.

DLACZEGO WARTO JĄ MIEĆ? Nad tą publikacją
pracowali byli i obecni studenci Wydziału Prawa
i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Zba-
dali orzecznictwo z dziesięciu lat obowiązywania
nowej konstytucji i przedstawili istotne tezy z uza-
sadnień przede wszystkim do wyroków wydanych
przez Trybunał Konstytucyjny. Czytelnik znajdzie
tu także, choć w mniejszym zakresie, poglądy Są-
du Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyj-
nego i innych sądów. Na tę obszerną książkę, li-
czącą ponad 900 stron, składa się kilkanaście
rozdziałów odnoszących się do treści ustawy za-
sadniczej. Poprzedza je siedem krótkich omówień
podstaw polskiego systemu prawa – zasad demo-
kratycznego państwa prawnego, równości, pro-
porcjonalności, kadencyjności organów władzy,
wydawania rozporządzeń i wyłączności ustawy, re-
lacji do prawa wspólnotowego. Osobno przedsta-
wiono także preambułę i odnoszące się do niej
orzeczenia. Czytelnik znajdzie tu w efekcie stano-
wiska sądów do takich spraw, jak wolność, prawa
i obowiązki człowieka i obywatela, tworzenie pra-
wa, sprawowanie władzy ustawodawczej i wyko-
nawczej, reguł działania sądownictwa, zachowa-
nia równowagi finansowej państwa czy wprowa-
dzania stanów nadzwyczajnych.

Przygotowała IWONA JACKOWSKA

Autorzy

Praca zbiorowa pod

redakcją Zygmunta

Niewiadomskiego

Wydawnictwo

C.H. Beck

Warszawa 2007

Autorzy

Arkadiusz Krzysztof

Bieliński, Maciej

Pannert

Wydawnictwo

C.H. Beck

Warszawa 2008

Autorzy

Praca zbiorowa pod

redakcją Marka

Zubika

Wydawnictwo

C.H. Beck

Warszawa 2008

WARTO PRZECZYTAĆ

nr 20

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

TERESA SIUDEM

[e-mail]

O

płatę roczną wnosi się przez cały okres użytkowania
wieczystego, w terminie do 31 marca każdego roku
z góry za dany rok. Właściwy organ, czyli starosta
wykonujący zadania z zakresu administracji rządo-

wej (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących własność
Skarbu Państwa) oraz organ wykonawczy gminy, powiatu, wo-
jewództwa (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących od-
powiednio własność gminy, powiatu, województwa) może
ustalić inny termin zapłaty, nieprzekraczający danego roku ka-
lendarzowego. Wniosek w tej sprawie użytkownik wieczysty
powinien złożyć nie później niż 14 dni przed upływem terminu
płatności.

Stawki opłat

Opłaty z tytułu użytkowania wieczystego ustalane są we-

dług stawki procentowej od ceny gruntu, określonej przez rze-
czoznawcę majątkowego na podstawie jej wartości. Stawka
procentowa pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego
wynosi od 15 proc. do 25 proc. ceny nieruchomości gruntowej.
Wysokość stawek procentowych opłat rocznych, płaconych co-
rocznie przez cały okres użytkowania wieczystego, jest uzależ-
niona od określonego w umowie celu, na jaki nieruchomość
gruntowa została oddana. Wynoszą one:

■

za nieruchomości gruntowe oddane na cele obronności i bez-
pieczeństwa państwa, w tym ochrony przeciwpożarowej 0,3
proc. ceny,

■

za nieruchomości gruntowe pod budowę obiektów sakral-
nych wraz z budynkami towarzyszącymi, plebanii w para-
fiach diecezjalnych i zakonnych, archiwów i muzeów diece-

zjalnych, seminariów duchownych, domów zakonnych oraz
siedzib naczelnych władz kościołów i związków wyznanio-
wych 0,3 proc. ceny,

■

za nieruchomości gruntowe na działalność charytatywną
oraz na niezarobkową działalność: opiekuńczą, kulturalną,
leczniczą, oświatową, wychowawczą, naukową lub badaw-
czo-rozwojową 0,3 proc. ceny,

■

za nieruchomości gruntowe na cele mieszkaniowe, na reali-
zację urządzeń infrastruktury technicznej i innych celów pu-
blicznych oraz działalność sportową 1 proc. ceny,

■

za nieruchomości gruntowe oddane na cele rolne – 1 proc.
ceny;

■

za nieruchomości gruntowe na działalność turystyczną
2 proc. ceny,

■

za pozostałe nieruchomości gruntowe (m.in. przeznaczone
pod obiekty handlowe, usługowe, przemysłowe) 3 proc. ceny;

W tym ostatnim przypadku – stawka procentowa opłaty

rocznej może być podwyższona zarządzeniem wojewody w sto-
sunku do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Pań-
stwa lub uchwałą odpowiedniej rady lub sejmiku w stosunku
do nieruchomości stanowiących własność jednostek samorzą-
du terytorialnego, np. do 4 lub 5 proc. ceny. Jednak podwyższe-
nie tej stawki może nastąpić tylko przed oddaniem nierucho-
mości gruntowej w użytkowanie wieczyste.

Jeżeli nieruchomość gruntowa została oddana w użytkowa-

nie wieczyste na więcej niż jeden cel, stawkę procentową opłaty
rocznej przyjmuje się dla tego celu, który w umowie o oddanie
w użytkowanie wieczyste został określony jako podstawowy.

Jeżeli po oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie

wieczyste nastąpi trwała zmiana sposobu korzystania z nieru-
chomości, powodująca zmianę celu, na który nieruchomość zo-
stała oddana, stawkę procentową opłaty rocznej zmienia się
stosownie do tego celu, np. stara fabryka zostanie zaadaptowa-
na na obiekt mieszkalny. W takim przypadku użytkownik wie-
czysty będzie uiszczał opłatę w wysokości 1 proc. ceny nieru-
chomości gruntowej, a nie jak dotychczas 3 proc.

Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do udziału w pra-

wie użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej,
w przypadku:

■

ustanowienia odrębnej własności lokalu, którego przezna-
czenie jest inne niż cel, na który nieruchomość została odda-
na w użytkowanie wieczyste, lub

■

zmiany sposobu korzystania z lokalu.

Bonifikata mieszkaniowa

Użytkownik wieczysty ma prawo do 50-procentowej bo-

nifikaty w opłatach z tytułu użytkowania wieczystego nieru-
chomości gruntowej, jeśli jest osobą fizyczną, a nierucho-
mość jest przeznaczona lub wykorzystywana na cele miesz-

Użytkowanie wieczyste:
zmiana opłat, przekształcenie
w prawo własności

Przewodnik

ANALIZA EKSPERTA

Uprawnienia osób prawnych do przekształcenia – Tomasz Kurek,
partner kierujący departamentem nieruchomości i budownictwa CMS
Cameron McKenna Dariusz Greszta Warszawa

strona A6

ANALIZA EKSPERTA

Określanie wartości nieruchomości – Zdzisław Małecki,
przewodniczący Zespołu Ekspertów Zawodowych Polskiej Federacji
Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych

strona A7

Przed końcem roku wielu naszych czytelników otrzymało wypowiedzenie dotychczasowych opłat za użytkowanie wieczyste
wraz z informacją o ich podwyższeniu w 2008 roku. Jeśli uważają, że podwyżka ta jest nieuzasadniona – mogą w ciągu
30 dni od otrzymania wypowiedzenia złożyć wniosek do samorządowego kolegium odwoławczego. Osoby o niższych
dochodach mogą starać się o bonifikatę w opłatach. A ci, którzy nie chcą w przyszłości być zaskakiwani podwyżkami, powinni
złożyć wniosek o przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności.

WAŻNE

OPŁATY ZA UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

Za oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste pobiera się
pierwszą opłatę i opłaty roczne. Jeśli nieruchomość zbywana jest
w drodze przetargu, pierwsza opłata roczna uiszczana jest jednora-
zowo, nie później niż do dnia zawarcia umowy o oddanie tej nieru-
chomości w użytkowanie wieczyste. Gdy nieruchomość oddawana
jest w drodze bezprzetargowej, pierwszą opłatę można rozłożyć na
oprocentowane raty, płatne nie dłużej niż przez 10 lat.

PRZYKŁAD

LOKAL UŻYTKOWY

Czytelnik z Poznania nabył grunt w użytkowanie wieczyste z prze-
znaczeniem pod budowę obiektu usługowego (800 mkw.).
W obiekcie tym wyodrębniony został lokal mieszkalny o pow. 60
mkw. Czytelnik będzie jednak uiszczał opłatę w wysokości 3 proc.
ceny gruntu, ponieważ podstawowym celem przeznaczenia nieru-
chomości są usługi.

WAŻNE

STAWKA OPŁAT

Ustalana kwotowo opłata roczna za użytkowanie wieczyste jest wy-
padkową dwóch składników: ceny gruntu oraz wskaźnika procen-
towego tej ceny.

WZÓR

WNIOSKU O UDZIELENIE BONIFIKATY

OD OPŁATY ROCZNEJ Z TYTUŁU UŻYTKOWANIA
WIECZYSTEGO NIERUCHOMOŚCI

Kowary, 12 stycznia 2008 r.

Do
Burmistrza Kowar

WNIOSEK

o udzielenie bonifikaty od opłaty rocznej z tytułu użytkowania wie-
czystego nieruchomości
1) Jan Matyczko
2) zam. Kowary ul. Jasna 6
3) użytkownik wieczysty nieruchomości zabudowanej budynkiem

mieszkalnym stanowiącej dz. ewid. nr 12/3 w obrębie 14,
o pow. 240 mkw., położonej w Kowarach przy u. Jasnej 6, nr KW
32134

4) opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntu za rok

2008 wynosi 1000 zł

5) wysokość dochodu na 1 członka rodziny wynosi 360 zł

Jan Matyczko

Załączniki:
1) oświadczenie o wysokości dochodu wieczystego użytkownika
2) zaświadczenie o wysokości dochodu wieczystego użytkownika

OŚWIADCZENIE UŻYTKOWNIKA WIECZYSTEGO

1) Jan Matyczko
2) zam. Kowary ul. Jasna 6
3) Użytkownik wieczysty nieruchomości zabudowanej budynkiem

mieszkalnym stanowiącej dz. ewid. nr 12/3 w obrębie 14, o pow.
240 mkw., położonej w Kowarach przy u. Jasnej 6, nr KW 134

Uprzedzony o odpowiedzialności karnej z art. 247 kodeksu karne-
go za składanie fałszywych zeznań oświadczam, że:
miesięczny dochód (brutto) na jednego członka mojej rodziny skła-
dającej się z 2 osób wynosi 360 zł.

Kowary 12 stycznia 2008 r.

Jan Matyczko

A

6

przewodnik

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

nr 20

kaniowe (dom wielorodzinny z mieszkaniami hipotecznymi,
dom jednorodzinny). Dochód miesięczny na jednego człon-
ka gospodarstwa domowego nie może przekroczyć 50 proc.
średniego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce naro-
dowej za ostatni kwartał roku poprzedzającego rok, za któ-
ry opłata ma być wnoszona (ogłaszane jest ono przez preze-
sa Głównego Urzędu Statystycznego). Do chwili zamknięcia
dodatku nie zostały jeszcze opublikowane dane za IV kwar-
tał 2007 r.

Osoby, które spełniają powyższe wymogi i którym przysługu-

ją spółdzielcze prawa do lokali, korzystają z bonifikaty w formie
ulgi w opłatach z tytułu udziału w kosztach eksploatacji budyn-
ków. Wysokość ulgi powinna odpowiadać wysokości bonifikaty
od opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nierucho-
mości gruntowej, udzielonej spółdzielni mieszkaniowej, pro-
porcjonalnie do powierzchni lokali zajmowanych przez osoby
uprawnione do bonifikaty.

Bonifikata uznaniowa

O bonifikatę uznaniową mogą ubiegać się osoby fizyczne,

niektóre osoby prawne lub organizacje. Udziela jej starosta (gdy
nieruchomość stanowi własność Skarbu Państwa) oraz organ
wykonawczy gminy, powiatu i województwa (gdy jest własno-
ścią gminy, powiatu lub województwa) za zgodą odpowiednio
wojewody, rady albo sejmiku.

Przepisy nie określają, w jakiej wysokości może być udzielo-

na bonifikata uznaniowa. Tylko w przypadku nieruchomości
gruntowej wpisanej do rejestru zabytków przewidują możli-
wość obniżenia opłaty rocznej o 50 proc. Starosta lub zarzą-
dzający gminą lub powiatem może jednak za zgodą odpowied-
nio wojewody albo rady lub sejmiku podwyższyć lub obniżyć tę
bonifikatę.

Bonifikata uznaniowa może być zastosowana, jeśli użytko-

wanie wieczyste ustanowione jest m.in.:

■

na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury
technicznej oraz innych celów publicznych,

■

osobom fizycznym i osobom prawnym, które prowadzą dzia-
łalność charytatywną, opiekuńczą, kulturalną, leczniczą,
oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, wychowawczą
lub sportowo-turystyczną na cele niezwiązane z działalno-
ścią zarobkową, a także organizacjom pożytku publicznego
na cel prowadzonej działalności pożytku publicznego,

■

organizacjom zrzeszającym działkowców z przeznaczeniem
na ogrody działkowe,

■

poprzedniemu właścicielowi lub jego spadkobiercy, jeżeli
nieruchomość została od niego przejęta przed 5 grudnia
1990 r.,

■

kościołom i związkom wyznaniowym, mającym uregulowa-
ne stosunki z państwem, na cele działalności sakralnej,

■

spółdzielniom mieszkaniowym w związku z ustanowieniem
odrębnej własności lokali lub z przeniesieniem własności lo-
kali lub domów jednorodzinnych.

Wypowiedzenie bonifikaty

Bonifikata może być wypowiedziana, jeżeli osoba, której od-

dano nieruchomość w użytkowanie wieczyste, przed upływem
dziesięciu lat, licząc od dnia ustanowienia tego prawa, zbyła je
lub wykorzystała nieruchomość na inne cele niż cele uzasadnia-
jące udzielenie bonifikaty. W takim przypadku jest ona zobo-
wiązana do zwrotu kwoty równej udzielonej bonifikacie po jej
waloryzacji. Zwrot następuje za wypowiedzeniem właściwego
organu, czyli starosty (gdy nieruchomość stanowi własność
Skarbu Państwa) oraz organu wykonawczego gminy, powiatu
i województwa (gdy jest własnością gminy, powiatu lub woje-
wództwa).

Bonifikata nie zostanie wypowiedziana, jeśli prawo użytko-

wania wieczystego zostało zbyte na rzecz osoby bliskiej. Takimi
osobami w stosunku do użytkownika wieczystego są: dzieci,
wnuki, prawnuki, rodzice, dziadkowie, pradziadkowie, rodzeń-

stwo, dzieci rodzeństwa, małżonka, osoba przysposabiająca
i przysposobiona, a także osoba, która pozostaje z nim faktycz-
nie we wspólnym pożyciu.

Aktualizacja opłat

Wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego

nieruchomości gruntowej może być aktualizowana nie częściej
niż raz w roku, jeżeli wartość tej nieruchomości ulegnie zmia-
nie. Aktualizacja opłaty rocznej może być dokonana z urzędu
albo na wniosek użytkownika wieczystego. Podstawą do aktu-
alizacji opłat jest wycena nieruchomości przez rzeczoznawcę
majątkowego.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 4 marca 2004 r.

stwierdził, że z przepisów rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lipca 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad wyceny nie-
ruchomości oraz zasad i trybu sporządzania operatu szacun-
kowego nie wynika, by dla wyceny nieruchomości będącej
podstawą aktualizacji opłat rocznych z tytułu użytkowania
wieczystego konieczne było zastosowanie określonej metody
wyceny. Zgodnie z art. 154 ustawy o gospodarce nieruchomo-
ściami wyboru właściwej metody oraz techniki szacowania
dokonuje rzeczoznawca, zaś sąd orzekający w sprawie o usta-
lenie wysokości aktualizowanej opłaty rocznej musi rozwa-
żyć, czy biegły nie naruszył zasad stosowania wartości nieru-
chomości określonych w u.g.n. i rozp. wykonawczych do tej
ustawy, jak również czy w opinii tej istnieje uzasadnienie przy-
jętej przez biegłego metody (VI ACa 667/2003 Apel.-W-wa
2005/1/5).

Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się przy zastosowaniu

dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomo-
ści określonej na dzień aktualizacji opłaty. Aktualizacji nie do-
konuje się, jeśli wartość nieruchomości oddanych w użytkowa-
nie wieczyste w drodze przetargu byłaby niższa niż ustalona
w drodze przetargu cena tej nieruchomości. W przypadku nie-
ruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste na cele miesz-
kaniowe zasada ta ma zastosowanie w ciągu pięciu lat od dnia
zawarcia umowy z użytkownikiem wieczystym.

Przy aktualizacji na poczet różnicy między opłatą dotych-

czasową a opłatą zaktualizowaną zalicza się wartość nakła-
dów poniesionych przez użytkownika wieczystego nierucho-
mości na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury
technicznej po dniu dokonania ostatniej aktualizacji. Zali-
czenie wartości nakładów poniesionych przez użytkownika
wieczystego nieruchomości na budowę poszczególnych
urządzeń infrastruktury technicznej następuje także, gdy nie
zostały one uwzględnione w poprzednio dokonywanych ak-
tualizacjach. Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do
nakładów koniecznych wpływających na cechy techniczno-
-użytkowe gruntu, poniesionych przez użytkownika wieczy-

Zasadą jest, że osobom prawnym nie przysługuje
roszczenie o przekształcenie prawa użytkowania
wieczystego w prawo własności. Odstępstwo
od tej zasady wprowadza ustawa o przekształceniu
prawa użytkowania wieczystego w prawo własności
nieruchomości.

Zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy z 29

lipca 2005 r. o przekształceniu prawa
użytkowania wieczystego w prawo
własności nieruchomości osoba
prawna może wystąpić z żądaniem
przekształcenia prawa użytkowania
wieczystego gruntu w prawo własno-
ści w przypadku, gdy jest właścicie-
lem lokali, których udział w nieru-
chomości wspólnej obejmuje prawo
użytkowania wieczystego. Należy pa-
miętać, że określenie osoba prawna
będzie miało tu zastosowanie nie tyl-
ko do osób prawnych sensu stricto,
takich jak spółka z ograniczoną odpo-
wiedzialnością, czy spółka akcyjna, ale zgodnie
z art. 33

1

kodeksu cywilnego, także do jednostek or-

ganizacyjnych nieposiadających osobowości praw-
nej, takich jak np. osobowe spółki prawa handlowe-
go (np. spółka jawna, partnerska czy spółka koman-
dytowa).

Roszczenie o przekształcenie użytkowania wie-

czystego przysługuje osobom prawnym będącym
w dniu wejścia w życie ustawy o przekształceniu
prawa użytkowania wieczystego w prawo własności
nieruchomości (13 października 2005 r.) właścicie-
lami lokali, zaś spółdzielniom mieszkaniowym także
będącym właścicielami budynków mieszkalnych lub
garaży.

Z postanowień ustawy o przekształceniu prawa

użytkowania wieczystego w prawo własności nieru-
chomości wynika, że prawo osób prawnych do żąda-
nia przekształcenia jest znacznie węższe niż prawa
przysługujące osobom fizycznym.

Zgodnie z art. 2 ustawy o przekształceniu prawa

użytkowania wieczystego w prawo własności
nieruchomości – jeśli właścicielami lokali i współ-
użytkownikami wieczystymi gruntu są osoby praw-
ne albo osoby fizyczne i prawne lub też właściciela-
mi budynków mieszkalnych lub garaży są spół-
dzielnie mieszkaniowe, wówczas z żądaniem prze-
kształcenia muszą wystąpić wszyscy użytkownicy
wieczyści.

W braku zgody wszystkich, osoby zainteresowa-

ne mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który po-
stanowi, mając na względzie cel zamierzonej czyn-
ności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli.

Wydaje się, że celem, jakiemu ma służyć regulacja

jest ograniczenie sytuacji, w których osoby prawne
będące użytkownikami wieczystymi nieruchomości,
prowadzącymi na niej działalność gospodarczą, wy-
stępowałyby z żądaniem o przekształcenie użytkowa-
nia wieczystego w prawo własności, aby uniknąć
obowiązku ponoszenia corocznych opłat na rzecz
Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorial-
nego. Tego rodzaju ograniczenia w możliwości obję-
cia własności gruntu nieruchomości wydają się być
uzasadnione z punktu widzenia dążenia Skarbu Pań-
stwa i samorządów do utrzymania istotnego źródła
dochodu.

Skorzystanie przez osoby prawne, w tym dewelo-

perów, z możliwości przekształcenia użytkowania
wieczystego we własność skutkuje możliwością
obniżenia opłat związanych z utrzymaniem nieru-
chomości wspólnej. W konsekwencji cena sprzedaży
może być niższa. Także czynsz za takie lokale
może być ustalony w kwocie niższej niż w przypad-
ku podobnych lokali położonych na nieruchomo-
ściach będących w użytkowaniu wieczystym.

■

PODSTAWA PRAWNA

■

Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przekształceniu
prawa użytkowania wieczystego w prawo własno-
ści nieruchomości (Dz.U. nr. 175, poz. 1459
ze zm.).

ANALIZA EKSPERTA

Uprawnienia
osób prawnych
do przekształcenia

TOMASZ KUREK

adwokat, radca

prawny,

partner

kierujący

departamentem

nieruchomości

i budownictwa

CMS Cameron

McKenna

Dariusz Greszta

Warszawa

PRZYKŁAD

WYPOWIEDZENIE BONIFIKATY

Czytelnik z Bydgoszczy nabył od gminy grunt w użytkowanie wieczy-
ste z przeznaczeniem na budowę domu wielorodzinnego. Przez
dwa lata korzystał z bonifikaty w opłacie rocznej. Po upływie tego
terminu zbył prawo użytkowania wieczystego. Gmina może wypo-
wiedzieć bonifikatę.

WAŻNE

PRZESUNIĘCIE TERMINU

Opłata roczna wnoszona jest w terminie do 31 marca każdego ro-
ku, z góry za dany rok, jednak użytkownik wieczysty może starać się
o przesunięcie terminu jej wpłaty. Musi się zwrócić w tej sprawie
z wnioskiem do starosty (gdy nieruchomość stanowi własność
Skarbu Państwa) lub do zarządzającego gminą, powiatem i woje-
wództwem. Wniosek należy złożyć nie później niż 14 dni przed upły-
wem terminu płatności.

WZÓR

WNIOSKU O UDZIELENIE BONIFIKATY

UZNANIOWEJ OD OPŁATY ROCZNEJ Z TYTUŁU
UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO GRUNTU

Józefów, 12 stycznia 2008 r.

Joanna i Adam Zaborscy
zam. Józefów, ul. Miła 5

Do
Burmistrza Józefowa

WNIOSEK

o udzielenie bonifikaty od opłaty rocznej z tytułu użytkowania

wieczystego gruntu

Wnosimy o udzielenie 80 proc. bonifikaty od opłaty rocznej za użyt-
kowanie wieczyste gruntu. Jesteśmy użytkownikami wieczystymi
nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym stanowiącej
dz. ewid. nr 11/3 w obrębie 13, o pow. 140 mkw., położonej w Jó-
zefowie przy ul. Miłej 6, nr KW 134. Opłata roczna z tytułu użytko-
wania wieczystego gruntu za rok 2008 wynosi 950 zł. Dochód mie-
sięczny na członka naszej rodziny wynosi 1100 zł.

Uzasadnienie

W październiku ubiegłego roku spłonęła część naszego domu. Nie
był on ubezpieczony. Prace remontowe prowadzimy we własnym
zakresie. Nie mamy wystarczających środków na dokończenie
prac.
W związku z powyższym wnosimy o rozpatrzenie naszego wniosku.

Joanna i Adam Zaborscy

W załączeniu:
1) zaświadczenie ze Straży Pożarnej,
2) zaświadczenie o wysokości dochodu.

WAŻNE

ZBIEG BONIFIKAT

W razie zbiegu praw do bonifikat: uznaniowej i związanej z dochoda-
mi lub wpisem nieruchomości do rejestru zabytków – stosuje się
jedną bonifikatę korzystniejszą dla użytkownika wieczystego.

A

7

nr 20

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

stego, o ile w ich następstwie wzrosła wartość nieruchomo-
ści gruntowej.

Wypowiedzenie na piśmie

Jeśli właściwy organ zamierza zaktualizować opłatę roczną

z tytułu użytkowania wieczystego, powinien wypowiedzieć na
piśmie wysokość dotychczasowej opłaty do 31 grudnia roku
poprzedzającego, przesyłając równocześnie ofertę przyjęcia
nowej jej wysokości. W wypowiedzeniu należy wskazać spo-
sób obliczenia nowej wysokości opłaty i pouczyć użytkownika
wieczystego o sposobie zakwestionowania wypowiedzenia.
Do wypowiedzenia dołącza się informację o wysokości osza-
cowania dokonanego przez rzeczoznawcę majątkowego oraz
o miejscu, w którym można zapoznać się z operatem szacun-
kowym.

Użytkownik wieczysty, który otrzyma wypowiedzenie do-

tychczasowej opłaty, może w terminie 30 dni od dnia jego
otrzymania złożyć do samorządowego kolegium odwoławcze-
go właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości
wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona
albo jest uzasadniona w innej wysokości. Wniosek ten składa się
przeciwko właściwemu organowi, czyli staroście wykonujące-
mu zadania z zakresu administracji rządowej (w odniesieniu
do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa)
oraz zarządowi gminy, zarządowi powiatu, zarządowi woje-
wództwa (w odniesieniu do nieruchomości stanowiących odpo-
wiednio własność gminy, powiatu, województwa). Ciężar do-
wodu, że istnieją przesłanki do aktualizacji opłaty w tym przy-
padku spoczywa na właściwym organie. Musi więc on wykazać,
że wartość gruntu uległa zmianie.

Złożenie wniosku nie zwalnia z obowiązku uiszczania opłat

w dotychczasowej wysokości. W przypadku niezłożenia wnio-
sku właściwy organ oraz użytkownika wieczystego obowiązuje
nowa wysokość opłaty zaoferowana w wypowiedzeniu.

Postępowanie przed kolegium

Wniosek do kolegium składa się na piśmie w dwóch egzempla-

rzach. Kolegium wyznacza niezwłocznie termin pierwszej roz-
prawy, doręczając jednocześnie właściwemu organowi odpis
wniosku. Kolegium powinno dążyć do polubownego załatwienia
sprawy w drodze ugody i dopiero jeśli do niej nie dojdzie, wyda-
je orzeczenie o oddaleniu wniosku lub o ustaleniu nowej wysoko-
ści opłaty. Od orzeczenia kolegium odwołanie nie przysługuje.

W przypadku oddalenia wniosku obowiązuje wysokość opła-

ty zaoferowana przez właściwy organ. Jeśli na skutek prawo-
mocnego orzeczenia kolegium lub w wyniku zawarcia ugody
zostanie ustalona nowa wysokość opłaty rocznej, obowiązuje
począwszy od dnia 1 stycznia roku następującego po roku,
w którym wypowiedziano wysokość dotychczasowej opłaty.

Złożenie wniosku przez użytkownika wieczystego nie zwal-

nia go jednak z obowiązku uiszczania opłat w dotychczasowej
wysokości. Nowa wysokość zaproponowana w wypowiedzeniu
obowiązuje także, gdy kolegium oddali wniosek.

Na wniosek właściwego organu kolegium przyznaje w orze-

czeniu zwrot kosztów postępowania i opłat skarbowych od
użytkownika wieczystego, jeżeli w orzeczeniu oddaliło wnio-
sek. W przypadku gdy kolegium w orzeczeniu uznało wniosek
za zasadny, na wniosek użytkownika wieczystego przyznaje
zwrot kosztów i opłat od właściwego organu.

Do postępowania przed kolegium stosuje się odpowiednio

przepisy kodeksu postępowania administracyjnego o wyłącze-
niu pracownika oraz organu, o załatwianiu spraw, doręcze-
niach, wezwaniach, terminach i postępowaniu, z wyjątkiem
przepisów dotyczących odwołań i zażaleń. Do postępowania te-
go stosuje się również przepisy o opłatach i kosztach.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku

z 2 lutego 2006 r. orzekł, że – postępowanie dotyczące sporu
o aktualizację opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
nie kończy się wydaniem decyzji administracyjnej, do której
mają zastosowanie tryby nadzwyczajne umożliwiające wzru-
szenie decyzji administracyjnej. Skoro samorządowe kolegium
odwoławcze rozstrzyga sprawę cywilną, to akt kończący takie
postępowanie nie może być decyzją administracyjną. Wpraw-
dzie w sprawach w tych mogą być w ograniczonym zakresie
stosowane przepisy kodeksu postępowania administracyjnego,
jednakże nie tworzą one sprawy administracyjnej w rozumie-
niu art. 1 par. 1 pkt 1 k.p.a. (I SA/Wa 847/2005 LEX nr 20371).

Sprzeciw od orzeczenia

Jak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku

w postanowieniu z 26 października 2005 r. – na postanowienie
samorządowego kolegium odwoławczego w przedmiocie od-
mowy bądź przywrócenia terminu do złożenia, opartego na art.
78 ust. 2 ustawy z 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieru-
chomościami, wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty z ty-
tułu wieczystego użytkowania gruntu jest nieuzasadniona albo
jest uzasadniona w innej wysokości, nie przysługuje skarga do
sądu administracyjnego (LEX nr 235273, II SA/Gd 896/2004).

Strony, właściwy organ lub użytkownik wieczysty, mogą

wnieść jednak sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia
orzeczenia. Wniesienie sprzeciwu jest równoznaczne z żąda-
niem przekazania sprawy do sądu powszechnego właściwego
ze względu na miejsce położenia nieruchomości (wniosek, któ-
ry złożył użytkownik wieczysty do kolegium, zastępuje pozew).
Kolegium przekazuje właściwemu sądowi akta sprawy wraz ze
sprzeciwem. Wniesienie sprzeciwu powoduje, że orzeczenie
traci moc, nawet gdy sprzeciw odnosi się tylko do części orze-

czenia (pod warunkiem jednak, że sprzeciw został złożony
w terminie). Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli sprzeciw do-
tyczy wyłącznie kosztów postępowania; właściwy sąd rozstrzy-
ga wówczas o kosztach postępowania postanowieniem na po-
siedzeniu niejawnym.

Aktualizacja na wniosek użytkownika

Aktualizacji opłaty rocznej może również żądać użytkownik

wieczysty, jeśli wartość gruntu oddanego w użytkowanie wie-
czyste zmniejszyła się, np. po wybudowaniu w pobliżu drogi
szybkiego ruchu. W razie odmowy może skierować sprawę do
samorządowego kolegium odwoławczego właściwego ze
względu na miejsce położenia nieruchomości. Ciężar dowodu,
że istnieją przesłanki do aktualizacji opłaty, spoczywa na użyt-
kowniku wieczystym.

Jeżeli wartość nieruchomości gruntowej na dzień aktualiza-

cji opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste byłaby niższa niż
ustalona w drodze przetargu cena tej nieruchomości w dniu jej
oddania w użytkowanie wieczyste, aktualizacji nie dokonuje się
również wtedy, gdy z żądaniem w tym zakresie występuje użyt-
kownik wieczysty (art. 81 w związku z art. 77 ust. 1-3 ustawy
z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, Dz.U.
z 2004 r. nr 261, poz. 2603) – stwierdził Sąd Najwyższy
w uchwale z 13 września 2007 r. (sygn. akt III CZP 73/07).

Odmowa właściciela gruntu uwzględnienia żądania upo-

ważnia użytkownika do złożenia wniosku do samorządowego
kolegium odwoławczego. Negatywne orzeczenie kolegium da-
je użytkownikowi prawo do wniesienia sprzeciwu, co jest rów-
noznaczne z przekazaniem sprawy do sądu. Sąd rozpoznaje
sprzeciw jako pozew o ustalenie w trybie art. 189 kodeksu po-
stępowania cywilnego.

W przypadku oddalenia wniosku przez kolegium obowią-

zuje opłata dotychczasowa. Ustalona w wyniku prawomocne-
go orzeczenia kolegium lub ugody zawartej przed kolegium
nowa wysokość opłaty rocznej obowiązuje począwszy od
1 stycznia roku następującego po roku, w którym użytkownik
wieczysty zażądał jej aktualizacji. Powyższe zasady stosuje się
odpowiednio, jeżeli sprawę rozstrzygnięto prawomocnym wy-
rokiem sądu lub zawarto ugodę sądową w następstwie wnie-
sienia sprzeciwu.

Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 20 maja 2005 r.

uznał, że brak jest podstaw do uznania, że art. 207 k.c. stanowi
podstawę ustalenia w stosunku do wszystkich współużytkowni-
ków wieczystych jednakowej wartości nieruchomości i jedno-
czesnej aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wie-
czystego w wypadku, gdy do jej zmiany doszło w stosunku do
jednego ze współużytkowników w toku zainicjowanego przez
niego postępowania administracyjnego lub sądowego wywoła-
nego odmową przyjęcia oferty nowej opłaty rocznej (I ACa
1008/2004 Apel.-W-wa 2006/2/1).

Przekształcenie użytkowania wieczystego

Nabycie własności nieruchomości przez użytkowników wie-

czystych jest możliwe na podstawie ustawy o przekształceniu
prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nierucho-
mości. Jeśli użytkownik wieczysty spełnia określone w tej ustawie
warunki może żądać przekształcenia prawa użytkowania wieczy-

przewodnik

Dla potrzeb ustalenia opłaty z tytułu przekształcenia
prawa użytkowania wieczystego w prawo własności ko-
nieczne jest m.in. ustalenie wartości nieruchomości.
Ustawa o przekształceniu prawa użytkowania wieczyste-
go w prawo własności (u.o.p.u.w.) nie zawiera własnych
zasad określania wartości nieruchomości, lecz postana-
wia, aby odpowiednio stosować w tym zakresie art. 67
ust. 1 i art. 69 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603
ze zm. – dalej u.g.n.).

Stosownie do art. 67 ust. 1 u.g.n. ko-

nieczne jest ustalenie ceny nierucho-
mości gruntowej jako przedmiotu pra-
wa własności przysługującego odpo-
wiedniemu podmiotowi publiczno-
prawnemu. Cenę nieruchomości ustala
się na podstawie jej wartości określonej
przez rzeczoznawcę majątkowego.

Podstawy ustalenia opłaty z tytułu

przekształcenia nie stanowi cena,
o której mowa wyżej, lecz stosownie do
art. 69 u.g.n. na poczet ceny nierucho-
mości gruntowej zalicza się kwotę rów-
ną wartości prawa użytkowania wie-
czystego tej nieruchomości, określoną
według stanu na dzień przekształcenia.

Zasady określania obu wartości jw. zostały ustalone

odpowiednio w u.g.n. oraz w rozporządzeniu Rady Mi-
nistrów z września 2004 r. w sprawie wyceny nierucho-
mości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz.U. nr
207, poz. 2108 ze zm. – dalej rozporządzenie).

Określając wartość rynkową nieruchomości grunto-

wej jako przedmiotu prawa własności spełniającej wy-
magania definicji zawartej w art. 151 ust. 1 u.g.n, rze-
czoznawca stosuje podejście porównawcze (art. 153
ust. 1 u.g.n.). Warsztatowe wymagania dla tego podej-
ścia zawiera par. 4 rozporządzenia. Stosownie do niego
rzeczoznawca zastosuje metodę porównywania parami
lub metodę korygowania ceny średniej. Wybór metody
pozostaje do decyzji rzeczoznawcy, a będzie on uzależ-
niony w szczególności od możliwych do ustalenia w wy-
niku analizy rynku właściwego dla nieruchomości sta-
nowiącej przedmiot wyceny cen nieruchomości podob-
nych do nieruchomości wycenianej, które były przed-
miotem obrotu rynkowego. Dobór nieruchomości
podobnych podlega rygorom art. 4 pkt 16 u.g.n. Nieru-
chomość podobna to nieruchomość, która jest porówny-
walna z nieruchomością stanowiącą przedmiot wyceny
ze względu na położenie, stan prawny, przeznaczenie,
sposób korzystania oraz inne cechy wpływające na jej
wartość. W procedurze wyceny rzeczoznawca uwzględ-
nia cechy rynkowe różniące nieruchomości podobne od
nieruchomości wycenianej oraz uwzględnia zmiany po-
ziomu cen wskutek upływu czasu.

Określając wartość rynkową nieruchomości grunto-

wej jako przedmiotu prawa użytkowania wieczystego,
rzeczoznawca stosuje zasady określone w par. 30 i par.
29 ust. 3 rozporządzenia. Wartość tę określa się jako ilo-
czyn wartości nieruchomości gruntowej niezabudowa-
nej jako przedmiotu prawa własności i współczynnika
korygującego, określonego dla konkretnej nieruchomo-
ści według zależności zamieszczonej w par. 29 ust. 3. Ob-
liczając współczynnik korygujący, rzeczoznawca
uwzględnia: stawkę procentową opłaty rocznej nie więk-
szą niż 3 proc., liczbę lat niewykorzystanego okresu
użytkowania wieczystego, liczbę lat, na które ustanowio-
no użytkowanie wieczyste, przeciętną stopę kapitalizacji
ustalaną na podstawie badania rynku nieruchomości,
nie mniejszą jednak niż 9 proc. i nie większą niż 12 proc.

Różnica ceny nieruchomości i wartości prawa użyt-

kowania wieczystego będzie stanowiła podstawę do
ustalenia opłaty z tytułu przekształcenia. Przedtem
jednak różnica ta zostanie pomniejszona o bonifikaty
przysługujące użytkownikowi wieczystemu stosownie
do zasad u.o.p.u.w. Bonifikaty z oczywistych wzglę-
dów pozostają poza czynnościami rzeczoznawcy.

Jeżeli nie wcześniej niż w okresie ostatnich dwóch

lat przed dniem złożenia wniosku o przekształcenie
prawa użytkowania wieczystego w prawo własności
nieruchomości była dokonana aktualizacja opłaty
rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, dla ustale-
nia opłaty przyjmuje się wartość nieruchomości okre-
śloną dla celów tej aktualizacji. Czynność rzeczoznaw-
cy ogranicza się tu do określenia wartości rynkowej
nieruchomości gruntowej jako przedmiotu prawa
użytkowania wieczystego.

■

ANALIZA EKSPERTA

Określanie wartości
nieruchomości

ZDZISŁAW

MAŁECKI

rzeczoznawca

majątkowy,

przewodniczący

Zespołu

Ekspertów

Zawodowych

Polskiej

Federacji

Stowarzyszeń

Rzeczoznawców

Majątkowych

WAŻNE

ZWROT KOSZTÓW

Jeżeli kolegium w orzeczeniu uznało wniosek za zasadny, przyznaje
na wniosek użytkownika wieczystego zwrot kosztów i opłat od wła-
ściwego organu.

Z ORZECZNICTWA

ZMIANA OPŁAT

1. Tryb zmiany opłat z tytułu użytkowania wieczystego gruntu związany
jest z uznaniem, że użytkowanie wieczyste ma charakter uprawnienia
typowo cywilnoprawnego uregulowanego umową. Na potrzeby umowy
o oddaniu w użytkowanie wieczyste ustawodawca wprowadził instytu-
cję wypowiedzenia zmieniającego, co podkreśla umowny charakter
kształtowania wzajemnych praw i obowiązków stron umowy. Wypowie-
dzenie dotychczasowej opłaty w istocie jest wypowiedzeniem zmienia-
jącym umowę o oddaniu nieruchomości gruntowej w użytkowanie wie-
czyste (w części dotyczącej opłaty rocznej związanej z korzystaniem
z tego prawa). Odmowa przyjęcia zaproponowanej w wypowiedzeniu,
o którym mowa, oferty nowej wysokości opłaty rocznej połączona ze
złożeniem wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty nie jest uzasad-
niona bądź jest uzasadniona w innej wysokości, uruchamia postępo-
wanie przed samorządowym kolegium odwoławczym.
2. Sprawa sporu co do podwyższenia opłaty rocznej z tytułu użytkowa-
nia wieczystego ma charakter cywilnoprawny. Bezczynność organu
w tego rodzaju sprawach nie będzie podlegała skardze do sądu admi-
nistracyjnego. Orzeczenie zapadłe w tym postępowaniu nie jest decy-
zją administracyjną wydaną przez organ władczo rozstrzygający spra-
wę. Czynności podejmowane przez Samorządowe Kolegium Odwoław-
cze w ramach postępowania aktualizacyjnego – bądź ich brak – nie do-
tyczą sprawy administracyjnej, a więc pozostawienie bez rozpoznania
wniosku użytkownika wieczystego związanego ze sprawą aktualizacji
spornych opłat nie jest czynnością z zakresu administracji publicznej.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 23 stycz-
nia 2007 r. (I OSK 306/2006, LEX nr 29316]

A

8

przewodnik

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

nr 20

stego w prawo własności, a właściciel gruntu (zazwyczaj Skarb
Państwa lub gmina) nie ma wyjścia, musi spełnić to żądanie.

Nabycie na własność gruntu w tym trybie następuje na wnio-

sek osoby uprawnionej złożony nie później jednak niż do 31
grudnia 2012 r.

Uprawnionymi do złożenia wniosku są:

■

osoby fizyczne będące w dniu wejścia w życie ustawy użyt-
kownikami wieczystymi nieruchomości zabudowanych na
cele mieszkaniowe lub zabudowanych garażami albo prze-
znaczonych pod tego rodzaju zabudowę oraz nieruchomości
rolnych, a także ich następcy prawni (osoby fizyczne),

■

osoby fizyczne będące w dniu wejścia w życie ustawy użyt-
kownikami wieczystymi nieruchomości, niezależnie od jej
przeznaczenia, jeżeli użytkowanie wieczyste uzyskały: w za-
mian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości grunto-
wej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie innych tytułów,
przed 5 grudnia 1990 r.; na podstawie art. 7 dekretu z 26
października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na
obszarze m.st. Warszawy (Dz.U. nr 50, poz. 279), oraz ich
następcy prawni (osoby fizyczne),

■

osoby fizyczne i prawne będące właścicielami lokali, posiada-
jące udział użytkowaniu wieczystym (nawet gdy nabyły
udział po wejściu w życie tej ustawy), a także ich następcy
prawni (osoby fizyczne i prawne),

■

spółdzielnie mieszkaniowe będące właścicielami budynków
mieszkalnych lub garaży, a także ich następcy prawni (osoby
fizyczne i prawne).

W dwóch ostatnich przypadkach z wnioskiem muszą wystą-

pić wszyscy użytkownicy wieczyści, w przeciwnym razie współ-
właściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą
żądać rozstrzygnięcia przez sąd.

Gdzie składać wniosek

W zależności od tego, kto jest właścicielem gruntu oddanego

w użytkowanie wieczyste, wniosek należy składać do:

■

starosty – gdy nieruchomości stanowi własność Skarbu Pań-
stwa (także gdy prawo własności SP wykonują inne państwo-
we osoby prawne);

■

wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zarządu powiatu albo
zarządu województwa – odpowiednio gdy nieruchomość sta-
nowi własność jednostki samorządu terytorialnego.

Nabycie na własność gruntu na podstawie ustawy o prze-

kształceniu prawa użytkowania wieczystego (…) dokonywane
jest w formie decyzji administracyjnej, która stanowi podstawę
wpisu w księdze wieczystej. Prawo użytkowania wieczystego
przekształca się w prawo własności nieruchomości z dniem,
w którym decyzja o przekształceniu stała się ostateczna.

Ile to kosztuje

Osoba, na rzecz której zostało przekształcone prawo użytko-

wania wieczystego w prawo własności nieruchomości, jest obo-
wiązana do uiszczenia opłaty z tego tytułu. Do naliczania opła-
ty mają zastosowanie przepisy ustawy o gospodarce nierucho-
mościami (patrz analiza eksperta str. A7). Opłata – na wniosek
użytkownika wieczystego – może być rozłożona na raty płatne
przez czas nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 20 lat. Wnio-
skodawca może wystąpić o skrócenie tego okresu.

Nieuiszczona część opłaty podlega oprocentowaniu przy za-

stosowaniu stopy procentowej równej stopie redyskonta weksli
stosowanej przez Narodowy Bank Polski. Wierzytelność z tytu-
łu opłaty podlega zabezpieczeniu hipoteką przymusową na nie-
ruchomości objętej przekształceniem prawa użytkowania wie-
czystego w prawo własności. W przypadku przekształcenia
udziału w prawie użytkowania wieczystego nieruchomości,
związanego z odrębną własnością lokalu, hipoteka przymuso-
wa obciąża nieruchomość lokalową osoby, na rzecz której na-
stąpiło przekształcenie. Podstawą wpisu hipoteki jest ostatecz-
na decyzja o przekształceniu.

Dla kogo bonifikaty

Organ właściwy do wydania decyzji może udzielić bonifika-

ty od opłaty za przekształcenie w odniesieniu do nieruchomo-
ści stanowiących własność Skarbu Państwa – za zgodą wojewo-
dy, w przypadku jednostek samorządu terytorialnego – za zgo-
dą właściwej rady lub sejmiku. Ustawa w trzech przypadkach
określa wysokość bonifikaty.

Pierwszy przypadek dotyczy osoby fizycznej, której dochód

miesięczny na jednego członka rodziny w gospodarstwie do-
mowym nie przekracza przeciętnego miesięcznego wynagro-
dzenia w gospodarce narodowej za ostatnie półrocze roku po-
przedzającego rok, w którym wystąpiono z żądaniem prze-
kształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własno-
ści nieruchomości (ogłaszanego przez prezesa GUS). Organ
właściwy do wydania decyzji udziela, na jej wniosek, 90 proc.
bonifikaty od opłaty – jeżeli nieruchomość jest zabudowana
na cele mieszkaniowe albo przeznaczona pod tego rodzaju za-
budowę.

Drugi przypadek dotyczy osób fizycznych, które prawo użyt-

kowania wieczystego uzyskały przed 5 grudnia 1990 r. oraz ich

następców prawnych. Organ właściwy do wydania decyzji
udziela, na ich wniosek, 50 proc. bonifikaty od opłaty.

Trzeci przypadek – dotyczy nieruchomości (lub jej części)

wpisanej do rejestru zabytków – opłatę tę obniża się o 50 proc.

W razie zbiegu praw do bonifikat stosuje się jedną bonifika-

tę korzystniejszą dla użytkownika wieczystego.

Organ właściwy do wydania decyzji może udzielić wyższej

niż określona w tych trzech przypadkach bonifikaty od opłaty.
Jeśli właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa – zgodę
na to musi wyrazić wojewoda, a jeśli właścicielem gruntu jest
jednostka samorządu terytorialnego – potrzebna jest zgoda
właściwej rady lub sejmiku.

Kiedy zwrot bonifikaty

Jeśli użytkownik wieczysty skorzystał z bonifikaty przy prze-

kształceniu – nie może przed upływem pięciu lat od dnia prze-
kształcenia zbyć lub wykorzystać nieruchomości na cele inne
niż te, które stanowiły podstawę udzielenia bonifikaty. W prze-
ciwnym razie organ, który jej udzielił, zażąda zwrotu kwoty
równej udzielonej bonifikacie po jej waloryzacji. Nie dotyczy to
jednak sytuacji, gdy nieruchomość została zbyta na rzecz:

■

osoby bliskiej, czyli dzieci, wnuków, prawnuków, rodziców,
dziadków, pradziadków, rodzeństwa, dzieci rodzeństwa, mał-
żonka, osoby przysposabiającej i przysposobionej, a także oso-
by, która pozostaje z nim faktycznie we wspólnym pożyciu,

■

spółdzielni mieszkaniowej w przypadku ustanowienia odręb-
nej własności na rzecz członków oraz właścicieli lokali, któ-
rym przekształcono udział w prawie użytkowania wieczyste-
go w prawo własności,

■

w szczególnie uzasadnionych przypadkach organ może od-
stąpić od żądania zwrotu bonifikaty, za zgodą odpowiednio
wojewody, rady lub sejmiku.

Przekształcenie nieodpłatne

Przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo

własności następuje nieodpłatnie na rzecz użytkowników wie-
czystych lub ich następców prawnych:

■

którym oddano nieruchomość w użytkowanie wieczyste
w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości
gruntowej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie innych ty-
tułów, przed 5 grudnia 1990 r.;

■

które uzyskały użytkowanie wieczyste na podstawie art. 7 dekre-
tu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów
na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. nr 50, poz. 279).

■

PODSTAWA PRAWNA

■

Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami
(t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603.).

■

Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowa-
nia wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz.U. nr
175, poz. 1459 ze zm.).

Zmiana właściciela

Z punktu widzenia wypełnienia przez użytkownika

wieczystego jego obowiązków związanych z opłatą rocz-
ną istotna jest kwestia czasu, w jakim doszło do zmiany
właściciela. Jeśli bowiem uiścił on należną opłatę do-
tychczasowemu właścicielowi i ten przyjął świadczenie,
a przy tym strony były zgodne co do zamiaru umorzenia
w ten sposób zobowiązania, to późniejsze zmiany pod-
miotowe dla obowiązku świadczenia opłaty w danym ro-
ku są bez znaczenia. Analogicznie należy potraktować
sytuację, kiedy użytkownik nie ma wiadomości o doko-
nanej zmianie i świadczy na rzecz znanego mu właścicie-
la – stosownie do treści łączącego ich wcześniej stosunku
zobowiązaniowego.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 maja

2005 r., I ACa 1111/2004, Wspólnota 2005/24/44

Zmniejszenie opłaty

W razie przekształcenia prawa użytkowania wieczy-

stego w prawo własności na podstawie przepisów usta-
wy z dnia 4 września 1997 r. o przekształceniu prawa
użytkowania wieczystego przysługującego osobom fi-
zycznym w prawo własności (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 120,
poz. 1299 ze zm.), opłata roczna za użytkowanie wieczy-
ste za rok, w którym nastąpiło przekształcenie, ulega
zmniejszeniu proporcjonalnie do czasu trwania użytko-
wania wieczystego w tym roku.

Uchwała Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2004 r., III

CZP 47/2004 OSNC 2005/5/74

Przekształcenie a opłaty

Z chwilą przekształcenia w trakcie roku kalendarzo-

wego prawa użytkowania wieczystego w prawo własno-
ści uiszczona opłata roczna nie jest – w części przypada-
jącej za okres po przekształceniu – świadczeniem niena-
leżnym.

Wyrok Sądu Najwyższego z 3 września 2003 r., II

CKN 419/2001 OSNC 2004/10/165

Żądanie właściciela

Żądanie właściciela gruntu zasądzenia pełnej opłaty

rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, gdy prawo
użytkowania wieczystego obejmuje grunt, z którego ko-
rzystanie przez użytkownika wieczystego nie jest możli-
we ze względu na obciążenie tego prawa użytkowaniem
przysługującym osobie trzeciej, nie może korzystać
z ochrony prawnej (art. 5 k.c.), jeżeli obciążenie to było
użytkownikowi wieczystemu znane.

Wyrok Sądu Najwyższego z 26 lutego 2002 r., I CKN

1516/1999 OSNC 2003/2/23

Kolejny nabywca

Opłata roczna za użytkowanie wieczyste gruntu wią-

że każdego kolejnego nabywcę tego prawa.

Wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1999 r., II

CKN 639/1998

Działalność komercyjna

Prowadzenie na danej nieruchomości także działal-

ności komercyjnej niezwiązanej z celami publicznymi
wyłącza możliwość zastosowania przepisu art. 72 ust.
3 pkt 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami dopuszczającego ustalenia niższej
stawki procentowej opłaty rocznej.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w War-

szawie z 17 marca 2003 r., I SA 1013/2001 LEX nr
159255

Czas złożenia wniosku

W przypadku zmiany stawki procentowej opłaty rocz-

nej na żądanie użytkownika wieczystego rozstrzygające
znaczenie dla określenia terminu, od którego będzie
obowiązywać stawka w zmienionej wysokości, ma czas
złożenia wniosku, a nie czas złożenia oświadczenia woli
o zmianie stawki przez organ reprezentujący właściciela
nieruchomości gruntowej.

Orzeczenie Samorządowego Kolegium Odwoławcze-

go we Wrocławiu z 13 maja 2004 r. SKO 4114/84/04
OwSS 2004/4/87

ORZECZNICTWO

WZÓR

WNIOSKU O PRZEKSZTAŁCENIE PRAWA

UŻYTKOWANIA WIECZYSTEGO W PRAWO WŁASNOŚCI

Wrocław, 12 stycznia 2008 r.

Jan Kowalski, syn Anny i Zenona
zam. Wrocław, ul. Długa 12
PESEL 120168908

Do
Prezydenta Wrocławia

WNIOSEK

o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego

w prawo własności nieruchomości

Na podstawie art. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa
użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości wnoszę o:
przekształcenie przysługującego mi prawa użytkowania wieczystego
w prawo własności nieruchomości położonej przy ul. Długiej 12, o pow.
560 mkw. stanowiącej działkę ewidencyjną nr 14 z obrębu 24, dla któ-
rej to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta nr KW 1234.
Prawo użytkowania wieczystego powstało na podstawie decyzji admi-
nistracyjnej nr 56/83 z 24 czerwca 1983 r.
Wnioskodawca nabył to prawo na podstawie orzeczenia sądu rejono-
wego z 14 maja 2005 r.
Nieruchomość wykorzystywana jest na cele mieszkaniowe.
Wysokości aktualnej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego
wynosi 50 zł (1 proc. wartości nieruchomości).
Opłata należna za przekształcenie prawa uiszczona będzie w pięciu
rocznych ratach.

Jan Kowalski

Załączniki:
1) odpis księgi wieczystej
2) odpis decyzji administracyjnej z 24 czerwca 1983 r.
3) orzeczenie sądu z 14 maja 2005 r.

A

9

orzecznictwo

nr 20

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

STAN FAKTYCZNY

Powód wniósł pozew przeciwko miastu P. i Miejskiemu

Przedsiębiorstwu Gospodarki Komunalnej w P. o zapłatę kwoty
126 246,42 zł z tytułu bezumownego korzystania z jego nieru-
chomości. Sąd Okręgowy zasądził od MPGM kwotę 68 353 zł,
w pozostałej części, w tym w całości wobec miasta P., powódz-
two oddalił. Spór dotyczył zabudowanej nieruchomości, która
w 1985 roku na podstawie decyzji administracyjnej została
przekazana w zarząd państwowy na rzecz MPGM, ponieważ
ówczesny właściciel nie sprawował zarządu w sposób zapew-
niający utrzymanie budynku w należytym stanie.

Ze względu na dotacje budżetowe rada miejska w 1990 ro-

ku nakazała MPGM pilne oddanie prywatnych budynków bę-
dących w jego administracji właścicielom. W 1993 roku ustalo-
no aktualnych właścicieli objętej sporem nieruchomości. Do te-
go czasu nieruchomość miała status nieruchomości o nieure-
gulowanym stanie prawnym. Zarząd przymusowy trwał od
1985 do 1994 roku. Wobec zmiany uregulowań prawnych od
1994 roku administrowanie przedmiotową nieruchomością
odbywało się w oparciu o przepisy kodeksu cywilnego o pro-
wadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Do połowy lat dziewięć-
dziesiątych nie przeprowadzano żadnych rozliczeń dotyczą-
cych nieruchomości powoda. Przychody z niej pozostawały po-
za bilansem MPGM, który ponosił z własnych środków koszty
utrzymania kamienicy ze względu na ujemne salda końcowe.
Powód kupił nieruchomość 28 kwietnia 2001 r. Bezpośrednio
po tym fakcie zwrócił się do MPGM o jej wydanie. Pozwana
spółka uzależniała wydanie nieruchomości od decyzji zarządu
miasta P., które było jedynym udziałowcem w tej spółce. Osta-
tecznie nieruchomość przekazano powodowi 10 lutego 2004 r.,
żądając zapłaty różnicy między wpływami z nieruchomości
a jej kosztami utrzymania, począwszy od l maja 2001 r. Sąd
okręgowy na podstawie operatu szacunkowego sporządzone-
go przez biegłego sądowego ustalił, że w okresie objętym żąda-
niem pozwu łączna kwota przychodów, jakie powód mógłby
otrzymać z czynszu regulowanego i wolnorynkowego z lokali
znajdujących się w kamienicy, wyniosła 68 353 zł. Uznał, że
miasto P. nie ma w niniejszej sprawie legitymacji biernej. Za-
rząd miasta w 1994 roku zlikwidował Przedsiębiorstwo Komu-
nalne MPGM i utworzył spółkę prawa handlowego. W 2004 r.
MPGM zostało przekształcone w spółkę akcyjną. Sąd okręgo-
wy uznał, że na podstawie art. 224 par. 1 i art. 225 k.c. właści-
cielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie
z jego rzeczy i zasądził od MPGM na rzecz powoda 68 353 zł,
która to kwota obejmuje wszystko, co przy średnich stawkach
rynkowych uzyskałby właściciel, gdyby wynajął nieruchomość.

UZASADNIENIE

Apelację MPGM sąd apelacyjny oddalił, uznając jednak, że

roszczenie powoda nie znajduje uzasadnienia w treści powoła-
nych przez sąd I instancji przepisów art. 224 par. 1 w zw. z art.
225 k.c. Nie ma podstaw, aby przyjąć, że zarządca kiedykol-
wiek miał przeświadczenie, iż przysługuje mu jakiekolwiek
prawo rzeczowe do nieruchomości i że władał nią jak właści-

ciel. Zarówno okoliczności przejęcia zarządu, jak i późniejsze
informacje o ujawniających się właścicielach nieruchomości
świadczą o tym, że świadomość i działania pozwanego ograni-
czały się do zarządzania cudzą rzeczą. Pozwany obalił domnie-
manie z art. 339 k.c. i nie może być uznawany za posiadacza
samoistnego. Rozliczenia stron winny nastąpić na podstawie
przepisów o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia, które
zgodnie z art. 230 k.c., wyłączają stosowanie przepisów art.
224 k.c. i 225 k.c. W myśl art. 230 k.c. przepisy dotyczące rosz-
czeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wy-
nagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub
o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu po-
gorszenia lub utraty rzeczy i zwrot wydatków poniesionych
przez posiadacza na rzecz stosuje się do stosunku między wła-
ścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym tylko odpowiednio
i to o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic
innego. Tymczasem przepisy k.c. dotyczące prowadzenia cu-
dzych spraw bez zlecenia zawierają w tych kwestiach uregulo-
wania odmienne. Zgodnie z par. 2 art. 753 k.c. prowadzący
cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko,
co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę
prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swoimi obowiązkami, mo-
że żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz
z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, któ-
re zaciągnął przy prowadzeniu sprawy. Jego sytuacja zmienia
się, gdy prowadzi cudzą sprawę wbrew wiadomej mu woli oso-
by, której sprawę prowadzi. W myśl art. 754 k.c. nie może
wówczas żądać zwrotu poniesionych wydatków i odpowie-
dzialny jest za wyrządzoną szkodę, chyba że wola tej osoby
sprzeciwia się ustawie lub zasadom współżycia społecznego.
Żądanie pozwu dotyczyło okresu po powiadomieniu pozwane-
go, że aktualny właściciel chce samodzielnie sprawować za-
rząd. Pozwany miał od dawna świadomość, że nieruchomość
była własnością osób fizycznych. Przepis art. 753 par. 1 k.c. na-
kładał na niego obowiązek poinformowania właścicieli o pro-
wadzeniu ich spraw, co wymagało podjęcia prób ustalenia ich
personaliów. Nie może zatem usprawiedliwiać zwłoki w wyda-
niu nieruchomości obciążanie powoda przedstawieniem wpi-
su w księdze wieczystej i stosowanie wewnętrznych długo-
trwałych procedur. Powodowi przysługuje więc roszczenie
o naprawienie szkody wyrządzonej przez fakt sprawowania za-
rządu wbrew jego woli (art. 754 k.c.). Szkodę stanowi czynsz,
jakiego nie mógł pobierać w okresie sprawowania zarządu
przez pozwanego. Wysokość tak rozumianej szkody można
ustalić na podstawie opinii biegłego. Wynika z niej, jakie kwo-
ty powód uzyskałby z lokali, za które mógł otrzymać tylko
czynsz reglamentowany, a jakie z tych lokali, które można by-
ło wynająć z czynszem wolnorynkowym. Pozwany, w myśl art.
754 k.c., nie mógł odliczyć od tego przychodu wydatków, jeśli
takie poczynił w związku ze sprawowaniem zarządu. Jeżeli na-
tomiast w jego ocenie w sprawie zachodziły okoliczności, któ-
re czyniły niemożliwym uzyskanie przychodu we wskazanej
wysokości, to winien je wskazać i w myśl art. 6 k.c. udowodnić.
Zdaniem sądu roszczenie powoda jest usprawiedliwione w za-
sądzonej kwocie, choć na innej podstawie prawnej, niż przyjął
to sąd I instancji.

■

S Ą D A P E L A C Y J N Y W P O Z N A N I U

o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia

Zarządca musi rozliczyć się z właścicielem

Wyrok w niniejszej sprawie
wskazuje właścicielom dro-
gę do dochodzenia roszczeń
odszkodowawczych za czas,
kiedy dotychczasowy za-
rządca zwlekał z przekaza-
niem ich własności oraz za-
kreśla spoczywający na każ-
dej ze stron procesu ciężar
dowodu.

OPINIA

TEZA

Podmiot sprawujący
zarząd po wydaniu
decyzji o objęciu
nieruchomości zarządem
przymusowym na
podstawie art. 20 ust.
2 pkt 3 ustawy z 10
kwietnia 1974 r. Prawo
lokalowe (t.j. Dz.U.
z 1983 r. nr 11, poz. 55)
winien rozliczyć się z jej
właścicielem na
podstawie przepisów
o prowadzeniu cudzych
spraw bez zlecenia.
Zarządca, który
prowadzi cudzą sprawę
wbrew wiadomej mu
woli właściciela, nie
może żądać zwrotu
poniesionych wydatków
i zobowiązany jest do
naprawienia szkody,
która może być równa
wysokości utraconego
przez właściciela czynszu
(art. 754 k.c.).

Wyrok Sądu

Apelacyjnego
w Poznaniu

z 18 kwietnia 2007 r.

SYGN. AKT
I A CA 206/07

„

STAN FAKTYCZNY

WSA odrzucił skargę rolnika na decyzję dyrektora jednego

z oddziałów ARMiR, którą organ utrzymał w mocy decyzją przy-
znającą płatności bezpośrednie do gruntów rolnych w pomniej-
szonej wysokości. Sąd wskazał, że pełnomocnik skarżącego, rad-
ca prawny, nie uiścił należnego od wniesionej skargi wpisu sądo-
wego w kwocie 200 zł.

Zdaniem sądu przedmiotem postępowania w tej sprawie jest

przyznanie płatności bezpośrednich, zatem skarga – stosownie
do par. 2 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 16 grudnia
2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobiera-
nia wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi
(Dz.U. nr 221, poz. 2193) – objęta jest wpisem stałym. Od tak
sformułowanego postanowienia skarżący wniósł skargę kasacyj-
ną do NSA. Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący zarzucił błędne
przyjęcie, że skarga objęta jest wpisem stałym. Uzasadniając
skargę kasacyjną, skarżący wskazał, że zaskarżoną decyzją or-
gan naliczył sankcje finansowe i przyznał jednolitą płatność ob-
szarową i uzupełniającą płatność obszarową do gruntów rolnych
z uwzględnieniem tych sankcji. Przedmiotem postępowania ad-
ministracyjnego w niniejszej sprawie jest zatem – w ocenie skar-
żącego – należność pieniężna, ponieważ domaga się on uchyle-
nia zastosowanej sankcji pieniężnej, a tym samym domaga się
podwyższenia płatności bezpośrednich do gruntów rolnych.
NSA uchylił zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

NSA wyjaśnił, że w myśl art. 231 prawa o postępowaniu

przed sądami administracyjnymi wpis stosunkowy pobiera
się w sprawach, w których przedmiotem zaskarżenia są na-
leżności pieniężne. W innych sprawach pobiera się wpis sta-
ły. Sąd podkreślił, że w rozpatrywanej sprawie organ I instan-
cji wydał decyzję o przyznaniu płatności w obniżonej wysoko-
ści, ponieważ wskutek przeprowadzonego postępowania kon-
trolnego stwierdził nieprawidłowości w złożonym przez
skarżącego wniosku o przyznanie płatności, bezpośrednich do
gruntów rolnych. Organ określając wysokość przyznanej płat-
ności uwzględnił konieczność odliczenia od niej kwoty obli-
czonej jako sankcja za zawyżenie powierzchni gruntów zgło-
szonych do dopłat. Organ orzekł o przekazaniu stronie stosow-
nej kwoty na konto bankowe.

Sąd stanął na stanowisku, iż przedmiotem postępowania

w sprawie jest należność pieniężna. NSA zauważył, że zaskar-
żona do sądu decyzja rozstrzygała o wysokości płatności bez-
pośrednich do gruntów rolnych. Wskazał jednocześnie, iż de-
cydujące w sprawie jest ustalenie, czy wydana przez organ de-
cyzja stanowi tytuł prawny uprawniający stronę do wystąpie-
nia względem organu z roszczeniem o przekazanie należnej
sumy. Tym samym wpis w sprawach, których przedmiotem są
decyzje o wskazanym charakterze, jest wpisem stosunko-
wym.

■

Przedstawiona kwestia
dotyczy w równym stop-
niu przedsiębiorców, jak
i wszystkich innych pod-
miotów poszukujących
ochrony przed sądami
administracyjnymi. Pro-
blemy związane z wpisem
od skargi wnoszonej
przez profesjonalnego
pełnomocnika mogą nie-
jednokrotnie – w przy-
padkach braku zachowa-
nia należnej staranności
procesowej – doprowa-
dzić do odrzucenia skargi
i zamknięcia stronie po-
stępowania drogi do me-
rytorycznego rozpoznania
sprawy przez sąd admini-
stracyjny. Przedstawione
orzeczenie wskazuje, na
jakie elementy powinien
zwracać uwagę zarówno
skarżący, jak też sąd ad-
ministracyjny decydujący
o charakterze wpisu od
skargi.

OPINIA

TEZA

W sytuacji gdy na ocenę
charakteru przedmiotu
sporu wpływa możliwość
nadania mu postaci
roszczenia strony
względem organu
o wydanie określonej
kwoty pieniężnej, to od
skargi złożonej na taki akt
administracyjny pobiera się
wpis stosunkowy, a więc
uiszczany na wezwanie
sądu, nawet wtedy gdy
wpis jest wnoszony przez
profesjonalnego
pełnomocnika.

Postanowienie
NSA z 13 kwietnia
2007 r.

SYGN. AKT
II GSK 142/07

„

MICHAŁ

KOWALSKI

asystent

sędziego NSA

N A C Z E L N Y S Ą D A D M I N I S T R A C Y J N Y

o skardze na akt administracyjny

Sąd pobiera wpis stosunkowy

MAŁGORZATA

GULCZYŃSKA

sędzia Sądu

Apelacyjnego

w Poznaniu

A

10

orzecznictwo

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

nr 20

STAN FAKTYCZNY

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkuren-

cji i Konsumentów rozstrzygając wytoczone na rzecz oso-
by fizycznej przez miejskiego rzecznika konsumentów
w Lesznie powództwo – I). uznał za niedozwolone i zaka-
zał Polskiej Korporacji Finansowej stosowania w umowach
z konsumentami postanowienia wzorca umowy pod na-
zwą Ogólne warunki umowy przedwstępnej pożyczki żół-
tej o treści: Strony zobowiązują się do polubownego roz-
strzygania ewentualnych sporów. Spory powstałe na tle
realizacji lub wykonania niniejszej umowy strony poddają
pod rozstrzygnięcie Sądu polubownego, w którego skład
wejdą trzy osoby, tj. po jednym arbitrze powołanym przez
każdą ze stron oraz superarbiter zgodnie powołany przez
obu arbitrów. Sąd polubowny będzie działał w mieście,
w którym siedzibę ma wnioskodawca; II). oddalił powódz-
two o uznanie za niedozwolone postanowienia wzorca
umowy pod nazwą Ogólne warunki umowy przedwstęp-
nej pożyczki żółtej o treści: opłata przygotowawcza w żad-
nym przypadku, poza przewidzianym w par. 4.3, nie pod-
lega zwrotowi, co jest zgodne z ustawą par. 1, 2, a). Zda-
niem sądu okręgowego pierwsze w powyższych postano-
wienie ogólnych warunków wypełnia cechy klauzuli
abuzywnej wymienionej w art. 385

3

pkt 23 k.c. Poddanie

sprawy pod rozstrzygnięcie sądu polubownego jest
sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi zasadami ko-
deksu cywilnego, jest przejawem nadużywania przez po-
zwaną uprzywilejowanej pozycji kontraktowej profesjona-
listy liczącego na brak świadomości prawnej konsumenta.
Postanowienie takie może narazić konsumenta na dodat-
kowe wydatki i dolegliwości związane z ochroną swoich
praw, utratą czasu, koniecznością dojazdów, a w skrajnym
przypadku może pozbawić konsumenta możliwości
ochrony swoich praw. Druga z klauzul zakwestionowa-
nych przez powoda nie może być zdaniem sądu okręgowe-
go uznana za abuzywną, tj. kształtującą prawa i obowiąz-
ki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami
i rażąco naruszającą interesy konsumentów. Zasady i tryb
zawierania umowy będącej przedmiotem postępowania,
zasady ochrony konsumenta oraz obowiązki przedsiębior-
cy udzielającego pożyczki reguluje ustawa z 20 lipca
2001 r. o kredycie konsumenckim. Zgodnie z art. 4 ust. 1
pkt 5 tej ustawy umowa powinna określać opłaty i prowi-
zje oraz inne koszty związane z udzieleniem kredytu,
w tym opłatę za rozpatrzenie wniosku kredytowego oraz
przygotowanie i zawarcie umowy kredytowej, zwaną dalej
opłatą przygotowawczą. Artykuł 11 ust. 5 powołanej usta-
wy stanowi, że w razie odstąpienia od umowy kredyto-
dawca obowiązany jest niezwłocznie zwrócić poniesione
przez konsumenta koszty udzielonego kredytu, z wyjąt-
kiem opłaty przygotowawczej. Apelację od wyroku w czę-
ści oddalającej powództwo wniósł powód.

UZASADNIENIE

Sąd apelacyjny oddalił apelację. Wskazał, wobec za-

rzutów apelującego, iż sprawa została rozpoznana zgod-
nie z żądaniami powoda i właściwością sądu. Pozew za-
wierający żądanie uznania za nieważne i niedozwolone
do stosowania postanowienia ogólnych warunków umo-
wy przedwstępnej pożyczki żółtej został wniesiony do są-
du rejonowego, który uznał roszczenie za typowe rosz-
czenie w trybie art. 479

36

i nast. k.p.c. i prawidłowo prze-

kazał do rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Osoba fi-
zyczna, na rzecz której wytoczone zostało niniejsze
powództwo, nie została pozbawiona możności ochrony
swych praw, bowiem sama toczy odrębną sprawę o zapła-
tę. Zdaniem sądu apelacyjnego słusznie odmówiono
uznania za abuzywne postanowienia par. 14 ust. 3 ogól-
nych warunków umów. Zgodnie z art. 385

3

pkt 17 k.c.

w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi posta-
nowieniami umownymi są te, które w szczególności na-
kładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania
lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygó-
rowanej kary umownej lub odstępnego. Kwestionowane
postanowienie wzorca umownego przewiduje, że opłata
przygotowawcza nie podlega zwrotowi w żadnym wypad-
ku, poza przewidzianymi w par. 4.3 (nieprzyjęcie umowy
przedwstępnej do realizacji w określonym terminie z wi-
ny pożyczkodawcy). W ogólnych warunkach zaznaczono,
że jest to zgodne z umową o kredycie konsumenckim. Po-
wyższa ustawa (w przypadku gdy doszło do odstąpienia
przez konsumenta od umowy) rzeczywiście zobowiązuje
kredytodawcę – art. 11 ust. 5 ustawy o kredycie konsu-
menckim, do zwrotu wszystkich kosztów poniesionych
przez pożyczkobiorcę, z wyjątkiem opłaty przygotowaw-
czej, tj. opłaty za rozpatrzenie wniosku kredytowego oraz
przygotowanie i zawarcie umowy kredytowej (art. 4 usta-
wy o kredycie konsumenckim). Jednocześnie ustawa nie
ustala, w jaki sposób pożyczkobiorca winien określić wy-
sokość opłaty przygotowawczej, zaś z art. 385

3

pkt 17 k.c.

wynika, że nie może to być kwota rażąco wygórowana.
W ocenie sądu apelacyjnego kwota stanowiąca 6 proc. od
wartości pożyczki nie jest kwotą rażąco wygórowaną. Po-
zwana skalkulowała koszt rozpatrzenia wniosku kredyto-
wego, przygotowania i zawarcia umowy i ustaliła, że
koszt na tym właśnie poziomie. Ustalenie tego rodzaju
nie jest sprzeczne samo w sobie z dobrymi obyczajami
i nie narusza interesów klienta w sposób rażący. Klauzula
generalna nadużycia prawa podmiotowego, wyrażona
w art. 5 k.c., została uszczegółowiona m.in. w przepisach
dotyczących niedozwolonych postanowień wzorców
umownych, zatem badanie zgodności postanowień wzor-
ca z przykładami wymienionymi w przepisie art. 385

3

k.c.

wyłącza już konieczność analizowania postanowień pod
kątem art. 5 k.c.

■

S Ą D A P E L A C Y J N Y W W A R S Z A W I E

o uznaniu postanowień wzorca za niedozwolone

Dozwolone jest postanowienie wyłączające zwrot opłaty

Umowa, co do zasady, ma za-
bezpieczać interesy obu stron,
zgodnie z zasadą proporcjonal-
ności praw i obowiązków oraz
ryzyka stron umowy. Dotyczy to
także umów zawieranych po-
między przedsiębiorcą a konsu-
mentem. Jeżeli uprzywilejowa-
na pozycja przedsiębiorcy, jako
profesjonalnie działającego pod-
miotu, miałaby zostać nadużyta
przy zawieraniu i realizacji umo-
wy, to zachodzi możliwość od-
wołania się do przepisów o nie-
dozwolonych postanowieniach
umownych, przepisy te bowiem
mają na celu zapobiegać nad-
użyciu pozycji profesjonalisty
albo inaczej – chronić pozycję
nieprofesjonalisty. Przepisy te
nie kolidują z regulacjami praw-
nymi pozwalającymi przedsię-
biorcy zabezpieczać swe intere-
sy, w tym przewidującymi opła-
tę przygotowawczą i wyłączają-
ce konieczność jej zwrotu
w przypadku odstąpienia kon-
sumenta od umowy – jak
w ustawie o kredycie konsu-
menckim. Dopuszczalne jest za-
strzeżenie w umowie upraw-
nień wynikających wprost
z ustawy i taki zabieg nie ma
cech działania sprzecznego
z dobrymi obyczajami, rażąco
naruszającego interesy przedsię-
biorcy. Analiza postanowień
umowy na gruncie przepisu art.
385

3

k.c. (zawierającego katalog

najczęściej spotykanych w prak-
tyce klauzul uznanych za
sprzeczne z dobrymi obyczaja-
mi) pozwala na wyprowadzenie
wniosków zbieżnych z tymi, któ-
re wynikają z zastosowania ge-
neralnej, wyrażonej w art. 5 k.c.
zasady wyłączenia spod ochro-
ny prawnej działań lub zanie-
chań realizujących cudze prawo,
ale sprzecznych ze społeczno-
-gospodarczym przeznaczeniem
tego prawa lub z zasadami
współżycia społecznego.

OPINIA

TEZA

Umowne zastrzeżenie
uprawnienia – jako
wynikającego z ustawy
– do zatrzymania
(niezwrócenia)
w przypadku
odstąpienia konsumenta
od umowy opłaty
przygotowawczej,
stanowiącej część kosztu
udzielenia kredytu,
nie jest działaniem
sprzecznym z dobrymi
obyczajami.

Wyrok Sądu
Apelacyjnego
w Warszawie
z 19 września 2007 r.

SYGN. AKT
VI ACA 480/07

„

STAN FAKTYCZNY

Spółka A. wniosła do naczelnika urzędu skarbowego za-

rzut w sprawie postępowania egzekucyjnego oparty na art.
33 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w admini-
stracji (dalej: p.e.a.). Z doręczonego tytułu wykonawczego
wynikało, że przeciwko spółce prowadzona jest egzekucja
w związku z decyzją nakładającą karę pieniężną za narusze-
nie przepisów o transporcie drogowym. W związku z tym że
z treści sentencji decyzji organu odwoławczego wynikało, że
zaskarżona decyzja została w części utrzymana w mocy, a po-
nadto wierzyciel zwrócił spółce różnicę pomiędzy kwotą po-
braną na podstawie rozstrzygnięcia pierwszoinstancyjnego,
a kwotą utrzymaną w mocy, skarżąca uznała zarzut w postę-
powaniu egzekucyjnym za zasadny. Ustosunkowując się do
zarzutu, wierzyciel (wojewódzki inspektor transportu drogo-
wego) stwierdził, że skutkiem decyzji głównego inspektora
transportu drogowego było utrzymanie w mocy całej decyzji
nakładającej karę pieniężną. Odwołanie dotyczyło bowiem
tylko jej części, zatem zdaniem wierzyciela, tylko do tej części
odnosiła się decyzja organu II instancji. W pozostałej części
decyzja stała się prawomocna jeszcze przed rozpoznaniem
odwołania. Natomiast zwrócenie skarżącej części kwoty zaję-
tej w postępowaniu było wynikiem pomyłki pracownika orga-
nu. W zażaleniu na postanowienie skarżąca wskazała, że or-
gan odwoławczy, zgodnie z przepisami procedury admini-
stracyjnej, nie jest związany żądaniami odwołania, a ma obo-
wiązek ponownie rozpoznać sprawę. W związku z tym jeżeli
organ II instancji w sentencji rozstrzygnięcia utrzymał w mo-
cy zaskarżoną decyzję w części dotyczącej kary za brak czte-

rech kart drogowych, to w pozostałej części decyzja nie zosta-
ła utrzymana w mocy. Spółka podniosła ponadto, że w razie
sprzeczności między rozstrzygnięciem a uzasadnieniem za
miarodajną należy uznać treść rozstrzygnięcia. Główny in-
spektor transportu drogowego nie uznał argumentacji skar-
żącej i utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. W skar-
dze do WSA skarżąca powtórzyła zarzuty przedstawione
w zażaleniu, o którym mowa powyżej. WSA uznał skargę za
zasadną. Sąd podzielił pogląd spółki, iż granice rozpoznania
odwołania w postępowaniu administracyjnym określone zo-
stały odmiennie niż w postępowaniu cywilnym. Przepis art.
378 par. 1 k.p.c. nie ma odpowiednika w k.p.a.

UZASADNIENIE

NSA oddalił skargę kasacyjną GITD. Odnosząc się do za-

rzutów w niej zawartych, NSA stwierdził, że skoro celem po-
stępowania egzekucyjnego jest doprowadzenie do realizacji
przez zobowiązanego jego obowiązków, to w ramach kon-
troli legalności postanowienia wydanego w sprawie zarzu-
tów zobowiązanego sąd jest uprawniony do oceny czy taki
obowiązek istnieje. Oceny tej sąd dokonuje w oparciu o decy-
zję administracyjną, która stanowi podstawę wystawienia
tytułu wykonawczego. NSA wskazał na treść art. 3 p.e.a.,
w świetle którego warunkiem dopuszczalności egzekucji ad-
ministracyjnej należności pieniężnych jest bowiem to, aby
należności te wynikały z decyzji lub postanowień właściwych
organów albo bezpośrednio z przepisu prawa. W przypadku
rozbieżności między osnową decyzji a jej uzasadnieniem
istotną rolę odgrywa sentencja decyzji.

■

Egzekucja w administracji ma
na celu doprowadzenie do wy-
konania przez zobowiązanego
obowiązków wynikających
z decyzji, postanowień bądź
z mocy prawa. Wszczęcie egze-
kucji następuje na wniosek
wierzyciela i na podstawie ty-
tułu wykonawczego, który sta-
nowi podstawę do prowadze-
nia egzekucji. Jak zauważył
NSA, organ egzekucyjny co
prawda nie bada zasadności
i wymagalności obowiązku ob-
jętego tytułem, jednakże powi-
nien wskazać akt prawny,
z którego egzekwowany obo-
wiązek wynika. Zatem decyzja
stanowiąca podstawę do wy-
dania tytułu wykonawczego
powinna w sposób jedno-
znaczny wskazywać na obo-
wiązek, który ma być wyegze-
kwowany.

OPINIA

TEZA

Podstawę wystawienia
tytułu wykonawczego,
o którym mowa w art.
27 ustawy 17 czerwca
1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym
w administracji
(t.j. Dz.U. z 2005 r. nr
229, poz. 1954 ze zm.)
może stanowić
wyłącznie wyraźne,
wskazane w sentencji
decyzji rozstrzygnięcie
organu, a nie
dorozumiane lub
wywodzone z treści
uzasadnienia wnioski
i twierdzenia.

Wyrok NSA z 11 paź-
dziernika 2007 r.

SYGN. AKT
I OSK 1419/06

„

SZCZEPAN

BOROWSKI

asystent

sędziego NSA

N A C Z E L N Y S Ą D A D M I N I S T R A C Y J N Y

o podstawie wystawienia tytułu wykonawczego

Rozstrzygnięcie organu nie może być dorozumiane

LIDIA

SULARZYCKA

sędzia Sądu

Apelacyjnego

w Warszawie

A

11

orzecznictwo ETS

nr 20

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

Wniosek belgijskiego sądu o wydanie

orzeczenia w trybie prejudycjalnym doty-
czył wykładni art. 43 i 48 TWE. Konieczność
skierowania pytania do ETS wyniknęła
w ramach sporu między spółką Lammers &
Van Cleeff a Belgią dotyczącego wymiaru
podatku dochodowego od osób prawnych
dla lat podatkowych 1996 i 1997. Belgijska
spółka Lammers & Van Cleeff miała zgodnie
z obowiązującymi przepisami trzech człon-
ków zarządu, dwóch jej akcjonariuszy oraz
spółkę nad nią dominującą – B.V.Lammers
& Van Cleeff z siedzibą w Niderlandach. Bel-
gijska spółka zależna wypłaciła spółce od-
setki z tytułu pożyczek, których ta jej udzie-
liła. Odsetki te zostały przez belgijską admi-
nistrację podatkową uznane za dywidendy
i opodatkowane.

Belgijskie przepisy o podatku dochodo-

wym przewidują bowiem, że odsetki nie
podlegają przekwalifikowaniu na dywiden-
dy, a zatem nie podlegają opodatkowaniu,
jeżeli są wypłacane członkowi zarządu bę-
dącemu spółką belgijską, podczas gdy pod-
legają one przekwalifikowaniu na dywiden-

dy, a więc podlegają opodatkowaniu, jeżeli
są wypłacane członkowi zarządu będącemu
spółką zagraniczną. Odsetki wypłacane
przez spółkę N.V. Lammers & Van Cleeff
spółce dominującej zostały przekwalifiko-
wane na dywidendy właśnie ze względu na
to, że dotyczyły pożyczki przyznanej przez
spółkę dominującą niebędącą rezydentem,
która była zarządem tej spółki. Sprawa do-
tarła do sądu, który postanowił zapytać ETS
o zgodność spornej belgijskiej regulacji
z prawem wspólnotowym.

UZASADNIENIE

ETS przywołał na wstępie swoją stałą li-

nię orzeczniczą, według której, mimo iż
opodatkowanie bezpośrednie należy do
kompetencji państw członkowskich, to mu-
szą one wykonywać swoje uprawnienia
z poszanowaniem prawa wspólnotowego
i powstrzymywać się od wszelkiej dyskrymi-
nacji opartej na przynależności państwowej.
Swoboda działalności gospodarczej, którą
art. 43 TWE przyznaje obywatelom państw

Wspólnoty, obejmuje m.in. prawo tworze-
nia i zarządzania przedsiębiorstwami na
tych samych warunkach, ale dla swoich kra-
jowych podmiotów. Zgodnie z art. 48 TWE
swoboda ta obejmuje również przysługujące
spółkom utworzonym zgodnie z ustawo-
dawstwem państwa członkowskiego i mają-
cym statutową siedzibę, zarząd lub główny
zakład na terenie Wspólnoty prawo do wy-
konywania działalności w danym państwie
członkowskim za pośrednictwem spółki za-
leżnej, oddziału lub agencji. W rozpatrywa-
nej sprawie przepisy krajowe w odniesieniu
do opodatkowania odsetek wypłacanych –
tytułem wierzytelności (zaciągnięcia po-
życzki) przez spółkę będącą rezydentem –
członkowi zarządu, którym jest spółka,
wprowadzają różnicę ze względu na to, czy
ta ostatnia ma siedzibę w Belgii. Takie różni-
ce w traktowaniu spółek będących rezyden-
tami w ramach przepisów krajowych ze
względu na siedzibę ich członka zarządu
stanowi ograniczenie swobody działalności
gospodarczej co do zasady zakazanej przez
art. 43 i 48 TWE.

■

Różnica w traktowaniu spółek zależnych
będących rezydentami w zależności od miejsca
siedziby spółki, która będąc członkiem zarządu
udziela im pożyczki, stanowi ograniczenie
swobody działalności gospodarczej.

Artykuły 43 i 48 TWE sprzeciwiają się przepisom
krajowym, na mocy których odsetki od pożyczki
wypłacane przez spółkę z siedzibą w jednym pań-
stwie członkowskim członkowi zarządu, który jest
spółką mającą siedzibę w innym państwie człon-
kowskim, podlegają przekwalifikowaniu na dywi-
dendy, a tym samym opodatkowaniu, podczas
gdy w tych samych okolicznościach odsetki wy-
płacone członkowi zarządu, który jest spółką ma-
jącą siedzibę w tym samym państwie członkow-
skim, nie podlegają przekwalifikowaniu na dywi-
dendy, a tym samym nie podlegają opodatkowa-
niu – orzekł Europejski Trybunał Sprawiedliwości
(ETS) w wyroku z 17 stycznia 2008 r. w sprawie
N.V. Lammers & Van Cleeff / Belgische Staat.

SYGN. AKT C-105/07

W Y R O K I E U R O P E J S K I E G O T R Y B U N A Ł U S P R A W I E D L I W O Ś C I

Przekwalifikowanie odsetek na dywidendę

Grupa Danone zawarła w 1987 r. z P.

Chevassus-Marche umowę o wyłączne
przedstawicielstwo swych spółek zależ-
nych, Kro beer i Evian wobec importerów
zbiorowych, hurtowników, sprzedawców
detalicznych ich produktów na określonym
obszarze geograficznym (wysypy Mayotte
i Reunion).

W następstwie rozwiązania tej umo-

wy P. Chevassus zażądał od Grupy
Danone i jej spółek zależnych prowizji od
zakupów dokonanych przez dwie spółki
działające na jego obszarze geograficz-
nym. Żądania te nie zostały uwzględnione
z zaznaczeniem, że zostały dokonane
w centrach zakupów i u pośredników ma-
jących siedziby we Francji metropolitalnej,
poza kontrolą spółki Grupa Danone, jej
spółek zależnych, a także bez udziału P.
Chevassus. Sądy francuskie skierowały
sprawę do Europejskiego Trybunału Spra-

wiedliwości z pytaniem o wykładnię Dy-
rektywy 86/653 w sprawie koordynacji
przepisów państw członkowskich odnoszą-
cych się do przedstawicieli handlowych
działających na własny rachunek.

UZASADNIENIE

ETS przypomniał, że art. 7 dyrektywy

przewiduje w odniesieniu do prowizji
dwie sytuacje. Pierwsza z nich dotyczy
bieżącej lub wcześniejszej działalności
przedstawiciela, podczas gdy druga sta-
nowi (ust. 2), że przedstawicielowi han-
dlowemu należy się wynagrodzenie za
wszystkie transakcje zawarte na określo-
nym obszarze lub w obrębie pewnej grupy
osób, bez odniesienia do jakiegokolwiek
działania przedstawiciela. Jednak art. 7
ust. 2 dyrektywy należy odczytywać
w związku z art. 10 i 11.

Wynika z nich, że przedstawiciel han-

dlowy może domagać się prowizji od
transakcji tylko wtedy, gdy zleceniodawca
brał udział, bezpośrednio lub pośrednio,
w zawarciu tej transakcji. Do sądu krajo-
wego należy zatem ustalenie, czy dowo-
dy, którymi on dysponuje, ocenione z tro-
ską o zapewnienie ochrony przedstawi-
ciela handlowego, a także z uwzględnie-
niem obowiązku sumienności i dobrej
wiary ciążących na zleceniodawcy z mocy
art. 4 dyrektywy pozwalają mu na stwier-
dzenie istnienia takiego udziału, czy to
o charakterze prawnym (np. przez po-
średnika lub przedstawiciela) czy też fak-
tycznym.

■

ANNA OSTROWSKA-TOMAŃSKA

aplikantka adwokacka, doktorantka

w Centrum im. Willy Brandta

Uniwersytetu Wrocławskiego

Obecność zleceniodawcy w transakcjach,
z tytułu których przedstawiciel handlowy może
domagać się prowizji, jest niezbędna.

Przedstawiciel, któremu powierzono określony
obszar geograficzny, nie ma prawa do prowizji
od transakcji zawartych przez klientów pocho-
dzących z tego obszaru z osobą trzecią bez bez-
pośredniego lub pośredniego udziału zlecenio-
dawcy – orzekł Europejski Trybunał Sprawiedli-
wości (ETS) w wyroku z 17 stycznia 2008 r.
w sprawie spadkobiercy Paula Chevassus-Mar-
che/Groupe Danone, Societe Kro beer brands
SA (BKSA), Societe Evian eaux minerales
d'Evian SA (SAEME).

SYGN. AKT C-19/07

Prowizja przedstawicieli handlowych

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie

prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 56
i 58 TWE. Wniosek ten został złożony w ra-
mach sporu pomiędzy T. Jägerem a urzędem
skarbowym w Kusel-Landstuhl w przedmio-
cie obliczenia należnego podatku od spadku
obejmującego majątek znajdujący się
w Niemczech oraz nieruchomości o przezna-
czeniu rolniczym i leśnym znajdujące się we
Francji, a w szczególności w przedmiocie za-
sad dotyczących wyceny tego majątku.

Theodor Jäger, mieszkający we Francji,

był jedynym spadkobiercą swojej matki
zmarłej w 1998 r., która miała ostatnie miej-
sce zamieszkania w Niemczech. Poza mająt-
kiem znajdującym się w Niemczech spadek
obejmował nieruchomości położone we
Francji, wykorzystywana na cele rolnicze i le-
śne. Został on w tym państwie członkowskim
opodatkowany podatkiem od spadków. Po-
datek ten został obliczony od masy spadko-
wej netto obejmującej nieruchomości poło-
żone we Francji, co stanowi ich wartość ryn-
kową, oraz majątek położony w Niemczech.
Po odliczeniu kwoty wolnej od podatku ze
względów podmiotowych kwota do opodat-
kowania została zmniejszona. Na podstawie
tej kwoty Finanzamt określił wysokość po-
datku. Na wniosek T. Jägera urząd zaliczył
na poczet kwoty podatku kwotę z tytułu po-
datku od spadku zapłaconego już we Francji
i obciążył go podatkiem. Jäger odwołał się od
powyższej decyzji, a następnie wniósł skargę
do sądu finansowego. Ponieważ oba środki
odwoławcze nie zostały uwzględnione,

wniósł rewizję do Bundesfinanzhof. Sąd ten
uznając, że wydaje się wątpliwe, czy przepisy
prawa niemieckiego, w zakresie w którym
wprowadzają rozróżnienie w zależności od
miejsca położenia majątku będącego przed-
miotem dziedziczenia lub jego części, dają
się pogodzić z zasadą swobodnego przepły-
wu kapitału, postanowił zawiesić postępo-
wanie i zapytać o to ETS.

UZASADNIENIE

Jak w każdej sprawie dotyczącej podat-

ków, ETS podkreślił, że chociaż opodatkowa-
nie bezpośrednie należy do kompetencji
państw członkowskich, to jednak muszą one
wykonywać te kompetencje z poszanowa-
niem prawa wspólnotowego. Zauważył, że
TWE nie definiuje pojęcia przepływu kapita-
łu. Przypominając jednak, że dziedziczenie,
które polega na przeniesieniu na jedną lub
więcej osób majątku pozostawionego przez
osobę zmarłą, objęte jest według Dyrektywy
88/361 przepływami kapitału o charakterze
osobistym, ETS orzekł, iż dziedziczenie sta-
nowi przepływ kapitału w rozumieniu art.
56 TWE z wyjątkiem przypadków, w których
występowanie jego istotnych elementów
ograniczone jest do terytorium jednego pań-
stwa członkowskiego. Sytuacja, w której oso-
ba mająca miejsce zamieszkania w Niem-
czech pozostawia w spadku innej osobie ma-
jącej miejsce zamieszkania we Francji skład-
niki majątkowe, które położone są w obu
tych państwach członkowskich i które stano-

wią łącznie podstawę obliczania podatku od
spadku w Niemczech, w żaden sposób nie
stanowi sytuacji czysto wewnętrznej. W kon-
sekwencji dziedziczenie, którego dotyczy
sprawa przed sądem krajowym, stanowi
przepływ kapitału w rozumieniu art. 56
TWE. Badając, czy sporne przepisy niemiec-
kie stanowią ograniczenie w przepływie ka-
pitału, ETS stwierdził, że z orzecznictwa ETS
wynika, że przepisy krajowe, które określają
wartość nieruchomości dla celów obliczenia
podatku należnego w przypadku dziedzicze-
nia, są w stanie nie tylko zniechęcić osobę
mającą miejsce zamieszkania w jednym pań-
stwie członkowskim do nabycia nierucho-
mości położonych w innym państwie człon-
kowskim oraz do ich zbycia na rzecz innych
osób, lecz mogą również w efekcie zmniej-
szyć wartość spadku po osobie mieszkającej
w państwie członkowskim innym niż pań-
stwo położenia tych nieruchomości. Ponadto
w odniesieniu do dziedziczenia orzecznic-
two potwierdziło, że środki zakazane w art.
56 ust. 1 TWE, stanowiące ograniczenia
w przepływie kapitału, obejmują te, które
powodują zmniejszenie wartości spadku po
osobie mającej miejsce zamieszkania w pań-
stwie członkowskim innym niż to, w którym
znajdują się dane dobra i w którym są one
opodatkowane. W niniejszej sprawie przepi-
sy krajowe rozważane przed sądem krajo-
wym wywołują ograniczenia w przepływie
kapitału przez zmniejszenie wartości spad-
ku obejmującego tego rodzaju majątek poło-
żony poza terytorium Niemiec.

■

Wycena majątku spadkowego nie może zależeć
od miejsca jego położenia w ramach Wspólnoty.

Artykuł 56 ust. 1 i 58 TWE stoją na przeszko-
dzie stosowania przepisów krajowych, które
dla celów obliczenia podatku od spadku obej-
mującego majątek położony na terytorium te-
go państwa oraz majątek rolniczy i leśny poło-
żony w innym państwie członkowskim przewi-
dują, że majątek położony w owym innym pań-
stwie członkowskim jest uwzględniany do
wysokości jego wartości rynkowej, podczas
gdy w przypadku takiego samego majątku po-
łożonego na terytorium kraju zastosowanie
znajduje szczególna procedura wyceny, której
wynik odpowiada przeciętnie jedynie 10 proc.
wartości rynkowej tego majątku – orzekł Euro-
pejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) w wy-
roku z 17 stycznia 2008 r. w sprawie Theodor
Jäger/Finanzamt Kusel-Landstuhl.

SYGN. AKT C-256/06

Położenie majątku spadkowego a swobodny przepływ kapitału

A

12

prawo handlowe

T Y G O D N I K P R A W A G O S P O D A R C Z E G O

nr 20

Obowiązek dostosowania umo-

wy w praktyce sprowadzi się do
sporządzenia stosownego aneksu
do umowy spółki cywilnej, w któ-
rym znajdą się postanowienia waż-
ne dla funkcjonowania spółki jaw-
nej. Teza taka wynika nie tylko
z brzmienia art. 26 par. k.s.h., ale
została także wyrażona w uchwale
SN z 12 marca 2003 r. (sygn. akt III
CZP 96/2002). W

powołanej

uchwale wyraźnie stwierdzono, że:
do wniosku o rejestrację spółki jaw-
nej w trybie art. 26 par. 4 k.s.h. na-
leży dołączyć umowę spółki cywil-
nej ze zmianami dostosowującymi
jej treść do wymagań przewidzia-
nych dla spółki jawnej. Aneks wraz
z dotychczasową umową spółki po-
winien być załączony do zgłoszenia
i przewidywać, że wchodzi w życie
z dniem rejestracji spółki. Ten ostat-
ni wymóg jest o tyle istotny, że
przekształcenie następuje dopiero
z chwilą wpisu. Warto też podkre-
ślić w treści aneksu, że celem zmian
nie jest rozwiązanie spółki cywilnej,
a tylko jej przekształcenie. W grę
wchodzić może również odpowied-
nie przeredagowanie starych posta-
nowień bez konieczności anekso-
wania umowy.

Firma, siedziba i wkłady

do spółki

Wspólnicy spółki cywilnej muszą

przede wszystkim nadać spółce jaw-
nej firmę. Firma jest oznaczeniem,

pod którym prowadzona jest działal-
ność przedsiębiorcy. Spółka cywilna
nie posiada firmy w sensie praw-
nym, jej wspólnicy, będący przedsię-
biorcami, działają pod swoimi imio-
nami i nazwiskami. Zgodnie z art.
25 k.s.h. ten element (firma) powi-
nien być bezwzględnie określony
w umowie. Dlatego, obierając firmę
dla przekształcanej spółki, trzeba
mieć na względzie regulację art. 24
k.s.h. Stanowi ona, że firma spółki
jawnej powinna zawierać nazwiska
lub firmy (nazwy) wszystkich
wspólników albo nazwisko albo fir-
mę (nazwę) jednego albo kilku
wspólników oraz dodatkowe ozna-
czenie: spółka jawna. W obrocie do-
puszczalne jest również używanie
skrótu sp. j. Firma przedsiębiorcy
powinna się odróżniać dostatecznie
od firm innych przedsiębiorców pro-
wadzących działalność na tym sa-
mym rynku. Nie może też wprowa-
dzać w błąd, w szczególności co do
osoby przedsiębiorcy, przedmiotu
działalności przedsiębiorcy, miejsca
działalności i źródeł zaopatrzenia.

Następnie należy określić wkła-

dy. W tym punkcie umowy trzeba
określić, kto wnosi wkłady i w jakiej
wysokości; jeśli są to wkłady niepie-
niężne (budynki, prawa, świadcze-
nie usług itp.), to także należy je do-
kładnie oznaczyć. W przeważającej
mierze będą to przedmioty współ-
własności łącznej wspólników cy-
wilnych. Zgodnie z art. 48 par. 2

k.s.h. wkład wspólnika do spółki
jawnej może polegać na obciążeniu
własności rzeczy lub innych praw,
a także dokonaniu innych świad-
czeń na rzecz spółki. Wkłady do
spółki mogą być pieniężne i niepie-
niężne. W tym ostatnim przypadku
mogą to być ruchomości i nierucho-
mości, a także usługi, praca i uży-
wanie praw niezbywalne. Różni to
istotnie zdolność wkładową do
spółki jawnej i do spółek kapitało-
wych. Wśród wkładów można wy-
różnić ponadto wkłady wnoszone
na własność i wkłady oddane do ko-
rzystania. To, że umowa spółki jaw-
nej powinna określać wkłady wno-
szone przez każdego wspólnika
oraz ich wartość, nie oznacza, że
wkłady do przekształcanej spółki
powinny być ponownie wniesione.
Artykuł 26 par. 5 k.s.h. przyjmuje
zasadę sukcesji uniwersalnej spółki
jawnej odnośnie do majątku wspól-
nego wspólników przekształconej
spółki. Ustawodawca pozostawił
wyłącznej decyzji wspólników wy-
sokość i przedmiot wnoszonych
wkładów, wystarczy, aby wspólnicy
spółki cywilnej, którzy nie wnieśli
do niej wkładu, zobowiązali się
w ramach dostosowania przekształ-
conej spółki do wniesienia symbo-
licznych nawet wkładów i w ten
sposób uczynili zadość obowiązko-
wi wynikającemu z art. 28 k.s.h.

Przedmiot działalności

i czas trwania spółki

Przedmiot działalności spółki

powinien być zgodny z celem spół-
ki jawnej. Cel ten powinien być
wspólny dla wszystkich wspólni-
ków i wiązać się z wniesieniem do
spółki wkładów (ewentualnie do-
datkowo współdziałaniem w inny
sposób) i prowadzeniem przedsię-
biorstwa. W tym miejscu wystarczy
pozostawienie starych postano-
wień umowy spółki, chyba że
wspólnicy zmienią postanowienia
umowy i rozszerzą bądź zawężą
spektrum rynkowej działalności
spółki. Przedmiot działalności spół-
ki należy określić według Polskiej
Klasyfikacji Działalności (PKD),
który zostanie zamieszczony
w dziale trzecim rejestru przedsię-
biorców zgodnie z art. 40 ustawy
o KRS. Sąd bada merytoryczną
zgodność przedmiotu działalności
zawartego w umowie lub statucie
z przedmiotem działalności zgło-
szonym we wniosku o wpis.

Strony mają pełną swobodę

w określaniu czasu trwania spółki
jawnej. Może być on oznaczony lub
nieoznaczony, może też uzależniać
ustanie bytu spółki od osiągnięcia
określonego poziomu zysku bądź też

od ziszczenia się określonego zda-
rzenia (warunku). Zazwyczaj jed-
nak spółka planowana jest bardziej
długofalowo i nie uzależnia swego
istnienia od niepewnych i przyszłych
zdarzeń. Jeżeli umowa spółki jest za-
warta na czas oznaczony, to nadej-
ście tego terminu jest przyczyną roz-
wiązania spółki (art. 58 pkt 1 k.s.h.).
Nie ma jednak przeszkód, aby w to-
ku postępowania likwidacyjnego
podjąć uchwałę o przedłużeniu
umowy, także na czas nieoznaczony.
W przypadku gdy umowa jest za-
warta na czas nieoznaczony, skróce-
nie czasu jej trwania wymaga zmia-
ny umowy. Jak stanowi art. 61 par.
1 i 2 k.s.h., jeżeli spółkę zawarto na
czas nieoznaczony, wspólnik może
wypowiedzieć umowę na sześć mie-
sięcy przed końcem roku obrotowe-
go. Spółkę zawartą na czas życia
wspólnika uważa się za zawartą na
czas nieoznaczony.

Zgłoszenie przekształcenia

do sądu

Kolejnym krokiem wspólników

jest zgłoszenie przekształcenia do
sądu rejestrowego. Termin zgłosze-
nia do KRS spółki cywilnej podlega-
jącej obowiązkowemu przekształce-
niu wynosi trzy miesiące od zakoń-
czenia drugiego roku obrotowego.
Jest to zdecydowane wydłużenie
terminu w porównaniu z art. 22
ustawy o KRS. Z treści tego przepi-
su wynika, że każdy wspólnik spół-
ki jawnej ma obowiązek dokonania
jej zgłoszenia do KRS w terminie
siedmiu dni od zawarcia umowy.
Wydłużenie tego terminu przy
przekształceniu spółki cywilnej jest
zasadne – dzięki temu wspólnicy
mają czas na przygotowanie zgło-
szenia. Ponadto po zakończeniu
drugiego roku obrotowego istnie-
nia w większych rozmiarach mogą
jednoznacznie po podsumowaniu
przychodów stwierdzić, czy niewąt-
pliwie zaszła przesłanka obowiąz-
kowego przekształcenia. Do zgło-
szenia należy dołączyć złożone wo-
bec sądu albo poświadczone nota-

rialnie wzory podpisów osób
uprawnionych do reprezentowania
spółki. Na koniec pozostaje obowią-
zek poinformowania o przekształ-
ceniu urzędu skarbowego, ZUS
i urzędu statystycznego, co należy
uczynić przez złożenie odpowied-
nich formularzy. Kompletując te do-
kumenty, najlepiej na bieżąco kon-
taktować się z własnym urzędem.
W przypadku powiadamiania urzę-
du skarbowego przede wszystkim
należy przygotować NIP-2, wypis
z KRS, zaświadczenie o numerze
REGON, umowę spółki. Dla potrzeb
poinformowania ZUS konieczny
będzie formularz ZUS ZIPA, a urzę-
du statystycznego – druk RG-1.
W sądzie trzeba też uiścić stosowne
opłaty – jak stanowi art. 52 ust. 2
u.k.s.c. zarejestrowanie spółki jaw-
nej kosztuje 750 zł. Wniosek o wpis
składa się na urzędowym formula-
rzu. Formularze dostępne są w sie-
dzibach oddziałów Centralnej In-
formacji KRS lub na stronie interne-
towej www.ms.gov.pl. Można rów-
nież posłużyć się formularzami
stanowiącymi wydruki komputero-
we lub będącymi kserokopiami for-
mularzy urzędowych. Ważne jest,
by uważnie przeczytać instrukcję
wypełniania. W szczególności nale-
ży zakreślić wszystkie niewypełnio-
ne miejsca.

■

ADAM MALINOWSKI

radca prawny

PODSTAWA PRAWNA

■

Art. 26 par. 4 ustawy z 15 wrze-
śnia 2000 r. – Kodeks spółek
handlowych (Dz.U. nr 94,
poz. 1037 ze zm.).

■

Art. 52 ust. 2 ustawy z 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz.U.
nr 167, poz. 1398 ze zm.).

■

Ustawa z 20 sierpnia 1997 r.
o Krajowym Rejestrze Sądowym
(t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 168, poz.
1186 ze zm.).

D Z I A Ł A L N O Ś Ć G O S P O D A R C Z A

Przekształcenie spółki cywilnej w jawną

Przekształcenie spółki cywilnej w jawną sprowadza się w zasadzie
do stworzenia odrębnego podmiotu, w którym skupi się
dotychczasowa aktywność wspólników spółki cywilnej.
W przypadku obligatoryjnego przekształcenia, gdy spółka cywilna
w ciągu dwóch lat obrotowych osiągnie 800 tys. euro obrotów,
nie ma potrzeby, aby wspólnicy podejmowali uchwałę
w przedmiocie przekształcenia.

reklama

PRZYKŁAD

FIRMA SPÓŁKI

Spółka cywilna Veritas s.c. na skutek konieczności przekształcenia obrała firmę
Veritas Jan Dąbrowski, Adam Potocki spółka jawna. Jeśli jednym ze wspólników
jawnych byłaby spółka z o.o., to firma mogłaby brzmieć: Veritas Jan Dąbrowski,
Iustitia spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka jawna.

WAŻNE

OPIS DZIAŁALNOŚCI

Słowny opis przedmiotu działalności wskazany we wniosku (również w umowie
spółki) nie musi pokrywać się z opisem przedmiotu działalności ujętym w PKD.

FORMULARZE ZGŁOSZENIOWE

■

KRS-W1 – wniosek o rejestrację podmiotu w rejestrze przedsiębiorców – spół-
ka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa.

■

KRS-WH – załącznik do wniosku o rejestrację, w którym znajdują się informa-
cje dotyczące sposobu powstania podmiotu.

■

KRS -WB – załącznik do wniosku o rejestrację, w którym wpisujemy dane
wspólników.

■

KRS-WK – załącznik do wniosku o rejestrację, w którym zawiera się informacje
na temat reprezentacji spółki.

■

KRS-WM – załącznik do wniosku o rejestrację, opisujący przedmiot działalności.

WAŻNE

ZALETY NOWEJ UMOWY

Choć nie ma takiego obowiązku, warto zawrzeć nową umowę spółki jawnej. W ten
sposób wspólnicy łatwiej wykorzystają wynikające z przepisów możliwości ukształ-
towania wzajemnych relacji (np. mogą ustalić warunki zbycia udziału w spółce
jawnej).