„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Marek Machnik

Wykonywanie

podstawowych

robót

murarskich

713[08].Z1.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Darecka Halina
mgr inż. Gąsiorowska Danuta



Opracowanie redakcyjne:
inż. Frankiewicz Danuta



Konsultacja:
inż. Frankiewicz Danuta
mgr inż. Sagan Teresa

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[08].Z1.03

Wykonywanie podstawowych robót murarskich zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu montera izolacji budowlanych

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Znaczenie robót murarskich podczas wykonywania izolacji

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

7

4.1.3. Ćwiczenia

8

4.1.4. Sprawdzian postępów

9

4.2. Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót

murarskich

10

4.2.1. Materiał nauczania

10

4.2.2. Pytania sprawdzające

12

4.2.3. Ćwiczenia

12

4.2.4. Sprawdzian postępów

14

4.3. Materiały do wykonywania robót murarskich

15

4.3.1. Materiał nauczania

15

4.3.2. Pytania sprawdzające

26

4.3.3. Ćwiczenia

26

4.3.4. Sprawdzian postępów

29

4.4. Podstawowe narzędzia i sprzęt do robót murarskich

30

4.4.1. Materiał nauczania

30

4.4.2. Pytania sprawdzające

33

4.4.3. Ćwiczenia

33

4.4.4. Sprawdzian postępów

35

4.5 Zasady układania i wiązania elementów w murze

36

4.5.1. Materiał nauczania

36

4.5.2. Pytania sprawdzające

39

4.5.3. Ćwiczenia

39

4.5.4. Sprawdzian postępów

41

4.6. Podstawowe roboty murarskie – wznoszenie murów jednorodnych

42

4.6.1. Materiał nauczania

42

4.6.2. Pytania sprawdzające

45

4.6.3. Ćwiczenia

46

4.6.4. Sprawdzian postępów

48

4.7. Rozliczanie podstawowych robót murarskich

49

4.7.1. Materiał nauczania

49

4.7.2. Pytania sprawdzające

50

4.7.3. Ćwiczenia

51

4.7.4. Sprawdzian postępów

52

5. Sprawdzian osiągnięć

53

6. Literatura

58

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Zdobywając kwalifikacje zawodowe w zawodzie montera izolacji budowlanych będziesz

przyswajać wiedzę i kształtować umiejętności zawodowe, korzystając z nowoczesnego
modułowego programu nauczania.

Do nauki otrzymujesz Poradnik dla ucznia, który zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakimi powinieneś dysponować przed
przystąpieniem do nauki w tej jednostce modułowej,

−

cele kształcenia (wykaz umiejętności) jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem, czyli czego nowego się nauczysz,

−

materiał nauczania, czyli co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać ćwicznia,

−

pytania sprawdzające -

–

zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś

podane treści i możesz już rozpocząć realizację ćwiczeń,

−

ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian postępów – zestaw pytań, na podstawie którego sam możesz sprawdzić, czy
potrafisz samodzielnie poradzić sobie z problemami, jakie rozwiązywałeś wcześniej,

−

wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

W rozdziale Pytania sprawdzające zapoznasz się z wymaganiami wynikającymi z potrzeb

zawodu montera izolacji budowlanych. Odpowiadając na te pytania, po przyswojeniu treści
z Materiału nauczania, sprawdzisz swoje przygotowanie do realizacji Ćwiczeń, których celem
jest uzupełnienie i utrwalenie wiedzy oraz ukształtowanie umiejętności intelektualnych
i praktycznych.

Po przeczytaniu każdego pytania ze Sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim miejscu
TAK albo NIE – właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedź. Odpowiedzi NIE wskazują na luki
w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach jeszcze raz
powróć do elementów Materiału nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie (względnie jego
elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi brzmiały TAK.

Po opanowaniu programu jednostki modułowej nauczyciel sprawdzi poziom Twoich

umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz
zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów
podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. W każdej chwili,
z wyjątkiem testów końcowych, możesz zwrócić się o pomoc do nauczyciela, który pomoże Ci
zrozumieć tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać zasad ujętych

w regulaminach, instrukcjach przeciwpożarowych, przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac.

Z zasadami i przepisami zapoznasz się w czasie nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

713[08].Z1

Technologia robót pomocniczych

713 [08].Z1.01

Wykonywanie podstawowych

robót ciesielskich

713 [08].Z1.02

Wykonywanie podstawowych

robót

zbrojarskich i betoniarskich

713 [08].Z1.03
Wykonywanie

podstawowych

robót murarskich

713 [08].Z1.04

Wykonywanie

podstawowych

robót tynkarskich

713 [08].Z1.05

Wykonywanie podstawowych

robót malarskich

713 [08].Z1.06

Wykonywanie podstawowych

robót ślusarskich

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2.

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

stosować terminologię budowlaną,

–

odróżniać technologie wykonania budynku i budowli,

–

rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,

–

odczytywać i interpretować rysunki budowlane,

–

posługiwać się dokumentacją budowlaną,

–

wykonywać przedmiary i obmiary robót,

–

wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,

–

organizować stanowiska składowania i magazynowania,

–

transportować materiały budowlane,

–

stosować procedury udzielania pomocy przedmedycznej osobom poszkodowanym,

–

przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przewidywać i zapobiegać
zagrożeniom.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

zorganizować, użytkować i zlikwidować stanowisko pracy do wykonywania robót
murarskich zgodnie z wymaganiami technologicznymi, zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

–

odczytać dokumentację w zakresie niezbędnym do wykonania robót murarskich,

–

posłużyć się sprzętem pomiarowym,

–

określić szacunkowo ilość materiału niezbędnego do wykonania robót murarskich oraz
sporządzić zapotrzebowanie materiałowe,

–

przetransportować i dokonać składowania materiałów murarskich na stanowisku pracy,

–

dobrać i ocenić zastosowanie materiałów do wykonania zadania,

–

dobrać narzędzia i sprzęt do robót murarskich,

–

wykonać zaprawę murarską o określonych proporcjach składników, konsystencji i marce,

–

określić konsystencję zaprawy murarskiej,

–

podzielić cegłę w określonych proporcjach wymiarowych,

–

ułożyć cegły w murze według zasad wiązania pospolitego,

–

rozpoznać rodzaje spoin i określić ich grubość,

–

ułożyć zaprawę na murze w taki sposób, aby uzyskać spoinę zgodną w wymaganą
grubością,

–

wykonać murowanie na wycisk i na docisk z kielnią,

–

wykonać mur „na spoinę pełną” i „na spoinę pustą”,

–

wykonać mury proste o grubości zgodnej z projektem,

–

wykonać mur w narożniku prostokątnym,

–

wykonać prosty filar okienny,

–

wykonać zakończenia murów,

–

wykonać strzępia zazębione i uciekające,

–

zmontować, eksploatować i zdemontować rusztowanie do robót murarskich,

–

przeprowadzić bieżącą kontrolę poprawności wykonanej pracy,

–

ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki,

–

sporządzić rozliczenie materiałowe,

–

obliczyć wynagrodzenie za pracę,

–

wykonać pracę z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Znaczenie robót murarskich podczas wykonywania izolacji

4.1.1. Materiał nauczania

Na pewno zadajesz sobie pytanie, dlaczego, będąc monterem izolacji budowlanych, musisz

ukształtować pewne umiejętności związane z zawodem murarza. W dalszej części tego
rozdziału dowiesz się, w jakich przypadkach będzie to konieczne i wymagane ze względu na
technologię robót.

Mur jest to konstrukcja wykonana z elementów drobnowymiarowych naturalnych

(kamieni naturalnych) lub sztucznych (cegieł, pustaków lub bloczków). Elementy takie mogą
być połączone zaprawą lub ułożone bez jej użycia. Pomiędzy elementami tworzącymi mur
powstają spoiny. Proces wznoszenia muru nazywa się murowaniem.

Do zadań murarza należy nie tylko wykonywanie z kamieni, cegieł, pustaków i bloczków

elementów konstrukcyjnych i wykończeniowych budynków ale także murowanie kanałów
ściekowych, przepustów, tuneli i studni rewizyjnych oraz wykonywanie, naprawianie oraz
konserwowanie pieców grzewczych i przemysłowych, kotłów i kominów przemysłowych.

Niektóre z tych umiejętności okażą się przydatne do wykonania Twoich głównych zadań

zawodowych.

Najczęściej izolacje wykonuje się na podłożu stanowiącym konstrukcję nośną, która może

być murem. Przed ułożeniem izolacji należy sprawdzić jego stan techniczny i usunąć
ewentualne usterki. Być może będziesz musiał wykuć zniszczone elementy drobnowymiarowe,
na ich miejsce domurować elementy bez uszkodzeń, a nawet wznieść nowy fragment muru.
Z murowaniem zetkniesz się również w trakcie wykonywania izolacji termicznej w ścianie
trójwarstwowej. W przypadku izolacji narażonych na zniszczenie pod wpływem czynników
zewnętrznych będziesz musiał wykonać warstwy ochronne, będące w pewnych przypadkach
murem. Podczas układania lub naprawy izolacji termicznej pieców, będziesz miał do czynienia
z procesem wykonania lub uzupełnienia obudowy kanałów paleniskowych i komór ogniowych
wymurowanych z cegły piecowej i szamotowej.

Niezależnie od prac związanych z wykonywaniem izolacji, posiadanie dodatkowych

umiejętności zawodowych podnosi Twoją wartość pracownika budowlanego i jest bardzo
cenione przez pracodawców.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką konstrukcję nazywamy murem?
2. Jakie prace wykonuje murarz na terenie budowy?
3. Dlaczego warto posiadać wiele umiejętności zawodowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie niżej wymienionych czynności wykonywanych na stanowiskach roboczych

na budowie wybierz te, w których możesz wziąć udział pracując w swoim zawodzie.
W „Poradniku majstra budowlanego” odszukaj informacje dotyczące jednego z wybranych
procesów, zapoznaj się z nimi, a następnie wykonaj szkic elementu, o którym czytałeś. Na
szkicu zaznacz izolację i ten fragment elementu, który będziesz mógł wykonać posiadając
podstawowe umiejętności murarza.
Czynności wykonywane na terenie budowy:

–

zamontowanie stolarki okiennej,

–

wymurowanie ściany trójwarstwowej z warstwą izolacji cieplnej,

–

ułożenie posadzki z deszczułek parkietowych,

–

zamontowanie umywalki na ścianie pomieszczenia,

–

wykonanie z cegły warstwy ochronnej izolacji przeciwwilgociowej na ścianie piwnicy,

–

wykonanie wykopu pod fundament budynku,

–

zamurowanie zbędnego otworu okiennego w ścianie z izolacja cieplną,

–

wykonanie stropu w postaci płyty żelbetowej,

–

wykonanie tynku ozdobnego na ścianie budynku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) wybrać z tematu ćwiczenia i zapisać te procesy, w których możesz wziąć udział pracując

w swoim zawodzie,

5) odszukać w Poradniku majstra budowlanego informacje na temat jednego wybranego

procesu i zapoznać się z nimi,

6) wykonać szkic elementu, który powstanie w wyniku wybranego procesu,
7) zaznaczyć i podpisać wyraźnie na szkicu izolację i efekt pracy powstały dzięki

umiejętnościom murowania,

8) przekazać szkic nauczycielowi,
9) uporządkować miejsce pracy,
10) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
11) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
12) zaprezentować efekty swojej pracy,
13) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

przybory do rysowania,

−

Poradnik majstra budowlanego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić jaką konstrukcję nazywamy murem?

2) określić, jakie prace murarskie możesz wykonać

pracując w zawodzie monter izolacji budowlanych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.2. Zasady

bezpieczeństwa

i

higieny

pracy

podczas

wykonywania robót murarskich

4.2.1. Materiał nauczania

W trakcie pracy na terenie budowy występują różnorodne zagrożenia dla zdrowia i życia

pracowników. Zagrożenia takie i sposoby przeciwdziałania im zostały omówione w programie
jednostki modułowej B1.02 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, wspólnej dla wszystkich zawodów budowlanych.
W tym rozdziale znajdziesz wiadomości uzupełniające, właściwe dla robót murarskich.

Do typowych zagrożeń występujących podczas robót murarskich zaliczamy uszkodzenia

rąk stosowanymi narzędziami, uderzenia lub otarcia materiałami drobnowymiarowymi,
zaprószenie oczu pyłem lub zaprawą, upadek z wysokości, uderzenia przedmiotami
spadającymi z wyższych kondygnacji, zasypanie ziemią podczas wykonywania prac
w wykopach.

Stosowanie odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej

Odzież robocza i środki ochrony indywidualnej polepszają warunki higieny osobistej

i bezpieczeństwo pracy. Odzież ochronna stosowana w robotach murarskich to czapka
drelichowa lub beret, ubranie drelichowe, trzewiki skórzano – gumowe. Środki ochrony
indywidualnej to rękawice drelichowe lub brezentowe, okulary ochronne, maska
przeciwpyłowa, fartuch przedni brezentowy, hełm przeciwuderzeniowy. Nie wolno
wykonywać pracy bez środków ochrony indywidualnej, przewidzianej dla danego stanowiska
pracy. Pracownicy narażeni na rozprysk materiałów powinni używać okularów ochronnych
i rękawic. Podczas pracy z materiałami sypkimi należy używać masek przeciwpyłowych.
Rękawic ochronnych należy używać w czasie prac mogących spowodować uszkodzenie skóry
rąk, przede wszystkim do ochrony przed żrącym działaniem wapna i niektórych domieszek
chemicznych, stosowanych do zapraw.

Praca poniżej poziomu terenu i w wykopach

Wykopy o ścianach pionowych bez zabezpieczeń mogą być wykonywane do głębokości

1 m w gruntach zwartych, pod warunkiem, że teren przy wykopie nie jest obciążony w pasie
o szerokości równej głębokości wykopu. Dla wykopów ze skarpami o bezpiecznym nachyleniu
muszą być wykonane spadki terenu w pasie o szerokości równej trzykrotnej głębokości
wykopu, umożliwiające odpływ wód opadowych w kierunku od wykopu. Konieczne jest
również sprawdzanie stanu skarpy po deszczu, mrozie lub dłuższej przerwie w pracy.

Wykopy powinny być zabezpieczone balustradami, posiadającymi poręcze na wysokości

1,1 m nad terenem. Balustrady ustawia się w odległości nie mniejszej niż 1 m od krawędzi
wykopu. W pobliżu wykonywanych prac należy umieścić tablice ostrzegawcze.

Składowanie urobku, materiałów i wyrobów nie może być wykonane w odległości

mniejszej niż 0,6 m od krawędzi wykopu, jeżeli ściany wykopu są obudowane lub w strefie
klina naturalnego odłamu gruntu, jeżeli ściany wykopu nie są obudowane.

Jeżeli stanowisko pracy znajduje się między skarpą wykopu lub jej zabezpieczeniem,

a wznoszoną ścianą fundamentową, to szerokość stanowiska powinna wynosić przynajmniej
70 cm. Zabronione jest podkopywanie ścian wykopu oraz wrzucanie do niego materiałów
i narzędzi podczas prowadzenia prac. Wchodzenie i schodzenie do wykopu powinno się
odbywać wyłącznie po schodach lub drabinach, odległych od siebie o co najwyżej 20 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Prowadzenie robót powyżej poziomu terenu (na wysokości)

Pracą na wysokości jest pracą wykonywaną na powierzchni znajdującej się na wysokości

co najmniej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi. Dopuszcza się zatrudnienie młodocianych
w wieku powyżej 17 lat na wysokości do 10 m, w wymiarze do dwóch godzin na dobę, pod
warunkiem pełnego zabezpieczenia przed upadkiem i wyłączenia innych zagrożeń. Przy
wykonywaniu prac na wysokości należy zapewnić bezpośredni nadzór nad tymi pracami,
odpowiednie środki zabezpieczające oraz przeprowadzić instruktaż pracowników.

Na powierzchniach wzniesionych powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub gruntu powinny

być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych, umieszczonych na
wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 15 cm. Pomiędzy
poręczą a krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub inne
wypełnienie, uniemożliwiające wypadnięcie osób.

Ścian nie wolno murować stojąc na nich ani wykorzystując drabinę. Zabronione jest

również chodzenie po świeżo wymurowanych ścianach i stropach. Nie wolno urządzać
stanowisk roboczych na różnych poziomach, jedno nad drugim, bez dodatkowego
zabezpieczenia. Zabronione jest opieranie się o bariery zabezpieczające oraz wychylanie się
poza konstrukcje. Otwory w ścianach zewnętrznych, których dolna krawędź znajduje się
poniżej 0,8 m od poziomu stropu lub pomostu, należy zabezpieczyć poręczami ochronnymi,
umieszczonymi na wysokości 1,1 m oraz deskami krawężnikowymi o wysokości 15 cm.
Zabezpieczyć należy także otwory w stropach.

Praca na rusztowaniach

Ma ona również charakter pracy na wysokości. Murarz ustawia najczęściej rusztowania na

stropie kolejnej kondygnacji, w związku z czym rzadko pracuje na wysokości większej niż
2,5 m, obowiązuje go jednak przestrzeganie wszystkich podanych wcześniej przepisów i zasad.
W robotach murarskich stosuje się najczęściej rusztowania na kozłach (tradycyjnych
i inwentaryzowanych) oraz rusztowania ramowe typu „Warszawa”. Spotyka się również
rusztowania stolikowe i teleskopowe.

Montaż i demontaż rusztowań systemowych może być przeprowadzony tylko przez

pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje. Nie wolno prowadzić montażu
i demontażu w czasie intensywnej mgły, ulewy, gołoledzi, silnego wiatru i o zmroku. W takich
warunkach nie wolno również prowadzić prac na rusztowaniu.

Podłoże, na którym ustawia się rusztowanie powinno być równe, zapewniać stabilność

rusztowania, być odwodnione i zapewniać odpływ wód opadowych. Nie wolno ustawiać
rusztowań na niestabilnych podkładach, takich jak cegły, pustaki, belki.

Konstrukcja rusztowania powinna być dostosowana do przenoszenia występujących

obciążeń. Powinny być wywieszone tablice z podanym dopuszczalnym obciążeniem pomostu.
Pomosty powinny posiadać powierzchnię roboczą umożliwiającą wykonanie pracy oraz
składowanie na jej czas równomiernie rozłożonych narzędzi, sprzętu i niezbędnej ilości
materiałów. Pomost rusztowania powinien znajdować się przynajmniej 0,3 m poniżej poziomu
wznoszonego muru. Pomosty powinny być wykonane zgodnie z zasadami omówionymi
w punkcie 4.3 poradnika.

Do wykonania rusztowań drewnianych powinno się używać wyłącznie drewna zdrowego,

o małej liczbie sęków i drobnych słojach, zaimpregnowanego środkiem grzybobójczym.
Gwoździe do rusztowań powinny być 2 - 3 razy dłuższe niż grubość przybijanego elementu,
przy czym ich długość nie może być mniejsza niż 75 mm. Deski pomostu w rusztowaniach
kozłowych można łączyć wyłącznie nad kozłami, na zakład nie mniejszy niż 20 cm w obie
strony, licząc od osi oparcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Wchodzenie i schodzenie z rusztowania powinno się odbywać wyłącznie po drabinach

i schodniach przeznaczonych do tego celu. Nie wolno biegać po pomostach rusztowań ani
składować na nich materiałów i narzędzi po zakończeniu pracy.

Rusztowania powinny być konserwowane i utrzymywane w czystości.

Stosowanie narzędzi i sprzętu

Narzędzia i sprzęt powinny odpowiadać określonym wymaganiom, aby pozwalały na

bezpieczną pracę. Powinny być zdatne do użytku i używane zgodnie z przeznaczeniem oraz
codziennie czyszczone i konserwowane przez pracownika. Poziomnice i linie ważne powinny
być gładkie i nieuszkodzone. Młotki i łopaty powinny być trwale osadzone na trzonkach.

Narzędzia elektryczne i maszyny powinny posiadać instrukcje obsługi, zgodnie z którymi

należy je eksploatować. Przed każdym użyciem należy skontrolować stan obudowy,
wyłącznika i przewodu zasilającego – w razie stwierdzonych uszkodzeń - oddać urządzenia do
naprawy. Narzędzia należy chronić przed wodą i wilgocią. Włączać i wyłączać należy
wyłącznie ujmując za wtyczkę – nigdy za przewód. W przypadku wystąpienia zakłóceń należy
natychmiast wyłączyć zasilanie i zawiadomić przełożonego.

Zabronione jest zdejmowanie osłon zabezpieczających oraz naprawianie, czyszczenie,

smarowanie maszyn podczas pracy. Miejsce pracy betoniarki i mieszarki do zapraw powinno
być zabezpieczone przed czynnikami atmosferycznymi.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zagrożenia występują na stanowisku pracy murarza?
2. W jakim celu stosuje się sprzęt ochrony indywidualnej?
3. Jakim warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy powinny odpowiadać narzędzia używane

w robotach murarskich?

4. W jakich warunkach ma miejsce praca na wysokości?
5. Jakim warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy powinny odpowiadać rusztowania

stosowane w robotach murarskich?

6. W jaki sposób eksploatuje się rusztowanie zgodnie z warunkami bezpieczeństwa i higieny

pracy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przypomnij sobie, jaki sprzęt ochrony indywidualnej stosowałeś do wykonania

poprzednich ćwiczeń. Wskaż zagrożenia, które były tego przyczyną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie jakiego sprzętu ochrony indywidualnej używałeś w poprzednich

ćwiczeniach,

2) określić zagrożenia, które były tego przyczyną,
3) zapisać spostrzeżenia i wnioski na arkuszu papieru,
4) zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura.

Ćwiczenie 2

Sprawdź, czy narzędzia znajdujące się w pracowni odpowiadają przepisom

bezpieczeństwa i higieny pracy. Zapoznaj się z instrukcją obsługi wiertarki lub mieszadła
mechanicznego znajdującego się w pracowni. Ustal, jakie informacje można odczytać
z instrukcji obsługi wiertarki elektrycznej lub mieszadła mechanicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sprawdzić, czy narzędzia znajdujące się w pracowni odpowiadają przepisom

bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) zapisać wyniki obserwacji,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi wiertarki lub mieszadła mechanicznego,
4) zapisać, jakie najważniejsze informacje można odnaleźć w instrukcji,
5) zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw narzędzi murarskich znajdujących się w pracowni,

–

instrukcja obsługi wiertarki lub mieszadła mechanicznego,

–

literatura.

Ćwiczenie 3

Wykonaj montaż pojedynczej kondygnacji rusztowania kozłowego, wykorzystując

materiał nauczania z rozdziału 4.3 i 4.6. Sprawdź, czy wykonane przez Ciebie rusztowanie
odpowiada warunkom bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć informacje potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) sprawdzić stan podłoża pod rusztowanie,
3) ocenić zgodność kozłów rusztowania z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) ułożyć trzy kozły we właściwej odległości,
5) ocenić zgodność elementów pomostu z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
6) ułożyć pomost rusztowania,
7) ocenić sposób montażu rusztowania,
8) zapisać wnioski z obserwacji,
9) zapisać warunki bezpiecznej eksploatacji rusztowania,
10) zaprezentować efekt wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
11) zdemontować rusztowanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kozły rusztowania,

–

elementy pomostowe rusztowania,

–

gwoździe ciesielskie,

–

młotek,

–

łapka ciesielska,

–

cęgi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać zagrożenia występujące w robotach murarskich?

2) dobrać i zastosować sprzęt ochrony indywidualnej?

3) wskazać usterki narzędzi i sprzętu wykorzystywanego

w robotach murarskich i określić możliwość ich zastosowania?

4) posłużyć się instrukcją obsługi narzędzi?

5) ocenić zgodność elementów wykorzystanych do wykonania

rusztowań murarskich z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy?

6) zmontować i zdemontować rusztowanie kozłowe zgodnie

z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy?

7) zastosować zasady bezpiecznej eksploatacji rusztowań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.3. Materiały do wykonywania robót murarskich

4.3.1. Materiał nauczania

Do podstawowych materiałów wykorzystywanych w robotach murarskich należą:

a) drobnowymiarowe elementy ścienne i stropowe – cegły, pustaki i bloczki,
b) zaprawy budowlane.

Drobnowymiarowe elementy ścienne

Wygląd oraz zastosowanie drobnowymiarowych elementów murarskich zależy od rodzaju

materiału, z jakiego zostały wykonane, wymiarów, typów, grup i klas.

Do produkcji takich elementów wykorzystuje się gliny wypalane w wysokich

temperaturach (ceramikę), zaprawę wapienno – piaskową (silikaty), betony zwykłe i lekkie
oraz zaczyny i zaprawy gipsowe.

Wytrzymałość na ściskanie, podaną w MPa określa klasa elementu – cegły najczęściej

posiadają klasę 3,5, 5, 7,5, 10, 15 i 25.

Cegły ceramiczne mają kształt prostopadłościenny o podstawowych wymiarach: długość –

l, szerokość – b i wysokość – h. Wymiary mogą być tradycyjne, gdzie długość cegły
pojedynczej wynosi 250 mm, szerokość 120 mm i wysokość 65 mm (zwiększana 2 lub 3 razy
+10 mm na spoiny) a także modularne, w których wymiary wynoszą 88 mm, 188 mm lub 288
mm (wraz ze spoiną odpowiadają wymiarowi 100 mm lub jego wielokrotności). Z cegieł
o wymiarach tradycyjnych wykonuje się ściany samodzielne, cegły modularne nadają się do
współpracy z pustakami modularnymi.

Cegły ceramiczne w zależności od temperatury ich wypalania mogą mieć strukturę

porowatą lub spieczoną. W drugim przypadku charakteryzują się one wyższą wytrzymałością
na ściskanie, niższą nasiąkliwością oraz większą odpornością na działanie czynników
atmosferycznych, w związku z tym stosuje się je w miejscach, gdzie wymagana jest duża
nośność muru, duża trwałość i odporność na zawilgocenie oraz kwasy i zasady (cegły
klinkierowe).

Cegły w zależności od dokładności ich wykonania produkowane są jako:

–

zwykłe (Z) – przeznaczone do wykonania murów wymagających tynkowania,

–

licowe

(L)

–

wykonane

dokładniej,

zazwyczaj

o

większej

wytrzymałości

i mrozoodporności nie wymagające tynkowania; stosowane są do licowania ścian
i obmurowywania różnych obiektów i urządzeń.

W zależności od wielkości otworów i drążeń cegły mogą należeć do jednego z czterech

typów:

–

bez otworów (B) – do wykonywania fundamentów i innych podziemnych części budynku
oraz murów narażonych na zawilgocenie i działanie mrozu,

–

pełne (P) – dopuszcza się w nich do 10% drążeń powierzchni podstawy; stosowane są do
wykonywania ścian zewnętrznych i wewnętrznych, w tym również fundamentowych,

–

drążone (D) – powierzchnia drążeń wynosi od 10% do 40% powierzchni podstawy, ściana
wykonana z takich elementów jest lżejsza, nie powinno się jednak stosować ich
w miejscach narażonych na wilgoć gruntową, a więc poniżej 50 cm ponad poziom gruntu,

–

szczelinowe (S) – powierzchnia drążeń w tych wyrobach przekracza 40% powierzchni
podstawy. Drążenia rozmieszczone są w równoległych rzędach, prostopadle do
powierzchni podstawy. Wyjątkiem od tej reguły są cegły dziurawki, w których drążenia
przebiegają równolegle do powierzchni podstawy. Cegły szczelinowe stosuje się w celu
zmniejszenia masy ściany oraz zwiększenia jej izolacyjności cieplnej. Ograniczenia
stosowania są takie same jak dla cegieł typu D.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Rys. 1. Cegła pełna [4, s. 25]

Rys. 2. Cegły ceramiczne stosowane w budownictwie [folder firmowy]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Pustaki ceramiczne ścienne mają w stosunku do cegieł większe wymiary, mniejszą gęstość

objętościową oraz lepszą izolacyjność cieplną. Ponadto ścianę z takich pustaków można
murować szybciej. Powierzchnia drążeń stanowi od 20% do 40% powierzchni podstawy.
Drążenia są zazwyczaj pionowe, wyjątkiem są pustaki do ścian działowych.

Produkuje się je w czterech grupach:

–

murowane zwykłe (Z),

–

murowane na suchy styk, z zalaniem zaprawą otworu na styku (S),

–

murowane na wpust - wypust (W),

–

murowane na spoiny pocienione (P).

Klasa wytrzymałości na ściskanie wynosi 5, 7,5, 10, 15 i 20.

W zależności od wysokości wyróżnia się odmiany 13,8 cm, 18,8 cm i 22 cm.

Stosowane są do wznoszenia konstrukcyjnych i osłonowych ścian budynków, należy

jednak pamiętać, że pustaki klasy 5 nie są mrozoodporne. Pustaki ceramiczne nie nadają się do
wykonywania ścian poniżej 50 cm nad poziomem terenu.

W ofercie handlowej spotyka się również pustaki z wypełnieniem materiałem izolacji

cieplnej oraz pustaki z ceramiki poryzowanej, z których, pod pewnymi warunkami, można
wykonać ściany zewnętrzne nie wymagające dodatkowej izolacji cieplnej.

Rys. 3. Pustaki ceramiczne ścienne [folder firmowy]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Bloczki i pustaki z betonu zwykłego charakteryzują się dużą masą i niską izolacyjnością

cieplną. Bloczki betonowe stosuje się do wykonywania ścian fundamentowych i ścian piwnic.
Mogą być również wykorzystane do podmurowywania i wzmacniania fundamentów. Pustaki
powinny być stosowane powyżej 50 cm ponad poziom gruntu.

Bloczki z betonu komórkowego (gazobetonu) posiadają dobrą izolacyjność cieplną

i niewielką masę. Ściany z bloczków gazobetonowych wykonuje się bardzo szybko. Ich wadą
jest znaczna nasiąkliwość i kruchość. Można je łączyć zaprawą ciepłochronną lub zaprawą
klejową. Spoiny pionowe mogą być wypełnione zaprawą lub tworzyć układ wpust – wypust.
Produkowane są w czterech odmianach: 400, 500, 600, 700 – odpowiadających gęstości
pozornej i w siedmiu markach – 1,5, 2,0, 3,0, 4,0, 5,0, 6,0 – odpowiadających wytrzymałości
na ściskanie. Do wykonania ścian konstrukcyjnych można stosować bloczki odmiany 700 oraz
marki 4,0 i 5,0 odmiany 600.

Bloczki i pustaki z keramzytobetonu, styrobetonu, wiórobetonu i trocinobetonu mają

dobrą izolacyjność termiczną, i wysoką paroprzepuszczalność. Układa się je na zaprawie
ciepłochronnej.

Bloczków z betonu komórkowego i lekkich betonów kruszywowych nie wolno stosować

poniżej 50 cm nad powierzchnię gruntu.

Rys. 4 Pustaki z betonu zwykłego Rys. 5. Bloczki i płytki z betonu komórkowego

a) Kontra, b) Alfa, c) XX [4,s. 34] a) 590/240-600-6-M, b) 490/240-600-5-M
c) 590/120-600-6-M, d) 490/120-600-5-M [4, s. 38]

Cegły i bloczki z zaprawy wapienno – piaskowej posiadają słabe właściwości

ciepłochronne oraz nie są odporne na oddziaływania agresywnych wód gruntowych. Można
z nich wykonywać ściany konstrukcyjne i osłonowe nie wymagające tynkowania. Nie można
ich stosować do wykonywania fundamentów, murów piwnicznych, w miejscach oddziaływań
zawartych w środowisku naturalnym kwasów organicznych oraz do budowy przewodów
kominowych i pieców. Do tej grupy wyrobów należą cegły pełne (1NF), bloczki drążone
(2NFD, 3NFD i 6NFD) oraz kształtki KSD i KSP.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Rys. 6. Bloczki wapienno – piaskowe Rys. 7. Kształtki wapienno - piaskowe
a) 2 NFD, b) 3 NFD, c) 6 NFD [6, s. 117] a) drążona KSD, b) pełna KSP [6, s. 118]

Tabela 1 Cechy użytkowe wybranych wyrobów ceramicznych ściennych [op. własne)

Rodzaj

wyrobu

Klasy

l x b

(mm)

h

(mm)

Masa

(kg)

Rodzaj

wyrobu

Klasy

l x b

(mm)

h

(mm)

Masa

(kg)

Cegła
budowlana
pełna

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20,
25

250x120

65

140
220

3,5
7,6

11,9

Pustak
Max

3,5, 5,
7,5,
10, 15,
20,

288x188 138

188
220

8,2

11,2
13,1

Cegła
budowlana
szczelinowa

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20,
25

250x120

65

140
220

2,4
5,2
8,2

Pustak SZ 3,5, 5,

7,5,
10, 15,
20,

288x188 138

188
220

9,3

12,7
14,9

Cegła
budowlana
licowa pełna

10, 15,
20, 25

250x120

65

140
220

3,5
7,6

11,9

Pustak Uni 3,5, 5,

7,5,
10, 15,

288x188 220

7,0

Cegła
klinkierowa
pełna

30, 35,
45, 60

250x120

65

140
220

4,1
8,9

13,9

Pustak
M44 –
15/30

3,5, 5,
7,5,
10, 15,
20,

288x138 138

188
220

6,0
8,2
9,6

Cegła
modularna
drążona

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20,
25

288x88

104
220

3,4
7,0

Pustak KO
65 – 2W

3,5, 5,
7,5,
10, 15,
20,

288x188 138

188
220

8,2

11,2
13,1

Cegła
modularna
szczelinowa

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20,
25

288x88

288x120

104
220
188
220

3,4
7,0
8,4
9,8

Pustak U

3,5, 5,
7,5,
10, 15,
20,

250x188 138

188
220

7,8

10,6
12,4

Cegła
modularna
licowa

10, 15,
20, 25

288x88

104
220

3,7
7,0

Pustak do
ścian
działowych

1,5

250x65

140
220
250
290

3,0
4,7
5,3
6,1

Cegła
kratówka

3,5, 5,
7,5, 10,
15, 20

250x120

65

140
220

2,4
5,2
8,2

Pustak do
ścian
działowych

1,5

250x120 140

220
250
290

5,5
8,6
9,8

11,3

Cegła
dziurawka
(typ W)

3,5, 5,
7,5,

250x120

65

2,5

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Specjalną grupą wyrobów drobnowymiarowych są kształtki ogniotrwałe stosowane na

okładziny pieców i palenisk. Do grupy tej należą kształtki termalitowe, szamotowe,
krzemionkowe i wysokoglinowe, produkowane ze specjalnych gatunków gliny lub z ziemi
okrzemkowej.

Jako wyroby o zwiększonej odporności na działanie czynników chemicznych stosowane są

klinkierowe cegły kanalizacyjne oraz kamionkowe, kwasoodporne płytki, rury i kształtki.
Produkowane są one z gliny zmieszanej z szamotem i piaskiem kwarcowym.

W czasie transportu i składowania drobnowymiarowe materiały murarskie powinny być

chronione przed uszkodzeniami mechanicznymi oraz przed zawilgoceniem. Najczęściej
producent ustawia porcję wyrobów na drewnianej palecie i całość zabezpiecza folią
z tworzywa sztucznego. Folię usuwa się bezpośrednio przed wykorzystaniem elementów.

W miejscu zabezpieczonym przed opadami atmosferycznymi, wolnym od wód

powierzchniowych i śniegu, wyrównanym oraz oczyszczonym z gruzu można składować
elementy w stosach lub słupach, których wysokość nie powinna przekraczać 2,20 m. Zaleca się
składować w pojedynczym stosie lub słupie 200 lub 250 cegieł w celu szybszego określenia ich
liczby na terenie budowy.

Rys. 8. Składowanie elementów drobnowymiarowych w stosach

a) cegła dziurawka b) cegła pełna[6, s. 109]]

Na terenie budowy należy zwrócić uwagę, czy dostarczono właściwy rodzaj wyrobu,

zgodny z grupą, klasą, typem i odmianą oraz dokumentacją techniczną i zamówieniem.

Prawidłowo wykonane wyroby powinny mieć kształt prostopadłościanu, proste naroża

oraz powierzchnie płaskie i równe, tworzące płaszczyzny wzajemnie do siebie równoległe.
Liczba szczerb, odprysków i pęknięć powinna być jak najmniejsza. Nie mogą występować
naloty i wykwity solne. Cegła klasy wyższej niż 10, zrzucona z wysokości 1,5 m na inne cegły
nie powinna pękać. Przełam cegły powinien być jednorodny, nie mogą w nim występować
białe ziarenka margla. Cegły wyższych klas, w tym również klinkierowe, można rozpoznać
uderzając w nie lekko stalowym młotkiem – dźwięk powinien być metaliczny.

Wymiary wyrobów mogą się różnić o kilka mm od wymiarów normowych:

a) ± 6 mm na długości, ±5 mm na szerokości, ±3 mm na wysokości dla cegieł grupy Z,
b) ± 4 mm na długości, ±3 mm na szerokości, ±2 mm na wysokości dla cegieł grupy L,
c) ± 6 mm na wymiarze 288 mm, ±5 mm na wymiarze 220 mm , 188 mm i 138 mm ±4 mm

na wymiarze 88 mm dla pustaków grupy Z i S,

d) ± 3 mm na wymiarze 288 mm, 220 mm , 188 mm i 138 mm; ±2 mm na wymiarze 88 mm

dla pustaków grupy W,

e) ± 2 mm na wymiarze 288 mm, 220 mm , 188 mm i 138 mm; ±1 mm na wymiarze 88 mm

dla pustaków grupy P.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Różnice między wymiarami normowymi a rzeczywistymi utrudniają murowanie –

w szczególności różnice w wysokości wyrobów utrudniają uzyskanie poziomu warstw
i otrzymanie spoin o właściwej, równomiernej grubości. Różnice takie mogą występować,
jeżeli na terenie budowy używa się wyrobów z różnych wytwórni.

Cegły elewacyjne powinny posiadać jednolitość barwy.

Zbyt duża liczba cegieł połówkowych i popękanych, o wykruszonych krawędziach,

zauważona w partii dostarczonego materiału, świadczy o błędach w produkcji i niezgodności
z normami i atestami.

Przy zakupie wyrobów należy sprawdzić, czy są one oznakowane zgodnie z wymaganiami

norm przedmiotowych oraz czy mają znak budowlany, informujący o ich dopuszczeniu do
powszechnego stosowania w budownictwie. Znak bezpieczeństwa „B” powinny posiadać
cegła kratówka, cegła kominowa oraz pustaki ceramiczne ścienne, kominowe i wentylacyjne.
Znaki te powinny być umieszczone w sposób trwały na wyrobie lub w przypadku gdy nie jest
to możliwe – na etykiecie dołączonej do partii wyrobów. Wymagany jest również znak
obowiązujący na rynku europejskim – CE.

Zaprawy budowlane

Zaprawy budowlane powstają przez wymieszanie spoiwa, drobnego kruszywa i wody.

Jako spoiwa stosuje się cement, wapno, gips, można też wykorzystać lepiszcze w postaci
gliny. Kruszywami są najczęściej piaski naturalne lub łamane, o wielkości ziarna 0,25 mm –
4,0 mm, nie zawierające zanieczyszczeń w postaci glin, iłów i cząstek roślinnych. Do
zainicjowania procesu wiązania i twardnienia dodaje się czystą wodę. Aby poprawić wybrane
cechy zaprawy można zastosować dodatki i domieszki uszlachetniające, powodujące
przyspieszenie lub opóźnienie wiązania, poprawiające plastyczność, zwiększające szczelność,
izolacyjność cieplną i mrozoodporność.

Zaprawy murarskie łączą ze sobą elementy muru, uszczelniają go oraz zwiększają

powierzchnię styku pomiędzy elementami, co pozwala na równomierne rozłożenie obciążeń
i zmniejszenie naprężeń.

Od zapraw wymaga się dobrych właściwości wiążących, dobrej przyczepności do

elementów muru, odpowiedniej wytrzymałości na ściskanie, ciepłochronności, dobrej
urabialności oraz niskiej nasiąkliwości.

Zaprawy można wykonywać mieszając ze sobą wszystkie składniki na terenie budowy lub

mieszając z wodą suche składniki przygotowane fabrycznie.

Podstawowe cechy opisujące właściwości zapraw to:

a) rodzaj zaprawy – zależy od użytego w zaprawie spoiwa. Wyróżniamy zaprawy wapienne,

cementowe, cementowo – wapienne, gipsowe, gipsowo – wapienne i cementowo – gliniane.
Prócz tego producenci oferują:

–

zaprawy ciepłochronne, stosowane w murach o wymaganej ciepłochronności, powyżej 50
cm nad poziom gruntu,

–

zaprawy do spoin cienkich, przeznaczone do wykonywania murów, w których grubość
spoin wynosi od 1 do 3 mm,

–

zaprawy natryskowe, wtłaczane pod ciśnieniem do konstrukcji murowych i betonowych,
przy ich renowacji,

–

zaprawy kwasoodporne, stosowane do wykonywania murów narażonych na działanie
kwasów lub kwasowych wód gruntowych (fundamenty, mury piwnic),

–

zaprawy ogniotrwałe – szamotowe, stosowane do budowy palenisk i konstrukcji
poddawanych działaniu temperatur do 1450°C, termalitowe, stosowane do łączenia cegieł
termalitowych i izolacji przewodów grzewczych w temperaturze do 900°C oraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

krzemionkowe, stosowane do łączenia kształtek krzemionkowych w temperaturze do
1200°C.

b) marka zaprawy – określa wytrzymałość stwardniałej zaprawy na ściskanie, wyrażona jest

w MPa. W robotach murarskich wykorzystuje się zaprawy marek M0,3, M0,6, M1, M2,
M4, M7, M12, M15, M20. W normach i literaturze fachowej można również spotkać
pojęcie „klasa zaprawy”.

c) konsystencja zaprawy – zależy od gęstości, określa zachowanie się zaprawy podczas

układania w określony sposób i w określonym miejscu. Konsystencję zaprawy bada się,
opierając na jej powierzchni wierzchołek stożka pomiarowego o normowych wymiarach
i masie 300g, tak aby zanurzył się on w zaprawie pod wpływem własnego ciężaru. Miarą
konsystencji zaprawy jest głębokość zanurzenia stożka w zaprawie, wyrażona w cm
i odczytywana na jego pobocznicy. Dla zapraw murarskich konsystencja waha się od 1 cm
do 12 cm i najczęściej wynosi od 6 cm do 9 cm.

Rys. 9. Określanie konsystencji zaprawy w naczyniu normowym [ 14, s. 11]

d) objętościowy stosunek składników zaprawy – suche składniki zaprawy można dozować

w sposób objętościowy, odmierzając je w stanie luźnym, takim samym naczyniem. Ilość
suchych składników podaje się w formie proporcji, w której ostatnia liczba dotyczy
kruszywa natomiast pierwsza liczba (lub pierwsza i druga) dotyczy spoiwa. Zapis: zaprawa
cementowo wapienna 1 : 2 : 4 oznacza, że do jej wykonania należy wykorzystać jedną
porcję cementu, dwie takie same porcje wapna i cztery takie same porcje kruszywa. Ilość
wody dobiera się w zależności od wymaganej konsystencji.

Rys. 10. Dozowanie objętościowe składników zaprawy [14, s.16]

Dokładniejszym sposobem dozowania jest wagowe odmierzanie potrzebnej ilości

składników. W praktyce spoiwa często odmierza się wagowo (z wyjątkiem ciasta wapiennego
i zawiesiny glinianej), natomiast kruszywo i wodę objętościowo.

Mieszanie składników zaprawy może odbywać się sposobem ręcznym w skrzyni lub

mechanicznie, w mieszarce do zapraw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Tabela 2 Cechy użytkowe zapraw murarskich [opr. własne]

Rodzaj

zaprawy

Marki

zaprawy

Właściwości

Czas

zużycia

(h)

Zastosowanie

Wapienna
(w)

M0,3 M0,6,
M1

Dobra ciepłochronność
dobra urabialność,
niska wytrzymałość,
duża nasiąkliwość,
długi okres twardnienia.

8

(4)

Wykonywanie ścian
w budynkach
jednokondygnacyjnych
i murów nadziemnych
o niedużych
obciążeniach.

Cementowa
(c)

M2, M4,
M7, M12,
M15, M20

Duża wytrzymałość,
dobra przyczepność,
słaba urabialność,
zła ciepłochronność.

2

(0,5)

Wykonywanie silnie
obciążonych elementów
budynku, cienkich ścian
działowych, elementów
narażonych na wilgoć,
fundamentów, ścian,
filarów, łuków, sklepień,
kominów ponad dachem,
fundamentów pod
maszyny.

Cementowo
– wapienna
(c-w)

M0,6, M1,
M2, M4,
M7

Posiada zalety zaprawy
wapiennej, nie posiada
wad zaprawy cementowej

3

(1)

Murowanie
fundamentów, ścian,
łuków i sklepień.

Gipsowa (g) M2, M4

Duża przyczepność,
szybkie wiązanie,
powoduje korozję stali,
nie jest odporna na
działanie wilgoci.

5 – 15

minut

Murowanie ścian
z elementów gipsowych
w pomieszczeniach nie
narażonych na wilgoć.

Gipsowo –
wapienna
(g-w)

M1, M2,
M4

Duża przyczepność,
szybkie wiązanie,
powoduje korozję stali,
nie jest odporna na
działanie wilgoci.

0,5

Murowanie ścian
z elementów gipsowych
w pomieszczeniach nie
narażonych na wilgoć.

Cementowo
– gliniana
(c-gl)

M0,3, M0,6
M1, M2,
M4, M7

Wodoszczelność,
dobra urabialność
i przyczepność.

2

(1)

Wykonywanie zapraw
wodoszczelnych do
izolacji pionowych ścian
piwnic, murowanie
fundamentów lekkich
budynków w gruntach
podmokłych.

Liczby w nawiasach określają czas zużycia zaprawy (od momentu wymieszania z wodą),
w temperaturze przekraczającej 25°C.

Aby uzyskać zaprawę o pożądanych właściwościach należy:

–

prawidłowo dobrać składniki,

–

starannie odmierzyć potrzebną ilość składników,

–

dobrze wymieszać,

–

wykorzystać zaprawę, nie przekraczając czasu zużycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Tabela 3 Kolejność dozowania składników wybranych zapraw [opr. własne]

Kolejność dozowania składników

Rodzaj

zaprawy

Mieszanie ręczne

Mieszanie mechaniczne

cementowa

- cement z piaskiem miesza się na

sucho, aż do uzyskania jednolitego
zabarwienia,

- dodaje się odpowiednią ilość wody,

ciągle mieszając.

- cement z piaskiem miesza się

na sucho, aż do uzyskania
jednolitego zabarwienia,

- dodaje się odpowiednią ilość

wody, ciągle mieszając.

cementowo -
wapienna

- cement z piaskiem miesza się na

sucho, aż do uzyskania jednolitego
zabarwienia,

- ciasto wapienne miesza się z wodą,
- rozrzedzone ciasto wapienne miesza

się z suchymi składnikami,

- w przypadku zastosowania wapna

hydratyzowanego miesza się ze sobą
wszystkie składniki suche, a następnie
dodaje wodę.

- ciasto wapienne miesza się

z 1/3 potrzebnej porcji wody,

- dodaje się składniki suche,
- dodaje się resztę wody,
- w przypadku zastosowania

wapna hydratyzowanego
miesza się ze sobą wszystkie
składniki suche, a następnie
dodaje wodę.

gipsowo –
wapienna

- ciasto wapienne miesza się z wodą,
- gips z piaskiem miesza się na sucho do

uzyskania jednolitego zabarwienia,

- mieszaninę gipsu z piaskiem wsypuje

się do rozrzedzonego wapna i miesza,

- w przypadku zastosowania wapna

hydratyzowanego miesza się ze sobą
wszystkie składniki suche, a następnie
wsypuje się mieszaninę do wody.

- wlewa się do mieszarki wodę,
- dodaje piasek i wapno,

mieszając z wodą,

- dodaje się gips, mieszając do

uzyskania jednolitej masy.

cementowo -
gliniana

- przygotowuje się zawiesinę glinianą,

rozdrabniając, mieszając
i rozprowadzając glinę w wodzie
(uzyskując jednorodny roztwór
o konsystencji gęstej śmietany),

- do zawiesiny dodaje się cement, ciągle

mieszając,

- jako ostatni dodaje się piasek,

mieszając aż do uzyskania
jednorodnej struktury.

- przygotowuje się zawiesinę

gliny w wodzie o konsystencji
15 cm stożka pomiarowego,

- miesza się cement z zawiesiną

glinianą przez około 2 minuty,

- dodaje się piasek i miesza

2 – 4 minut, dolewając wodę.

Zaprawy
szlachetne

Suche składniki wsypuje się do naczynia z potrzebną, odmierzoną ilością

wody a następnie miesza wiertarką wolnoobrotową z mieszalnikiem lub
stosuje mieszadło mechaniczne. Należy pamiętać o konieczności
ścisłego przestrzegania zaleceń producenta, podanych na opakowaniu
zaprawy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Tabela 4 Proporcje i ilości składników na 1 m

3

zaprawy cementowej [8, s. 378]

cement : piasek

(objętościowo)

Marka zaprawy

Zawartość

cementu (kg)

Zawartość

piasku (m

3

)

Zawartość

wody(dm

3

)

1 : 1,5

20

635

0,790

305

1 : 2

15

538

0,900

277

1 : 3

12

411

1,030

236

1 : 4

7

326

1,080

230

1 : 5

4

267

1,120

224

1 : 6

2

229

1,150

230

Tabela 5 Proporcje składników na 1 m

3

zaprawy cementowo–wapiennej z wapna hydratyzowanego [8,s. 379]

cement :

wapno : piasek

(objętościowo)

Marka

zaprawy

Zawartość

cementu

(kg)

Zawartość

wapna

(kg)

Zawartość

piasku

(m

3

)

Zawartość

wody

(dm

3

)

1 : 0,5 : 4,5

7

265

74

0,990

280

1 : 1 : 6

4

190

106

0,950

310

Tabela 6 Proporcje składników na 1 m

3

zaprawy gipsowo – wapiennej z wapna hydratyzowanego [8,s. 382]

gips : wapno :

piasek

(objętościowo)

Marka

zaprawy

Zawartość

gipsu

(kg)

Zawartość

wapna

(kg)

Zawartość

piasku

(m

3

)

Zawartość

wody

(dm

3

)

1 : 0,5 : 2

4

364

114

0,760

350

1 : 2 : 4

2

179

224

0,750

370

Tabela 7 Proporcje i ilości składników na 1 m

3

zaprawy cementowo – glinianej [8,s. 380]

cement :

zawiesina
gliniana :

piasek

(objętościowo)

Marka

zaprawy

Zawartość

cementu

(kg)

Zawartość

zawiesiny

glinianej

(m

3

)

Zawartość

piasku

(m

3

)

Zawartość

wody

(dm

3

)

1 : 1,5 : 4

7

286

0,120

0,955

215

1 : 1 : 6

4

206

0,172

1,030

150

1 : 1,5 : 8

2

150

0,187

1,000

165

1 : 2 :10

1

118

0,196

0,980

180

1 : 3 :12

0,6

98

0,246

0,980

130

1 : 4 :16

0,3

74

0,248

0,990

130

Zaprawę, przy mieszaniu ręcznym, wykonuje się na podeście z desek lub w skrzyni.

Odmierza się odpowiednią ilość kruszywa (w razie potrzeby przesiewając go przez sito),
umieszcza je w skrzyni, narzuca się odpowiednią, odmierzoną ilość spoiwa i całość miesza

łopatą na sucho do uzyskania jednolitej barwy. Następnie, do wymieszanych składników
dolewa się wodę i nadal miesza do uzyskania jednorodnej masy o wymaganej konsystencji.

W podanych tabelach określona jest zawartość składników na 1 m

3

zaprawy. Aby obliczyć

ilość składników potrzebnych do wykonania dowolnej porcji zaprawy należy pomnożyć
odpowiednie liczby z tabeli przez objętość potrzebnej porcji.

Jeżeli będziesz musiał obliczyć potrzebne ilości składników do wykonania 1,7 m

3

zaprawy

cementowej M12, sięgniesz po tabelę nr 4, odszukasz w niej wymaganą markę zaprawy
i odpowiadające tej marce ilości składników pomnożysz przez 1,7 m

3

.

Proponowana w tabelach ilość wody umożliwia wykonanie zaprawy o konsystencji 6 cm –

9 cm stożka pomiarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym różnią się drobnowymiarowe wyroby ścienne tradycyjne od modularnych?
2. Czym różnią się wyroby ceramiczne o strukturze porowatej od wyrobów o strukturze

spieczonej?

3. czym informuje nas klasa wyrobu?
4. Jaka wysokość nad poziom gruntu jest określona jako najmniejsza dla większości

drobnowymiarowych wyrobów ściennych?

5. Od czego zależą dopuszczalne odchyłki wymiarowe drobnowymiarowych wyrobów

ściennych?

6. Do jakiej wysokości można składować elementy drobnowymiarowe w stosach?
7. Jakie cechy określają właściwości zaprawy murarskiej?
8. Czym i w jaki sposób określa się konsystencję zaprawy murarskiej?
9. Co oznacza zapis zaprawa cementowo – wapienna 1 : 2 : 6?
10. W jakiej kolejności miesza się ręcznie składniki zaprawy?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z grupy poznanych elementów drobnowymiarowych i zapraw do wykonywania ścian ustal

takie, które można stosować do wznoszenia elementów budowlanych usytuowanych poniżej
poziomu gruntu – scharakteryzuj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) odszukać w przeczytanym tekście informacje o określonych w poleceniu wyrobach,
5) wypisać nazwy odszukanych wyrobów na arkuszu papieru,
6) dla każdego wybranego elementu zapisać jego krótką charakterystykę, na podstawie

informacji z tabeli 1 i 2 oraz rysunków 1 i 2,

7) uporządkować miejsce pracy,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

charakterystyki techniczne materiałów i wyrobów murarskich,

–

literatura.

Ćwiczenie 2

Dokonaj oceny jakościowej cegły budowlanej pełnej, dostarczonej na stanowisko pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) odszukać w przeczytanym tekście informacje o cechach drobnowymiarowych elementów

ściennych,

5) dokonać oględzin cegły ceramicznej budowlanej znajdującej się na stanowisku pracy,
6) ocenić jakość wyrobu i zapisać wyniki obserwacji na arkuszu papieru,
7) podjąć i zapisać decyzję, czy badany wyrób nadaje się do zastosowania,
8) zapisany arkusz przekazać nauczycielowi do konsultacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

poradnik dla ucznia,

–

cegła budowlana pełna,

–

przymiar zwijany,

–

literatura.

Ćwiczenie 3

Dokonaj składowania drobnowymiarowych elementów ściennych w stosie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) złożyć w stos drobnowymiarowe elementy ścienne znajdujące się na stanowisku pracy,
5) zachować porządek i czystość na stanowisku pracy,
6) uporządkować miejsce pracy,
7) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
8) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
9) zaprezentować efekty swojej pracy,
10) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

drobnowymiarowe elementy ścienne,

–

rękawice ochronne.

Ćwiczenie 4

Zmierz konsystencję zaprawy murarskiej przygotowanej przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zorganizować stanowisko pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
6) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
7) przypomnieć sposób określania konsystencji zaprawy,
8) wybrać przyrząd do pomiaru konsystencji,
9) trzykrotnie dokonać pomiaru konsystencji,
10) zapisać wyniki pomiarów w zeszycie i obliczyć ich średnią arytmetyczną,
11) określić konsystencję zaprawy,
12) uporządkować miejsce pracy,
13) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
14) zaprezentować efekty swojej pracy,
15) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przygotowana przez nauczyciela porcja zaprawy murarskiej,

–

stożek pomiarowy,

–

literatura.

Ćwiczenie 5

Przygotuj sposobem ręcznym porcję zaprawy cementowej M7 posiadającą konsystencję 7

cm – 9 cm stożka pomiarowego, zakładając, że do jej wykonania użyjesz dwa wiadra cementu.
Oblicz ilość składników potrzebnych do wykonania 2,5 m

3

takiej zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zaplanować wykonanie ćwiczenia,
2) odszukać w poradniku właściwą tabelę,
3) określić rodzaj i ilość składników na 1 m

3

wskazanej w poleceniu zaprawy,

4) obliczyć ilość składników na 2,5 m

3

zaprawy,

5) omówić z nauczycielem sposób wykonania ćwiczenia,
6) odmierzyć dwa wiadra cementu,
7) odmierzyć odpowiednią ilość kruszywa,
8) dokonać prawidłowego wymieszania wszystkich składników, w odpowiedniej kolejności,
9) zmierzyć konsystencję zaprawy,
10) ocenić efekty wykonanej pracy,
11) omówić z nauczycielem sposób i efekty wykonanej pracy,
12) zachować porządek i czystość na stanowisku pracy,
13) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

podest z desek lub skrzynia murarska,

–

łopata,

–

pojemniki miarowe (wiadra),

–

pojemnik na wodę,

–

stożek pomiarowy,

–

materiały do wykonania zaprawy: cement i piasek,

–

rękawice ochronne,

–

maska ochronna,

–

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić materiały murarskie?

2) dobrać materiały murarskie do wykonania zadania?

3) określić jakość materiałów murarskich?

4) dokonać składowania materiałów murarskich na stanowisku pracy?

5) zmierzyć konsystencję zaprawy murarskiej?

6) określić cechy zaprawy murarskiej?

7) obliczyć ilość składników potrzebnych do otrzymania

określonej porcji zaprawy?

8) wykonać porcję zaprawy o określonej proporcji składników,

marce i konsystencji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

4.4. Podstawowe narzędzia i sprzęt do robót murarskich

4.4.1. Materiał nauczania

Do wykonywania robót murarskich należy dobrać właściwe i odpowiadające przepisom

bezpieczeństwa i higieny pracy narzędzia i sprzęt kontrolno – pomiarowy, wykorzystywać je
zgodnie z przeznaczeniem, a po zakończeniu pracy oczyścić i zakonserwować. Prawidłowy
dobór narzędzi i sprzętu wpływa na wydajność i bezpieczeństwo pracy.

Narzędzia bezpośredniego użytku to kielnia murarska, czerpak i młotek murarski.

Kielnia murarska służy do nabierania, rozprowadzania i wyrównywania zaprawy na murze

oraz zbierania jej nadmiaru w trakcie murowania. Masa kielni wynosi około 300 g.
Zabrudzenia metalowego pierścienia przy rękojeści kielni należy natychmiast usuwać, gdyż
pozostawienie ich grozi bolesnym obtarciem nasady kciuka. Do nakładania zapraw
cienkowarstwowych służą specjalne kielnie ząbkowane, o zróżnicowanej szerokości,
dostosowanej do grubości wykonywanego muru.

Czerpaki służą do nanoszenia większych porcji zaprawy.

Młotek murarski służy do przecinania cegły w celu otrzymania cegieł ułamkowych, do

korygowania położenia elementów w murze oraz do wbijania gwoździ i haków. Linię cięcia cegły
należy zarysować przed uderzeniem ostrym końcem młotka. Część metalowa młotka powinna być
osadzona na trzonku, w sposób wykluczający rozdzielenie obu części w czasie pracy.

Rys. 11. Kielnie murarskie a) tradycyjna b) do zapraw cienkowarstwowych [4, s. 49]

Rys. 12. Młotek murarski a) rzut b) sposób przecinania cegły [4, s. 51]

Rys. 13. Czerpaki murarskie a) szufelkowy b) wiaderkowy [4, s. 54]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Sprzęt bezpośredniego użytku to pion murarski, poziomnica, poziomnica wężowa, linia

ważna, kątownik, sznur murarski, klamry murarskie, przymiary i taśmy miernicze.

Poziomnica służy do kontrolowania poziomu i pionu wykonywanych elementów. Odczyt

dokonywany jest przez obserwację pęcherzyka powietrza w zakrzywionej rurce szklanej
(libelli). Warunkiem zachowania poziomu lub pionu elementu jest zatrzymanie się pęcherzyka
powietrza między wytrawionymi na odpowiedniej libelli kreskami.

Poziomnica wężowa służy do wyznaczania i przenoszenia poziomu na odległość do

kilkunastu metrów. Poziom wyznacza położenie zwierciadła wody w otwartych rurkach
szklanych, zamocowanych na obu końcach gumowego węża.

Linia ważna także służy do przenoszenia i wyznaczania poziomu na odległość 4 do 5 m.

W czasie pomiaru należy używać również poziomnicy.

Pion murarski to stalowy stożek przywiązany do sznurka. Wykorzystując pion można

potwierdzić pionowość wznoszonego muru lub wyznaczyć miejsca układania cegieł.
Warunkiem pionowości muru jest zachowanie jednakowej odległości od muru rozwiniętego
sznura pionu, na całej jego długości.

Kątownik służy do wyznaczania lub sprawdzania kąta prostego w narożnikach murów.

Sznur murarski lub żyłka używane są do wyznaczania zewnętrznych krawędzi układanych

warstw muru i wyznaczania lica muru czyli zewnętrznej jego płaszczyzny. Końce sznura
mocuje się do gwoździ lub klamer murarskich wbijanych w spoiny muru.

Przymiary służą do wykonywania pomiarów długości nie przekraczających 2 m. Dłuższe

odcinki mierzymy taśmą mierniczą.

Rys. 14. Poziomnica murarska Rys. 15. Poziomnica wężowa Rys 16. Pion murarski

a) widok ogólny b) libella prostokątna

[4, s. 48]

a) widok

ogólny

do pomiaru poziomu c) libella okrągła b) sposób pomiaru [4, s. 44]

do pomiaru pionu [4, s.45]

Rys. 17. Kątownik murarski [4, s .47] Rys. 18. Klamra murarska [4, s. 54] Rys. 19. Sznur murarski [4, s. 47]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Do narzędzi i sprzętu pomocniczego zaliczamy skrzynie murarskie, wiadra, sita, łopaty,

przecinaki i przebijaki, pucki, pędzle oraz sprzęt do transportu materiałów – taczki, japonki.

Skrzynia murarska, wykonana z drewna, metalu lub tworzywa sztucznego służy do

przechowywania zaprawy na stanowisku pracy.

Wodę przechowuje się w wiadrze i dodaje do zaprawy kubkiem z metalu lub z tworzywa

sztucznego, z naniesioną podziałką objętościową.

Sita służą do rozdzielenia kruszyw różniących się wielkością ziaren oraz do oddzielenia

zanieczyszczeń i grudek przygotowanej zaprawy.

Przecinaki i przebijaki wykorzystywane są do wykonywania gniazd, bruzd i otworów

w przegrodach. Uderzamy w nie specjalnym młotkiem o masie około 5 kg – zwanym pucką.

Pędzle stosowane są do zwilżania podłoży, szczególnie o dużej chłonności.

Taczki i japonki stosowane są do transportu materiałów murarskich na stanowisko pracy.

Rys. 20. Sprzęt transportowy Rys. 21. Skrzynie na zaprawę
a) taczka stalowa b) japonka [6, s. 190] a ) drewniana b) stalowa [6, s. 187]

Urządzenia mechaniczne do produkcji zaprawy murarskiej to betoniarki lub mieszarki.

Przygotowane fabrycznie suche mieszanki zapraw można zmieszać z wodą, wykorzystując
wolnoobrotowe wiertarki z mieszadłami lub mieszadła mechaniczne.

Rys. 22. Betoniarka wolnospadowa [14, s. 37]

Do robót murarskich prowadzonych powyżej 1,20 m ponad poziom podłoża używa się

urządzeń pomocniczych zwanych rusztowaniami. Najczęściej spotyka się tradycyjne
rusztowania na kozłach, rusztowania stolikowe lub ramowe rusztowania składane typu
„Warszawa”.

Rusztowania na kozłach składają się z podpór zwanych kozłami i opartych na nich

pomostów. Kozły wykonane są z krawędziaków i desek o przekrojach nie mniejszych niż
podane na rysunku. Ustawia się je w odległościach nie przekraczających 1,5 m. Pomosty
wykonywane są z podwójnej warstwy desek o grubości 32 mm i szerokości 18 cm.
Rusztowania takie można układać w dwóch kondygnacjach, o zróżnicowanej szerokości.

Rusztowania ramowe wykonane są z gotowych ram z rur stalowych, które nakłada się na

siebie parami, kolejną warstwę prostopadle do poprzedniej, opierając całość na podstawkach.

Rusztowania powinny być ustawiane na wyrównanym, poziomym i stabilnym podłożu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Rys. 23 Rusztowanie na kozłach Rys. 24 Rusztowanie ramowe

a) kozły b) rusztowanie zestawione typu „ Warszawa”
w dwóch poziomach [6, s. 213] a) widok b) ramka [6, s. 207]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie narzędzia murarskie zastosujesz do nakładania zaprawy?
2. Jakie narzędzie murarskie zastosujesz do przecinania cegły?
3. Za pomocą jakiego sprzętu można w trakcie murowania wyznaczyć lico muru?
4. Jaki sprzęt wykorzystasz do transportu materiałów na stanowisko pracy?
5. Jakie sprzęt zastosujesz do sprawdzenia pionu i poziomu elementów?
6. Co wskaże libella poziomnicy, jeżeli wyznaczy ona poziom elementu?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Z zestawu narzędzi dostarczonych przez nauczyciela wybierz te, które pozwolą Ci:

–

nałożyć zaprawę na mur,

–

potwierdzić pion muru lub poziom jego warstwy,

–

wyznaczyć lico muru.

Scharakteryzuj sposób użytkowania poszczególnych narzędzi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

4) przyjrzeć się zgromadzonym narzędziom,
5) dokonać właściwego wyboru narzędzi zgodnie z ich przeznaczeniem, przyporządkowując

je do odpowiedniej grupy,

6) scharakteryzować sposób użytkowania narzędzi,
7) uporządkować miejsce pracy,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw narzędzi murarskich,

–

literatura.

Ćwiczenie 2

Wykorzystując pion murarski i poziomnicę sprawdź pionowość ściany i poziom podłoża

w pracowni murarskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) przygotować pion murarski i poziomicę,
5) sprawdzić za pomocą poziomnicy, czy podłoże pracowni murarskiej jest poziome,
6) sprawdzić za pomocą poziomnicy i pionu, czy ściana pracowni jest pionowa,
7) uporządkować miejsce pracy,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

p

oziomnica i pion murarski,

–

literatura.

Ćwiczenie 3

Wykorzystując młotek murarski przetnij cegłę na dwie równe części, a następnie przetnij

inną cegłę tak, aby odcięty kawałek stanowił ¼ długości całej cegły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) sprawdzić stan techniczny młotka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

5) odmierzyć i zaznaczyć na cegłach linie cięcia,
6) przeciąć cegły,
7) uporządkować miejsce pracy,
8) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
9) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
10) zaprezentować efekty swojej pracy,
11) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

młotek murarski i przymiar składany,

–

cegły budowlane pełne,

–

środki ochrony indywidualnej: rękawice, okulary ochronne.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać narzędzia i sprzęt do robót murarskich?

2) dobrać narzędzia do robót murarskich?

3) dobrać sprzęt kontrolno – pomiarowy do robót murarskich?

4) wykorzystać sprzęt kontrolno - pomiarowy?

5) podzielić cegłę w określonych proporcjach za pomocą młotka

murarskiego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.5. Zasady układania i wiązania elementów w murze

4.5.1. Materiał nauczania

Ściana murowana wykonana jest z elementów drobnowymiarowych. Na ogół podlega ona

ściskaniu siłami pionowymi, w związku z tym elementy w murze powinny być układane
największą powierzchnią prostopadle do kierunku działania tych sił (na podstawie). Niekiedy,
najczęściej ze względów dekoracyjnych, układa się elementy na główkach lub wozówkach (na
rąb).

Miejsca styku elementów nazywają się spoinami. Spoiny wypełniane są zaprawą lub

w pewnych przypadkach pozostawia nie wypełnione. Spoiny prostopadłe do kierunku
działających na mur sił nazywamy wspornymi (poziomymi).Występują również spoiny
pionowe: podłużne - równoległe do kierunku przebiegu muru oraz poprzeczne – prostopadłe
do kierunku przebiegu muru.

Rys. 25. Rodzaje spoin w murze [5, s. 61]

Grubości spoin zależą od rodzaju stosowanych w murze elementów. Dla cegieł

budowlanych grubość spoin wspornych waha się od 5 mm do 17 mm i wynosi średnio 12 mm.
Spoiny pionowe mogą mieć grubość od 5 mm do 15 mm, średnio 10 mm. Spoiny pocienione
maja grubość od 1 mm do 3 mm. Zbyt grube spoiny obniżają nośność i ciepłochronność muru,
zbyt cienkie nie zapewniają właściwej współpracy pomiędzy elementami. Jeżeli zaprawa
w spoinie dochodzi do lica muru, spoinę taką nazywamy pełną, jeżeli zaprawa jest cofnięta
10 mm – 15 mm, spoinę taką nazywamy pustą.

Grubości spoin uwzględniamy przy obliczaniu wymiarów muru. Przyjmujemy, że na jeden

metr wysokości muru przypada 13 warstw tradycyjnych cegieł o wymiarach
250 mm x 120 mm x 65 mm, natomiast na jeden metr długości muru przypada 7,7 szerokości
cegły lub 3,9 długości cegły.

Mury z cegieł mogą mieć grubość 6,5 cm (1/4 cegły), 12 cm (1/2 cegły), 25 cm (1 cegła),

38 cm (1,5 cegły) lub 51 cm (2 cegły), grubsze wykonuje się bardzo rzadko. Obliczając
grubość muru należy uwzględnić grubość pionowej spoiny podłużnej (10 mm). Jeżeli cegły
układane są w murze w ten sposób, że od strony zewnętrznej muru obserwujemy w warstwie
ich najmniejsze powierzchnie (główki) to warstwę taką nazywamy główkową, jeżeli natomiast
obserwujemy ich dłuższe boki (wozówki) to warstwę taką nazywamy wozówkową.

Cegły tworzące mur mogą być całkowite lub przecinane (ułamkowe). Cegły ułamkowe

konieczne są do uzyskania prawidłowego wiązania elementów w murze, czyli właściwego
sposobu ułożenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Rys. 26. Cegły całkowite i ułamkowe
a) cegła całkowita b) ¾ cegły (dziewiątka) c) ½ cegły (połówka) d) ¼ cegły (ćwiartka) e) beleczka [5, s. 60]

Podstawową zasadą prawidłowego wiązania elementów w murze jest przesunięcie spoin

pionowych sąsiadujących ze sobą warstw. Wielkość przesunięcia wynosi najczęściej ½ lub ¼
długości cegły. Należy również pamiętać, aby warstwy muru układać dokładnie poziomo.

Mury wykonuje się stosując najczęściej wiązanie pospolite (blokowe, kowadełkowe).

Można też zastosować wiązanie krzyżykowe (weneckie), polskie lub wielowarstwowe.

Nazwa wiązania kowadełkowego pochodzi od widocznego w licu muru układu cegieł

tworzących kowadełka. Na przemian układa się warstwę główkową i wozówkową. Spoiny
pionowe poprzeczne w kolejnych warstwach są przesunięte o ¼ cegły, spoiny pionowe
podłużne o ½ cegły. Zakończenia muru wymagają zastosowania cegieł ułamkowych o długości
¾ cegły (dziewiątek).

Rys. 27. Układ cegieł w wiązaniu pospolitym, w dwóch kolejnych warstwach muru o grubości:
a) jednej cegły b) 1 ½ cegły c) 2 cegieł [5, s. 71]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

W narożnikach muru oraz w murach w kształcie litery T obowiązują dodatkowe zasady:

–

Na tym samym poziomie dwóch stykających się ze sobą części muru, w jednej części
powinna być wykonana warstwa wozówkowa, a w drugiej główkowa. W kolejnej
warstwie następuje zmiana.

–

Warstwa wozówkowa, traktowana zawsze jako główna, przechodzi przez narożnik
(węzeł) i zakończona jest dziewiątkami, warstwa główkowa dochodzi do narożnika
(węzła) i zakończona jest cegłami całkowitymi.

–

Spoiny poprzeczne warstwy wozówkowej powinny znajdować się w odległości równej ¼
cegły od wewnętrznego narożnika.

Pomiędzy otworami w ścianach można wykonać filary. Ze względu na to, że przenoszą one

zazwyczaj duże obciążenia, należy prace prowadzić ze szczególną starannością, bezwzględnie
przestrzegając zasad wiązania. Jeżeli długość filara jest wielokrotnością szerokości cegły
(liczby główek), wówczas jego zakończenia są lustrzanymi odbiciami (zakończenia
wozówkowe i główkowe na przemian). Jeżeli długość filara nie jest wielokrotnością szerokości
cegły (liczby główek) – jedno zakończenie jest takie jak dla warstwy główkowej, drugie – jak
dla warstwy wozówkowej.

Rys. 28. Wiązanie pospolite murów w narożniku Rys. 29. Filary

a) mury o grubości 1 ½ cegły b) mury o grubości 2 cegieł a) o długości 7 główek b) o długości 5 ½ główki
[6, s. 225] [6, s. 224]

W celu łączenia ze sobą dwóch części muru wznoszonych w różnym czasie,

domurowywania ścian działowych do ścian nośnych, konieczności pozostawienia otworów
likwidowanych w późniejszym czasie, stosuje się tymczasowe zakończenia muru zwane
strzępiami. Wykonuje się strzępia uciekające (schodkowe) lub zazębione. Wzdłuż muru
wykonuje się strzępia czołowe, przy dostawianiu części muru prostopadłej do części istniejącej
– strzępia boczne.

Rys. 29. Strzępia Rys. 30. Strzępia zazębione boczne

a) zazębione końcowe b) zazębione boczne w murze o grubości 1 ½ cegły
c) uciekające [7, s. 74] a) lico muru b) wiązanie cegieł [7, s. 75]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy spoiną w murze?
2. Jakie znasz rodzaje spoin?
3. Jaką rolę pełnią w murze strzępia?
4. Jakie znasz rodzaje strzępi?
5. W jakim celu stosuje się w murze cegły ułamkowe?
6. Jakie znasz rodzaje cegieł ułamkowych?
7. Co nazywamy wiązaniem cegieł w murze?
8. Jakie zasady obowiązują w wiązaniu pospolitym?
9. W jaki sposób wykonuje się narożniki muru?
10. W jaki sposób wykonuje się filary z cegły?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż fragment muru z zakończeniem i strzępiami uciekającymi, z cegły pełnej, posiadający

grubość 1½ cegły, wysokość sześciu warstw i długość 6 ¾ cegły w najniższej warstwie,
stosując zasady wiązania pospolitego, bez użycia zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z instrukcją producenta masy plastycznej,
5) zapoznać się z charakterystyką muru,
6) zgromadzić na stanowisku pracy wskazaną przez nauczyciela liczbę cegieł i potrzebne

narzędzia,

7) przeciąć właściwą liczbę cegieł na odpowiednią długość, stosując sprzęt ochrony

indywidualnej,

8) ułożyć fragment muru, zgodnie z poleceniem,
9) ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wiązania pospolitego,
10) uporządkować miejsce pracy,
11) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
12) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
13) zaprezentować efekty swojej pracy,
14) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

cegły pełne,

–

młotek murarski,

–

taczki metalowe,

–

sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne,

–

sprzęt do uprzątnięcia stanowiska pracy,

–

literatura.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Ćwiczenie 2

Ułóż fragment muru z cegły pełnej, w miejscu wykonania strzępi zazębionych bocznych

o głębokości ¼ cegły i długości 1 cegły w warstwie wozówkowej, zgodnie z rysunkiem nr 30.
Mur posiada grubość 1 ½ cegły, wysokość pięciu warstw i długość 11 główek w najniższej
warstwie. Zastosuj zasady wiązania pospolitego. Nie używaj zaprawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z charakterystyką muru i strzępi,
2) odszukać wskazany w zadaniu rysunek i dokonać jego analizy,
3) zgromadzić na stanowisku pracy wskazaną przez nauczyciela liczbę cegieł i potrzebne

narzędzia,

4) przeciąć właściwą liczbę cegieł na odpowiednią długość, stosując sprzęt ochrony

indywidualnej,

5) ułożyć fragment muru, zgodnie z poleceniem, kształtując strzępia zazębione boczne,
6) ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zasad wykonania strzępi,
7) uporządkować stanowisko pracy,
8) zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

cegły ceramiczne pełne,

–

młotek murarski,

–

taczki metalowe,

–

rękawice ochronne,

–

okulary ochronne,

–

sprzęt do uprzątnięcia stanowiska pracy.

Ćwiczenie 3

W wykonanym fragmencie muru wskaż i nazwij spoiny, a następnie określ ich właściwą

szerokość.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wskazać i prawidłowo nazwać rodzaje spoin w wykonanym fragmencie muru,
2) określić grubość wskazanych spoin,
3) ćwiczenie wykonać w obecności nauczyciela.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wykonany w poprzednim ćwiczeniu fragment muru,

−

przymiar zwijany.

Ćwiczenie 4

Ułóż narożnik budynku z drewnianych kształtek o proporcjach cegły pełnej, w którym

łączy się:

a) mur o grubości 1 cegły z murem o grubości 1 cegły,
b) mur o grubości 1 cegły z murem o grubości 1 ½ cegły.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie zasady układania cegieł w wiązaniu pospolitym w narożniku,
2) wykonać z kształtek drewnianych po pięć warstw obu narożników,
3) ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wiązania pospolitego

w narożniku muru,

4) zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kształtki drewniane imitujące cegły całkowite i ułamkowe.

Ćwiczenie 5

Z drewnianych kształtek o proporcjach cegły pełnej ułóż filar międzyokienny o wymiarach:

a) 3 ½ cegły x 2 cegły (7 główek),
b) 2 ¾ cegły x 1 ½ cegły (5,5 główek).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie zasady układania cegieł w filarze,
2) wykonać z kształtek drewnianych po cztery warstwy obu filarów,
3) ocenić uzyskany efekt w odniesieniu do zachowania zasad wiązania pospolitego w filarze,
4) zaprezentować nauczycielowi efekt wykonania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kształtki drewniane imitujące cegły całkowite i ułamkowe.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać i nazwać rodzaje spoin w murze?

2) określić wymaganą grubość spoin?

3) wykonać strzępia uciekające (schodkowe)?

4) wykonać strzępia zazębione?

5) ułożyć cegły w murze, zgodnie z zasadami wiązania pospolitego?

6) ułożyć cegły w zakończeniu muru, zgodnie z zasadami wiązania

pospolitego?

7) ułożyć cegły w narożniku muru, zgodnie z zasadami wiązania

pospolitego?

8) ułożyć cegły w filarze okiennym, zgodnie z zasadami wiązania

pospolitego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

4.6. Podstawowe roboty murarskie – wznoszenie murów

jednorodnych

4.6.1. Materiał nauczania

Wznoszenie murów jest procesem wymagającym właściwego zaplanowania, organizacji

oraz wykonania, z bieżącą i końcową kontrolą jakości wykonanej pracy. Organizację
wykonywania robót określa dokumentacja techniczna budowy, a w szczególności
harmonogramy.

Podstawowe procesy związane z wykonywaniem robót murarskich to:
–

przygotowanie stanowiska roboczego polegające na określeniu jego wielkości,
zgromadzeniu potrzebnych materiałów i ewentualnym ustawieniu rusztowań (a po
zakończeniu pracy jego zlikwidowaniu lub przeniesieniu),

–

wznoszenie muru – wyznaczanie jego lica i położenia poszczególnych warstw,
podawanie i rozkładanie cegieł, podawanie i rozkładanie zaprawy, układanie cegieł na
rozścielonej zaprawie, kontrolowanie prawidłowości wykonywanych robót.

Prace murarskie można wykonywać systemem indywidualnym lub zespołowym.

W systemie

indywidualnym

murarz

wykonuje

wszystkie

czynności

związane

z murowaniem, pomocnicy dostarczają mu materiały i przestawiają rusztowania robocze.
Długość odcinka pracy wykonanej w ciągu jednej zmiany roboczej powinna wynosić około
3 m. Ten system murowania zalecany jest do wykonywania murów o skomplikowanych
kształtach.

W systemie dwójkowym murarz układa cegły, przestrzegając zasad wiązania, wyznacza

pion i poziom, kontroluje jakość prac. Pomocnik odbiera materiały, przygotowuje zaprawę,
nakłada ją na mur, przenosi na mur cegły. Długość stanowiska pracy wynosi w tym przypadku
około 7,5 m. Taki system zalecany jest do wykonywania murów cieńszych niż dwie cegły,
filarów i słupów.

System trójkowy stosowany jest do wykonywania murów o grubości dwóch cegieł

i grubszych. W zespole takim murarz kieruje pracą całego zespołu, wyznacza i kontroluje pion
i poziom, układa cegły, stosując zasady wiązania, kontroluje jakość prac. Pierwszy pomocnik
miesza zaprawę, przenosi ją na mur i tam rozściela. Drugi pomocnik odbiera cegłę, przenosi ją
na mur i przecina zgodnie z zaleceniami murarza. Długość stanowiska pracy wynosi 12 – 15 m.

Stanowisko pracy powinno być zorganizowane w taki sposób, aby zapewniać bezpieczne

i higieniczne warunki pracy oraz mieć powierzchnię umożliwiającą bezkolizyjne wykonywanie
czynności. Powinno być umieszczone na takim poziomie, aby ograniczyć konieczność
schylania się pracowników i podnoszenia przez nich rąk. W związku z tym, przy murowaniu
kondygnacji budynku o tradycyjnej wysokości (2,6 m – 3,2 m) mur dzieli się na trzy pasy
robocze o wysokości 0,9 – 1,2 m. Pierwsze pasmo muruje się z poziomu podłoża (stropu),
kolejne z rusztowania. Narzędzia, urządzenia oraz materiały powinny być rozmieszczone na
stanowisku w ten sposób, aby znajdowały się w zasięgu działania murarza i nie wymagały
czasochłonnego szukania. W związku z tym, dzieli się szerokość stanowiska roboczego na trzy
pasma równoległe do muru:
–

robocze - szerokość 60 cm – 70 cm, służące do swobodnego poruszania się murarza
i pomocników w czasie pracy.

–

materiałowe – szerokość 65 cm – 100 cm, przeznaczone do składowania elementów
drobnowymiarowych, skrzyń z zaprawą i naczyń z wodą; zapas cegły zgromadzonej
w tym paśmie powinien wystarczyć na dwie godziny pracy zespołu, skrzynie z zaprawą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

rozmieszcza się w odstępach nie większych niż 2,5 m; wykonując mury bez otworów
cegłę rozmieszcza się na przemian ze skrzyniami z zaprawą, wykonując mury z otworami -
cegłę ustawia się naprzeciw filarów, skrzynie naprzeciw otworów.

–

transportowe – pasmo zewnętrzne, przeznaczone do transportu materiałów na
stanowisko, jego szerokość wynosi około 115 cm.

Rys. 31. Organizacja stanowiska murarskiego

a) dla murarza indywidualnego, b) dla zespołu trójkowego [7, s. 62]

Murowanie każdej warstwy powinno być rozpoczęte od założenia, naciągnięcia

i zamocowania sznura murarskiego. W zależności od tego, do czego jest zamocowany sznur
murarski, należy przekładać go co każdą warstwę (mocowanie do gwoździ wbijanych
w spoinę, co kilka warstw (mocowanie do klamry murarskiej) lub co kilkanaście warstw
(mocowanie do warstwopionu). Sznur powinien być zamocowany po zewnętrznej stronie
muru, jeżeli grubość muru nie przekracza jednej cegły lub po obu stronach w murach
grubszych. Założony sznur wyznacza nam położenie lica muru oraz prawidłowe położenie
murowanej warstwy, w związku z tym należy zapewnić jego niezmienne położenie w trakcie
murowania poszczególnych warstw, a także podeprzeć, jeżeli przy zbyt dużej długości
obserwujemy jego obwisanie.

Sposób rozłożenia zaprawy na murze zależy od wymaganej grubości spoiny, rodzaju

układanej warstwy cegieł oraz od sposobu wypełnienia spoiny zaprawą. Zaprawę układa się
najczęściej pasami o długości około 1 m i grubości 2,5 cm – 3 cm. Pod cegły tradycyjne
układane główkowo szerokość pasa zaprawy powinna wynosić 20 cm - 22 cm, pod cegły
układane wozówkowo 7 cm – 9 cm. Odległość pasa zaprawy od krawędzi muru powinna
wynosić około 3 cm przy murowaniu na spoinę pustą i około 1 cm przy murowaniu na spoinę
pełną. W przypadku stosowania zapraw o większej gęstości można zalać spoiny pionowe
ułożonej warstwy zaprawą rzadszą. Należy zwracać baczną uwagę na konieczność uzyskania
właściwej szerokości spoiny i jej rodzaju.

Rys. 32. Sposób układania zaprawy a) pod warstwę wozówkową, b) pod warstwę główkową [6, s. 282]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

Cegły na murze przed wmurowaniem należy składować tak, aby ich położenie

odpowiadało położeniu po wmurowaniu – równolegle do osi muru do wykorzystania
w warstwie wozówkowej i prostopadle, do wykorzystania w warstwie główkowej.
W wyższych temperaturach zaleca się skropić cegły wodą przed wmurowaniem. Murarz
rozpoczyna układanie cegieł od części warstwy przy zewnętrznej krawędzi muru.
W przypadku murów grubszych, układa początkowo część warstwy przy krawędzi
zewnętrznej, następnie część przy krawędzi wewnętrznej, na końcu wypełnia wnętrze
pomiędzy wcześniej ułożonymi elementami. Tę część pracy może również wykonać pomocnik.
Wykorzystywana cegła powinna być wolna od zanieczyszczeń i kurzu, a także odpowiadać
wymaganiom normowym.

Wyróżniamy trzy podstawowe sposoby murowania:

–

Murowanie na wycisk – ustawioną lekko pod kątem wmurowywaną cegłą zagarnia się
porcję zaprawy z ułożonej warstwy w spoinę pionową przy cegle ułożonej wcześniej,
a następnie dociska do uzyskania poziomu warstwy. Ten sposób murowania stosowany
jest dla zapraw o konsystencji 8 cm – 10 cm stożka pomiarowego.

–

Murowanie na docisk z kielnią – murarz trzymaną w jednej ręce kielnią zagarnia porcję
zaprawy z ułożonej warstwy w spoinę pionową przy cegle ułożonej wcześniej, a następnie
dostawia trzymaną w drugiej ręce cegłę. Sposób ten stosowany jest dla zapraw
gęściejszych (6 cm – 9 cm stożka pomiarowego), zapraw cementowych oraz zapraw,
które zawierają większe ziarna kruszywa. W porównaniu ze sposobem na wycisk,
uzyskuje się mur o większej nośności, lecz tempo wznoszenia jest mniejsze.

–

Murowanie z nakładaniem zaprawy na boczną powierzchnię cegły – sposób stosowany
dla zapraw o konsystencji 5 cm – 7 cm stożka pomiarowego.

Nadmiar zaprawy wychodzącej ze spoin można zebrać kielnią. Niezależnie od wybranego

sposobu murowania należy dbać o prawidłowe wypełnienie spoin zaprawą (spoiny pełne lub
puste) oraz o pozostawienie lica muru czystego, nie zabrudzonego zaprawą. Jest to
szczególnie ważne przy wykonywaniu murów z elementów licowych, nie przeznaczonych do
tynkowania.

Rys. 33 Sposoby murowania a) na wycisk, b) z nakładaniem zaprawy na boczną powierzchnię cegły,

c) na docisk z kielnią [7, s. 63]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

W trakcie murowania obowiązuje murarza bieżące kontrolowanie pionu wznoszonego

muru, poziomu warstw, grubości spoin, uzyskiwanych wymiarów muru, kątów prostych,
współliniowości krawędzi i współpłaszczyznowości powierzchni, a także zachowanie zasad
wiązania. Lokalne stwierdzone nieprawidłowości należy natychmiast usuwać.

Należy również pamiętać, aby wznosić mury możliwie równomiernie na całej ich długości,

rozpoczynając od narożników i filarów. Wnęki i bruzdy instalacyjne powinny być wykonywane
równocześnie ze wznoszonym murem. Mury jednej kondygnacji powinny być wykonywane
z elementów o jednakowej klasie wytrzymałości oraz na zaprawie jednakowej marki. Liczba
cegieł połówkowych w murach nośnych nie może przekraczać 15 % liczby wszystkich cegieł
(z wyjątkiem ostatniej kondygnacji, gdzie ich liczba nie powinna przekroczyć 50 %).

Dopuszczalne odchyłki wymiarowe murów z cegły zawarte są w tabeli nr 8.

Tabela 8 Dopuszczalne odchyłki wykonania murów z cegły [5, s. 104]

Dopuszczalne odchyłki wymiarowe

dla murów z cegły (mm)

Rodzaj usterek

licowej

zwykłej

Odchylenia od wymiarów pomieszczeń

± 20

± 20

Odchylenia od wymiarów całego budynku

± 50

± 50

Odchylenia krawędzi od linii prostej

± 2

± 4

Odchylenia powierzchni i krawędzi od pionu:

-

na wysokości 1 m ściany

-

na wysokości całej kondygnacji

-

na całej wysokości budynku

± 3
± 6

± 15

± 6

± 10
± 15

Odchylenia górnej powierzchni poszczególnych warstw
muru od poziomu:

-

dla każdej warstwy na długości 2 m

-

dla każdej warstwy na całej długości budynku

-

dla ostatniej warstwy na długości 1 m

-

dla ostatniej warstwy na całej długości budynku

± 2

± 12

± 1

± 10

± 2

± 20

± 2

± 20

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na jakie pasma dzieli się stanowisko robocze dla murarza?
2. Jak należy rozmieszczać materiały na stanowisku roboczym murarza?
3. Jak wygląda podział obowiązków w dwuosobowym zespole murarskim?
4. W jakim celu stosuje się w procesie murowania sznur murarski?
5. W jaki sposób rozkłada się zaprawę na murze, aby uzyskać właściwą grubość spoiny?
6. W jaki sposób rozkłada się zaprawę na murze, aby uzyskać spoinę pełną i pustą?
7. Na czym polega murowanie na wycisk?
8. Na czym polega murowanie na docisk z kielnią?
9. Na czym polega bieżąca kontrola poprawności wykonywania muru?
10. Co sprawdza się określając, czy mur został wykonany prawidłowo?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zorganizuj stanowisko robocze do wykonania najniższego pasma muru bez otworów,

Pracę będzie wykonywał pojedynczy murarz.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się ze sposobem organizacji stanowiska określonego w poleceniu,
2) wyznaczyć kredą na podłożu położenie krawędzi zewnętrznej wznoszonego muru,
3) wyznaczyć poszczególne pasma stanowiska roboczego,
4) zgromadzić na właściwym paśmie potrzebne materiały, wykorzystując pasmo

transportowe,

5) zaprezentować efekt wykonania nauczycielowi i omówić z nim prawidłowość wykonania,
6) zlikwidować zorganizowane stanowisko,
7) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

cegły pełne,

–

skrzynie na zaprawę, wiadra na wodę,

–

taczki metalowe,

–

kreda,

–

przymiar składany,

–

rękawice ochronne.

Ćwiczenie 2

Pracując w zespole dwuosobowym, wykonaj fragment narożnika muru, zgodnie

z dostarczoną przez nauczyciela dokumentacją określającą jego położenie, wymiary, sposób
zakończenia muru. Do murowania przygotuj zaprawę z gotowej suchej mieszanki. Mur
wykonaj na spoiny pełne, stosując sposób murowania na docisk z kielnią. Ilość potrzebnych
materiałów do wykonania pracy określi nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją dotyczącą wykonywanego fragmentu narożnika muru,
2) wysłuchać instruktażu nauczyciela,
3) dokonać podziału obowiązków w zespole (z zamianą w połowie zadania),
4) zgromadzić na stanowisku pracy potrzebne narzędzia i sprzęt,
5) wyznaczyć kredą na podłożu położenie zewnętrznych krawędzi narożnika, stosując

właściwy sprzęt kontrolno – pomiarowy,

6) przygotować zaprawę,
7) dostarczyć i złożyć na stanowisku pracy zaprawę i cegły,
8) wymurować fragment narożnika,
9) prowadzić na bieżąco kontrolę poprawności wykonywanej pracy i usuwać usterki,
10) utrzymywać ład i porządek na stanowisku pracy,
11) zlikwidować stanowisko po wykonaniu pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

12) ocenić jakość wykonanej pracy, zdiagnozować przyczyny usterek, zapisać wnioski,
13) zaprezentować efekt pracy nauczycielowi i pozostałym zespołom,
14) określić największe trudności przy wykonaniu pracy i sposoby rozwiązania problemów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały: cegły pełne, sucha zaprawa murarska, woda,

–

narzędzia: kielnia, młotek murarski, wiertarka wolnoobrotowa z mieszalnikiem,

–

sprzęt kontrolno pomiarowy: sznur murarski, klamry murarskie, poziomnica, linia ważna,
kątownik, przymiar składany, przymiar zwijany, naczynie miarowe,

–

taczki, skrzynia na zaprawę, wiadro na wodę,

–

kreda,

–

sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne, maska ochronna,

–

sprzęt do uprzątnięcia stanowiska po wykonanej pracy.

Ćwiczenie 3

Pracując indywidualnie, wykonaj fragment filara międzyokiennego, zgodnie z dostarczoną

przez nauczyciela dokumentacją określającą jego położenie i wymiary. Do murowania
przygotuj zaprawę z gotowej suchej mieszanki. Mur wykonaj na spoiny puste, stosując sposób
murowania na wycisk. Ilość potrzebnych materiałów do wykonania pracy określi nauczyciel.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zaplanować przebieg wykonania ćwiczenia – plan zapisać w zeszycie,
3) przestrzegać zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
4) zapoznać się z dokumentacją dotyczącą wykonywanego fragmentu narożnika muru,
5) zgromadzić na stanowisku pracy potrzebne narzędzia i sprzęt,
6) wyznaczyć kredą na podłożu położenie filara, stosując właściwy sprzęt kontrolno –

pomiarowy,

7) przygotować zaprawę,
8) wymurować fragment filara,
9) prowadzić na bieżąco kontrolę poprawności wykonywanej pracy i usuwać usterki,
10) ocenić jakość wykonanej pracy, zdiagnozować przyczyny usterek, największe trudności

przy wykonaniu pracy i sposoby rozwiązania problemów,

11) uporządkować miejsce pracy,
12) sporządzić w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia,
13) sformułować wnioski z realizacji ćwiczenia,
14) zaprezentować efekty swojej pracy,
15) dokonać samooceny pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały: cegły pełne, sucha zaprawa murarska, woda,

–

narzędzia: kielnia, młotek murarski, wiertarka wolnoobrotowa z mieszalnikiem,

–

sprzęt kontrolno pomiarowy: sznur murarski, klamry murarskie, poziomnica, przymiar
składany, przymiar zwijany, naczynie miarowe,

–

taczki, skrzynia na zaprawę, wiadro na wodę,

–

kreda,

–

sprzęt ochrony indywidualnej: rękawice ochronne, okulary ochronne, maska ochronna,

–

sprzęt do uprzątnięcia stanowiska po wykonanej pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak Nie

1) podać zasady dotyczące organizacji stanowiska pracy murarza?

2) zorganizować stanowisko pracy murarza?

3) odczytać dokumentację konieczną do wykonania robót murarskich?

4) posłużyć się sprzętem pomiarowym przy wykonywaniu robót

murarskich?

5) wykonać mur o grubości zgodnej z projektem?

6) ułożyć zaprawę w murze, w sposób umożliwiający uzyskanie

wymaganej grubości spoiny?

7) wykonać mur ze spoinami pełnymi?

8) wykonać mur ze spoinami pustymi?

9) wykonać murowanie na wycisk zaprawy?

10) wykonać murowanie na docisk zaprawy z kielnią?

11) wykonać zakończenia murów?

12) wykonać mur w narożniku prostokątnym?

13) wykonać prosty filar okienny?

14) przeprowadzić bieżącą kontrolę poprawności wykonanej pracy?

15) ocenić jakość wykonanej pracy i usunąć usterki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

4.7. Rozliczanie podstawowych robót murarskich

4.7.1. Materiał nauczania

Ilość robót można ustalić przed ich rozpoczęciem, na podstawie dokumentacji – jest to

przedmiar robót. Na podstawie przedmiaru określa się ilość potrzebnych materiałów, tworzy
zapotrzebowanie materiałowe, ustala czas wykonania poszczególnych prac i skład zespołów
roboczych. Po zakończeniu robót ustala się ich rzeczywistą ilość na podstawie obmiaru,
dokonując pomiarów w naturze. Zasady wykonywania przedmiarów i obmiarów zawarte są
w Katalogach nakładów rzeczowych (KNR).

Ilość murów oblicza się nie uwzględniając tynków. Mury oblicza się w metrach

kwadratowych ich powierzchni. Jako wysokość muru dla wybranej kondygnacji przyjmuje się
odległość pomiędzy wierzchami stropów ograniczających tę kondygnację. W przypadku
piwnic, wysokość muru przyjmuje się od pierwszej izolacji poziomej muru do wierzchu stropu
nad piwnicą. Wysokość ścianek działowych przyjmuje się od wierzchu stropu, na jakim są
ustawione do spodu następnego stropu.

Od tak obliczonej powierzchni murów należy odjąć:

–

powierzchnie otworów większych od 0,5 m

2

,

–

powierzchnie konstrukcji betonowych i żelbetowych (z wyjątkiem prefabrykowanych
nadproży żelbetowych), jeżeli wypełniają one więcej niż połowę grubości ściany,

–

powierzchnie ścian utworzonych z pustaków dymowych lub wentylacyjnych.

Powierzchnie otworów oblicza się według wymiarów w świetle muru, bez uwzględnienia

węgarków. Od powierzchni ścianek działowych odejmuje się powierzchnie otworów, liczone
w świetle ościeżnic, a w przypadku ich braku, w świetle muru.

Słupki i filary międzyokienne o szerokości do 2 ½ cegły oblicza się w metrach ich

wysokości, odpowiednio do przekroju poprzecznego.

W Katalogu nakładów rzeczowych nr 2 – 02, w tomie I podane są potrzebne ilości

materiałów do wykonania określonych robót murarskich. Dla ścian określa się ilość materiałów
potrzebnych do wykonania 1 m

2

ściany. Wystarczy teraz pomnożyć odczytaną z katalogu

wielkość przez obliczoną powierzchnię wznoszonych ścian aby otrzymać ilość materiałów
potrzebnych do wykonania całego zadania. Na przykład, w przypadku ścian budynków
wielokondygnacyjnych z cegieł budowlanych pełnych ilości te, w odniesieniu do 1 m

2

ściany,

wynoszą:

Tabela 9 Ilość materiałów do wzniesienia 1 m

2

ściany z cegieł budowlanych pełnych

Ściany na zaprawie

cementowo – wapiennej

lub wapiennej

cementowej

Grubość ściany

Rodzaj materiałów

Jednostka

miary

1 cegła

1½

cegły

2 cegły 1 cegła

1½

cegły

2 cegły

Cegły budowlane pełne

sztuk

92,70

139,90 186,10 100,10 150,30 200,60

Zaprawa

m

3

0,084

0,130

0,176

0,066

0,106

0,143

Wiedząc, ile materiałów potrzeba do wykonania pracy i znając ich ceny w okolicznych

sklepach lub hurtowniach, możemy określić ile należy wydać na zakup materiałów (koszt
materiałów M).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

W Katalogach nakładów rzeczowych znajdują się również informacje, ile czasu należy

poświęcić na wykonanie określonej pracy i kto ją ma wykonać. Czas ten podany jest
w roboczogodzinach (r-g). Omawianą wyżej ścianę wykonują murarze i robotnicy
(pomocnicy). Współpracują z nimi cieśle, którzy ustawiają, rozbierają i przenoszą rusztowania.

Tabela 10 Czas przeznaczony na wykonanie 1 m

2

ściany z cegieł budowlanych pełnych w budynku

wielokondygnacyjnym (liczby w nawiasach dotyczą budynku jednokondygnacyjnego)

Ściany na zaprawie

cementowo – wapiennej

lub wapiennej

cementowej

Grubość ściany

Rodzaj zawodów

Jednostka

miary

1 cegła

1½

cegły

2 cegły 1 cegła

1½

cegły

2 cegły

Murarze

r-g

1,01

(1,03)

1,13

(1,11)

1,30

(1,23)

1,14

(1,15)

1,31

(1,22)

1,50

(1,42)

Cieśle

r-g

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

0,11

(0,11)

Robotnicy

r-g

1,31

(1,18)

1,88

(1,80)

2,64

(2,42)

1,27

(1,17)

2,09

(1,78)

2,80

(2,38)

Wiedząc ile m

2

ściany ma wykonać zespół, składający się z przedstawicieli zawodów

określonych w tabeli 10 oraz znając czas, jaki przeznaczą wymienieni w tabeli pracownicy na
wykonania 1 m

2

ściany, możemy obliczyć jaki czas przeznaczy każdy z nich na wykonania całej

ściany (bądź związane z tym roboty pomocnicze). Jeżeli zamiast jednego pracownika
reprezentującego wymieniony w tabeli zawód, zostanie zatrudnionych dwóch, wówczas czas
przeznaczony na wykonanie ich pracy skróci się o połowę. Należy tylko pamiętać, aby zbyt
duża liczba osób na stanowisku nie utrudniała pracy.

Wiedząc ile godzin na wykonanie zadania poświęca przedstawiciel każdego

z wymienionych wyżej zawodów oraz znając stawkę za godzinę pracy w okolicy, w której
znajduje się budowa możemy obliczyć ile zarobi każdy z nich. Określamy w ten sposób
bezpośrednie koszty robocizny R.

Informacje dotyczące rozliczania pozostałych robót murarskich znajdziesz również

w Katalogach nakładów rzeczowych.

Jeżeli założysz firmę budowlaną i zatrudnisz w niej pracowników, będziesz mógł wtedy

zwiększyć koszty robocizny o tak zwane koszty pośrednie związane z utrzymaniem budowy
i firmy. Będziesz mógł również doliczyć zysk dla siebie, jako właściciela. Uwzględnisz również
podatek od towarów i usług (VAT).

Pamiętaj również, że zarówno wykonawca jak i klient mają prawo do negocjowania cen,

do chwili gdy ich wysokość usatysfakcjonuje obie strony.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób oblicza się ilość muru do wykonania?
2. W jaki sposób uwzględnia się powierzchnie otworów w ścianach przy obliczaniu ilości

muru?

3. Na jaką wielkość ściany podaje się w tabelach ilości potrzebnych materiałów ?
4. Od czego zależy ilość materiałów potrzebnych do wykonania 1 m

2

muru?

5. W jaki sposób obliczyć ilość materiału potrzebnego do wykonania całej ściany?
6. Od czego zależy czas przeznaczony na wykonanie 1 m

2

ściany murowanej?

7. W jaki sposób oblicza się czas przeznaczony na wykonanie całej ściany?
8. W jaki sposób oblicza się wynagrodzenia za pracę dla członków zespołu?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź zapotrzebowanie materiałowe na wykonanie ścian garażu z cegły budowlanej

pełnej na zaprawie cementowo – wapiennej. Ściany mają grubość 1 cegły i wysokość 2,20 m.
Garaż posiada wymiary zewnętrzne 6,50 m x 4,00 m. W ścianie wykonany jest otwór
drzwiowy o wysokości 2,00 m i szerokości 3,00 oraz otwór okienny o długości 2,00 m
i wysokości 1,00 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z dokumentacją dostarczoną przez nauczyciela,
2) obliczyć powierzchnię ścian garażu,
3) wybrać z tabeli numer 9 prawidłowe dane,
4) obliczyć prawidłową ilość materiałów, potrzebnych do wykonania ścian garażu,
5) zaprezentować otrzymane wyniki nauczycielowi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fragment dokumentacji garażu (rzut, przekrój i krótki opis techniczny),

–

kalkulator, arkusz papieru i przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Oblicz ile zarobią członkowie dwuosobowego zespołu murarskiego, składającego się

z murarza i pomocnika (robotnika), za wykonanie ścian garażu z poprzedniego ćwiczenia,
zakładając, że murarz zarabia 15 złotych na godzinę a pomocnik 5 złotych na godzinę.
Pomocnik będzie ustawiał, rozbierał i przenosił rusztowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapisać obliczoną w poprzednim ćwiczeniu powierzchnię ścian garażu,
2) przyjąć prawidłowe dane z tabeli numer 10,
3) obliczyć prawidłową liczbę godzin, potrzebną do wykonania zadania dla murarza

i pomocnika,

4) obliczyć wynagrodzenie za pracę dla obu członków zespołu,
5) zaprezentować otrzymane wyniki nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fragment dokumentacji garażu (rzut, przekrój i krótki opis techniczny),

–

kalkulator, arkusz papieru i przybory do pisania.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz

Tak

Nie

1) obliczyć ilość muru do wykonania?

2) określić ilość materiałów i czas pracy przeznaczone na wykonanie

1 m

2

ściany murowanej?

3) oszacować ilość materiału niezbędnego do wykonania podstawowych

robót murarskich i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe?

4) określić czas przeznaczony na wykonanie podstawowych robót

murarskich?

5) obliczyć wynagrodzenie za pracę?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 22 zadania o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie
zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie tego

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Ilości składników zaprawy cementowo-wapiennej określono proporcją 1 : 1 : 6. Oznacza

to, że do przygotowania tej zaprawy należy użyć
a) sześć razy więcej wody niż wapna.
b) jednakowej ilości cementu i wapna.
c) sześć razy mniej cementu niż wapna.
d) jednakowej ilości cementu i kruszywa.

2. Do murowania zewnętrznych ścian piwnicy budynku mieszkalnego należy zastosować

cegłę
a) kratówkę.
b) dziurawkę.
c) wapienno-piaskową.
d) ceramiczną bez otworów.

3. Stawka godzinowa tynkarza wynosi 12 zł, a jego pomocnika 8 zł. Oblicz wynagrodzenie

obu pracowników za 20 godzin pracy. Wynagrodzenie to wynosi
a) 120 zł.
b) 180 zł.
c) 400 zł.
d) 580 zł.

4. Pionowość ściany sprawdzić można przy pomocy pionu i

a) kątownika.
b) sznura murarskiego.
c) poziomnicy wężowej.
d) poziomnicy murarskiej.

5. Na rysunku obok pokazano warstwę wozówkową

zakończenia muru w wiązaniu pospolitym.
W zakończeniu warstwy główkowej należy zastosować
a) cztery dziewiątki.
b) dwie cegły całkowite.
c) dwie dziewiątki i jedną połówkę cegły.
d) cztery dziewiątki i jedną cegłę całkowitą.

6. Podczas przecinania cegły młotkiem murarskim murarz musi posiadać ubranie robocze,

rękawice ochronne oraz
a) buty gumowe.
b) okulary ochronne.
c) ochronniki słuchu.
d) maskę przeciwpyłową.

7. Na rysunku obok przedstawiono cegłę

a) pełną.
b) kratówkę.
c) dziurawkę.

d) modularną szczelinową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

8. Stanowisko pracy murarza w wykopie musi mieć szerokość, licząc od lica murowanej

ściany do ściany wykopu lub jego zabezpieczenia, nie mniejszą niż
a) 50 cm.
b) 70 cm.
c) 100 cm.
d) 120 cm.

9. Grubość ściany pokazanej na rysunku obok wynosi

a) 37 cm.
b) 38 cm.
c) 49 cm.
d) 51 cm.

10. Aby zachować zasady wiązania pospolitego, spoiny pionowe poprzeczne w kolejnej

warstwie należy przesunąć w stosunku do spoin pionowych poprzecznych warstwy
wcześniej ułożonej przynajmniej o
a) 1 cegłę.
b) ¼ cegły.
c) ½ cegły.
d) ¾ cegły.

11. W dwójkowym zespole murarskim, murarz

a) przygotowuje zaprawę, nakłada ją na mur, układa cegły w murze.
b) kontroluje jakość prac, nakłada zaprawę na mur, układa cegły w murze.
c) układa cegły w murze, przestrzega zasad wiązania, kontroluje jakość prac.
d) układa cegły w murze, przestrzega zasad wiązania, przygotowuje zaprawę.

12. Stosując sposób murowania na docisk murarz zagarnia zaprawę

a) cegłą w spoinę podłużną.
b) kielnią w spoinę podłużną.
c) cegłą w spoinę poprzeczną.
d) kielnią w spoinę poprzeczną.

13. Z wzniesionego rusztowania spadł na pracownika pozostawiony, a następnie popchnięty

nogą młotek. Bezpośrednią przyczyną wypadku był brak

a) krawężnika.
b) poręczy ochronnej.
c) poprzeczki wypełniającej.
d) ostrożności pracownika uderzonego młotkiem.

14. Proporcje objętościowe składników zaprawy cementowo-wapiennej wynoszą 1:2:10. Do

sporządzenia tej zaprawy zastosowano 20 dm

3

cementu, 40 dm

3

wapna hydratyzowanego

oraz
a) 20 dm

3

piasku.

b) 40 dm

3

piasku.

c) 200 dm

3

piasku.

d) 400 dm

3

piasku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

15. Na podstawie danych zamieszczonych w tabeli oblicz liczbę cegieł potrzebnych do

wykonania 5 m

2

muru grubości ½ cegły. Liczba ta wynosi

a) 422 sztuki.
b) 292 sztuki.
c) 243 sztuki.
d) 145 sztuki.

16. Wskaż prawidłowy sposób ręcznego mieszania składników zaprawy cementowo-

wapiennej, do wykonania której użyto ciasta wapiennego.
a) Cement wymieszać z piaskiem i wodą, a następnie dodać ciasto wapienne.
b) Ciasto wapienne wymieszać z cementem i wodą, a następnie dodać piasek.
c) Cement wymieszać z ciastem wapiennym i piaskiem, a następnie dodać wodę.
d) Ciasto wapienne wymieszać z wodą, piasek wymieszać z cementem i połączyć obie

mieszaniny.

17. Zastosowanie do murowania ściany cegły klasy 7,5 zamiast przewidzianej w projekcie

klasy 10 spowoduje
a) zwiększenie nasiąkliwości wykonanej ściany.
b) zwiększenie wytrzymałości wykonanej ściany.
c) zmniejszenie wytrzymałości wykonanej ściany.
d) zmniejszenie izolacyjności cieplnej wykonanej ściany.

18. Nakład robocizny na wykonanie 1 m

2

ścianki działowej grubości 12 cm wykonanej z cegły

pełnej wynosi 1,41 roboczogodziny, natomiast koszt 1 roboczogodziny wynosi 15,00 zł.
Koszt robocizny wykonania 10 m

2

takiej ściany wynosi

a) 14,1 zł.
b) 15,0 zł.
c) 150,0 zł.
d) 211,5 zł.

19. Do wykonywania okładzin pieców i palenisk mogą być stosowane wyroby

a) klinkierowe, szamotowe i kamionkowe.
b) termalitowe, szamotowe i krzemionkowe.
c) termalitowe, krzemionkowe i klinkierowe.
d) termalitowe, szamotowe i wapienno-piaskowe.

20. Warstwę wodoszczelną na ścianie piwnicy można wykonać z zaprawy

a) wapiennej.
b) gipsowo-wapiennej.
c) cementowo-glinianej.
d) cementowo-wapiennej.

21. Dopuszczalne odchylenie od poziomu ostatniej warstwy muru z cegły zwykłej, dla ściany

o długości 12 m wynosi
a) ± 2 mm.
b) ± 12 mm.
c) ± 20 mm.
d) ± 24 mm.

22. Wyroby silikatowe wykonane są z

a) gliny.
b) gipsu i wody.
c) wapna, piasku i wody.
d) cementu, piasku i wody.

Zapotrzebowanie na cegły do wykonania 1 m

2

muru

Grubość muru

[cm]

Wymiar cegły

[cm]

Liczba cegieł

na 1 m

2

muru

[szt.]

12

48,6

25

98,2

38

25x12x6,5

145,8

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Wykonywanie podstawowych robót murarskich

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

21.

a

b

c

d

22.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

6. LITERATURA

1. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy na budowie. Oficyna

Wydawnicza Rem Script Sp. z o.o, Warszawa 1998

2. Francuz W. M., Sokołowski R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy w rzemiośle. WSiP,

Warszawa 1996

3. Jadczak J., Jarmontowicz R.: Buduję dom z ceramiki. Centralny Ośrodek Informacji

Budownictwa, Warszawa 2000

4. Karkoszka T.: Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do robót murarskich – poradnik

i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

5. Karkoszka T.: Wykonywanie murów nośnych o różnej grubości z różnych materiałów –

poradnik i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej,
Warszawa 2002

6. Martinek W., Szymański E: Murarstwo i tynkarstwo. Technologia. WSiP, Warszawa 1999
7. Mirski J., Łącki K.: Budownictwo z technologią część 2. WSiP, Warszawa 1998
8. Poradnik majstra budowlanego. Praca zbiorowa. Arkady, Warszawa 2005
9. Pierzchlewicz J., Jarmontowicz R.: Budynki murowane, materiały i konstrukcje. Arkady,

Warszawa 1994

10. Szymański E: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 2003
11. Warunki techniczne wykonania i odbioru robót budowlano-montażowych. Praca

zbiorowa. T. 1-4, Arkady, Warszawa 1999

12. Wojewoda K.: Organizacja stanowiska pracy murarza – poradnik i materiały dla ucznia.

Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

13. Wojewoda K.: Stosowanie przepisów bhp przy wykonywaniu robót murarskich –

poradnik i materiały dla ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej,
Warszawa 2002

14. Wojewoda K.: Wykonywanie zapraw budowlanych i betonów – poradnik i materiały dla

ucznia. Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej, Warszawa 2002

Normy i katalogi:
1. Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02. „Orgbud” Spółka z o.o. Warszawa 1998
2. Katalog Polskich Norm 2000. Wybór norm budowlanych cz. 1-3. Polski Komitet

Normalizacyjny, Warszawa 2000

Czasopisma specjalistyczne:
1. Murator – numer specjalny. Z czego budować dom – ściany, stropy, izolacje. Nr 1/2000
2. Murator Nr 4/2001

Akty prawne:
1. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016

z późniejszymi zmianami).

2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 41).

3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa

i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót
ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. Nr 118, poz. 1263).