Stopnie niepełnosprawności

Od ponad dziesięciu lat nie ma już I, II i III grupy inwalidzkiej. Zamiast tego
funkcjonują dwa rodzaje orzecznictwa: rentowe, które omówiliśmy w
kwietniowych numerach „Gazety Podatnika”, oraz pozarentowe. W przypadku
tego drugiego ustala się trzy stopnie niepełnosprawności.

Osoby, które przed wejściem w życie Ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
zaliczono do jednej z grup inwalidzkich, zachowały nabyte uprawnienia.

Obecnie nie stosuje się już podziału na grupy inwalidzkie, ale orzeka się o
stopniu niepełnosprawności. Orzecznictwo takie prowadzą powiatowe zespoły
ds. orzekania o niepełnosprawności (w miastach na prawach powiatu —
miejskie zespoły ds. orzekania). O tym, jak wygląda procedura, piszemy

tutaj

.

Zgodnie z ww. ustawą istnieją trzy stopnie niepełnosprawności:

•

znaczny,

•

umiarkowany,

•

lekki.

Znaczny stopień niepełnosprawności

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną
sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w
warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych,
stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością
do samodzielnej egzystencji.

(Art. 4 ust. 1. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.)

Niezdolność do samodzielnej egzystencji to naruszenie sprawności organizmu,
które uniemożliwia danej osobie samodzielne zaspokajanie podstawowych
potrzeb życiowych, tj. samoobsługę, poruszanie się i komunikację.

Standardy dotyczące kwalifikowania do znacznego stopnia
niepełnosprawności zawierają kryteria określające skutki naruszenia
sprawności organizmu powodujące:

•

niezdolność do pracy — całkowitą niezdolność do wykonywania pracy
zarobkowej z powodu fizycznego, psychicznego lub umysłowego
naruszenia sprawności organizmu;

•

konieczność sprawowania opieki — całkowitą zależność osoby od
otoczenia, polegającą na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i
karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, w
prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz w ułatwianiu kontaktów z
otoczeniem;

•

konieczność udzielania pomocy, w tym również w pełnieniu ról
społecznych — zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu
wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu
gospodarstwa domowego, z zakresu współdziałania w procesie leczenia,
rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu określonych ról społecznych.

Przez długotrwałą opiekę i pomoc w pełnieniu ról społecznych rozumie się
konieczność jej sprawowania przez okres powyżej 12 miesięcy.

Umiarkowany stopień niepełnosprawności

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną
sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w
warunkach pracy chronionej, lub wymagającą czasowej albo częściowej
pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.

(Art. 4. ust. 2. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.)

Standardy dotyczące kwalifikowania do umiarkowanego stopnia
niepełnosprawności zawierają kryteria określające naruszenie sprawności
organizmu powodujące:

•

czasową pomoc w pełnieniu ról społecznych — konieczność udzielenia
pomocy polegającej na udzieleniu wsparcia w czynnościach
samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, z zakresu
współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w
pełnieniu określonych ról społecznych, w okresach wynikających ze stanu
zdrowia;

•

częściową pomoc w pełnieniu ról społecznych — wystąpienie co najmniej
jednej z okoliczności, o których mowa powyżej.

Lekki stopień niepełnosprawności

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej
sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do
wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o
podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i
fizyczną, lub mającą ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się
kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki
pomocnicze lub środki techniczne.

(Art. 4. ust. 3. ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r.)

Standardy dotyczące kwalifikowania do lekkiego stopnia niepełnosprawności
określają kryteria naruszonej sprawności organizmu powodujące:

•

istotne obniżenie zdolności do wykonywania pracy — naruszona
sprawność organizmu powodująca ograniczenia w wykonywaniu pracy
zarobkowej znacznie obniżające wydajność pracy na danym stanowisku w
porównaniu do wydajności, jaką wykazują osoby o podobnych
kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną;

•

ograniczenia w pełnieniu ról społecznych — trudności doświadczane
przez osobę zainteresowaną relacjami z otoczeniem według przyjętych
norm społecznych, jako skutek naruszonej sprawności organizmu;

•

możliwość kompensacji ograniczeń — wyrównywanie dysfunkcji
organizmu spowodowanej utratą lub chorobą narządu, dzięki
przedmiotom ortopedycznym, środkom pomocniczym i środkom
technicznym.

Co warto wiedzieć

Stopień niepełnosprawności orzeka się:

•

na czas określony — jeżeli według wiedzy medycznej może nastąpić
poprawa stanu zdrowia lub

•

na stałe — jeśli według wiedzy medycznej stan zdrowia nie rokuje
poprawy.

Osoba niepełnosprawna posiadająca orzeczenie o niepełnosprawności lub o
stopniu niepełnosprawności w przypadku zmiany stanu zdrowia może wystąpić

z wnioskiem o ponowne wydanie orzeczenia uwzględniającego ową zmianę.

Orzeczenie o znacznym albo umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie
stanowi przeciwwskazania do podjęcia zatrudnienia przez osobę
niepełnosprawną na otwartym rynku pracy. Pracodawca musi jednak zapewnić
odpowiednie warunki pracy uwzględniające potrzeby wynikające z
niepełnosprawności. Warunki takie powinny być potwierdzone pozytywną
opinią Państwowej Inspekcji Pracy.

O orzekaniu niepełnosprawności dzieci do lat 16 piszemy

tutaj

.

Odpowiadające sobie orzeczenia stopnia niepełnosprawności

Dawny

system

orzecznictwa

OBECNY SYSTEM

ORZECZNICTWA

(od dnia 1 września 1997 r.)

orzeczenie
komisji
lekarskiej ds.
inwalidztwa
i zatrudnienia

orzeczenie lekarza
orzecznika ZUS

orzeczenie
powiatowego
zespołu do spraw
orzekania o
niepełnosprawności

I grupa
inwalidzka

całkowita
niezdolność do
pracy oraz
samodzielnej
egzystencji

znaczny stopień
niepełnosprawności

II grupa
inwalidzka

całkowita
niezdolność do
pracy

umiarkowany
stopień
niepełnosprawności

III grupa
inwalidzka

częściowa
niezdolność do
pracy lub celowość
przekwalifikowania
zawodowego

lekki stopień
niepełnosprawności

Istotne jest to, że nie w każdym przypadku orzeczenia lekarza orzecznika ZUS
oraz zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności są wobec siebie
równorzędne. Znak równości między orzeczeniami stawiają m.in. ustawy o
ś

wiadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 228, poz. 2255) oraz o pomocy

społecznej (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593). O ulgi bądź świadczenia (tj.

zasiłek stały, zasiłek pielęgnacyjny itp.), o których mówią te ustawy, mogą
ubiegać się na równi posiadacze orzeczeń ZUS i orzeczeń zespołów.

Sytuacja wygląda nieco inaczej w odniesieniu do świadczeń rentowych. I tak —
na podstawie orzeczenia wydanego przez zespół nie można ubiegać się o rentę
w instytucji ubezpieczenia społecznego.

Podstawa prawna
1) Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776, z
późn. zm.);
2) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r.
w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności
(Dz. U. z 2003 r. Nr 139, poz. 1328).