1
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Metamorfoza bohatera i jej sens w literaturze.
Omów na przykładach wybranych utworów.
Zadanie mówi o przemianach bohaterów literackich. Aby zrealizować je poprawnie,
musisz zastanowić się przede wszystkim nad tym, dlaczego postacie literackie prze-
chodzą metamorfozę. Przemiana bohatera jest bowiem ilustracją dynamicznej natury
człowieka, jego zdolności do ciągłego ewoluowania. Znajdź więc lektury, w których me-
tamorfoza bohatera – czyli po prostu zmiana jego postępowania lub ideologii – jest
jednym z tematów przewodnich.
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
• Jaką rolę pełni przemiana bohatera w literaturze polskiej i obcej? Odwo-
łaj się do wybranych tematów literackich.
• Ewolucja lub degradacja bohatera jako ważny motyw w literaturze pol-
skiej lub obcej. Omów ten problem na wybranych przykładach.
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Strategie wstępu
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia metamorfozy.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia metamorfozy.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia metamorfozy.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia metamorfozy.
Zacznij od zdefiniowania pojęcia metamorfozy.
Możesz powiedzieć, że metamorfoza to gruntowna przemiana kogoś – zmiana
jego sposobu myślenia, zachowania, ideologii, a także wyglądu. Zastanów się na-
stępnie nad literackim ujęciem problemu metamorfozy – możesz to rozważyć w na-
stępującym wywodzie:
• literatura nieustannie zadaje pytanie o naturę człowieka
• odpowiedzi na to pytanie są tak różne – często sprzeczne ze sobą – że nie sposób
znaleźć jednej uniwersalnej teorii wyjaśniającej to zagadnienie
• jedynym więc pewnikiem jest to, że natura człowieka jest zmienna
• dlatego metamorfoza bohatera jest jednym z ważniejszych tematów w literaturze
Teraz podziel wybrane przez siebie metamorfozy ze względu na ich cel i kierunek. To
znaczy:
• przemiana bohatera „złego” w „dobrego”
• przemiana bohatera „dobrego” w „złego”
• przemiana polegająca na ewoluowaniu bohatera – jego poglądy i postawa wobec
świata stają się bardziej dojrzałe
• przemiana całkowita – obejmująca również wygląd zewnętrzny bohatera
Bibliografia przedmiotu
• Ryszard Przybylski, Słowo i mil-
czenie bohatera Polaków. Stu-
dium o „Dziadach” – „poważna”
naukowa książka traktująca o prze-
mianie bohatera dramatu Mickie-
wicza
2
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Zacznij od ogólnych rozważań na temat metamorfoz bohaterów literac-
Zacznij od ogólnych rozważań na temat metamorfoz bohaterów literac-
Zacznij od ogólnych rozważań na temat metamorfoz bohaterów literac-
Zacznij od ogólnych rozważań na temat metamorfoz bohaterów literac-
Zacznij od ogólnych rozważań na temat metamorfoz bohaterów literac-
kich.
kich.
kich.
kich.
kich.
Zauważ, że przemiana bohatera jest jednym z najpierwotniejszych tematów – występu-
je w całej właściwie literaturze, we wszystkich epokach. Możesz więc nazwać to zjawi-
sko toposem metamorfozy (lub motywem metamorfozy). Pokaż ów topos w kontekście
historycznym, na przykładzie najbardziej reprezentatywnych epok literackich – wybra-
ne wątki omawiaj jednak krótko, gdyż powrócisz jeszcze do nich w rozwinięciu prezen-
tacji. Na razie przedstaw komisji swoją koncepcję wypowiedzi, nie musisz mówić o wszyst-
kich epokach, równie dobrze możesz skupić się na wybranych okresach:
• Starożytność – tu po raz pierwszy obserwujemy fascynację zmiennością. Nieustanne
przemiany człowieka oraz przyrody pojawiają się i w mitach, i w wersji mitologii stwo-
rzonej przez Owidiusza.
• Renesans – człowiek może przybrać każdą postać – być, kim tylko zechce. Tę koncep-
cję stworzył filozof Pico della Mirandola, a literacko przedstawił Jan Kochanowski.
• Barok – zmienność to niepewność. Człowiek jest trzciną poruszaną przez wiatr (Bla-
ise Pascal) lub aktorem grającym coraz to nowe role w teatrze życia – Hamlet Willia-
ma Szekspira.
• Romantyzm – bohater literacki przechodzi tu długą drogę i wiele przemian. W osta-
tecznym wcieleniu staje się człowiekiem prawie doskonałym.
• Pozytywizm – metamorfoza ma tu zazwyczaj charakter pozytywny. Bohaterowie zmie-
niają się na lepsze.
• XX wiek – ujmij (na razie – we wstępie) ten okres jako całość, tu bowiem wszystko się
komplikuje. Kryzys wartości i doświadczenia wojenne powodują pesymistyczną re-
fleksję na temat człowieka. Okazuje się, że zmienność nie zawsze jest zaletą człowie-
czego losu.
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Strategie rozwinięcia
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Możliwość 1.
Rozpocznij od tezy: częstym zadaniem literatury jest nauczanie – pokazy-
Rozpocznij od tezy: częstym zadaniem literatury jest nauczanie – pokazy-
Rozpocznij od tezy: częstym zadaniem literatury jest nauczanie – pokazy-
Rozpocznij od tezy: częstym zadaniem literatury jest nauczanie – pokazy-
Rozpocznij od tezy: częstym zadaniem literatury jest nauczanie – pokazy-
wanie czytelnikowi, jak należy postępować.
wanie czytelnikowi, jak należy postępować.
wanie czytelnikowi, jak należy postępować.
wanie czytelnikowi, jak należy postępować.
wanie czytelnikowi, jak należy postępować.
Dlatego za podstawową literacką kategorię metamorfozy możesz uznać przemianę bo-
hatera „złego” w „dobrego”.
• Zacznij od źródeł – czyli od Biblii. Odwołując się do przypowieści o synu marnotraw-
nym, pokaż, że kultura chrześcijańska dopuszcza możliwość przemiany i rehabilitacji
człowieka, który popełnił czyny naganne. Wyciągnij wnioski: literatura europejska to
w większości przypadków literatura chrześcijańska – dlatego metamorfoza „na do-
bre” jest tak dla niej ważna.
• Omów Zbrodnię i karę Fiodora Dostojewskiego. Rodion Raskolnikow dopuszcza
się strasznej zbrodni, jednakże sumienie chrześcijanina nie daje mu spokoju i zmu-
sza go do przyznania się do winy. Raskolnikow udaje się na katorgę, aby odbyć
zasłużoną karę – ciężka praca i pokuta powodują przemianę. Rodion z egoisty
i megalomana staje się współczującym bliźnim, pełnoprawnym członkiem społe-
czeństwa.
• Niech następnym bohaterem literackim będzie Andrzej Kmicic z Potopu Henryka
Sienkiewicza. Człowiek ten dopuścił się poważnych zbrodni: z natury porywczy i skłon-
ny do bitki, targany rozpaczą z powodu nieodwzajemnionej miłości do Oleńki w ak-
cie zemsty wraz z kompanią zabijaków napadł na zaścianek Butrymów, który spalił
i zniszczył. Aby się oczyścić w oczach szlachty, wstąpił na służbę do księcia Radziwił-
ła. Kiedy się okazuje, że jego pan jest zdrajcą ojczyzny, Kmicic, związany specjalną
przysięgą, nie może od niego odejść. Dopiero wtedy Kmicic przechodzi prawdziwą
Bibliografia podmiotu
•
•
•
•
• Owidiusz,
Owidiusz,
Owidiusz,
Owidiusz,
Owidiusz,
Metamorfozy – podstawowy
dla tego tematu poemat uka-
zujący ludzi w magiczny spo-
sób zmieniających się w zwie-
rzęta lub rośliny
•
•
•
•
• Henryk Sienkiewicz,
Henryk Sienkiewicz,
Henryk Sienkiewicz,
Henryk Sienkiewicz,
Henryk Sienkiewicz,
Potop – interesującym Cię wąt-
kiem jest tu przemiana Andrze-
ja Kmicica.
•
•
•
•
• Adam Mickiewicz,
Adam Mickiewicz,
Adam Mickiewicz,
Adam Mickiewicz,
Adam Mickiewicz,
Pan Tadeusz – bohaterem prze-
mienionym jest Jacek Soplica
– Ksiądz Robak.
•
•
•
•
• Adam Mickiewicz,
Adam Mickiewicz,
Adam Mickiewicz,
Adam Mickiewicz,
Adam Mickiewicz,
Dziady – jednym z tematów jest
przemiana bohatera romantycz-
nego.
•
•
•
•
• Juliusz Słowacki,
Juliusz Słowacki,
Juliusz Słowacki,
Juliusz Słowacki,
Juliusz Słowacki,
Kordian – przemiana analogicz-
na do tej z Dziadów
•
•
•
•
• Fiodor Dostojewski,
Fiodor Dostojewski,
Fiodor Dostojewski,
Fiodor Dostojewski,
Fiodor Dostojewski,
Zbrodnia i kara – Rodion Ra-
skolnikow zmienia się niezwy-
kle po popełnionej zbrodni,
a następnie przeżywa odnowę
duchową.
•
•
•
•
• Franz Kafka,
Franz Kafka,
Franz Kafka,
Franz Kafka,
Franz Kafka,
Przemiana – opowiadanie uka-
zujące przemianę człowieka
w… robaka
•
•
•
•
• Jan Kochanowski,
Jan Kochanowski,
Jan Kochanowski,
Jan Kochanowski,
Jan Kochanowski,
Do gór i lasów – fraszka porów-
nująca życie człowieka do funk-
cjonowania zmiennokształtne-
go bożka Proteusza
•
•
•
•
• Tadeusz Borowski,
Tadeusz Borowski,
Tadeusz Borowski,
Tadeusz Borowski,
Tadeusz Borowski,
Opowiadania – człowiek w obo-
zie koncentracyjnym ujawnia swe
najgorsze cechy – zmienia się
w walczące o przeżycie zwierzę.
•
•
•
•
• Tomasz Mann,
Tomasz Mann,
Tomasz Mann,
Tomasz Mann,
Tomasz Mann,
Wybraniec
•
•
•
•
• William Szekspir,
William Szekspir,
William Szekspir,
William Szekspir,
William Szekspir,
Hamlet – młody królewicz niczym
aktor wciela się w różne role.
3
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
i gruntowną metamorfozę. Przybiera nazwisko Babinicz i walczy ze Szwedami o wol-
ność Polski. Bierze udział w obronie klasztoru na Jasnej Górze, podczas której doko-
nuje czynów godnych bohatera. Kmicic z hulaki i awanturnika staje się patriotą, do-
brym chrześcijaninem.
• Podobnym bohaterem literackim jest Jacek Soplica z Pana Tadeusza Adama Mic-
kiewicza, który popełnia zbrodnię, zabijając Stolnika Horeszkę. Soplica dokonuje
tego w czasie ataku Moskali na zamek Stolnika, czym przyczynia się do zwycięstwa
wroga Polski. Przestępstwo Jacka zyskuje w ten sposób także charakter zdrady naro-
dowej. Chcąc odpokutować swój grzech, Soplica najpierw wstąpił do Legionów Pol-
skich we Francji i walczył w wojnach napoleońskich, a następnie przywdział habit
zakonnika. Od tej pory pod przybranym nazwiskiem Księdza Robaka podróżuje po
świecie i Polsce, walcząc z zaborcami oraz nawołując do powstania.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Możliwość 2.
Rozwinięcie wypowiedzi możesz także rozpocząć od zanalizowania feno-
Rozwinięcie wypowiedzi możesz także rozpocząć od zanalizowania feno-
Rozwinięcie wypowiedzi możesz także rozpocząć od zanalizowania feno-
Rozwinięcie wypowiedzi możesz także rozpocząć od zanalizowania feno-
Rozwinięcie wypowiedzi możesz także rozpocząć od zanalizowania feno-
menu metamorfozy całkowitej – polegającej na pełnej zmianie wyglądu
menu metamorfozy całkowitej – polegającej na pełnej zmianie wyglądu
menu metamorfozy całkowitej – polegającej na pełnej zmianie wyglądu
menu metamorfozy całkowitej – polegającej na pełnej zmianie wyglądu
menu metamorfozy całkowitej – polegającej na pełnej zmianie wyglądu
bohatera.
bohatera.
bohatera.
bohatera.
bohatera.
Taka przemiana fascynowała już starożytnych – dlatego nazwać ją możesz pierwotną
kategorią toposu metamorfozy. Posłuż się paroma mitami greckimi, w których bohate-
rowie zmieniają swoją postać. Możesz wykorzystać tu:
• bogów – np. Zeusa, który mógł stać się, kim chciał – swe zdolności najczęściej wyko-
rzystywał do uwodzenia Ziemianek
• bożka Proteusza, który stał się kulturowym symbolem zdolności do metamorfozy
Pokaż ciągłość tradycji mitologicznej – przejdź do omawiania Metamorfoz Owidiu-
sza. Rzymski poeta pokazuje świat pół mitologiczny, pół realny, w którym ludzie,
w magiczny sposób, przemieniają się w zwierzęta lub rośliny. Metamorfozy stały się
dla kultury europejskiej bardzo ważnym tekstem, do którego odwoływało się wielu
późniejszych pisarzy.
Aby pokazać „dialog współczesności ze starożytnością” wykorzystaj opowiadanie Fran-
za Kafki pod tytułem Przemiana. Bohater tego utworu, Gregor Samsa, budzi się pewne-
go dnia i stwierdza, że przemienił się w… robaka. Sytuacja, w której znalazł się Gregor,
jest zarówno groteskowa, jak przerażająca. Magiczna przemiana, która dokonała się
w ciągu jednej nocy, całkowicie wyrzuca bohatera poza nawias społeczeństwa, co gorsza
– Samsa przestaje w jakimś sensie być człowiekiem – mimo że wciąż myśli i czuje.
• Mówiąc o metamorfozie bohaterów literackich, nie możesz zapomnieć o renesanso-
wej koncepcji człowieka – proteusza. Mówiła ona, że człowiek, z racji swej doskona-
łości, może stać się, kim tylko zechce – nie jest ograniczony prawem stanowym, uro-
dzeniem czy majątkiem. Filozof Giovanni Pico della Mirandola nazywał tę cechę
godnością – wedle niego człowiek ciągle się „stawał” – dążył do tego, aby być jeszcze
lepszym, jeszcze doskonalszym. W literaturze myśl tę ujmuje Jan Kochanowski, który
we fraszce Do gór i lasów nazywa siebie: artystą, rycerzem, duchownym, dworzani-
nem w jednej osobie. Poeta w tym utworze porównuje się także do zmiennokształtne-
go Proteusza.
Możliwość 3.
Możliwość 3.
Możliwość 3.
Możliwość 3.
Możliwość 3.
Ciekawym punktem swojej wypowiedzi możesz uczynić przemianę boha-
Ciekawym punktem swojej wypowiedzi możesz uczynić przemianę boha-
Ciekawym punktem swojej wypowiedzi możesz uczynić przemianę boha-
Ciekawym punktem swojej wypowiedzi możesz uczynić przemianę boha-
Ciekawym punktem swojej wypowiedzi możesz uczynić przemianę boha-
tera romantycznego.
tera romantycznego.
tera romantycznego.
tera romantycznego.
tera romantycznego.
To zagadnienie niezwykle interesujące i ważne dla epoki polskiego romantyzmu. Za-
sadniczym problemem jest tu przemiana bohatera werterowskiego w bohatera bajro-
nicznego.
• Podstawowym tekstem dla tego fragmentu rozwinięcia są Dziady Adama Mickiewi-
cza. We wszystkich częściach dramatu występuje ten sam bohater – przybiera on tylko
Pojęcia
do zapamiętania
• Przemiana rytualna
Przemiana rytualna
Przemiana rytualna
Przemiana rytualna
Przemiana rytualna – to inaczej
przemiana symboliczna –
„umarł Gustaw – narodził się
Konrad” – takiego terminu mo-
żesz użyć, omawiając metamor-
fozę bohatera romantycznego.
• Demoralizacja, degradacja,
Demoralizacja, degradacja,
Demoralizacja, degradacja,
Demoralizacja, degradacja,
Demoralizacja, degradacja,
degeneracja
degeneracja
degeneracja
degeneracja
degeneracja – tak możesz na-
zywać przemianę polegającą na
przyjmowaniu złych cech przez
bohatera literackiego.
• Rehabilitacja, odkupienie
Rehabilitacja, odkupienie
Rehabilitacja, odkupienie
Rehabilitacja, odkupienie
Rehabilitacja, odkupienie –
nazwy służące do określenia
przemiany pozytywnej.
• Metamorfoza
Metamorfoza
Metamorfoza
Metamorfoza
Metamorfoza – przemiana,
zmiana, przeistoczenie.
4
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
coraz to inne postacie. W części II jawi się on jako efemeryczne widmo o niewiado-
mym pochodzeniu.W IV części spotykamy Upiora – Pustelnika o imieniu Gustaw
– dowiadujemy się, że z powodu nieszczęśliwej miłości popełnił on samobójstwo. Kie-
dy symbolicznie odtwarza swoją śmierć, na nowo staje się Konradem, znanym nam
z III części utworu – romantycznym patriotą. Werterowski Gustaw zabija się, aby
narodzić się na nowo jako bajroniczny Konrad. Zafascynowany własną tylko miłością
i stroniący od społeczeństwa bohater wczesnoromantyczny dojrzewa – widzi, że ojczy-
zna go potrzebuje – dlatego staje do walki o jej wolność.
• Drugim utworem literackim, który możesz wykorzystać, jest Kordian Juliusza Sło-
wackiego. Obserwujemy tu sytuację dość podobną: Kordian po nieudanej próbie sa-
mobójczej – spowodowanej nieszczęśliwą miłością i poczuciem, że nikt go nie rozu-
mie – staje się bojownikiem o wolność ojczyzny. Przyłącza się do grona spiskowców
planujących zamordowanie cara. Kiedy dochodzi do wykonania planu, wszyscy poza
Kordianem tchórzą – ten, mimo że osamotniony, próbuje wypełnić zadanie, jednakże
ponosi klęskę. Pamiętaj, że Słowacki polemizuje z Mickiewiczem – świadczy o tym
pesymistyczne zakończenie utworu. Bohater romantyczny – nawet mimo gruntownej
przemiany – pozostaje samotny. A sam nigdy nie wygra z potężnym zaborcą.
Możliwość 4.
Możliwość 4.
Możliwość 4.
Możliwość 4.
Możliwość 4.
Warto, żebyś na końcu wypowiedzi wspomniał także o negatywnych prze-
Warto, żebyś na końcu wypowiedzi wspomniał także o negatywnych prze-
Warto, żebyś na końcu wypowiedzi wspomniał także o negatywnych prze-
Warto, żebyś na końcu wypowiedzi wspomniał także o negatywnych prze-
Warto, żebyś na końcu wypowiedzi wspomniał także o negatywnych prze-
mianach literackich – nazwać je możesz degradacją, demoralizacją lub
mianach literackich – nazwać je możesz degradacją, demoralizacją lub
mianach literackich – nazwać je możesz degradacją, demoralizacją lub
mianach literackich – nazwać je możesz degradacją, demoralizacją lub
mianach literackich – nazwać je możesz degradacją, demoralizacją lub
degeneracją bohatera.
degeneracją bohatera.
degeneracją bohatera.
degeneracją bohatera.
degeneracją bohatera.
Postaw tezę mówiącą o tym, że człowiek ma dwie natury: jedną dobrą, a drugą złą.
W każdym z nas skrywa się przecież „ciemna strona mocy” .
Przemiany bohaterów literackich zachodzą nie zawsze w „dobrym” kierunku. Cza-
sami bohaterowie ci zmieniają się na gorsze.
Za taką metamorfozę winić możemy najczęściej warunki, w jakich znajduje się dany
bohater. W końcu to byt określa świadomość. Tak było na przykład w przypadku Ewy
Pobratymskiej, bohaterki Dziejów grzechu Stefana Żeromskiego. Kobieta ta, porzuco-
na przez ukochanego mężczyznę, „stacza się”. Zabija swoje nowo narodzone dziecko,
trudni się prostytucją i pośrednio uczestniczy w morderstwie oraz okradzeniu hrabiego
Szczerbica. Bohaterka ginie, próbując odkupić swoje winy – zasłania własnym ciałem
ofiarę napadu, w którym sama uczestniczyła. Żeromski ukazał w swej powieści kobietę
samotną, słabą i porzuconą, zewsząd otoczoną ludźmi (zwłaszcza mężczyznami) chcą-
cymi ją wykorzystać.
Także wyjątkowo nieludzkie warunki niemieckich obozów koncentracyjnych powo-
dowały negatywną przemianę człowieka. Proces ten zauważa i opisuje Tadeusz Borow-
ski w swoich Opowiadaniach. Przedstaw jego koncepcję człowieka zlagrowanego.
Człowiek zlagrowany
Człowiek zlagrowany
Człowiek zlagrowany
Człowiek zlagrowany
Człowiek zlagrowany
To osoba przebywająca w obozie koncentracyjnym (niemieckie „lager”), która pod wpły-
wem tamtejszych warunków i praw całkowicie odrzuca powszechnie panujące zasady
moralne. Przestaje rozróżniać dobro od zła, liczy się dla niej tylko przeżycie. Dla kromki
chleba jest w stanie posłać na śmierć własne dziecko. To człowiek kierujący się moral-
nością obozową.
Zauważ, że Borowski mówi o atawizmie – czyli powrocie do pierwotnych instynk-
tów. Człowiek nie jest wedle autora Opowiadań dobry z natury – zawsze drzemie w nim
okrutne zwierzę, w które zmienić się może w każdej chwili.
Strategie zakończenia
• Pokaż jasno i wyraźnie, że konsekwentnie przeprowadziłeś wywód. Pomoże Ci w tym
powtórzenie założeń wstępnych wypowiedzi. Użyj na przykład zwrotu: „Jak widać,
przemiana bohatera literackiego to bardzo ważny element świata przedstawionego,
w historii literatury przybierała często bardzo różne postacie…” – tu zrób szybki prze-
gląd epok lub „kategorii przemian”.
5
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Niech Twoje ostatnie słowa będą puentą. Warto, abyś zawarł w nich ogólniejszą refleksję:
• Możesz powiedzieć, że metamorfoza bohatera jest swego rodzaju motorem dzieła
literackiego. Jeśli bohater pozostawałby taki sam przez cały czas akcji, to w utworze
nie byłoby żadnego napięcia i przez to stałby się on po prostu banalny i nudny. Prze-
miana to zwrot akcji – nieodłączny element literatury.
• Postaraj się pokazać, dlaczego bohaterowie literaccy przechodzą metamorfozy. Być
może, wynika to z niezaspokojonej potrzeby człowieka do zmian. W życiu codzien-
nym niełatwo jest przecież przejść całkowitą metamorfozę. Trudno zmienić całko-
wicie swoje przyzwyczajenia i poglądy – nawet jeżeli byłoby to pożądane! Kto wie,
może obserwując przeistoczenia bohaterów literackich, zaspokajamy własne pra-
gnienia?
• Możesz pokusić się także o pokazanie bardziej odłegłych skojarzeń: o zmienności
człwieka mówi topos theatrum mundi – czyli świata jako teatru. Człowiek nie jest
istotą autonomiczną – jego zachowania są dyktowane przez narzuconą mu rolę spo-
łeczną. Raz jest synem, innym razem ojcem, raz karczmarzem, kiedy indziej księ-
dzem, raz Gustawem, raz Konradem – te wszystkie wcielenia to po prostu role aktor-
skie, które każdy z nas musi czasem odgrywać. Na podstawie tych krótkich rozważań
możesz wysnuć wniosek, że metamorfoza to, być może, zmiana maski aktorskiej.
Pomogą Ci w tym fraszki O żywocie ludzkim i Człowiek boże igrzysko Jana Kochanow-
skiego oraz Hamlet Williama Szekspira.
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
Czy przemiany, które zaprezentowałeś, są prawdopodobne – czy mogłyby zda-
rzyć się naprawdę?
Proponowana odpowiedź
Przemiany, jakie obserwujemy w utworach Owidiusza lub Kafki, są metamorfo-
zami magicznymi – nie mogłyby się tak naprawdę wydarzyć – tak przynajmniej
mówi nam doświadczenie, wsparte zdrowym rozsądkiem. Odgrywają one po prostu
rolę metafor. Inaczej jest z przemianami charakteru – te mają prawo zaistnieć.
W końcu ileż to razy w ciągu życia zmieniamy poglądy? Bohaterowie literaccy
zmieniali się często pod wpływem silnych przeżyć – to one motywowały ich meta-
morfozę. Z drugiej jednak strony człowiek potrafi być zatwardziały – istniało
i istnieje do dziś wielu Kmiciców i Raskolnikowów, którzy nie wyrzekli się swej
przeszłości.
Czy istnieją bohaterowie literaccy, którzy powinni przejść metamorfozę, a jed-
nak nie staje się tak w ich przypadku?
Proponowana odpowiedź
Oczywiście, że istnieją – jest ich nawet bardzo wielu. Za przykład mogą posłużyć:
Swidrygajłow ze Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego lub Vautrin z Ojca Go-
riot Honoriusza Balzaka. Pierwszy zamordował i zgwałcił małą dziewczynkę,
drugi był przestępcą wykorzystującym nawet własnych kolegów siedzących w wię-
zieniu. Z drugiej jednak strony ludzi, którzy popełnili zło, dręczyć mogą wyrzuty
sumienia – nawet wypierane i głęboko skrywane. Tak było chyba w przypadku
Swidrygajłowa, który popełnił przecież samobójstwo.