Tematem mojej prezentacji jest metamorfoza bohatera i jej sens w literaturze. Najpierw chciałabym wyjaśnić znaczenie słowa "metamorfoza". Pochodzi ono od greckiego słowa "metamorphosis" i oznacza gruntowną przemianę sposobu postępowania i myślenia, a niekiedy wyglądu zewnętrznego. Już w Biblii spotykamy się z przemianą wewnętrzną ludzi. Przykładem takiej przemiany jest zarówno święty Paweł, który nawrócił się i przyjął chrzest, jak i syn marnotrawny, któremu ojciec po jego powrocie bez jakiegokolwiek majątku wystawił ucztę, ciesząc się z tego, że syn wrócił odmieniony. Metamorfoza, jak możemy zauważyć, jest częstym motywem pojawiającym się w literaturze, począwszy od czasów starożytnych.

Pierwszym przykładem przemiany, który chciałabym omówić jest przemiana głównego bohatera powieści „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego. Przedstawiony w niej został wątek dorastania i kształtowania się osobowości głównego bohatera. Jego przeżycia i perypetie powodują, że przechodzi on gwałtowną przemianę i jest bardzo doświadczony przez los.
Początkowo jest on ukochanym synkiem swojego ojca Seweryna Baryki i matki Jadwigi. „Chłopiec ten miał od najwcześniejszych lat najdroższe nauczycielki francuskiego, angielskiego, niemieckiego i polskiego języka, najlepszych drogo płatnych korepetytorów, gdy poszedł do gimnazjum”. Był rozpieszczany jako jedynak przez swoich rodziców, którzy pilnowali go jak oka w głowie. Z ojcem w ciszy i zadumie spędzali godziny na nauce, „powtarzali tabliczkę mnożenia, bajkę francuską, którą srogi nauczyciel francuskiego zadał na jutro, albo powtarzali do upadłego jakiś mały wierszyczek polski”. W wieku czternastu lat poczuł, co znaczy wolność, którą uzyskał po wyjeździe ojca na wojnę. Robił, co chciał, a także pokazywał swoją druga osobowość zbuntowanego nastolatka. Jego usposobienie było gwałtowne i kłótliwe. Przez trzy lata nie zwracał uwagi na prośby i błagania opłakującej go matki. „Drałował z lekcyj i bujał po okolicy”, „całe dnie spędzał na poza domem, na łobuzerii z kolegami, na grach, zabawach i eskapadach”. Jednak w pewnym momencie zrozumiał, że awantury i brak szacunku do rodzicielki nie są najlepszą drogą. Szkoda tylko, że było już za późno. Czarek zbliżył się do matki, ale na krótko. Po czasie Jadwiga Baryka umarła z wycieńczenia. Zdał sobie sprawę, że wysługiwał się nią, a ona z miłości do niego spełniała każde jego życzenie. Fakt skradzionej ślubnej obrączki matki w rezultacie pomógł mu do zniechęcenia się do idei rewolucji. Rewolucja była także jednym z etapów życia Czarka. Sprawiła, że stracił on szacunek do innych, także starszych od siebie osób. Przykładem może być incydent jaki zaszedł pomiędzy nim, a dyrektorem szkoły, a także wykłócanie się z matką o słuszność tej rewolucji. W Baku dochodziło do licznych samosądów i grabieży, których ofiarami padali zazwyczaj ludzie bogaci. Bohater z czasem przejrzał na oczy. Stało się to wtedy, gdy odczuł skutki rewolucji na własnej skórze. Pozbawiono go dachu nad głową, zajmując mieszkanie, a także skonfiskowano rodzinny majątek. Głodował, poznał nędzę, dostrzegł niesprawiedliwość komunistów. Czarka nie oszczędzało życie. Pewnego dnia zauważył, że kręci się wokół niego jakiś mężczyzna. Okazało się, że to jego ojciec. Dochodzi tutaj do kolejnej przemiany. Wyrusza z nim w podróż do Polski. W końcu chciał ujrzeć ojczyznę. Opiekował się schorowanym ojcem, dbał o niego, wyczekiwał w długich kolejkach informacji o pociągu, aż już na jego ostatniej drodze chciał z nim iść. Co chwilę wykrzykiwał „Pójdę za nimi!”. Wsiadł jednak do pociągu. Śmierć ojca utrudniła wszystko, a widok wsi, która zobaczył wcale nie przypominał mu szklanych domów. Poczuł się znów osamotniony i rozczarowany.
Sami możemy zauważyć jak wiele działo się w życiu tego młodego człowieka. Kieruje się zawsze emocjami i namiętnościami, a nie zdrowym rozsądkiem.

Gruntowną przemianę przeszedł również Rodion Romanowicz Raskolnikow w powieści "Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego. Bohater był ubogim dwudziestokilkuletnim studentem prawa. Matka pomagała mu opłacać studia. Mieszkał w Petersburgu, gdzie na co dzień widać było brud, ubóstwo i pijaństwo. Uważał on, że ludzi można podzielić na dwie grupy: ogół, czyli ci, którzy wyłącznie pracują i podtrzymują gatunek oraz jednostki wybitne, którym przeznaczone są wyższe cele i które odrzucają wszelkie prawa, tworząc własny kodeks moralny. Warunki, w jakich żył Rodion, wpływały negatywnie na jego psychikę. Zamknął się w sobie, życie stało mu się obojętne, przytłaczały go problemy finansowe, przez które w końcu rzucił studia. W podjęciu decyzji o zabójstwie lichwiarki pomogła mu usłyszana rozmowa oficera i studenta. Ludzie uważali Alonę Iwanowną za "wesz społeczną". Bohater sam stwierdził: "Za jedno życie – tysiąc żywotów uratowanych od gnicia i rozkładu. Jedna śmierć w zamian za sto żywotów – przecież to prosty rachunek!". Morderstwo lichwiarki było przełomem w jego życiu. Po tym wydarzeniu Rodion stopniowo zdawał sobie sprawę, że jego przekonania były błędne. Dręczyły go wyrzuty sumienia, zaczął poważnie chorować. Dużą rolę w przemianie bohatera odegrała Sonia Marmieładow, która czytała Raskolnikowi Ewangelię. Dzięki niej uświadomił sobie, jak strasznej zbrodni dokonał. Czuł, że tak naprawdę nic nie zyskał, zabijając, co potwierdzają słowa: "Czy ja zabiłem tę starowinę? Nie, siebie zamordowałem, a nie ją! Ze sobą zrobiłem koniec raz na zawsze!". Doszedł do wniosku, że sam sobie zniszczył życie, że to siebie ukarał, a nie starą lichwiarkę. Pokochał Sonię i nawrócił się. Ona jako jedyna go nie potępiała, sama miała niełatwe życie. Pod jej wpływem bohater zrozumiał wartość praw moralnych i wiary w odkupienie win poprzez skuchę i pokutę. Uświadomił sobie, że wkroczył w nowy etap życia. Raskolnikow na początku utworu był postacią trudną do jednoznacznego określenia. Raz był uczynny, innym razem obojętny na otoczenie. Stało się to przyczyną jego rozstrojenia psychicznego. Dopuścił się zabójstwa, ponieważ myślał, że taki bieg wydarzeń ułatwi życie wielu ludziom. Jednak po dokonaniu tego czynu poczuł lęk, przez który poważnie chorował. Doprowadził do procesu samozniszczenia. Dzięki Soni znów uwierzył w Boga, wypełniała go miłość do niej. Zrozumiał swój błąd i był gotów ponieść konsekwencje. Dziewczyna pomogła mu w przetrwaniu trudnych chwil w jego życiu i przeobrażeniu się z powrotem w uczynnego, wierzącego i kochającego człowieka.

Kolejną postacią, która przechodzi wewnętrzną przemianę jest tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego. Autor przedstawia nam Kordiana jako piętnastoletniego chłopca, który w życiu kierował się sercem. Zakochany w starszej od siebie Laurze, która nie odwzajemniała jego uczuć, chciał popełnić samobójstwo. Chłopiec był marzycielem, miał duszę romantyka. Pragnął zaznać szczęśliwej miłości. Gdy odbywał swą podróż po Europie, już jako dorosły mężczyzna, ponownie się zakochał, lecz po raz kolejny okazało się to pomyłką. Uświadomił sobie, że światem rządzi pieniądz, a nie uczucia. Również w religii nie znalazł oparcia, kiedy papież odmówił Polsce swojego wstawiennictwa i błogosławieństwa. Zrozumiał wtedy, że tylko walka z zaborcami może go w jakiś sposób wyzwolić. Sens swojego życia odnalazł na szczycie Mont Blanc. Tam też wygłosił słynny monolog. Od tego momentu jego celem było przewodzić narodowi w drodze do niepodległości. Hasłem przez niego sformułowanym były słowa: "Polska Winkelriedem narodów!". Postanowił zabić cara, dzięki czemu kraj miał zostać oswobodzony. Był gotów ponieść wszelkie konsekwencje w zamian za szczęście swojej ojczyzny. Nikt jednak nie chciał pomóc mu w dokonaniu zamachu, zdecydował się więc zrobić to sam. Jednak, gdy nadarzyła się doskonała okazja, by zgładzić tyrana, Kordian poczuł, że jest za słaby, by zabić drugiego człowieka. Został schwytany i zamknięty w domu wariatów, gdzie wydano na niego wyrok śmierci. W bohaterze dramatu dokonała się wielka przemiana. Na początku utworu był niezdecydowanym, zagubionym marzycielem, kierującym się sercem i uczuciami. Wciąż szukał sensu swojego istnienia. Rozczarowany nieszczęśliwą miłością podjął próbę samobójczą. Walczył sam ze sobą, usiłując znaleźć ideę bytu. Zmienił się w zdecydowanego obrońcę ojczyzny. Znalazł swój cel i gotów był poświęcić dla niego życie.

Ostatnim przykładem przemiany, który chciałabym omówić jest przemiana głównego bohatera powieści poetyckiej pt. "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza. Porwany w dzieciństwie przez Krzyżaków Walter Alf był wychowywany przez mistrza krzyżackiego. Litwin był chrześcijaninem i postępował według kodeksu rycerskiego. Niemałą rolę odegrał w jego życiu Halban, litewski wajdelota, który opowiadał chłopcu o jego ojczyźnie, wzbudził w nim uczucie tęsknoty za krajem i nienawiść do krzyżaków. Jednocześnie uczył go podstępnej walki z wrogiem. Jako młody mężczyzna Walter dostał się do niewoli litewskiej. Opowiedział księciu litewskiemu swoją historię i przyznał się do zdrady wobec krzyżaków. Zakochał się i poślubił jego córkę. Jednak, kiedy Litwa była zagrożona ze strony krzyżaków, Konrad zdecydował się poświęcić swoje szczęście. Mimo, że z jego rodakami dzieliły go wiara, tradycje i poglądy, postanowił walczyć w ich obronie. Opuścił żonę, swoją jedyną miłość, by bronić ojczyzny. Brał udział w wielu walkach w Europie. Przystąpił jako giermek do orszaku hrabiego Wallenroda, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Walter Alf, wykorzystując tą sytuację, przyjął jego imię. Jako Konrad Wallenrod zasłynął w walkach z Maurami. Wstąpił do zakonu krzyżackiego, gdzie szybko stał się wielkim mistrzem. W malborskim zamku zetknął się ze swoją żoną, Aldoną, która była zamknięta w wieży. Konrad długo zwlekał z atakiem na Litwę. Nie był w pełni gotowy, by podjąć takie wyzwanie. Musiał jednak szybko się zdecydować, by nikt nie odkrył, kim tak naprawdę jest. Wiedział, że obowiązuje go kodeks walki honorowej i zdawał sobie sprawę z tego, co uświadomił mu Halban. Użył podstępu, by wprowadzić krzyżaków w pułapkę wroga. Walczył sam przeciwko całemu zakonowi. Dla ojczyzny się zhańbił. Wyprowadził armię w głąb Litwy, a sam nie walczył. Zdradził swoich żołnierzy, razem z którymi miał walczyć przeciw Litwinom. Konrad poświęcił wszystko dla walki w obronie kraju. Opuścił żonę, nie postępował według kodeksu rycerskiego i nakazów wiary, zignorował potrzebę własnego szczęścia i zbawienia duszy po to, by ratować Litwę. W rezultacie Krzyżacy przegrali wojnę, a Walter Alf został zdemaskowany i zginął śmiercią samobójczą. Jego przemiana polegała na tym, podszyciu się pod Konrada Wallenroda oraz walce podstępem w celu zapewnienia dobra swojej ojczyźnie. Wybory, których dokonał, nie pozwoliły mu wrócić do normalnego życia.

Metamorfoza bohatera jest zawsze procesem długotrwałym. Literatura pokazuje wiele przemian pozytywnych, które wprowadzają pierwiastek optymistyczny. Dowodzą one, iż nawet źli ludzie, ci, którzy popełniają błędy, mogą się zmienić i odpokutować winy, naprawić wyrządzone zło. Największe przemiany dokonują się głównie dzięki emocjom, jak i poprzez warunki zewnętrzne, w jakich przychodzi człowiekowi żyć. Autorzy, którzy kreują w swoich dziełach bohaterów dynamicznych, chcą uświadomić innym, że każdy człowiek pod wpływem jakiegoś wydarzenia w życiu się zmienia oraz pokazać błędy, jakich ludzie nie powinni popełniać, a nawet, jeśli to zrobią, powinni wiedzieć, że każdy ma szansę na naprawę wyrządzonych krzywd. Każdy człowiek ma dynamiczną naturę i każdego czeka w życiu przemiana. Zdolność ludzi do ciągłych zmian, do ewoluowania, jest przyczyną, iż metamorfoza bohatera stanowi częsty motyw w literaturze polskiej i europejskiej.