1

Medicamenti

pro uso parenterale

Leki pozajelitowe

Leki pozajelitowe

s

ą

to jałowe preparaty przeznaczone do

podawania pozajelitowego, tzn. wprost do tkanki
organizmu

z

pomini

ę

ciem

przewodu

pokarmowego, nazwa „parenteralne” pochodzi
od greckich słów: para (obok) i enteron (jelito)

Ze wzgl

ę

du na ró

ż

ne obj

ę

to

ś

ci podawanego leku,

a tak

ż

e ze wzgl

ę

du na sposób ich stosowania,

leki pozajelitowe dzieli si

ę

na:

płyny do wstrzykiwa

ń

– Injectabilia

płyny do wlewów kroplowych – Infundibilia

LEKI DO WSTRZYKIWA

Ń

I

njectabilia, Injectiones, Iniekcje

s

ą

to jałowe roztwory, zawiesiny lub emulsje

typu o/w jednej lub kilku substancji leczniczych,
przeznaczone do stosowania pozajelitowego

wyst

ę

puj

ą

jako

preparaty

gotowe

do

zastosowania lub jako suche substancje z
doł

ą

czonym odpowiednio rozpuszczalnikiem do

sporz

ą

dzenia

roztworu

lub

zawiesiny

bezpo

ś

rednio przed wstrzykni

ę

ciem

2

Wymagania

Bezwzgl

ę

dne (musz

ą

by

ć

)

jałowe (wolne od

ż

ywych drobnoustrojów

wolne od substancji gor

ą

czkotwórczych

pozbawione zanieczyszcze

ń

nierozpuszczalnych

Wzgl

ę

dne (powinny by

ć

)

izohydryczne – pH płynów do wstrzykiwa

ń

powinno odpowiada

ć

warto

ś

ciom fizjologicznym (wyj

ą

tek: leki do wstrzykni

ęć

dordzeniowych musz

ą

by

ć

izohydryczne) !!!

izoosmotyczne – ci

ś

nienie osmotyczne tych leków powinno

odpowiada

ć

warto

ś

ciom fizjologicznym (wyj

ą

tek: leki do

wstrzykni

ęć

dordzeniowych musz

ą

by

ć

izoosmotyczne, zapewnia

to dodatek glukozy)!!!

Zastosowanie leków do wstrzykiwa

ń

w

celu

osi

ą

gni

ę

cia

natychmiastowego

działania

farmakologicznego w nagłych przypadkach np.

Inj. Adrenalini hydrochlorid

w celu uzyskania szybkiego skutku terapeutycznego np.
wstrzykni

ę

cia do

ż

ylne

Propranolol (inj)

w

razie

utraty

przytomno

ś

ci

lub

innych

przyczyn

uniemo

ż

liwiaj

ą

cych przyjmowanie leku doustnie

domi

ęś

niowe podanie Luminalum (inj.) przerywa napad

padaczkowy

ze wzgl

ę

du na nietrwało

ść

substancji leczniczej w przewodzie

pokarmowym, a tak

ż

e słabe jej wchłanianie po podaniu inn

ą

drog

ą

np.

insulina

ze wzgl

ę

du na nietolerancj

ę

przez chorego leku podanego doustnie

w celu osi

ą

gni

ę

cia spowolnionego, przedłu

ż

onego działania leku, w

rentgenodiagnostyce i innych celach diagnostycznych

diagnostyka czynno

ś

ciowa chorób przysadki – TRH

(tyreoliberyna)

diagnostyka zaburze

ń

płodno

ś

ci –

Relisorm L-100

(gonadorelina

do specjalnych zabiegów, np. obliteracji naczy

ń ż

ylnych

w celu znieczulenia miejscowego lub ogólnego

zniecz. miejscowe – Injectio Polocaini hydrochloridi 1 %

zniecz. ogólne – Fentanyl (wodorocytrynian fentanylu)

Postacie leków do wstrzykiwa

ń

roztwory

zawiesiny

substancje suche

tabletki

3

Roztwory

gotowe do wstrzykiwa

ń

preparaty substancji leczniczych,

o dyspersji molekularnej lub koloidalnej

mog

ą

by

ć

roztworami wodnymi. wodno-organicznymi lub

niewodnymi

Woda (Aqua pro injectione)

stosowana w ka

ż

dym przypadku, gdy pozwala na to

rozpuszczalno

ść

substancji leczniczej oraz jej trwało

ść

w

wodzie

wchłanianie

z

roztworów

wodnych

po

podaniu

pozanaczyniowym nast

ę

puje zwykle bardzo szybko

szybko

ść

wchłaniania uzale

ż

niona jest:

od miejsca wstrzykni

ę

cia

od stanu ukrwienia

od st

ęż

enia substancji leczniczej

od lepko

ś

ci roztworu

Oleje

oleje ro

ś

linne stosowane jako rozpuszczalniki w lekach do wstrzykiwa

ń

s

ą

stosowane, gdy:

substancje

lecznicze

s

ą

nierozpuszczalne

lub

trudno

rozpuszczalne w wodzie

w celu uzyskania przedłu

ż

onego działania (ograniczone mo

ż

liwo

ś

ci

rozprzestrzeniania si

ę

w tkance)

jako rozpuszczalniki dla:

hormonów steroidowych (np. r-r propionianu testosteronu)

witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) –
np. Vigantol 50 000 (cholekalcyferol)/ 50 000 j.m./1 ml

oleje ro

ś

linne s

ą

wra

ż

liwe na działanie temperatury, powietrza oraz

wilgoci

Zawiesiny

s

ą

to jałowe, odpowiednio zmikronizowane substancje lecznicze

zawieszone w

ś

rodowisku wodnym, wodno-organicznym lub olejowym;

s

ą

to układy wielofazowe, w których faza rozproszona jest ciałem

stałym, a faza ciekła – ciecz

ą

typowy przykład postaci leku o przedłu

ż

onym działaniu

odpowiednie zabiegi technologiczne umo

ż

liwiaj

ą

modyfikacj

ę

czasu i

siły działania

wg. FP V wielko

ść

cz

ą

stek substancji rozproszonej nie mo

ż

e

przekracza

ć

30

µ

m\

przykłady zawiesin to:

Insuliny

Hydrocortisonum aceticum

Polcortolon

4

Substancje suche

s

ą

to jałowe substancje lecznicze przeznaczone do przygotowania

roztworu lub zawiesiny, bezpo

ś

rednio przed wstrzykni

ę

ciem za

pomoc

ą

odpowiedniego rozpuszczalnika

przewidziane dla substancji wra

ż

liwych na hydroliz

ę

otrzymywane przez rozdozowanie jałowych subst. w odp. warunkach
lub przez napełnienie pojemników roztworem leku, a nast

ę

pnie

usuni

ę

cie rozpuszczalnika metod

ą

liofilizacji

przykłady:

Cocarboxylasum (difosforan tiaminy)

Sefril (cefalosporyna)

Syntarpen (penicylina półsyntetyczna)

Tabletki

Wyró

ż

niamy dwa rodzaje tabletek:

Tabletki do sporz

ą

dzania roztworów do wstrzykiwa

ń

Tabletki do implantacji

Tabletki do sporz

ą

dzania roztworów do wstrzykiwa

ń

jałowa tabletka umieszczona w pojemniku rozpuszczana w
jałowej wodzie pozwala na uzyskanie roztworu gotowego do
wstrzykiwa

ń

np. tabletki NaCl do otrzymywania roztworów

0,9 %

Tabletki do implantacji

jałowe tabletki przeznaczone do wprowadzania pod skór

ę

po

jej uprzednim naci

ę

ciu

przykład leku o przedłu

ż

onym działaniu (powolne uwalnianie

utrzymuj

ą

ce si

ę

na okre

ś

lonym poziomie przez długi czas)

przykład:

Disulfiram, Esperal

Okre

ś

lanie ci

ś

nienia osmotycznego

Je

ż

eli dwa roztwory o ró

ż

nym st

ęż

eniu

rozpuszczonej substancji (ewentualnie roztwór i

rozpuszczalnik) stykaj

ą

si

ę

ze sob

ą

poprzez błon

ę

półprzepuszczaln

ą

, tzn. przepuszczalna dla

cz

ą

steczek rozpuszczalnika, a nieprzepuszczaln

ą

dla cz

ą

steczek substancji rozpuszczonej, to

rozpuszczalnik dyfunduje przez błon

ę

w celu

wyrównania st

ęż

e

ń

.

Ci

ś

nienie osmotyczne jest to ci

ś

nienie, jakie

trzeba wywrze

ć

na roztwór, aby uniemo

ż

liwi

ć

dyfuzj

ę

rozpuszczalnika (osmoz

ę

) przez błon

ę

.

Schemat ilustruj

ą

cy ci

ś

nienie osmotyczne roztworów: a – roztwory o ró

ż

nym

st

ęż

eniu oddzielone błon

ą

półprzepuszczaln

ą

, b – wyrównanie st

ęż

e

ń

w wyniku

osmozy

rozpuszczalnika,

c

–

przyło

ż

one

ci

ś

nienie

równe

ci

ś

nieniu

osmotycznemu uniemo

ż

liwiaj

ą

ce osmoz

ę

rozpuszczalnika; 1 – rozpuszczalnik

lub roztwór o mniejszym st

ęż

eniu (C1), 2 – roztwór o wi

ę

kszym st

ęż

eniu (C2),

3 – błona półprzepuszczalna, 4 – kierunek przenikania rozpuszczalnika przez
błon

ę

półprzepuszczaln

ą

, 5 – roztwór rozcie

ń

czony rozpuszczalnikiem (ro

ś

nie

obj

ę

to

ść

roztworu), 6 – ci

ś

nienie (tłok) wywierane na roztwór bardziej st

ęż

ony

(hamowanie osmozy rozpuszczalnika z roztworu C1 do C2)

1

3

2

4

5

6

a

b

c

C

1

C

2

C

2

C

2

C

1

C

1

5

Jednostk

ą

ci

ś

nienia osmotycznego jest

osmol (Osm) – jest to ci

ś

nienie

osmotyczne wywierane przez 1 mol

cz

ą

steczek lub jonów

ci

ś

nienie osmotyczne roztworów wyra

ż

a si

ę

zazwyczaj w

Osm/l lub mOsm/l (1 Osm = 1000 mOsm), a wi

ę

c w

odniesieniu do 1 l roztworu. Ci

ś

nienie osmotyczne roztworów

substancji nie dysocjuj

ą

cych o st

ęż

eniu 1 mol/l wynosi 1

Osm/l lub 1000 mOsm/l

roztwory zawieraj

ą

ce w tej samej obj

ę

to

ś

ci tak

ą

sam

ą

liczb

ę

cz

ą

steczek lub jonów, a wi

ę

c wywieraj

ą

ce to samo ci

ś

nienie

osmotyczne, s

ą

izoosmotyczne. Je

ż

eli jeden z roztworów

zawiera mniej cz

ą

steczek lub jonów to jest hipoosmotyczny

w stosunku do drugiego, gdy natomiast wi

ę

cej to jest

hiperosmotyczny

ci

ś

nienie osmotyczne płynów ustrojowych (osocze, płyn

łzowy, płyny wewn

ą

trzkomórkowe) wynosi ok. 300 mOsm/l.

Wszystkie płyny o takim ci

ś

nieniu osmotycznym nazywa si

ę

płynami izoosmotycznymi

Okre

ś

lanie ci

ś

nienia osmotycznego

silnie hiperosmotyczny

powy

ż

ej 334

hiperosmotyczny

301-334

izoosmotyczny

281-300

hipoosmotyczny

253-280

silnie hipoosmotyczny

poni

ż

ej 253

Okre

ś

lenie roztworu

Osmolarno

ść

w mOsm/l

oprócz poj

ę

cia roztwór izoosmotyczny mo

ż

emy spotka

ć

si

ę

równie

ż

z

okre

ś

leniem roztwór izotoniczny

nie zawsze obydwa poj

ę

cia s

ą

sobie równowa

ż

ne

błony biologiczne nie s

ą

idealnymi błonami półprzepuszczalnymi (idealna

błona - to błona przepuszczalna tylko dla cz

ą

steczek rozpuszczalnika), tzn.

s

ą

przepuszczalne nie tylko dla rozpuszczalników, lecz tak

ż

e dla niektórych

składników roztworu

roztwory, które b

ę

d

ą

w równowadze osmotycznej po rozdzieleniu przez

błon

ę

biologiczn

ą

(izoosmotyczne), s

ą

okre

ś

lane terminem izotoniczne

składniki roztworu nie b

ę

d

ą

przenika

ć

przez błon

ę

biologiczn

ą

.

je

ż

eli w roztworze znajduj

ą

si

ę

zwi

ą

zki, które przenikaj

ą

przez błon

ę

krwinek

czerwonych, np. glukoza, mocznik, chlorek amonu, to ich roztwory
izoosmotyczne z surowic

ą

krwi (tzn. wywieraj

ą

ce ci

ś

nienie osmotyczne

około 300 mOsm/l) nie b

ę

d

ą

izotoniczne

dla przykładu 0,9% roztwór chlorku sodu jest roztworem izoosmotycznym i
izotonicznym wzgl

ę

dem krwi, natomiast 5% roztwór glukozy jest

izoosmotyczny, lecz nie jest izotoniczny (glukoza przenika przez błon

ę

krwinek czerwonych).

6

IZOTONIA A IZOOSMOTYCZNO

ŚĆ

woda

woda

Na

+

Cl

-

glukoza

0,9% r-r NaCl

5% r-r glukozy

krwinka

czerwona

krwinka

czerwona

roztwór izoosmotyczny

oraz

izotoniczny

roztwór izoosmotyczny

nieizotoniczny

Konsekwencje podawania hipo- i hiperosmotycznych leków

pozajelitowych dla organizmu ludzkiego

znaczne zmiany ci

ś

nienia osmotycznego wi

ążą

si

ę

z

powstawaniem niekiedy nieodwracalnych zmian w
krwinkach czerwonych

stwierdzono,

ż

e w roztworze hipoosmotycznym in vitro

krwinki czerwone p

ę

czniej

ą

na skutek przenikania

wody do ich wn

ę

trza i w konsekwencji ulegaj

ą

rozerwaniu

dochodzi wtedy do zjawiska hemolizy - w wyniku tego
w

surowicy

krwi

pojawia

si

ę

znaczna

ilo

ść

hemoglobiny, przekraczaj

ą

ca dopuszczalne normy

fizlologiczne

przenikanie wody do wn

ę

trza komórek czerwonych

mo

ż

e mie

ć

miejsce równie

ż

wtedy, gdy mamy do

czynienia z roztworami izoosmotycznym, które nie s

ą

jednocze

ś

nie roztworami izotonicznymi

mimo,

ż

e roztwory te s

ą

izoosmotyczne, to na skutek

przechodzenia

składników

tych

roztworów

przez

półprzepuszczalna błon

ę

krwinki czerwonej dochodzi do

wzrostu st

ęż

enia składników w jej wn

ę

trzu (wzrost

ci

ś

nienia osmotycznego), co poci

ą

ga s

ą

sob

ą

równie

ż

w

ę

drówk

ę

wody w gł

ą

b komórki prowadz

ą

c w rezultacie

do jej hemolizy

przykładem tego jest izoosmotyczny roztwór mocznika,
chlorku amonowego lub kwasu askorbowego

Schemat hemolizy w roztworze hipoosmotycznym

C

2

C

1

roztwór

hipoosmotyczny

H

2

O

C

1

C

2

<

p

ę

cznienie

hemoliza

hemoglobina

potas

7

Schemat hemolizy w izooosmotycznym roztworze mocznika

C

2

C

1

roztwór

izooosmotyczny

mocznika

mocznik

C

1

C

2

<

wzrost ci

ś

nienia

osmotycznego

we wn

ę

trzu krwinki

hemoliza

hemoglobina

potas

C

2

C

1

C

1

C

2

=

H

2

O

p

ę

cznienie

Zachowanie si

ę

si

ę

erytrocytów w roztworze hipertonicznym

roztwór

hiperosmotyczny

C

1

C

2

H

2

O

C

2

C

1

>

Drogi podawania

W

ś

ródskórne, doskórne

- Inj. intracutanea,

Inj.intradermica

W podskórne

- Inj. subcutanea

W. domi

ęś

niowe

- Inj. intramuscularis

W. do

ż

ylne

- Inj. intravenosa

W. dot

ę

tnicze

- Inj. intraarterialis

W. dosercowe

- Inj. intracardialis

W. dordzeniowe

- Inj. intralumbalis

W.

ś

ródstawowe, dostawowe

- Inj. intraarticularis

W. do oka

- Inj. ophtalmica

podspojówkowe

- subconjunctivalis

dokomorowe

- intracameralis

pozagałkowe

- retrobulbaris

W. do komór mózgowych

- Inj. intracisternalis

W. do jamy opłucnej

- Inj. intrapleuralis

W.

ś

ródnerwowe

- Inj. intraneuralis

W. dootrzewnowe i do niektórych narz

ą

dów wewn

ę

trznych

Wstrzykni

ę

cie

ś

ródskórne

zwykle r-ry wodne lub zawiesiny

wstrzykiwane do skóry wła

ś

ciwej

obj

ę

to

ść

podawanego leku to 0,1 - 0,2 ml

najcz

ęś

ciej diagnostyka

Wstrzykni

ę

cie podskórne

najcz

ę

sciej r-ry izoosmotyczne wodne oraz zawiesiny

obj

ę

to

ść

podawanego leku < 1,5 ml

lek wprowadzany do tkanki ł

ą

cznej (du

ż

o naczy

ń

krwiono

ś

nych, bogato

unerwiona) – wstrzykni

ę

cie mo

ż

e by

ć

bolesne

zaleca si

ę

dla wstrzykni

ę

cia podskórnego pH 7,0 oraz izoosmotyczno

ść

Wstrzykni

ę

cie domi

ęś

niowe

mi

ę

sie

ń

mniej ukrwiony ni

ż

tkanka ł

ą

czna (mniejsza wra

ż

liwo

ść

na ból)

najcz

ęś

ciej r-ry wodne, zawiesiny, r-ry olejowe

obj

ę

to

ść

podawanego leku < 5 ml

zaleca si

ę

pH 7,0, roztwory powinny by

ć

izoosmotyczne lub

hiperosmotyczne

8

Wstrzykni

ę

cie do

ż

ylne

najszybsze działanie

tylko roztwory wodne !!! (mog

ą

by

ć

emulsje typu o/w)

powinny by

ć

izoosmotyczne

dopuszczalne s

ą

odst

ę

pstwa od izohydrii

NIE MO

Ż

NA PODAWA

Ć

ZAWIESIN I ROZTWORÓW OLEJOWYCH

Wstrzykni

ę

cie dot

ę

tnicze

t

ą

drog

ą

podaje si

ę

wył

ą

cznie roztwory wodn

nie mog

ą

zawiera

ć

substancji p/bakteryjnych

NIE MO

Ż

NA PODAWA

Ć

ZAWIESIN I ROZTWORÓW OLEJOWYCH

Wstrzykni

ę

cie dosercowe

wprowadzenie leku bezpo

ś

rednio do mi

ęś

nia sercowego lub do

komory

stosowane tylko w nagłych wypadkach

tylko roztwory wodne bez subst. p/bakteryjnych

NIE MO

Ż

NA PODAWA

Ć

ZAWIESIN I ROZTWORÓW OLEJOWYCH

Wstrzykni

ę

cie dordzeniowe

lek wprowadzany do kanału rdzeniowego

roztwór podawany dordzeniowo musi by

ć

zawsze izoosmotyczny

(do tego celu mo

ż

e słu

ż

y

ć

tylko glukoza)

obj

ę

to

ść

podawanego leku < 20 ml

pH powinno by

ć

7,4

nie mog

ą

zawiera

ć

subst. p/bakteryjnych

wył

ą

cznie w pojemnikach jednodawkowych

Sposoby wyra

ż

ania st

ęż

e

ń

substancji leczniczej

w jednostkach masy

mili lub mikrogramy na jednostk

ę

obj

ę

to

ś

ci roztworu

np.

Acidum E-aminocapronicum 4g/20 ml

Fenactil 50 mg/2 ml

Vitaminum B12 20

µ

g/ml lub 100

µ

g/ml

w procentach obj

ę

to

ś

ciowych

masa substancji/obj

ę

to

ść

roztworu (g/100ml)

np. Aminophyllinum 2,5 %

(2,5 grama aminofiliny przypada na 100,o ml r-ru)

Metronidazol 0,5 %

w jednostkach mi

ę

dzynarodowych

j.m (dla substancji leczniczych, których aktywno

ść

jest okre

ś

lana biologicznie)

np. Insulinum maxirapid 800 j.m./10 ml

dla leków do wstrzykiwa

ń

w postaci suchej

w gramach, miligramach lub jednostkach aktywno

ś

ci

biologicznej

np. Ampicillin 1 g, 500 mg, 250 mg, Colistin 500 000 j.m.

w jednostkach aktywno

ś

ci promieniotwórczej

bekerelach [Bq] (dla preparatów zawieraj

ą

cych

substancje

znakowane

pierwiastkami

radioaktywnymi)

np. Indium chloride (IN

111

) – roztwór o radioaktywno

ś

ci

111 MBq [st

ęż

enie promieniotwórcze 370 MBq/ml]

w mmol/ml lub mEq/ml (w roztworach elektrolitowych)

np. 1 M r-r NaCl (58,45 g/l) zawiera w jednym mililitrze:

Na

+

1 mmol (1 mEq) i tyle samo jonów Cl

-

9

Pojemniki do leków do wstrzykiwa

ń

Ampułka (ampulla) – szklany pojemnik zapewniaj

ą

cy po

zatopieniu hermetyczne zamkni

ę

cie okre

ś

lonej dawki leku.

Opakowanie to umo

ż

liwia ochron

ę

przed dost

ę

pem powietrza i

mo

ż

liwo

ś

ci

ą

wtórnego ska

ż

enia. Wielko

ść

ampułek waha si

ę

od

1 do 20 ml. Ampułki do dozowania substancji suchych, a tak

ż

e

zawiesin i roztworów olejowych maj

ą

odpowiednio wi

ę

ksz

ą

ś

rednic

ę

szyjki.

Ampułkostrzykawki – jałowe pojemniki do jednorazowego
u

ż

ytku zawieraj

ą

ce okre

ś

lony lek z doł

ą

czon

ą

strzykawk

ą

,

gotowe do natychmiastowego wstrzykni

ę

cia leku bez potrzeby

pobierania preparatu z ampułki lub fiolki.

Fiolka (phiola) – szklany pojemnik o

ś

ciankach grubszych ni

ż

ampułka, o pojemno

ś

ci 10-50 ml, zamkni

ę

ta przewa

ż

nie

gumow

ą

zatyczk

ą

, w kształcie grzybka. Szczelno

ść

fiolki

zapewnia dokładnie przylegaj

ą

ca do powierzchni szyjki

zatyczka, dodatkowo zabezpieczona metalowym kapslem.

PŁYNY INFUZYJNE

Infundibilia, Infusiones,

płyny do wlewów kroplowych

Płyny infuzyjne (Infundibilia, Infusiones,
płyny do wlewów kroplowych) – s

ą

to jałowe,

wodne roztwory lub emulsje typu o/w, jednej lub
kilku substancji leczniczych, przeznaczone do
stosowania pozajelitowego w postaci wlewu
kroplowego

podawane s

ą

bezpo

ś

rednio do krwiobiegu w

du

ż

ych obj

ę

to

ś

ciach (100, 250 , 500 ml i wi

ę

cej),

niekiedy przez dłu

ż

szy czas

Wymagania

bezwzgl

ę

dne

jałowe

apirogenne

wolne od zanieczyszcze

ń

nierozpuszczalnych

wzgl

ę

dne

izohydryczne (zmiana pH krwi w kierunku kwa

ś

nym do

warto

ś

ci 6,8 lub w kierunku zasadowym do warto

ś

ci 7,8

mo

ż

e stanowi

ć

zagro

ż

enie

ż

ycia)

izojoniczne – skład elektrolitowy roztworów do wlewów
kroplowych

powinien

by

ć

zgodny

ze

st

ęż

eniem

poszczególnych

jonów

wyst

ę

puj

ą

cych

w

płynie

zewn

ą

trzkomórkowym;

w

okre

ś

lonych

przypadkach

chorobowych

skład

jonowy

roztworów

powinien

uwzgl

ę

dnia

ć

istniej

ą

ce zaburzenia chorego

izoosmotyczne – ci

ś

nienie osmotyczne powinno by

ć

zbli

ż

one do ci

ś

nienia osmotycznego surowicy krwi

(300 mOsm/l)

r-ry hipoosmotyczne

– nawadnianie organizmu

(nie mniej ni

ż

150 mOsm/l)

r-ry hiperosmotyczne

– odwadnianie organizmu

10

Sposoby wyra

ż

ania st

ęż

enia substancji leczniczych

w roztworach do wlewu kroplowego

st

ęż

enie elektrolitów wyra

ż

amy w milimolach (mmol)

st

ęż

enie podawane jako g/l

st

ęż

enie wyra

ż

one w procentach

st

ęż

enie wyra

ż

one w miliekwiwalentach (mEq) lub

miliwalach (mVal)

Drogi podawania

podawanie do

ż

ylne – Infusio intravenosa

podanie do

ż

yły łokciowej

max do 4 l r-ru w ci

ą

gu doby

szybko

ść

podania zale

ż

y od:

st

ęż

enia subst. leczniczej

lepko

ś

ci roztworu

ci

ś

nienia osmotycznego

pH

pr

ę

dko

ść

podawania roztworów do wlewu kroplowego jest odwrotnie

proporcjonalna do ich ci

ś

nienia osmotycznego

podawanie dot

ę

tnicze – Infusio intraarterialis

podawanie pełnej krwi, osocz, leków krwiozast

ę

pczych (w stanach

wstrz

ą

sowych)

podawanie podskórne – Infusio subcutanea

stosowane bardzo rzadko

niekiedy u dzieci i osób w zaawansowanym wieku, gdy dost

ę

pno

ść

ż

ył jest utrudniona oraz przy skurczu naczy

ń

obwodowych

Podział płynów infuzyjnych

1. Płyny uzupełniaj

ą

ce obj

ę

to

ść

utraconej krwi

krew i preparaty krwiopochodne

płyny osoczozast

ę

pcze

2. Płyny

krwiozast

ę

pcze

spełniaj

ą

ce

funkcj

ę

preparatów

komórkowych krwi

płyny przenosz

ą

ce tlen

ludzkie rekombinowane czynniki hemopoetyczne

3. Płyny stosowane do

ż

ywienia pozajelitowego

4. Płyny

stosowane

w

zaburzeniach

gospodarki

wodno-

elektrolitowej

5. Płyny nawadniaj

ą

ce bezelektrolitowe

Płyny nawadniaj

ą

ce zawieraj

ą

ce elektrolity

(płyny interwencyjne)

7. Płyny odwadniaj

ą

ce (osmoterapeutyki)

7. Płyny zast

ę

pcze – uzupełniaj

ą

ce straty

kwa

ś

nego soku

ż

oł

ą

dkowego

zasadowego soku jelitowego

8. Płyny wyrównawcze stosowane w:

kwasicach metabolicznych

zasadowicach metabolicznych

11

9.

Płyny izotoniczne (sole krwi)

10.

Płyny wyrównawcze bilansowe

płyny stosowane w niedoborze K+

st

ęż

one roztwory elektrolitów – koncentraty

(r-ry pomocnicze)

11.

Płyny do specjalnego stosowania:

płyny do dializy wewn

ą

trzustrojowej (otrzewnowej)

płyny do dializy zewn

ą

trzustrojowej (sztuczna nerka)

Płyny uzupełniaj

ą

ce obj

ę

to

ść

utraconej krwi

krew i preparaty krwiopochodne

np.

krew pełna konserwowana – nagła utrata du

ż

ych

obj

ę

to

ś

ci krwi

koncentrat krwinek czerwonych - np. w przewlekłej
niedokrwisto

ś

ci

koncentrat płytek krwi - np. ci

ęż

kie postacie skazy

krwotocznej

osocze

ś

wie

ż

e

mro

ż

one

–

np.

uzupełnianie

niedoborów czynników krzepni

ę

cia

krioprecypitat – np. hemofilia A, choroba von
Willebranda

preparaty krwiozast

ę

pcze

stosowane w przypadku zmniejszenia obj

ę

to

ś

ci krwi

kr

ążą

cej, w celu wypełnienia ło

ż

yska naczyniowego

(zast

ą

pienie ci

ś

nienia onkotycznego białek osocza krwi

ci

ś

nieniem koloidoosmotycznym innych zwi

ą

zków

wielkocz

ą

steczkowych)

wła

ś

ciwo

ś

ci

nie opuszczaj

ą

szybko układu kr

ąż

enia

s

ą ź

le przes

ą

czane przez kł

ę

buszki nerkowe

silnie wi

ążą

wod

ę

utrzymuj

ą

wypełnienie układu kr

ąż

enia przez wiele

godzin

Dekstran

polimer glukozy o rozgał

ę

zionej strukturze – wykazuje du

żą

rozpi

ę

to

ść

masy cz

ą

steczkowej i tworzy roztwory koloidalne o

silnie hydrofilowym charakterze, co powala, podobnie jak
albuminie, wi

ą

za

ć

wod

ę

zastosowanie: przypadki znacznej utraty osocza, np. przy

rozległych oparzeniach, odwodnieniach itp.

Ż

elatyna

oksypoli

ż

elatyna lub modyfikowana płynna

ż

elatyna –

modyfikacje

ż

elatyny zapobiegaj

ą

wprowadzaniu do kr

ąż

enia

nierozpuszczalnych fragmentów

ż

elu

zastosowanie: przypadki znacznej utraty osocza, np. przy

rozległych oparzeniach, odwodnieniach itp.

inne: Hydroksyetylowana skrobia (HES)

12

Preparaty krwiozast

ę

pcze spełniaj

ą

ce funkcj

ę

preparatów komórkowych krwi

płyny przenosz

ą

ce tlen

sztuczne przeno

ś

niki tlenu, mog

ą

ce zast

ą

pi

ć

krwinki

czerwone

np.

hemoglobina pozbawiona zr

ę

bu krwinkowego

–

sprz

ęż

ona lub spolimeryzowana hemoglobina

zwi

ą

zki perfluorow

ę

glowodorowe – zwi

ą

zki, w których

atomy

wodoru

zast

ą

piono fluorem, co

umo

ż

liwiło

przenoszenie tlenu - znalazły zastosowanie w przypadku
braku do przetoczenia odpowiedniej grupy krwi, w ostrej
niedokrwisto

ś

ci autoimmunohemolitycznej oraz u osób,

które ze wzgl

ę

dów religijnych odmawiaj

ą

przetoczenia krwi

ludzkie rekombinowane czynniki hemopoetyczne

otrzymane metod

ą

in

ż

ynierii genetycznej

r-HuEPO – rekombinowana erytropoetyna ludzka
białko

o

wła

ś

ciwo

ś

ciach

hormonu,

które

pobudza

wytwarzanie krwinek czerwonych szpiku kostnym

inne:

rhG-CSF – rekombinowany ludzki czynnik stymuluj

ą

cy

koloni

ę

granulocytów

rhGM-CSF - rekombinowany ludzki czynnik stymuluj

ą

cy

koloni

ę

granulocytów i makrofagów

Płyny stosowane w

ż

ywieniu pozajelitowym

ich rola polega na dostarczeniu drog

ą

do

ż

yln

ą

wszystkich

niezb

ę

dnych do

ż

ycia substancji, w normalnych warunkach

wchłanianych z przewodu pokarmowego

Wskazania do

ż

ywienia pozajelitowego

okres okołooperacyjny u chorych wykazuj

ą

cych cechy

niedo

ż

ywienia lub wyniszczenia z utrat

ą

masy ciała

przekraczaj

ą

ca 10%

zespół krótkiego jelita

ostre zapalenie trzustki

rozległe oparzenia

ró

ż

nego

rodzaju

wady

wrodzone,

dotycz

ą

ce

układu

pokarmowego

okres chemio- i radioterapii

ś

pi

ą

czki ró

ż

nego rodzaju, urazy OUN przebiegaj

ą

ce z utrat

ą

ś

wiadomo

ś

ci

zewn

ę

trzne przetoki przewodu pokarmowego

choroby zapalne jelit

Przykłady preparatów do

ż

ywienia pozajelitowego

roztwory aminokwasów:

np. Aminoplasmal, Traumasteril, Salviamin hepar, Aminomel
nephro, Nephrosteril, Primene

roztwory w

ę

glowodanów:

np. glukoza, fruktoza, sorbitol, ksylitol

emulsje tłuszczowe (o/w):

np. Intralipid, Lipofundin S, Liposyn II

witaminy:

np. Soluvit N, Soluvit, Vitalipid Infant N, Vitalipid Infant

pierwiastki

ś

ladowe:

np. Ped-el, Addamel, Addamel N

13

Płyny stosowane w zaburzeniach

gospodarki wodno-elektrolitowej

stosowane w stanach niedoboru lub nadmiaru wody
zwi

ą

zane, b

ą

d

ź

nie z utrat

ą

lub zatrzymaniem jonów, głównie

Na+, co w konsekwencji mo

ż

e prowadzi

ć

do zaburze

ń

równowagi kwasowo-zasadowej

Płyny stosowane w osmoterapii

ich zadaniem jest usuwanie nadmiarów płynów, zwłaszcza
wody z przestrzeni wewn

ą

trzkomórkowej i

ś

ródmi

ąż

szowej

przez wymuszon

ą

diurez

ę

osmotyczn

ą

Wymogi, jakie musi spełnia

ć

substancja

osmotycznie czynna:

szybko przenika

ć

do przestrzeni zewn

ą

trzkomórkowej

wcale lub w bardzo nieznacznym stopniu przenika

ć

przez błony biologiczne

musi by

ć

w niewielkim stopniu metabolizowana

nie mo

ż

e wykazywa

ć

działania toksycznego

Płyny stosowane w osmoterapii

Mannitol – roztwory 10, 15, 20%

Sorbitol – roztwory 30, 40, 50%

Mocznik – roztwór 30%

Glicerol – roztwory 10 i 20%

Glukoza – roztwory 30-50%

Płyny zast

ę

pcze

(zwane płynami koryguj

ą

cymi)

słu

żą

do wyrównywania swoistych zaburze

ń

powstałych w wyniku

strat soków trawiennych

utrata soku

ż

oł

ą

dkowego

Płyn izotoniczny wg. Cooke’a I (NaCl, KCl, NH

4

Cl)

Płyn wg. Darrowa II (NaCl, KCl)

Płyn glicynowo-lizynowy (NaCl, KCl, HCl-glicyny, HCl-lizyny)

utrata soku jelitowego

Płyn jelitowy izotoniczny (NaCl, KCl, CH

3

COONa

.

3H

2

O)

Płyn wg. Cooke’a II (NaCl, KCl, NaC

3

H

5

O

3

)

Płyn wg. Darrowa I (NaCl, KCl, NaC

3

H

5

O

3

)

14

Płyny wyrównawcze

stosowane przy kwasicy lub zasadowicy metabolicznej. Ich
rola polega na doprowadzaniu pH osocza do warto

ś

ci

fizjologicznych.

kwasica metaboliczna

hiperosmotyczny roztwór wodorow

ę

glanu sodu (8,4%)

TRIS – trihydroksymetyloaminometan

zasadowica metaboliczna

roztwór chlorku amonu (0,83% roztwór w 5% roztworze
glukozy)

Płyny izotoniczne eletrolitowe

zwane s

ą

inaczej roztworami soli krwi

s

ą

dostosowane do składu i st

ęż

enia elektrolitów w płynie

pozakomórkowym

PWE – Wieloelektrolitowy płyn fizjologiczny izotoniczny

Płyn Ringera

0,9% roztwór chlorku sodu (sól fizjologiczna)

pozwala utrzyma

ć

bilans wodno-elektolitowy

uzupełnia niedobory chlorku sodu

mo

ż

e

by

ć

stosowany

w

stanach

odwodnienia

poł

ą

czonych z zasadowic

ą

stosowany u chorych z prawidłow

ą

czynno

ś

ci

ą

nerek

podstawa do podawania innych leków we wspólnym
wlewie kroplowym

Płyny wyrównawcze bilansowe

Płyny stosowane przy niedoborze K+

Roztwór Elkintona I lub II