MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

DEPARTAMENT RYNKU PRACY

Ewa Flaszyńska

Nauka i praca

w krajach Unii Europejskiej

Francja

Hiszpania

Włochy

PORADNIK

Warszawa 2006

2

MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ
Departament Rynku Pracy
ul. Tamka 1
00-349 Warszawa


Nauka i praca w krajach Unii Europejskiej
Francja, Hiszpania, Włochy
Poradnik


Opracowanie:
Ewa Flaszyńska


Redakcja:
Anna Woynarowska-Janiszewska


Projekt okładki:
Jacek Brzeziński


© Copyright by Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Warszawa 2006

ISBN 83-60302-06-5

Wydawca:
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
Departament Rynku Pracy
ul. Tamka 1, 00-349 Warszawa

Publikacja wydana przy wsparciu Wspólnot Europejskich w ramach Programu Leonardo
da Vinci. Treść publikacji nie ma na celu wyrażenia stanowiska Komisji Europejskiej.
Instytucja ta nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialności za treść publikacji.

Łamanie i druk: ZWP MPiPS. Zam. 166/06.

3

Spis treści

I. Słowo wstępne ................................................................................... 5

II. Europejski rynek pracy po 1 maja 2004 r. ..................................... 6

III. Nauka i praca we Francji ...................................................................

8

1. Informacje ogólne ..........................................................................

8

2. Nauka we Francji ...........................................................................

9

3. Francuski rynek pracy ....................................................................

12

4. Przepisy dotyczące zatrudnienia i poszukiwanie pracy .................

14

IV. Nauka i praca w Hiszpanii ...............................................................

19

1. Informacje ogólne ..........................................................................

19

2. Nauka w Hiszpanii .........................................................................

20

3. Hiszpański rynek pracy ..................................................................

22

4. Możliwości podjęcia pracy w Hiszpanii ........................................

23

V. Nauka i praca we Włoszech ............................................................. 27

1. Informacje ogólne ..........................................................................

27

2. Nauka we Włoszech ......................................................................

28

3. Włoski rynek pracy ........................................................................

30

4. Praca we Włoszech ........................................................................

31

VI. Co warto wiedzieć wyjeżdżając do pracy za granicę ..................... 34

VII. Bank adresów .................................................................................... 38

4

5

I. Słowo wstępne

Utrzymujące się zainteresowanie obywateli polskich podejmowa-

niem nauki i pracy za granicą związane z wejściem Polski do Unii Eu-
ropejskiej stało się inspiracją do opracowania i wydania po raz kolejny
publikacji przybliżającej tematykę nauki i zatrudnienia Polaków
w Europie. Trzy państwa należące do Unii Europejskiej przed dniem
l maja 2004 r. – Irlandia, Wielka Brytania i Szwecja – wprowadziły
pełen dostęp do rynku pracy dla obywateli nowych państw członkow-
skich. Oznacza to, że Polacy poszukujący tam pracy mogą korzystać
ze służb zatrudnienia i podejmować pracę w tych krajach bez wcze-
śniejszego ubiegania się o zezwolenie. Jednak większość krajów nale-
żących do Unii Europejskiej przed jej rozszerzeniem zdecydowało się
na wprowadzenie ochrony swojego rynku pracy z obawy przed niekon-
trolowanym napływem naszych obywateli na tamtejszy rynek pracy
i jego destabilizacją. Podejmowanie legalnego zatrudnienia w tych
państwach jest więc możliwe na podstawie obowiązujących w nich
krajowych przepisów dotyczących zatrudniania cudzoziemców i przy
zastosowaniu zasady pierwszeństwa zatrudniania, w przypadku braku
chętnych z państw UE. Najbardziej popularne wśród Polaków są cza-
sowe wyjazdy w celu podjęcia pracy. Pracownik sezonowy ma szansę
zdobycia nowych doświadczeń zawodowych, nauki języka, poznania
ludzi, kultury, obyczajów.

Zasób wiedzy Polaków na temat nauki i pracy w Europie wciąż

jeszcze jest bardzo ogólny. Tym razem przedstawiamy Państwu Francję,
Hiszpanię i Włochy. W ubiegłym roku ok. 13 tys. osób wyjechało legal-
nie pracować do Hiszpanii, a ponad 9 tys. do Francji. Każdego roku
coraz więcej osób poszukuje pracy we Włoszech. Wyrażamy nadzieję, że
zgromadzone przez nas informacje będą pomocne przy podejmowaniu
decyzji o wyjeździe za granicę.

Poradnik zawiera informacje sprawdzone, potwierdzone, które

pochodzą między innymi z ambasad opisywanych krajów, Ministerstwa
Spraw Zagranicznych, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Mini-
sterstwa Edukacji i Nauki oraz internetowych stron unijnych.

6

II. Europejski rynek pracy po 1 maja 2004 r.

Rozwiązania przejściowe, uzgodnione pomiędzy państwami

członkowskimi w zakresie swobody przepływu pracowników oznaczają
w głównych zarysach, że po przystąpieniu nowych państw do Unii Euro-
pejskiej przez jeszcze kilka lat stosowane są obowiązujące procedury,
wymagające zezwoleń na pracę dla obywateli nowych państw członkow-
skich. Obowiązują one wszystkich, którzy chcą zawrzeć umowę o pracę
z pracodawcą w jednym ze „starych” państw członkowskich. Polska zgo-
dziła się bowiem na siedmioletni okres przejściowy w dostępie do rynku
pracy, rozłożony na trzy etapy, znane jako formuła „2+3+2”. Po przystą-
pieniu do Unii w ciągu pierwszych dwóch lat nie możemy swobodnie
pracować we wszystkich „starych” unijnych krajach. W tym czasie
poszczególne kraje mają jednak prawo do wprowadzenia ułatwień dla
naszych obywateli. Jeśli w tym czasie państwa nie wystąpią do Komisji
Europejskiej o utrzymanie restrykcji przez kolejne trzy lata, nasi obywa-
tele będą mieli w tych krajach pełną swobodę zatrudnienia. W wyjątko-
wych przypadkach kraje Unii mogą wystąpić do Komisji Europejskiej
o przedłużenie na kolejne dwa lata ograniczeń. Zniesienie wszelkich
ograniczeń dotyczących zatrudnienia Polaków powinno nastąpić przed
2011 rokiem, w większości krajów nawet przed 2009. Należy zaznaczyć,
że we wszystkich państwach członkowskich Polacy są traktowani prefe-
rencyjne przy wydawaniu zezwoleń na pracę w stosunku do obywateli
państw nie należących do Unii Europejskiej. Zatrudnieni legalnie pracow-
nicy z Polski mają takie same prawa, jak pracownicy miejscowi. Korzysta-
ją też z przepisów europejskich dotyczących uznawania kwalifikacji oraz
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Gwarantuje im to
swoboda przemieszczania się pracowników, której pełne wdrożenie nastą-
pi najdalej po siedmiu latach od dnia przystąpienia do Unii.

Obywatele polscy mogą natomiast swobodnie poruszać się po tery-

torium krajów Unii Europejskiej. Swoboda przepływu obywateli Unii
obejmuje znacznie więcej niż tylko dostęp do rynku pracy. Od pierwsze-
go dnia jest możliwe wyjeżdżanie do innego państwa członkowskiego
lub mieszkanie tam, mogą tam mieszkać np. studenci, emeryci lub człon-
kowie rodziny osoby tam zatrudnionej. Ponadto możliwe jest wykony-

7

wanie usług poza granicami dla osób prowadzących samodzielną działal-
ność gospodarczą lub w ramach spółki (z ograniczonymi wyjątkami
dla Niemiec i Austrii, obowiązującymi jednak tylko wtedy, gdy wyko-
nywanie usługi związane jest z delegowaniem pracowników). Swoboda
przepływu pracowników umożliwia zaś obywatelom Unii Europejskiej
poszukiwanie na jej terytorium lepszych warunków życia i pracy niż te,
które może im zaoferować region ich pochodzenia. Każdemu obywate-
lowi państw członkowskich przysługuje zatem prawo udania się do inne-
go państwa członkowskiego i podjęcia tam zatrudnienia na oferowanych
miejscach pracy. Zasada ta odnosi się także do uznawania dyplomów
i kwalifikacji zawodowych oraz zakłada równe traktowanie obywateli
państw członkowskich UE w dostępie do świadczeń, wynikających
z krajowych systemów zabezpieczenia społecznego.

Równy dostęp do zatrudnienia dla obywateli państw członkow-

skich oznacza, że nie można wobec nich stosować przepisów ogranicza-
jących możliwość ubiegania się o miejsce pracy, składania ofert pracy,
korzystania z takiej samej pomocy biur pośrednictwa pracy, jaką otrzy-
mują obywatele kraju. Prawo do zatrudnienia na takich samych zasadach,
jak obywatele danego kraju, obejmuje także warunki wykonywania pracy
oraz sposób traktowania przy przyznawaniu różnych praw. Chodzi w tym
przypadku o sprawy różnej wagi, na przykład o zaliczenie służby woj-
skowej w innym kraju do stażu pracy, prawo do służbowego mieszkania
czy zniżki kolejowej. Jednakże możliwe jest wymaganie od obcokrajow-
ca umiejętności językowych niezbędnych do wykonywania określonej
pracy. Może on także, na żądanie pracodawcy, zostać poddany testom
zawodowym.

Istnieją zawody, w których kształcenie zostało skoordynowane

na szczeblu wspólnotowym (lekarz, dentysta, aptekarz, weterynarz,
pielęgniarka, położna oraz architekt), w takich przypadkach uznanie
kwalifikacji zawodowych następuje automatycznie. Podobnie, mimo
braku koordynacji kształcenia, następuje automatyczne uznanie kwali-
fikacji adwokatów i radców prawnych. W każdym z państw człon-
kowskich działa ośrodek informacji o kwalifikacjach zawodowych
i uznawalności wykształcenia, do którego mogą zwracać się praco-
dawcy i pracownicy.

Prawo do równego traktowania rozciąga się także na dostępność

do zatrudnienia i związane z nim korzyści socjalne oraz podatkowe.

8

Zgodnie z prawem wspólnotowym, niektóre prawa socjalne przysługują
również członkom rodziny pracownika, to znaczy ich małżonkom, dzie-
ciom poniżej 21. roku życia oraz rodzicom jego i małżonka, jeśli są od
pracownika zależni. Jeżeli w którymś kraju stosowne prawa dotyczą in-
nych osób, na przykład konkubentów pracownika, to tak samo powinni
być traktowani konkubenci pracowników pochodzących z innych
państw. Dzieci pracownika mają prawo do nauki, a jego współmałżonek
do pobytu i pracy, jednak tylko w trakcie trwania związku małżeńskiego.
Innymi słowy, po rozwodzie z pracownikiem były współmałżonek traci
swoje prawa, chyba że sam jest pracownikiem.

Prawo do swobodnego przepływu pracowników znajduje zastoso-

wanie do wszystkich oferowanych stanowisk pracy, z wyjątkiem stano-
wisk w służbie cywilnej. Wyjątkiem objęta jest tu jedynie działalność
w administracji państwowej oraz działalność mająca na celu ochronę
interesów państwowych lub interesów innych instytucji publicznych,
czyli praca, która opiera się na lojalności względem państwa.

Na zakończenie należy podkreślić, że każdy, kto w okresie przej-

ściowym chce skorzystać z prawa do podjęcia pracy w innym państwie
członkowskim, musi zasięgnąć dokładnych informacji o przepisach, obo-
wiązujących w wybranym kraju.

III. Nauka i praca we Francji

1. Informacje ogólne

Francja jest położona w Europie Zachodniej nad Oceanem Atlan-

tyckim i Morzem Śródziemnym. Graniczy z Andorą, Belgią, Hiszpanią,
Luksemburgiem, Niemcami, Szwajcarią i Włochami. Jest jedynym sąsia-
dem księstwa Monako – niezależnego państwa na południowym wy-
brzeżu. Do Francji należą również departamenty zamorskie: Gwadelupa,
Gujana, Martynika, Reunion, Saint-Pierre i Miquelon, Majotta oraz
wspólnoty zamorskie: Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia, wyspy
Wallis i Futura.

9

Stolicą Francji jest Paryż, językiem urzędowym francuski, walutą

euro. Francję zamieszkuje prawie 60 milionów mieszkańców, z czego
Francuzi stanowią 94%, Portugalczycy – 2%, Algierczycy – 1%, Maro-
kańczycy – 1%, inni – 2%. We Francji mieszka wielu Polaków, po wielu
latach zabiegów powstał organ szerokiej reprezentacji Polonii i Polaków
w postaci Federacji Polonii Francuskiej.

Francja jest krajem wysoko rozwiniętym, jedną z głównych potęg

gospodarczych świata. Jest jednym z państw, które założyły Wspólnoty
Europejskie, będące początkiem późniejszej Unii Europejskiej.

Jest to kraj równinny, na północy i zachodzie łagodne wzgórza, gó-

ry – Pireneje na południu, Alpy na południowym wschodzie. Klimat
umiarkowany z łagodnymi zimami, na wybrzeżu Oceanu Atlantyckiego
klimat oceaniczny, na południu śródziemnomorski.

2. Nauka

we

Francji

We Francji edukacja jest obowiązkowa, finansowana z budżetu

państwa i trwa od 6 do 16 roku życia. Szkolnictwo podzielone jest na
4 etapy nauki. Pierwszy etap to szkoła elementarna, która trwa 5 lat.
Od szkoły elementarnej zaczyna się 10-letni obowiązek szkolny, które-
go koniec następuje po skończeniu przez ucznia kolegium. Rozpoczęcie
przez dziecko w wieku 5, 6 czy 7 lat – nauki w szkole elementarnej jest
zależne od decyzji podjętej wspólnie przez lekarza, psychologa,
nauczyciela oraz rodziców. Praktycznie jednak aż 98% uczniów rozpo-
czyna naukę w wieku sześciu lat, 1,99% w wieku siedmiu i tylko 0,01%
w wieku pięciu. Istnieje również możliwość przejścia najzdolniejszych
uczniów z niższych do wyższych klas. Drugi etap to college (kole-
gium), odpowiednik naszego gimnazjum, choć trwa aż 4 lata. Jest to typ
szkoły, w której następuje profilowanie kształcenia zgodnie z zaintere-
sowaniami uczniów. Trzeci etap nauki to szkoły średnie, które dzielą
się na:
− licea profilowane – przygotowywują do matury i studiów. Nauka

w tych szkołach kończy się egzaminem maturalnym (podobnym do
matury u nas), który jest przepustką na studia. Matura we Francji
składa się zarówno z egzaminów pisemnych, jak i ustnych.

10

− szkoły zawodowe – po ukończeniu takiej szkoły uczeń otrzymuje

świadectwo umiejętności zawodowych bądź dyplom robotnika
wykwalifikowanego. Uczniowie tych szkół mogą przystępować do
tzw. matury zawodowej. Na tym egzaminie uczeń, oprócz przedmio-
tów ogólnych, zdaje także przedmioty zawodowe. Po zakończeniu
edukacji w szkołach zawodowych uczeń może przystąpić do dalszej
nauki w szkołach pomaturalnych (dających tytuł technika) bądź na
uczelniach wyższych, które trwają 2 lata i dają absolwentom tytuł
inżyniera.

Czwarty etap nauki to uczelnie wyższe, które nie organizują

żadnych dodatkowych egzaminów. Selekcja kandydatów odbywa się
podczas pierwszego roku nauki.

System studiów we Francji przypomina nieco system polski. Tam

również występuje podział na szkolnictwo państwowe i prywatne.
We Francji są dwa główne typy uczelni: uniwersytety i szkoły wyższe,
tzw. grandes ecoles. Uniwersytety są jednostkami publicznymi, które
przyjmują posiadaczy matury francuskiej i tych, którzy legitymują się
dokumentem uprawniającym do podjęcia studiów wyższych w kraju po-
chodzenia (matura). W grandes ecoles (są prywatne i państwowe) oprócz
matury najczęściej zdaje się egzamin konkursowy. Są to bardzo presti-
żowe studia, które oferują specjalistyczne wykształcenie zawodowe
z różnych dziedzin: sztuki, nauk przyrodniczych i inżynierii, zarządzania,
architektury czy administracji.

Nauka w państwowych szkołach wyższych jest w zasadzie

bezpłatna Na początku roku należy zapłacić wpisowe, które wynosi od
140 do 900 euro (na niektórych kierunkach). W szkołach publicznych,
które kształcą inżynierów, trzeba płacić około 600 euro rocznie. Szkoły
prywatne są drogie – średnio 4000 euro za rok. Studia uniwersyteckie
dzielą się na trzy cykle. Po każdym z nich można zakończyć naukę
i rozpocząć pracę zawodową. Pierwszy trwa dwa lata i kończy się
dyplomem w zakresie studiów ogólnych. Po nim można podjąć pracę
lub rozpocząć drugi cykl, który kończy się dyplomem licencjackim lub
dyplomem magisterskim. Można też wybrać kierunki zawodowe zakoń-
czone dyplomem magisterskim z nauk technicznych lub zarządzania
lub dyplomem inżynierskim. Trzeci cykl – dla posiadaczy dyplomu

11

magisterskiego lub inżynierskiego – kończy się dyplomem wyższych
studiów specjalistycznych lub dyplomem studiów pogłębionych przy-
gotowujących do pracy badawczej, co daje możliwość otrzymania
stopnia doktora.

Francuski rok akademicki przypomina polski. Semestr zimowy

zaczyna się w październiku (tylko na nielicznych uczelniach w połowie
września) i trwa do stycznia. Następnie jest trzytygodniowa sesja
egzaminacyjna, po czym zaczyna się semestr letni, który trwa do końca
maja. Czerwiec jest przeznaczony na zdawanie egzaminów, sesja
poprawkowa jest we wrześniu. Na większości kierunków językiem
wykładowym jest francuski, niektóre uczelnie oferują też naukę w języ-
ku angielskim.

Polscy studenci mają prawo pracować we Francji przez 19,5 godzi-

ny tygodniowo, przy czym należy się postarać o pozwolenie na pracę.
Najbardziej popularne zajęcia dla studentów to au pair, sprzątanie, zbiory
winogron itp. Ukończenie francuskiej uczelni może być przepustką do
kariery w Polsce. Absolwenci, którzy wracają do Polski z łatwością znaj-
dują zatrudnienie w znanych francuskich firmach i innych.

Informacje na temat stypendiów, studiów i nauki języka francu-

skiego we Francji znajdują się na stronie internetowej ambasady:
www.ambafrance.org.pl oraz na stronach:
− www.onisep.fr – strona państwowej organizacji, publikuje atlas szkol-

nictwa wyższego i doradza, jak wybrać kierunek studiów,

− www.edufrance.fr – strona agencji rządowej z kompletnym przewod-

nikiem po studiach we Francji,

− www.egide.asso.fr – informacje o szkołach wyższych i studiach,

− www.dr.education.fr – przewodnik francuskiego ministerstwa eduka-

cji po studiach doktoranckich i instytutach naukowo-badawczych
– dla doktorantów.

Wiele ciekawych i istotnych wiadomości na temat możliwości

i warunków uczenia się za granicą dostarcza również witryna

PLOTEUS http://europa.eu.int/ploteus – portal internetowy Komisji
Europejskiej, który został przygotowany z myślą o udostępnianiu
wszystkim zainteresowanym informacji na temat możliwości kształce-
nia i szkolenia w 31 krajach Europy.

12

3. Francuski rynek pracy

Bezrobocie we Francji wynosi 10 proc., ale wśród imigrantów i ich

potomków przekracza 25 proc., a wśród młodych – 35 proc.

Francuski model organizacji służb zatrudnienia należy do mono-

państwowych i oparty jest na obowiązującym trójstopniowym systemie
podziału kompetencji administracyjnych w państwie, mianowicie
na poziom centralny, regionalny i departamentalny. Poziom centralny
stanowi obecnie Ministerstwo Zatrudnienia, Spójności Społecznej
i Mieszkalnictwa (nazwy urzędów ministrów i nazwy ministerstw
z reguły zmieniają się we Francji wraz ze zmianą rządu). Na poziomie
departamentalnym działają Departamentalne Dyrekcje Pracy, Zatru-
dnienia i Szkolenia Zawodowego w liczbie 118 (liczba odpowiada
liczbie departamentów). Dyrekcja Departamentalna – wspomagając
prefekta w zakresie koordynacji działań publicznej służby zatrudnienia
w departamencie zajmuje się, w szczególności, sprawami zatrudnienia
i szkolenia zawodowego, przyznaje określone świadczenia (pomoc
służącą podjęciu działalności gospodarczej, świadczenia dla dorosłych
niepełnosprawnych) oraz sprawuje kontrolę legalności zatrudnienia
i inspekcję pracy. Kompetencje Dyrekcji w zakresie szkoleń dotyczą
bezrobotnych. W skład administracji pracy wchodzą ponadto dwie
instytucje, które tworzą publiczne służby zatrudnienia, dbające o spój-
ność działania w zakresie zwalczania bezrobocia długotrwałego. Tymi
instytucjami są: ANPE – Państwowa Agencja ds. Zatrudnienia oraz
AFPA – Agencja ds. Kształcenia Zawodowego Dorosłych.

Należy jeszcze wspomnieć o agencjach organizacji Assédic znajdu-

jących się na całym terenie Francji. W całej Francji (w Europie i na
innych kontynentach) istnieje obecnie 30 biur Assédic. We wszystkich
regionach organizacja ta posiada biura terenowe (jednostki zdecentrali-
zowane) ułatwiające mieszkańcom dostęp do usług. Assédic to instytucje
prawa cywilnego (organizacje non profit). Ich rola jest jednak szersza.
W określonym obszarze administracyjnym Assédic jest odpowiedzialny
za kontakty z pracodawcami, ściąganie składek, rejestrowanie osób
poszukujących pracy oraz wypłacanie zasiłków, a także wspomaganie ich
w znalezieniu pracy. Wspólnie z partnerami lokalnymi (ANPE oraz
agendy ministerstwa) realizuje działania mające na celu ułatwianie

13

powrotu do pracy, szczególnie za pomocą szkoleń, zatrudnienia i uła-
twiania mobilności zawodowej. Na szczeblu lokalnym Assédic nawiązu-
je również kontakty z agencjami i instytucjami działającym na rynku
pracy.

Unédic jest organizacją koordynującą działania Assédic i zajmuje

się administrowaniem wszelkimi programami rekompensat oraz fundu-
szami przeznaczonymi na zasiłki dla bezrobotnych. Organizacja ta jest
odpowiedzialna za jednolite zarządzanie organizacjami przyznającymi
rekompensaty dla bezrobotnych.

Warto wiedzieć, że Francuzi wywalczyli liczne przywileje socjalne

i pracownicze. I tak czas pracy wynosi 35 godzin tygodniowo. Niektóre
kategorie pracowników są wyłączone ze stosowania prawnych godzin
pracy, z uwagi na ich szczególne warunki pracy, np. przedstawiciele
handlowi, kierownicy, menedżerowie spółek z ograniczoną odpowie-
dzialnością, gospodarze domów mieszkalnych oraz służba domowa.
Wszystkie godziny przepracowane w ramach i powyżej 35-godzinnego
tygodnia pracy muszą być wynagradzane. Stawka dodatkowego wyna-
grodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych jest ustalana układem
zbiorowym dla danego sektora pracy. Nie może ona być niższa niż 10%.
Płaca minimalna we Francji w 2004 r. wynosiła: 7,61 euro brutto na go-
dzinę, 1286,09 euro brutto miesięcznie (za 169 godzin pracy).

Francuski system ochrony na wypadek utraty pracy z przyczyn

nie zawinionych przez pracownika składa się z dwóch podsystemów.
System ubezpieczeń od bezrobocia (finansowany ze składek pracodaw-
ców i pracowników) dokonuje wypłat dla osób, które utraciły pracę
w sposób niezawiniony, pod warunkiem, że opłacały składki w trakcie
pracy. Zasiłek dla bezrobotnych opiera się na poprzednich zarobkach.
Program solidarności (finansowany przez państwo) udziela świadczeń
trzem kategoriom osób: długotrwale bezrobotnym, których prawo do
zasiłku w ramach systemu ubezpieczeń od bezrobocia wygasło; poszu-
kującym pracy nie posiadającym referencji zawodowych doświadczają-
cym wyjątkowo dużych trudności w znalezieniu pracy; bezrobotnym,
którzy udowodnią 160 kwartałów składek na fundusz emerytalny. Płat-
ności solidarności to zasiłki o ustalonej wysokości dla osób poszukują-
cych pracy, których zasoby (indywidualne lub dla osób mieszkających
wspólnie) nie przekraczają określonej sumy.

14

Francuskie władze wprowadziły dwuletni okres przejściowy doty-

czący swobody podjęcia pracy, który prawdopodobnie zostanie przedłu-
żony na pięć lat. Powodem takiej decyzji była między innymi wysoka
stopa bezrobocia. Ograniczenia na rynku pracy dotyczyć będą wyłącznie
pracowników etatowych. Od 1 maja 2004 r. do Francji mogą wyjechać
osoby, które same się zatrudnią (czyli np. przedsiębiorcy) i naukowcy,
których Francja chętnie przyjmuje, tym bardziej że miejscowi narzekają
na złe warunki pracy i często wyjeżdżają do USA.

4. Przepisy

dotyczące zatrudnienia i poszukiwanie pracy

Polacy w oparciu o ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach

rynku pracy mogą podejmować pracę u zagranicznych pracodawców na
zasadach obowiązujących w kraju zatrudnienia, na podstawie indywi-
dualnych umów o pracę zawieranych bezpośrednio z pracodawcami
zagranicznymi bądź zawieranych za pośrednictwem upoważnionych
organizacji czy instytucji. Mogą również podejmować pracę za granicą
na podstawie umów międzyrządowych o wzajemnym zatrudnianiu
obywateli.

Współpraca z Francją opiera się na dwóch umowach z 1990 i 1992

roku. Na mocy wspomnianych umów łączących Polskę i Francję można
uzyskać zatrudnienie jako stażysta i pracownik sezonowy. Na ich pod-
stawie w Warszawie działa Biuro Przedstawicielskie Urzędu ds. Migracji
Międzynarodowych Republiki Francuskiej (Office Des Migrations Inter-
nationales – OMI). Za jego pośrednictwem trafiają do Polski francuskie
oferty pracy.

Realizacją umów międzyrządowych w sprawie wzajemnego za-

trudniania pracowników w celu podwyższenia kwalifikacji zawodowych
i językowych, staży zawodowych oraz zatrudnienia sezonowego zajmuje
się Departament Rynku Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.
Natomiast obsługą umów, czyli pośredniczeniem w załatwianiu legalnej
pracy za granicą zajmują się wojewódzkie urzędy pracy. Przy czym
wspomniane wyżej biuro OMI kontaktuje się z kandydatami, przeprowa-
dza kwalifikacje, pomaga w uzyskaniu wiz pobytowych z prawem do
pracy, organizuje badania lekarskie i przejazdy pracowników w tamtą
stronę.

15

Zatrudnienie w charakterze pracownika sezonowego jest zatrudnie-

niem na czas określony, regulowanym przez ustawodawstwo francuskie.
Pracownicy sezonowi we Francji zatrudnieni są w pełnym wymiarze
czasu pracy, limit zatrudnienia sezonowego nie jest określony. Praca se-
zonowa może trwać maksymalnie 6 miesięcy w ciągu roku i najczęściej
jest to praca w rolnictwie przy zbiorze owoców oraz warzyw. We Francji
pracę sezonową mogą znaleźć także kelnerzy, kucharze, pokojówki, pra-
cownicy małych sklepów, inżynierowie przemysłowi. Przed podpisaniem
umowy pracownik sezonowy zobowiązuje się, że nie przedłuży pobytu
w kraju przyjmującym poza okres, na który uzyskał zezwolenie, ani że
nie będzie poszukiwał innego zatrudnienia niż to, które było przewidzia-
ne. Pracownicy sezonowi mogą przekazywać do Polski, na zasadach
ustalonych przez ustawodawstwo obowiązujące w kraju przyjmującym,
całość albo część swych dochodów i oszczędności uzyskanych w czasie
ich pobytu we Francji.

Zatrudnienie w charakterze stażysty trwa 1 rok. Można je czasami

przedłużyć o 6 miesięcy. Roczny limit zatrudnienia wynosi 1000 osób,
a kandydaci muszą legitymować się przynajmniej wykształceniem za-
sadniczym zawodowym, mieć ukończone 18 lat i nie przekraczać 35 roku
życia. Celem zatrudnienia w charakterze stażysty jest poszerzenie per-
spektyw zawodowych oraz pogłębienie znajomości języka francuskiego.

Pracy za granicą można szukać także na własną rękę. Chcąc podjąć

legalne zatrudnienie we Francji należy uzyskać zezwolenie na pracę
i pobyt. Regulacje te nie dotyczą osób samozatrudnionych (pod warun-
kiem, że posiadają odpowiednie kwalifikacje, w szczególności w obsza-
rze zawodów regulowanych) i osób świadczących usługi. O przyznanie
zezwolenia na pracę występuje pracodawca, zaś rodzaj zezwolenia zależy
do typu zatrudnienia. We Francji możemy wyróżnić dwa typy pozwoleń.
Jeśli umowa o pracę obejmuje okres krótszy niż jeden rok lub też doty-
czy pracowników oddelegowanych to otrzymuje się tzw. tymczasowe
pozwolenie na pracę (autorisation provisoire de travail, APT), które wy-
dawane jest na okres 9 miesięcy i może być odnawiane. Czas obowiązy-
wania pozwolenia na pobyt zależy w tym przypadku od okresu, na jaki
przyznane zostało pozwolenie na pracę. Dodatkowo, posiadacz tego typu
pozwolenia nie może zmienić pracodawcy ani pozostać we Francji po
jego wygaśnięciu. Natomiast jeśli umowa o pracę obejmuje okres co
najmniej 1 roku lub dłuższy, wydawane jest pozwolenie na pracę i pobyt

16

(carte de séjour temporaire, CST), które obowiązuje przez okres 12 mie-
sięcy, po upływie których może być odnowione. Jego posiadacz ma
prawo zmiany pracodawcy.

Należy podkreślić, że przyznanie pozwolenia na pracę uzależnio-

ne jest od sytuacji na lokalnym rynku pracy, respektowania przez pra-
codawcę obowiązujących przepisów prawa pracy, równego traktowania
cudzoziemca, gdy idzie o wynagrodzenie i warunki mieszkaniowe.
Z wnioskiem o przyznanie zezwolenia występuje zawsze pracodawca,
który zwraca się do urzędu pracy. Ciąży na nim obowiązek upublicz-
nienia konkretnej oferty pracy przez okres 6 tygodni w Państwowej
Agencji ds. Zatrudnienia ANPE. Agencja po upływie 6 tygodni przesy-
ła swoją opinię do urzędu pracy, który na tej podstawie podejmuje
decyzję. Jeśli jest ona pozytywna, wówczas urząd migracyjny (OMI)
prosi pracodawcę o uiszczenie opłaty. Następnie wniosek o wydanie
zezwolenia na pracę trafia do właściwego francuskiego konsulatu
(w kraju zamieszkania pracownika), który w tym momencie może
wystąpić o przyznanie wizy z prawem do pracy. Warto w tym miejscu
zaznaczyć, że znalezienie potencjalnego pracodawcy nie jest prostą
sprawą – do zatrudniania cudzoziemców skutecznie zniechęcają Fran-
cuzów opłaty, które wynosić mogą nawet do 1500 euro. Po przyjeździe
do Francji pracownik zobowiązany jest stawić się w OMI w celu
uzyskania certyfikatu medycznego oraz umowy o pracę (lub tymczaso-
wego zezwolenia na pracę), a następnie wraz wszystkimi dokumentami
(kopia umowy, certyfikat medyczny, dokument tożsamości z wizą pra-
cowniczą) powinien stawić się w wydziale ds. cudzoziemców właściwej
terytorialnie prefektury (odpowiednik naszego urzędu marszałkowskie-
go) w celu uzyskania pozwolenia na pobyt.

Jeśli wnioskodawca jest osobą fizyczną chcącą pracować legalnie

i posiada uregulowany pobyt we Francji (np. kartę pobytu na czas okre-
ślony), powinien on złożyć w Departamentalnej Dyrekcji Pracy, Zatrud-
nienia i Szkolenia Zawodowego następujące dokumenty: umowę o pracę
w 4 egzemplarzach, zobowiązanie pracodawcy do wniesienia stosownej
opłaty na rzecz OMI, wypełniony kwestionariusz dotyczący warunków
zakwaterowania wnioskodawcy, sześć fotografii, dwie koperty ze znacz-
kami z wpisanym adresem wnioskodawcy, dokumenty potwierdzające
kwalifikacje zawodowe, dyplomy ukończenia szkół, kursów, uczelni,
życiorys, uzasadnienie ubiegania się o pracę. Dokumenty muszą być

17

przygotowane w języku francuskim, a w przypadku dokumentów w ję-
zyku polskim, obowiązkowo przetłumaczone na język francuski przez
tłumacza przysięgłego we Francji, bądź w Polsce i potwierdzone przez
konsulat francuski.

Obywatele RP przebywający legalnie na terytorium Republiki

Francuskiej przed 1 maja 2004 r. na podstawie karty pobytu tymczaso-
wego lub stałego po upływie ważności tego dokumentu otrzymują z mo-
cy prawa kartę Communauté Européenne, ważną 10 lat, pozwalającą
na wykonywanie każdej kategorii aktywności zawodowej. Nie dotyczy
to osób, których zezwolenia na pracę dotyczyły kontraktów na okres
krótszy niż 12 miesięcy.

Powyższe zasady pokazują, że załatwienie formalności związa-

nych z legalnym zatrudnieniem we Francji jest bardzo trudne. Dodat-
kowe, szczegółowe informacje dostępne są na stronie francuskiego
Ministerstwa Zatrudnienia, Spójności Społecznej i Mieszkalnictwa
www.social.gouv.fr oraz urzędu migracyjnego OMI www.omi.social.fr
i Departamentalnych Dyrekcji Pracy, Zatrudnienia i Szkolenia Zawo-
dowego www.travail.gouv.fr.

Popularną formą zatrudnienia szczególnie wśród polskich studen-

tek jest praca we Francji w charakterze „au pair”, czyli opiekunki do
dziecka. Nie jest to wyjazd zarobkowy, lecz edukacyjny, który daje moż-
liwość nauki języka i poznania obcego kraju. Jedynym obowiązkiem
opiekunki jest zajmowanie się dziećmi i organizowanie im czasu. Dostaje
ona kieszonkowe, sama opłaca podróż i kurs językowy. Kandydatka
na „au pair” musi mieć ukończone 18 lat i ukończoną szkołę średnią.
W ciągu roku szkolnego czas pracy takiej osoby jest ograniczony do
30–35 godzin tygodniowo i musi ona uczęszczać na kurs językowy.
Na czas wakacji sama ustala z rodziną, ile czasu będzie pracować i nie
ma obowiązku uczenia się języka.

Obywatele polscy przybywający na obszar Republiki Francuskiej

na pobyt krótkotrwały powinni przed wyjazdem z Polski zaopatrzyć się
we właściwym oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia w dokument
E-111, który w razie konieczności skorzystania z pomocy miejscowych
placówek leczniczych powinni przedstawić w celu udokumentowania
prawa do ubezpieczenia zdrowotnego. Ze względu na bardzo wysokie
koszty leczenia we Francji (koszt wizyty u lekarza specjalisty waha się
od 30 do 70 EURO, a doba leczenia w szpitalu kosztuje średnio od 600

18

do 1500 EURO) w interesie przyjeżdżających jest wykupienie w kraju
dodatkowej prywatnej polisy ubezpieczenia od nieszczęśliwego wypadku
lub nagłego zachorowania. Ważne jest, by polisa pokrywała też koszty
hospitalizacji spowodowanej nagłymi objawami przewlekłej choroby
leczonej w kraju (np. chorób krążenia, cukrzycy itp.), a także konse-
kwencje zgonu, np. transport ciała do Polski.

O zatrudnieniu we Francji mogą myśleć tylko ci, którzy mają wy-

jątkowo poszukiwane na tamtym rynku kwalifikacje lub chcą podjąć się
pracy, której nie chcą wykonywać Francuzi. Są to m.in. pracownicy sezo-
nowi, brakuje także pracowników w przemyśle metalurgicznym i stocz-
niowym, w zawodach związanych z telekomunikacją oraz do opieki nad
starszymi osobami. Często pracę sezonową oferuje Disneyland pod Pary-
żem. Osoby zainteresowane migracją zarobkową do Francji mogą poszu-
kiwać pracy poprzez służby zatrudnienia, informacje na temat dostępnych
ofert można uzyskać na stronie internetowej www.praca.gov.pl lub
w wojewódzkich i powiatowych urzędach pracy. Oferty pracy znajdują
się na portalu internetowym EURES, www.europa.eu.int/eures, gdzie
można szukać pracy poprzez przeglądanie dostępnych ofert pracy, bądź
zalogowanie się na stronie i wprowadzenie własnego życiorysu do bazy
osób poszukujących pracy. Oferty pracy firmowane poprzez EURES
można również znaleźć w urzędach pracy. Podkreślić trzeba, że pochodzą
one od urzędów pracy z krajów EOG i przechodzą weryfikację zgodnie
z procedurami obowiązującymi w danym kraju EOG, co gwarantuje duży
stopień bezpieczeństwa oferowanych miejsc pracy. Inne przydatne adresy
internetowe to www.ambassade.pologne.net Ambasada Polski we Francji,
www.ambafrance.org.pl Ambasada Republiki Francuskiej w Polsce.

Jedną z możliwości rozpoczęcia przez polskich obywateli legalnej

pracy we Francji jest również tzw. samozatrudnienie, czyli prowadzenie
działalności gospodarczej na własny rachunek bez prawa do poszuki-
wania zatrudnienia na miejscowym rynku pracy. Prowadzenie działal-
ności we Francji może odbywać się w różnych formach, m.in. w formie
jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jedynie duże
inwestycje muszą być notyfikowane (zgłoszone) francuskiemu Mini-
sterstwu Gospodarki, Finansów i Przemysłu. Po akcesji Polski do UE
i zgodnie z dyrektywami europejskimi, Polacy nie muszą uzyskiwać
karty handlowca (kupca). Osoby tworzące przedsiębiorstwo we Francji
mogą pracować jako jego szefowie bez konieczności uzyskiwania

19

pozwolenia na pracę. Jednakże z uwagi na ograniczenia w zakresie
swobodnego przepływu pracowników, przy zakładaniu przedsiębior-
stwa wymagane jest udokumentowanie, że polski obywatel ma uregu-
lowane sprawy pobytu we Francji – czyli np. przedstawienie kopii karty
pobytu (wydają je Prefektury Policji), co przy braku dysponowania
odpowiednio wysokimi środkami finansowymi (wymagane są m.in.
dokumenty stwierdzające udzielenie poręczenia przez instytucję kredy-
tową lub ubezpieczeniową mającą siedzibę we Francji lub wyciąg
z rachunku bankowego otwartego przez wnioskodawcę w banku mają-
cym siedzibę lub oddział we Francji) w praktyce uniemożliwia rejestra-
cję przedsiębiorstwa. Szczegółowych informacji na temat możliwości
założenia swojej firmy we Francji udziela Wydział Ekonomiczno-
Handlowy Ambasady RP w Paryżu.

Na koniec przypominamy, że nie warto pracować „na czarno”. Prze-

pisy francuskiego kodeksu pracy nakładają karę grzywny na pracownika,
pracodawcę oraz osoby świadomie korzystające z usług osób nielegalnie
zatrudnionych. Osoba zatrudniona nielegalnie jest zagrożona karą do 2 lat
więzienia i grzywną w wysokości do 30 000 euro. Natomiast pracodawca
zagrożony jest karą grzywny w wysokości 150 000 euro, zamknięciem
siedziby, a nawet rozwiązaniem spółki. Pracodawca zatrudniający niele-
galnie może być także zobowiązany decyzją sądu do wypłaty odszkodo-
wań nielegalnie zatrudnionym pracownikom (jeśli taka forma zatrudnienia
wystąpiła bez ich zgody).

IV. Nauka i praca w Hiszpanii

1. Informacje ogólne

Królestwo Hiszpanii to państwo w południowo-zachodniej Euro-

pie, obejmujące większą część Półwyspu Iberyjskiego. Terytorium Hisz-
panii stanowi ponadto Archipelag Śródziemnomorski (Baleary), oraz
grupy wysp usytuowane na zachodnim brzegu Afryki (Wyspy Kanaryj-
skie), jak również terytoria zależne znajdujące się w Afryce Północnej
(Ceuta i Melilla). Graniczy od północy z Francją i Andorą, od zachodu

20

z Portugalią i od południa z Gibraltarem oraz Marokiem. Stolicą Hiszpa-
nii jest Madryt, językiem urzędowym hiszpański, ale lokalnie także kata-
loński, oksytoński, baskijski i galisyjski. Walutą hiszpańską jest euro.
Hiszpania jest członkiem Unii Europejskiej od 1986 roku.

Hiszpania jest monarchią parlamentarną, głową państwa jest król

Juan Carlos I. Hiszpania jest zdecentralizowanym państwem unitarnym.
Oznacza to podział na wspólnoty (regiony) autonomiczne, każda z wła-
snym statutem, parlamentem oraz rządem. Podział ten opiera się na uwa-
runkowaniach historycznych i narodowościowych.

Hiszpania była przez ostatnie pół wieku jednym z najszybciej

rozwijających się gospodarczo państw Europy i uporała się z masowym
bezrobociem (obecnie ok. 11% wobec 21,6% w 1978 r.). Najważniejszą
gałęzią gospodarki jest wysoko rozwinięty przemysł, zgrupowany w kil-
ku wielkich okręgach.

Zgodnie z oficjalnymi szacunkami władz hiszpańskich aktualnie

legalnie w Hiszpanii przebywa ok. 12.500 Polaków, ale liczba ta
może sięgać nawet 15 tysięcy. Polonia hiszpańska charakteryzuje się
tym, że mimo dużej stosunkowo liczebności jest rozproszona i słabo
zorganizowana. Zdecydowana większość traktuje pobyt w Hiszpanii
jako tymczasowy i nastawia się przede wszystkim na działalność
zarobkową.

2. Nauka w Hiszpanii

Obowiązek szkolny dotyczy dzieci w wieku od 6 do 16 lat. Zarzą-

dzanie szkolnictwem leży w gestii Ministerstwa Edukacji i Nauki. Stop-
niowo przekazywane jest ze szczebla centralnego do autonomicznych
wspólnot, które wiele kompetencji przekazują prowincjom i gminom.
Rok szkolny w przedszkolach i szkołach podstawowych rozpoczyna się
w połowie września i kończy w połowie czerwca. W szkołach średnich
trwa od 1 października do 30 czerwca. Przedszkola nie są obowiązkowe,
chociaż placówki publiczne są bezpłatne.

Szkoły podstawowe są sześcioletnie i nauka w nich dzieli się na

trzy dwuletnie cykle. Obejmuje pięć obowiązkowych bloków przedmio-
towych: język hiszpański i lokalny, środowisko naturalne, społeczne
i kulturowe, matematyka, edukacja artystyczna, edukacja fizyczna i język

21

obcy (obowiązkowy od drugiego cyklu, ale większość szkół wprowadza
go już w pierwszym). Oceny osiągnięć ucznia dokonuje się na koniec
dwuletnich cykli. Wyjątkowo, i tylko raz w ciągu szkoły podstawowej,
może się zdarzyć, że uczeń pozostanie w tym samym cyklu przez dodat-
kowy rok.

Drugi etap edukacji to 4-letnia szkoła średnia (obowiązkowa). Na-

uka składa się z dwóch dwuletnich cykli nauczania. W cyklu drugim
uczniowie oprócz zajęć obowiązkowych mogą wybrać minimum dwa
przedmioty zaproponowane przez szkołę. Obowiązuje pięciostopniowa
skala ocen. Każdy uczeń kończący szkołę otrzymuje przewodnik-
informator, w którym zawarte są informacje o jego osiągnięciach i pre-
dyspozycjach zawodowych.

Następny etap to szkoły średnie maturalne lub szkoły zawodowe

(dwu- lub trzyletnie). Na tym etapie edukacji uczniowie mogą wybrać
jeden z czterech profili: artystyczny, technologiczny, przedmioty przy-
rodnicze i zdrowie, przedmioty humanistyczne i społeczne. Dla wszyst-
kich profili obowiązkowy jest program z języka hiszpańskiego, filozofii,
kultury fizycznej, języka obcego i języka autonomicznej prowincji,
w której znajduje się szkoła. Absolwenci, którzy pozytywnie zaliczyli
wszystkie przedmioty, otrzymują certyfikat ukończenia szkoły, upraw-
niający do przystąpienia do egzaminu wstępnego na uniwersytet lub pod-
jęcia nauki w wyższej szkole zawodowej.

Egzaminy wstępne na uniwersytety organizowane są przez nieza-

leżne komisje z danej prowincji według zaleceń Ministerstwa Edukacji
i Nauki, które określa wymagania i kryteria oceniania. Nabór na studia
odbywa się na podstawie egzaminu organizowanego co roku w dwóch
terminach. Poszczególne uczelnie określają wymaganą ilość punktów do
przyjęcia na studia. Osoby, które na egzaminie otrzymają największą
ilość punktów, będą mogły wybrać kierunek studiów i uniwersytet.
Istnieje określona ilość miejsc zarezerwowanych dla cudzoziemców.
Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest świadectwo maturalne prze-
tłumaczone na język hiszpański. Studenci, którzy chcą kontynuować na-
ukę rozpoczętą w Polsce, muszą mieć uznane dotychczasowe lata nauki
(nie dotyczy to osób wyjeżdżających w ramach programu Erasmus).
Wszelkich informacji dotyczących dokumentów niezbędnych do uznania
wykształcenia udziela Ministerstwo Edukacji i wybrane uniwersytety.
Na decyzję czeka się do 3 miesięcy.

22

Osoby, które posiadają dobre wyniki w nauce, mają potwierdzoną

znajomość języka i ukończony I rok studiów, mogą wyjechać na uczel-
nię zagraniczną w ramach programu Socrates-Erasmus albo skorzystać
ze stypendiów przyznawanych przez Ministerstwo Spraw Zagranicz-
nych w Hiszpanii (Ministerio de Asuntos Exteriores). Na stronie
www.becasmae.es/ znajdują się wszelkie informacje dotyczące regula-
minu przyznawania stypendiów, wykaz Uniwersytetów i innych uczelni
wyższych, informacje o kierunkach, jak i o szkołach organizujących
kursy językowe. Są to stypendia dla osób które uczą się języka hiszpań-
skiego (nie trzeba być studentem filologii hiszpańskiej), dla studentów,
absolwentów, studentów studiów podyplomowych, nauczycieli, którzy
chcą wyjechać na studia lub kurs językowy do Hiszpanii. Zanim jednak
wypełni się formularz na stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych
należy skontaktować się z uniwersytetem lub inną uczelnią, do której
chce się jechać, gdyż konieczne jest potwierdzenie przyjęcia przez
wybrany ośrodek w Hiszpanii.

Studia państwowe są bezpłatne, ale trzeba zapłacić wpisowe – śred-

nio 600 euro za rok. Opłaty różnią się w zależności od kierunku (np. stu-
dia medyczne są droższe) i ilości przedmiotów, gdyż wpisowe płaci się
od przedmiotu. Rok akademicki to dwa lub trzy semestry (w zależności
od uczelni). Zajęcia zaczynają zazwyczaj pod koniec września lub na
początku października.

3. Hiszpański rynek pracy

Trudno znaleźć informacje o organizacji i funkcjonowaniu hisz-

pańskich służb zatrudnienia, jeśli nie znamy języka hiszpańskiego.
W Hiszpanii funkcjonują krajowe służby zatrudnienia i lokalne urzędy
pracy (w gminach samorządowych). Ponadto jest jeszcze przynajmniej
jeden urząd w każdej stolicy prowincji i licznych miastach. Służby za-
trudnienia, zarówno krajowe, jak i regionalne, posiadają sieć internetową
łączącą biura zatrudnienia http://www.inem.es, która zawiera ciekawe
informacje, ale jest dostępna jedynie w języku hiszpańskim.

Już 16 letnia osoba może korzystać z usług urzędów pracy okazu-

jąc ważny dowód osobisty lub paszport. Musi jednak posiadać adres
zamieszkania. W celu zarejestrowania się należy się zwrócić do odpo-

23

wiedniego urzędu właściwego dla miejsca zamieszkania. Wszystkie
informacje na temat możliwości korzystania z ofert pracy, informacje
o działaniach przysługujących w ramach usług urzędów pracy, o profe-
sjonalnych szkoleniach zawodowych, zasiłkach, świadczeniach itd. są
bezpłatne. Jeśli dokonało się raz rejestracji, należy ją okresowo odna-
wiać, przestrzegając wymaganych terminów oraz informować władze
zarówno o zmianach w danych osobowych, jak i w doświadczeniu zawo-
dowym.

Warto wiedzieć, że ze względu na ścisłą współpracę między rzą-

dem polskim a hiszpańskim w zakresie wysyłania Polaków do pracy do
pracodawców hiszpańskich przy Ambasadzie Hiszpanii w Warszawie
pracuje przedstawiciel hiszpańskiego Ministerstwa Pracy i Spraw Spo-
łecznych, który zajmuje się sprawami związanymi z pracą Polaków
w Hiszpanii.

W Hiszpanii prawo zezwala na funkcjonowanie ustnych umów

o pracę, jednak najwięcej umów zawieranych jest pisemnie. Jest to forma
obowiązkowa dla pracowników z zagranicy. Minimalne wynagrodzenie
ustalane jest corocznie przez rząd. Minimalne wynagrodzenie dla
pracowników powyżej 18 roku życia w roku 2004 ustalone zostało na
460,50 euro miesięcznie. Maksymalny tygodniowy czas pracy wynosi
40 godzin i nie może przekraczać 9 godzin dziennie.

4. Możliwości podjęcia pracy w Hiszpanii

Hiszpania wprowadziła dwuletni okres ograniczający swobodny

dostęp do rynku pracy. O napływie siły roboczej do Hiszpanii decydują
kontyngenty ustalane co roku dla wszystkich krajów trzecich, do których
Polska w tym przypadku, ze względu na okres przejściowy, też się zali-
cza. W 2004 roku było to 22 tys. pracowników sezonowych i 11 tys. pra-
cowników stałych. Kontyngent ustala trójstronna komisja składająca się
z przedstawicieli rządu, pracodawców i związków zawodowych.

Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach pracodawca, który chce zatrud-

nić cudzoziemca, przygotowuje kontrakt i występuje do ministerstwa
pracy z wnioskiem o pozwolenie na jego zatrudnienie (tzw. autoryzacja
zatrudnienia). Autoryzacja zatrudnienia może zostać wydana, jeśli praco-
dawca udowodni, że nie znalazł na dane stanowisko żadnego pracownika

24

z Hiszpanii i pozostałych „starych” krajów Unii Europejskiej. Autoryzacja
ta zostaje przesłana przyszłemu pracownikowi. Wniosek o wizę składa
cudzoziemiec w konsulacie hiszpańskim w swoim kraju. Musi przedłożyć
również kserokopię paszportu, wspomnianą autoryzację zatrudnienia,
1 zdjęcie, zaświadczenie o niekaralności i zaświadczenie lekarskie wraz
z tłumaczeniami tych dwóch dokumentów. Wydanie wizy trwa kilka dni.
Wiza z prawem do pracy daje podstawę do podjęcia pracy i uregulowania
pobytu w Hiszpanii; na jej podstawie wydawana jest karta pobytu z pra-
wem do pracy. Organem właściwym do przyjmowania deklaracji i wyda-
wania kart pobytu jest lokalny posterunek policji. Na policji uzyskuje się
również numer identyfikacji obcokrajowców. Pracodawca hiszpański
zatrudniający pracowników na podstawie umowy o pracę jest zobowiąza-
ny do potrącania i odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne.
Inne zasady obowiązują w przypadku pracowników sezonowych zatrud-
nianych przy zbiorach owoców. W tym przypadku obowiązek opłacania
składek na ubezpieczenie społeczne spoczywa na pracownikach. Prawo
hiszpańskie przewiduje też wizy z prawem pobytu w celu poszukiwania
pracy, jednakże nie dotyczy to obywateli polskich.

W przypadku obywateli polskich obowiązuje umowa między

rządem RP a rządem Królestwa Hiszpanii w sprawie zasad i warunków
wzajemnego przepływu pracowników między obu państwami zawarta
21 maja 2002 r.

Umowa dotyczy obywateli zatrudnionych jako: pracownicy stali

– przez okres początkowy przynajmniej jednego roku; pracownicy sezo-
nowi lub zatrudnieni czasowo – przez okres nie dłuższy niż 9 miesięcy
w roku; zatrudnieni na staż – w celu podwyższenia kwalifikacji zawodo-
wych i językowych, na okres 12 miesięcy z możliwością przedłużenia
jeszcze o 6 miesięcy, maksymalnie 50 osób rocznie, przy czym stażyści
powinni mieć odpowiednie przygotowanie zawodowe.

W przypadku zaproszenia imiennego pracodawca sam zgłasza

konkretnego kandydata do pracy we właściwym dla siebie urzędzie
pracy. Z wnioskiem o zatrudnienie powinien zwrócić się co najmniej
12 tygodni przed planowanym przyjęciem kandydata do pracy (dotyczy
to ofert pracy czasowej). Pracodawca powinien złożyć w lokalnym urzę-
dzie pracy ofertę pracy, umowę o pracę oraz wniosek na wydanie zezwo-
lenia na pracę i pobyt.

25

Na przełomie każdego roku oferty anonimowe od pracodawców

hiszpańskich przesyłane są do wojewódzkich urzędów pracy. Rozmowy
kwalifikacyjne w ramach umowy dwustronnej odbywają się w różnych
miastach Polski z udziałem przedstawicieli pracodawców i urzędników
hiszpańskich (z hiszpańskiego Ministerstwa Pracy i Spraw Społecz-
nych) oraz polskich urzędników. Osoby, które uzyskają pozytywną opi-
nię pracodawcy podpisują od razu umowę w dwóch językach – polskim
i hiszpańskim. Dla zakwalifikowanych osób pracodawcy organizują
transport autokarowy do Hiszpanii. Pracownicy sezonowi, zatrudniani
na maksymalny okres 180 dni przy pracach polowych (zbiory owoców),
którzy podpisują umowy w ambasadzie hiszpańskiej w Warszawie, nie
potrzebują wiz. Brak obowiązku posiadania wizy dotyczy również osób
otwierających i prowadzących działalność gospodarczą w Hiszpanii.
Jeśli pracownik planuje pracować w Hiszpanii dłużej niż pół roku musi
zwrócić się do Ambasady Hiszpanii o wydanie odpowiedniej wizy po-
bytowej.

Najprostszą formą zatrudnienia na rynku hiszpańskim jest otwarcie

własnej firmy. Dużą zaletą jest w tym przypadku brak wymogu posiada-
nia określonego kapitału. Osoby rozpoczynające działalność gospodarczą
w Hiszpanii, nie potrzebują wizy z prawem do pracy. Co do innych wy-
mogów formalnych (zezwolenie władz lokalnych, wpis do rejestru) to
obowiązują te same zasady, co obywateli hiszpańskich. Wymagania są
różne, i zależą od charakteru prowadzonej działalności. Inne formalności
związane z rejestracją działalności dotyczą hydraulików, inne lekarzy czy
adwokatów. Zgłoszenie samozatrudnienia jest jednorazowe i obowiąz-
kowe. Należy go dokonać w pierwszym dniu miesiąca kalendarzowego
rozpoczęcia działalności. Konieczne jest posiadanie numeru identyfika-
cyjnego cudzoziemca, po który należy zgłosić się do lokalnej policji.

Osoby fizyczne mogą prowadzić trzy formy działalności: indy-

widualną, Wspólnotę Mienia i Spółkę Cywilną. Wspólną cechą
wszystkich trzech form jest to, że nie mają obowiązku wniesienia mi-
nimum kapitałowego i odprowadzają podatek dochodowy od osób
fizycznych. Do założenia firmy w pierwszym przypadku wystarczy
jedna osoba, natomiast dla pozostałych form co najmniej dwie. W celu
uzyskania szczegółowych informacji można skontaktować się z Wy-
działem Ekonomiczno-Handlowym Ambasady RP w Madrycie:
www.polonia.es/x.php/1/Wydz.Ekonomiczny/6.

26

Wielu Polaków niestety pracuje nielegalnie. Praca „na czarno” to

w Hiszpanii ryzyko deportacji i kary od 300 do 6000 euro. Dla praco-
dawcy jest to kara pieniężna od 6 tys. do 60 tys. euro. Nielegalna praca
oznacza brak jakichkolwiek zabezpieczeń socjalnych, pracownik nie ma
ubezpieczenia, a to oznacza, że w przypadku choroby za wszystko trze-
ba zapłacić z własnej kieszeni. Ponadto pracując na czarno trudno też
wyegzekwować swoje należne wynagrodzenie, gdy pracodawca zalega
z wypłatą.

W Hiszpanii corocznie (głównie w ramach prac sezonowych) pra-

cuje ok. 13 tys. pracowników z Polski. Największe jest zapotrzebowanie
na pracowników w branży budowlanej, kierowców, spawaczy, monterów
konstrukcji stalowych, rzeźników, formierzy, techników BHP, mechani-
ków, informatyków i innych zawodów pokrewnych, a także do prac
krótkookresowych w rolnictwie, hotelarstwie i gastronomii. Zarobki
w sektorze budowlanym (w zależności od zajmowanego stanowiska)
kształtują się na poziomie od 800 do 4000 euro miesięcznie. Warto
jednak pamiętać, że praca bardzo często trwa dłużej niż osiem godzin,
a nawet bywa, że jest to także praca w sobotę i niedzielę. Hiszpania jest
ciekawym rynkiem dla polskich inżynierów budowlanych. Rozbieżności
w zarobkach pomiędzy szeregowymi pracownikami a kadrą inżynierską
nie są duże. Inżynier ma nieco wyższą podstawę pensji, ale na nadgodzi-
ny może liczyć jedynie w piątek. Otrzyma także dodatkowe wynagro-
dzenie za pracę w soboty i niedziele. Pracownik biurowy zarabia średnio
od 1000 do 1500 euro miesięcznie. Zapotrzebowanie na wysoko wykwa-
lifikowany personel jest jednak mocno ograniczone. Zdarzają się oferty
dla lekarzy, pielęgniarek i personelu pomocniczego, jest ich jednak
bardzo mało. Oferty są najczęściej imienne (kandydat sam znalazł praco-
dawcę lub został polecony), a procedury legalizacji pracy i wykształcenia
są bardzo skomplikowane. W tych przypadkach zgodę muszą wyrazić
poszczególne izby zawodowe.

Największe szanse uzyskania pracy na podstawie umowy między-

rządowej mają głównie kobiety w rolnictwie np. przy zbiorze truskawek
i na plantacjach owoców cytrusowych. Należy jednak podkreślić, że pra-
ca w rolnictwie jest ciężka i odbywa się w trudnych warunkach klima-
tycznych (wysoka temperatura, duża wilgotność powietrza). Polacy są
bardzo wysoko cenieni przez pracodawców. Uchodzą za wysokiej klasy
specjalistów w swoich dziedzinach i za rzetelnych pracowników.

27

Informacje o możliwościach podjęcia pracy można znaleźć w gaze-

tach czy portalach internetowych poświęconych pracy. Oferty dostępne
są w urzędach pracy. Przydatne mogą się okazać strony internetowe wo-
jewódzkich i powiatowych urzędów pracy, do których linki znajdują się
na stronie www.praca.gov.pl. Szczegółowe informacje na temat podej-
mowania pracy w Hiszpanii oraz wszystkie niezbędne formularze można
także znaleźć na stronie www.polonia.es.

V. Nauka i praca we Włoszech

1. Informacje

ogólne

Republika Włoska to kraj położony w południowej części Europy,

na Półwyspie Apenińskim. Na północy naturalna granica, jaką są Alpy,
oddziela Włochy od Francji, Szwajcarii, Austrii i Słowenii. Do Włoch
należą też dwie duże wyspy śródziemnomorskie – Sycylia i Sardynia,
a także wyspy Liparyjskie, Poncjańskie, Toksańskie i Pelagijskie. We-
wnątrz terytorium Włoch znajdują się 2 enklawy: San Marino i Watykan.
Do Włoch należy również mała enklawa Campione leżąca w Szwajcarii.
Włochy należą do najludniejszych państw Europy (zajmują pod tym
względem 4 miejsce na kontynencie). Ludność ogółem wynosi 57,7 mln.
Od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku nasila się migracja z Albanii
oraz krajów Afryki Północnej, głównie w poszukiwaniu pracy. Obecnie
ponad 1,2 mln mieszkańców stanowią cudzoziemcy, w tym ponad
38 tys. Polaków.

Stolicą Włoch jest Rzym, językiem urzędowym jest język włoski.

Innymi językami używanymi we Włoszech są: niemiecki (w regionie
Trydent – Górna Adyga), francuski (niewielka mniejszość w regionie
Valle d`Aosta) oraz słoweński (w okolicy Triestu i Gorycji). Obowiązu-
jącą walutą Włoch jest euro. Włochy – podobnie jak Francja – są jednym
z krajów, które zainicjowały utworzenie Unii Europejskiej.

Włochy posiadają zróżnicowaną gospodarkę przemysłową i dzielą

się wyraźnie na uprzemysłowioną północ, w której dominują firmy pry-
watne, oraz mniej gospodarczo rozwinięte rolnicze południe.

28

Klimat we Włoszech jest raczej łagodny, lata we są zwykle ciepłe

i suche, a zimy łagodne. Istnieją jednak duże różnice pomiędzy regiona-
mi. Część północna kraju ma klimat bardziej umiarkowany, a południo-
wa – bardziej śródziemnomorski.

2. Nauka we Włoszech

Obowiązek szkolny we Włoszech obejmuje dzieci pomiędzy

6 a 15 rokiem życia i przebiega w trzech etapach. Pierwszy etap eduka-
cyjny to szkoła podstawowa trwająca pięć lat. Na tym poziomie edukacji
dzieci opanowują ogólne umiejętności obejmujące: język włoski, mate-
matykę, podstawy historii, przedmioty przyrodnicze. W trzecim roku
nauki uczniowie powinni rozpoczynać naukę języka obcego, jednak nie
we wszystkich szkołach jest to realizowane. Szkoła podstawowa kończy
się egzaminem składającym się z dwóch etapów: pierwszy to napisanie
dwóch prac z języków i matematyki, drugi to egzamin ustny obejmujący
wiedzę ze wszystkich przedmiotów nauczanych w szkole. Drugi etap to
niższa szkoła średnia trwająca trzy lata. Przejście do niej jest uzależnione
od posiadania dyplomu z egzaminu kończącego szkołę podstawową.
Na koniec nauki uczniowie zdają pisemny egzamin z języka włoskiego,
języka obcego, matematyki oraz ustny ze wszystkich wykładanych
przedmiotów. Sprawdzian ten jest egzaminem państwowym organizowa-
nym przez ministerstwo (ale realizowanym w szkole). Trzeci etap eduka-
cyjny obejmuje naukę w wyższej szkole średniej – 5 lat, tylko pierwszy
rok w tej szkole jest objęty obowiązkiem szkolnym. Wśród wyższych
szkół średnich można wyróżnić kilka typów: humanistyczne, ścisłe, arty-
styczne, techniczne oraz trzyletnie szkoły zawodowe. Nauka w wyższych
szkołach średnich zakończona jest egzaminem państwowym. Po jego
zdaniu młodzież może ubiegać się o przyjęcie na studia wyższe.

Najstarszą wyższą uczelnią we Włoszech jest Uniwersytet w Bo-

lonii, który obchodził niedawno 900-lecie swojego istnienia. Oprócz
państwowych uniwersytetów, wiekowych ośrodków akademickich

– Florencji, Rzymu, Wenecji czy Mediolanu, funkcjonuje tu też
wiele prywatnych wyższych uczelni. System szkolnictwa wyższego we
Włoszech można podzielić na sektor uniwersytecki oraz nieuniwersy-
tecki. W skład sektora uniwersyteckiego wchodzi aktualnie 77 szkół

29

wyższych, w tym: 51 uniwersytetów, 3 państwowe instytuty politech-
niczne, 13 uniwersytetów prywatnych, 5 państwowych instytutów
uniwersyteckich, 2 uniwersytety dla obcokrajowców (Perugia i Siena)
oraz 3 szkoły wyższe. Sektor nieuniwersytecki obejmuje instytucje
szkolnictwa wyższego oferujące edukację zarówno w formie krótkich
studiów pomaturalnych, jak i studia techniczne trwające maksymalnie
do 4 semestrów. W skład tego sektora wchodzą również uczelnie pro-
wadzące studia artystyczne i muzyczne (akademie sztuk i konserwatoria
muzyczne), a ponadto szkoły nauk religijnych, wojskowe i policyjne.
Edukację techniczną i zawodową organizuje administracja regionalna
i lokalna, a prowadzą stowarzyszenia lub nawet konsorcja składające
się z pojedynczych szkół średnich, organizacji szkolenia zawodowego,
uniwersytetów, przedsiębiorstw lub stowarzyszeń.

System rekrutacji na studia wyższe jest bardzo zróżnicowany.

Ustawa z 1999 r. dokonała głębokiej reformy struktury studiów, wpro-
wadzając system punktowy oparty na ECTS (Europejski System Trans-
feru Punktów), którego zadaniem jest zapewnienie wspólnych procedur
gwarantujących uznawanie studiów akademickich odbywanych za gra-
nicą. Jest to metoda oceniania i porównywania osiągnięć w nauce oraz
pozwalająca na transfer ocen z jednej uczelni do drugiej. Na każdym
kierunku studiów ustalono 6 grup przedmiotów: przedmioty podsta-
wowe, przedmioty typowe w danej dziedzinie studiów, podobne lub
uzupełniające daną dziedzinę studiów, wybierane przez studentów,
przedmioty związane z pracą dyplomową oraz inne przedmioty, jak:
języki obce, informatyka, czy też przedmioty ułatwiające wejście na
rynek pracy.

Polacy mogą zapisywać się na włoskie uczelnie na równych pra-

wach ze studentami unijnymi. Tuż po maturze lub na pierwszych latach
studiów mogą składać wniosek o przyjęcie na studia I stopnia. Trwają
one trzy lata i zakończone są dyplomem uprawniającym do pracy zawo-
dowej. Naukę można kontynuować przez kolejne dwa lata na studiach
specjalistycznych II stopnia. Wszędzie jednak obowiązuje podstawowa
znajomość włoskiego, którą można doskonalić podczas studiów na
uczelnianych kursach języka dla cudzoziemców. Wnioski o przyjęcie
na studia można składać w sekretariacie wybranej uczelni osobiście
lub pocztą. Składać można kopie dokumentów, zaś oryginały należy do-
starczyć w przypadku przyjęcia na uczelnię. Uczelnie publiczne we

30

Włoszech pobierają czesne od studentów. Jest ono zdecydowanie niższe
od opłat na uczelniach prywatnych i uzależnione jest od ocen oraz sytu-
acji ekonomicznej studentów.

Kierunki szczególnie popularne to: sztuka, moda, grafika i wzor-

nictwo przemysłowe. Można też zdobyć prestiżowy dyplom z nauk
ekonomicznych i zarządzania. Poza ekonomią cudzoziemcy najchętniej
studiują prawo, inżynierię, literaturę i filozofię, medycynę oraz nauki
przyrodnicze. Informacji o studiach można szukać na stronach interne-
towych:
− www.iic.pl – Włoski Instytut Kultury, są tu opisane procedury zapi-

sów na uczelnie, formularze wniosków stypendialnych, informacje
dotyczące nostryfikacji polskich dyplomów,

− www.esteri.it – włoskie MSZ,

− www.miur.it , www.murst.it – włoskie ministerstwa szkolnictwa wyż-

szego i badań naukowych,

− www.istruzione.it – włoskie ministerstwo edukacji publicznej.

3. Włoski rynek pracy

Rząd włoski z obawy przed napływem taniej siły roboczej po

rozszerzeniu Unii wprowadził ograniczony dostęp do rynku pracy oby-
watelom następujących Państw Wspólnoty: Republiki Czeskiej, Estonii,
Łotwy, Litwy, Polski, Słowenii, Słowacji i Węgier. Bezrobocie we Wło-
szech jest dość wysokie i wynosi ok. 8%, ale w niektórych południowych
regionach sięga ono nawet 24%. Północ Włoch jest dużo lepiej rozwinię-
ta i bardziej uprzemysłowiona niż południe. W środkowej i północnej
części kraju jest też więcej miejsc pracy, dlatego też najlepiej tam szukać
zatrudnienia.

Odpowiednikiem polskiego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecz-

nej jest Ministerstwo Pracy i Polityk Społecznych (MLPS – Ministero del
Lavoro e delle Politiche Sociali). Rolę urzędów pracy we Włoszech peł-
nią rejonowe biura pracy (Agenzia del Lavoro). Adresy poszczególnych
biur pracy można znaleźć na stronie internetowej Związku Włoskich
Prowincji – UPITEL www.upitel.it.Włoskie urzędy pracy dysponują
informacjami o wszystkich wakatach.

31

Generalnie tygodniowy czas pracy we Włoszech nie może przekro-

czyć 48 godzin, łącznie z godzinami nadliczbowymi (40 godz. pracy na
tydzień + maksymalnie 8 nadgodzin). Wyjątkiem są niektóre sektory
podlegające specjalnym uregulowaniom prawnym z powodu szczególne-
go charakteru aktywności (np. marynarze, piloci, kierowcy ciężarówek).
Wysokość minimalnego wynagrodzenia zależy od zbiorowych uzgodnień
i jest ustalana odrębnie dla każdego sektora aktywności zawodowej.
Wynagrodzenie może być ustalone na poziomie kraju lub na poziomie
regionalnym, na podstawie umowy między związkami zawodowymi.

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej włoskie-

go ministerstwa pracy www.welfare.gov.it oraz Związku Polaków we
Włoszech. www.polonia-wloska.org.

4. Praca we Włoszech

Włochy wprowadziły ograniczenia dostępu do rynku pracy na

okres 2 lat, z równoczesnym ustaleniem dla 8 nowych państw UE (bez
Malty i Cypru) kontyngentu 20 tys. osób, które będą mogły podjąć pracę
najemną. Wielkość kontyngentu może być rewidowana. Uproszczono
procedury administracyjne wydawania zezwoleń na pracę. W 2004 r.
kontyngent został wyczerpany głównie przez pracowników sezonowych.
Nie ustalono żadnych ograniczeń co do liczby osób, które pracują na
własny rachunek. Poza kontyngentem dostęp do włoskiego rynku pracy
możliwy jest również dla następujących pracowników: profesorowie
uniwersyteccy, wykładowcy uniwersyteccy oraz naukowcy; tłumacze
(tłumaczenia ustne i pisemne); pielęgniarki i pielęgniarze zatrudnieni
w publicznych lub prywatnych zakładach opieki zdrowotnej; pracownicy
zatrudnieni w cyrkach lub przedstawieniach podróżujących za granicę;
personel artystyczny i pracujący dla przedstawień, itp. Pozwolenie na
pracę uzyskiwane jest wówczas w Dyrekcji Generalnej Zatrudnienia
Ministerstwa Pracy i Polityk Społecznych. Poza limitem dotyczącym
pracowników najemnych zatrudnienie uzyskać mogą również: pomoce
domowe obywateli włoskich lub krajów UE przesiedlające się do Włoch
wraz z pracodawcą; osoby, które odbywają czasowe szkolenie zawodowe
u pracodawcy włoskiego; pracownicy podlegający organizacjom lub
firmom działającym we Włoszech, zatrudnieni w celu wykonania ściśle

32

określonych zadań w określonym czasie; pracownicy podlegający
firmom mającym siedzibę za granicą, czasowo oddelegowani do firm
mających siedzibę we Włoszech w celu wykonania usług będących
przedmiotem kontraktu na wykonanie pracy.

Zezwolenia na pracę nie potrzebują też niżej wymienione osoby:

− dziennikarze korespondenci oficjalnie akredytowani we Włoszech za-

trudnieni i regularnie wynagradzani przez zagranicznych wydawców
prasy lub stacje radiowe czy też telewizyjne;

− osoby, które zgodnie z przepisami międzynarodowych umów obowią-

zujących we Włoszech, wykonują we Włoszech działalność badawczą
lub pracę okresową w ramach programów wymiany młodzieżowej,
osoby zatrudnione jako „au pair”, marynarze.

Informacji szczegółowych udziela Ministerstwo Pracy i Polityk

Społecznych:

Ministero del Lavoro e delle Politiche Sociali
Direzione Generale per l'Immigrazione
Via Fornovo 8 – 00192 Roma
Tel. [phone] (od 9.00 do 12.00)
Fax [phone]
e-mail [e-mail]

Dwuletni okres przejściowy dotyczy zatem tzw. pracowników pod-

ległych, zatrudnionych przez pracodawcę włoskiego lub mającego
siedzibę we Włoszech. W stosunku do pracowników samodzielnych
i wykonujących wolne zawody okres przejściowy nie obowiązuje.

Polak ubiegający się o pracę we Włoszech musi na własną rękę

znaleźć pracodawcę mającego stały pobyt we Włoszech. Najpierw pod-
pisuje z nim kontrakt. Z tym dokumentem pracodawca powinien złożyć
podanie o zezwolenie na zatrudnienie obcokrajowca w rejonowym
biurze pracy (Ufficio Provinciale del Lavoro). Podanie musi zawierać:
dane osobowe pracodawcy (kserokopię ważnego dokumentu tożsamo-
ści/pozwolenia na pobyt stały we Włoszech), dane osobowe potencjal-
nego pracownika (wraz z kserokopią ważnego paszportu), proponowane
warunki zatrudnienia (uzgodniona umowa stron, kwalifikacje i poziom
zatrudnienia, miesięczne wynagrodzenie brutto, liczba godzin pracy,
miejsce zatrudnienia, typ umowy: zatrudnienie na stałe, na czas okre-
ślony, sezonowo). Podstawowym kryterium wydawania pozwoleń na

33

pracę jest kolejność rejestrowania wniosków. Data wysłania wniosku
jest datą decydującą. Ponadto warunkiem otrzymania zezwolenia jest
stwierdzenie, że nie ma Włochów chętnych do tej pracy. Pracownik
musi w tym czasie przebywać w swoim kraju. Po otrzymaniu zgody
pracodawca przesyła oryginały dokumentów (kontrakt i zezwolenie)
polskiemu pracownikowi, który już sam stara się o wizę we włoskim
konsulacie zgłaszając się z paszportem do konsulatu włoskiego po wizę
do pracy. Po przyjeździe do Włoch z wizą udaje się w ciągu 8 dni do
najbliższego komisariatu policji, gdzie musi złożyć wniosek o wydanie
karty pobytu obywatela UE, jeśli jego pobyt we Włoszech przekroczy
90 dni. Karta jest wydawana na okres 5 lat lub odpowiednio do celu
pobytu (dla studentów na okres jednego roku). Trzeba mieć ze sobą
następujące dokumenty: aktualny paszport lub dowód tożsamości,
2 zdjęcia paszportowe, wypełniony formularz, zaświadczenie o celu
pobytu i wymagane zezwolenia (np. zezwolenie na podjęcie pracy,
zaświadczenie z włoskiej uczelni o przyjęciu na kolejny rok studiów),
zaświadczenie o ubezpieczeniu zdrowotnym, w przypadku łączenia
rodzin dodatkowo akty stanu cywilnego przetłumaczone na język wło-
ski. Pozwolenie na pobyt stały można uzyskać po 5 latach pobytu na
podstawie karty pobytu obywatela UE.

Dodatkowe informacje dostępne są na stronie:

www.welfare.gov.it oraz http://www.ambasciatapolonia.it

Zakładanie i rejestracja spółki we Włoszech trwa około pięciu

tygodni. Wszystkie osoby fizyczne i prawne prowadzące działalność
gospodarczą we Włoszech muszą zostać zarejestrowane w lokalnych
izbach przemysłowo-handlowo-rolniczych. Wykaz wszystkich izb można
znaleźć na stronie www.camcom.it, przy czym składanie wszystkich do-
kumentów związanych z wpisem firmy do Rejestru Przedsiębiorstw jest
możliwe wyłącznie drogą elektroniczną lub na nośniku elektronicznym
po potwierdzeniu podpisem elektronicznym. W celu zarejestrowania
działalności gospodarczej w tym systemie konieczne jest posiadanie spe-
cjalnej karty SMART, umożliwiającej składanie podpisu elektroniczne-
go. Karty takie można otrzymać w biurach izb handlowych. Obowiązek
rejestracji przedsiębiorstwa drogą elektroniczną nie obowiązuje przed-
siębiorców indywidualnych oraz podmiotów jak np.: stowarzyszenia,
przedstawicielstwa firm zagranicznych we Włoszech itp.

34

W stosunku do obywateli polskich, którzy zamierzają we Wło-

szech podjąć pracę na zasadzie samozatrudnienia nie ma żadnych ogra-
niczeń. Mogą oni podjąć pracę na takich samach zasadach, jak pozostali
obywatele UE. Polski przedsiębiorca – nim założy firmę – powinien
starannie zbadać rynek. Praktyka dowodzi, że najlepiej radzą sobie
polskie firmy, które wchodzą w kooperację z miejscowym partnerem.
Dotyczy to produktów rolno-spożywczych, odzieżowych oraz szeroko
pojętego podwykonawstwa. Rynek włoski jest niewątpliwie trudny, ale
też bardzo atrakcyjny dla polskiego przedsiębiorcy. Obecnie rynek wło-
ski stwarza duże szanse dla polskich firm z sektora usług, szczególnie
budowlanych i transportowych. Więcej na ten temat na stronie:
http://www.infopolonia.it/reforma prawa spolek.html.

Szczegółowe informacje na temat zakładania i prowadzenia działal-

ności gospodarczej we Włoszech można uzyskać w Wydziale Ekono-
miczno-Handlowym Ambasady Polskiej we Włoszech www.infopolonia.it.

Wolne miejsca pracy we Włoszech można znaleźć w przemyśle

chemicznym, opiece społecznej, ochronie zdrowia, edukacji, administracji,
ubezpieczeniach, handlu detalicznym. Polacy chętnie widziani są też
w takich zawodach, jak: pielęgniarka, robotnik budowlany, pomoc domo-
wa, opiekunka do dzieci. W sezonie czekają na Polaków oferty do zbioru
cytrusów i winogron, a także dla kucharzy. Pracę sezonową najłatwiej zna-
leźć: w nadmorskich miejscowościach (branża hotelarska i gastronomicz-
na); na południu kraju – na plantacjach warzyw i owoców; na północy
kraju – w winnicach, sadach oraz w ośrodkach narciarskich. Polecane
strony internetowe dotyczące pracy we Włoszech (niestety w języku
włoskim): www.jobonline.it, www.stepstone.it, www.mercurius.it.

VI. Co warto wiedzieć wyjeżdżając

do pracy za granicę

Utrzymujący się wysoki poziom bezrobocia w Polsce powoduje, że

coraz więcej osób poszukuje pracy za granicą. Eksperci wskazują, że
unijne zawody przyszłości to dietetyk, trener fitness, psychoterapeuta,

35

biolog, biotechnolog, szkoleniowiec i nauczyciel. Rozwijać się będą takie
dziedziny jak – transport, telekomunikacja, wysoka technika, energetyka,
medycyna.

Warto zaznaczyć, że praktyki rekrutacyjne mogą się różnić w za-

leżności od kraju, dlatego warto się upewnić, czy wybrany pracodawca
wymaga przedłożenia CV, a ponadto czy powinno ono być napisane na
komputerze czy odręcznie. Unia Europejska zaproponowała ujednolicony
format CV dla osób ubiegających się o pracę w Europie. Więcej infor-
macji na ten temat można znaleźć na stronie www.1praca.gov.pl czy na
stronach urzędów pracy. Coraz częściej pracodawcy umieszczają formu-
larz aplikacyjny także na swoich stronach internetowych.

Niestety, wciąż pojawiają się informacje o działalności nielegal-

nych pośredników pracy za granicą. To od nas w dużej mierze zależy,
czy korzystając z usług pośredników pracy sprawdzamy, czy usługi
prowadzone są legalnie i zgodnie z obowiązującym prawem. Warto wie-
dzieć, że agencja pośrednictwa kierująca do pracy za granicą ma obowią-
zek zawarcia z osobą kierowaną do pracy umowy. Umowa taka musi
zawierać takie informacje jak:
− zagranicznego pracodawcę,

− okres zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,

− rodzaj oraz warunki pracy i wynagradzania, a także przysługujące oso-

bie kierowanej do pracy świadczenia socjalne,

− warunki ubezpieczenia społecznego oraz od następstw nieszczęśliwych

wypadków i chorób tropikalnych,

− obowiązki i uprawnienia osoby kierowanej do pracy oraz agencji po-

średnictwa pracy,

− zakres odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku niewykonania

lub nienależytego wykonania umowy zawartej między agencją pośred-
nictwa pracy a obywatelem polskim, w tym stronę pokrywającą koszty
dojazdu i powrotu osoby skierowanej do pracy w przypadku niewy-
wiązania się pracodawcy zagranicznego z warunków umowy oraz tryb
dochodzenia związanych z tym roszczeń,

− kwotę należną agencji pośrednictwa pracy z tytułu faktycznie ponie-

sionych kosztów związanych ze skierowaniem do pracy za granicą,

− informację o trybie i warunkach dopuszczania cudzoziemców do rynku

pracy w państwie wykonywania pracy,

− inne zobowiązania stron.

36

Jeżeli umowa nie zawiera wszystkich tych punktów, jest niezgod-

na z prawem. Może się jednak zdarzyć, że umowa będzie spełniała
wszystkie formalne wymogi, ale będzie niekorzystna dla pracownika.
Chodzi np. o zapisy, z których wynika, że trzeba wykupić przejazd wła-
śnie u tego pośrednika, a bilet kosztuje zdecydowanie więcej niż powi-
nien. W takiej sytuacji sam zainteresowany powinien podjąć decyzję,
czy przystaje na te warunki, czy nie. Należy pamiętać, że nie ma przy-
musu podpisania takiej umowy, a pośrednika można zmienić. Ważne
jest, aby bardzo uważnie czytać ogłoszenia i dokładnie sprawdzać wa-
runki zatrudnienia, trzeba też dokładnie zapoznać się z umową oraz
sprawdzić firmę, która pośredniczy w znalezieniu pracy bądź samego
pracodawcę.

Zabronione jest pobieranie opłat z tytułu wyszukiwania i wska-

zania pracodawcy zagranicznego. W szczególności od osób kierowa-
nych do pracy za granicę nie wolno pobierać: przedpłat, kaucji, opłat
eksploatacyjnych, wynagrodzenia pracowników, opłat z tytułu
wynajmu lokalu, wyjazdów pracowników agencji, rekrutacji, usług
pocztowo-telekomunikacyjnych, druków, reklamy i ogłoszeń praso-
wych. W przepisach prawnych określony został katalog kosztów jakie
agencja pośrednictwa do pracy za granicą może pobierać od osób kie-
rowanych do pracy za granicą. Do tych kosztów należą kwoty ponie-
sione na: dojazd i powrót osoby, wydanie wizy, badania lekarskie oraz
tłumaczenia dokumentów.

W przypadku, gdy warunki pracy lub płacy nie są zgodne

z zawartymi w umowie cywilnej – osoba taka ma prawo wystąpić
z roszczeniami do agencji zatrudnienia lub wystąpić z powództwa
cywilnego do sądu. Obywatel polski za granicą, w przypadku koniecz-
ności uzyskania określonych informacji lub pomocy, powinien zgłosić
się do Konsulatu RP.

Ewentualnych roszczeń wobec zagranicznego pracodawcy można

dochodzić wnosząc sprawę do właściwego Sądu Pracy w danym kraju
– jako jedynej instytucji rozstrzygającej spory pomiędzy pracobiorcą
i pracodawcą. O pomoc również można się zwrócić do właściwego
urzędu pracy lub związków zawodowych.

Celem zabezpieczenia się przed nielegalnymi agencjami pośred-

nictwa pracy należy dokładnie sprawdzić pośrednika przez wyjazdem,

37

tj. sprawdzić, czy dany pośrednik posiada umowę zawartą z pracodaw-
cą zagranicznym i czy wysyłał już ludzi do pracy za granicę, poprosić
o numery telefonów pracodawców zagranicznych oraz telefony osób,
które już skorzystały z usług pośrednika i mogą to potwierdzić. Oprócz
spisania umowy, przed wyjazdem za granicę trzeba sprawdzić w reje-
strze (ewidencji działalności gospodarczej lub Krajowym Rejestrze
Sądowym), czy dany pośrednik ma zgłoszoną działalność gospodarczą,
od jak dawna funkcjonuje i czy posiada własne biuro. Agencja zatrud-
nienia powinna posiadać lokal przeznaczony na biuro agencji zatrud-
nienia zapewniający poufność prowadzonych rozmów oraz posiadać
wyposażenie techniczne umożliwiające prowadzenie działalności agen-
cji zatrudnienia. W żadnym razie nie należy płacić za ofertę pracy,
ani też (przed wyjazdem) za mieszkanie za granicą oferowane przez
pośrednika.

Przed wyjazdem za granicę należy poznać bliżej warunki pracy

panujące w kraju, w którym mamy podjąć zatrudnienie. Takich infor-
macji powinny udzielić urzędy pracy, agencja pośrednicząca w wyjeź-
dzie a także można je znaleźć na polskiej stronie portalu EURES
www.eures.praca.gov.pl. Pomocne mogą okazać się osoby, które kie-
dyś pracowały w danym państwie. Również rozmaite publikacje,
przewodniki i informatory będą przydatnym źródłem wiedzy. Przed
wyjazdem koniecznie trzeba skompletować adresy i telefony polskich
przedstawicielstw dyplomatyczno-konsularnych oraz mapy i atlasy,
warto też siebie ubezpieczyć. Obywatele polscy wyjeżdżający na
pobyt krótkotrwały powinni przed wyjazdem z Polski zaopatrzyć się
we właściwym oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia w dokument
E-111, który jest dokumentem uprawniającym do ubezpieczenia zdro-
wotnego. Ważne również, żeby pamiętać, jakie ryzyko wiąże się
z podjęciem nielegalnego zatrudnienia. Praca „na czarno” jest źle
opłacana, cechują ją nienajlepsze warunki, nie zapewnia ubezpiecze-
nia społecznego, a często niesie ze sobą zagrożenie karą pieniężną
oraz deportacją do kraju.

38

VII. Bank adresów

1. Ambasady

i

konsulaty

Francja

Konsulat Generalny RP w Paryżu
5 rue de Talleyrand, 75007 Paris
Tel.: [phone]
Fax: [phone]
e-mail: [e-mail]

Konsulat Generalny RP w Lille
45 Boulevard Carnot, 59800 Lille, France
Tel.: [phone]
Telefon dyżurny: 0607220069
Fax: [phone]
e-mail: [e-mail]

Konsulat Generalny RP w Lyonie
79 rue Crillon, 69006 LYON, Cédex 06, France
Tel.: [phone]
Fax: + 33 4 78 93 5637
e-mail: [e-mail]
[e-mail]

Konsulat Generalny RP w Strasburgu
2 rue Geiler, 67000 Strasbourg, France
Tel.: [phone]
Fax: [phone]
e-mail: [e-mail]

Konsulat RP w Nicei
Konsul Honorowy: Eugene Horoux-Horszowski
57, boulevard Victor-Hugo, 06200 Nice
Tel.: [phone]
Fax: [phone]

39

Konsulat RP w Bordeaux
Konsul Honorowy: Bertrand de Bentzmann
Beraud-Sudreau S.A., 2, Place de la Bourse
33076 Bordeaux Cedex
Tel.: [phone]
Fax: [phone]

Konsulat RP w Rennes
Konsul Honorowy: Michel Dorin
Dories Consultants, Avenue des Peupliers,
35510 Cesson Sevigne
Tel.: [phone]
Fax: [phone]
e-mail: [e-mail]

Konsulat RP w Toulouse
Konsul Honorowy: Longin Fourdrinier
21, rue Volta, 31000 Toulouse
Tel./Fax: [phone]
e-mail: [e-mail]

Hiszpania

Wydział Konsularny Ambasady RP w Madrycie
c/ Guisando, 23-bis, 28035 Madrid
Tel.: [phone] lub 44
Fax: [phone]
Tel. dyżurny po 17.00: [phone]
e-mail: [e-mail]

Konsulat RP w Barcelonie
Avda. Diagonal, 593-595
08014 Barcelona
Tel.: [phone]
Fax: [phone]
e-mail: [e-mail]
[e-mail]

40

Konsulat Honorowy RP w Palma de Mallorca
Konsul Honorowy: Silvia Riera
C/Bartomeu Sureda i Miserol 4A 1
07011 Palma de Mallorca – Baleares
Tel.: [phone]
Fax: [phone]
e-mail: [e-mail]

Konsulat Honorowy RP w Murcii
c/ Las Norias, 1-2 D
30009 Murcia
Tel./Fax.: [phone]

Konsulat Honorowy RP w Walencii
Avda. de la Cortes Valencianas, 31-5-2a
46014 Valencia
Tel.: [phone]
Fax: [phone]

Włochy

Wydział Konsularny Ambasady RP w Rzymie
via P.P. Rubens 20, Monti Parioli 00197,
Roma, Italia
Tel.: [phone]

Konsulat RP w Mediolanie
Corso Vercelli, 56, 20145 Milano
Tel.: [phone]
Fax: [phone]
e-mail: [e-mail]

Konsulat RP w Genui
Konsul Honorowy: Giuseppe Taró
(włoski, angielski, francuski, hiszpański)
via G. Alessi 10, 60 128 Genova, Italia
Tel.: [phone]
Fax: [phone]

41

Konsulat RP w Bolonii
Konsul Honorowy: Corrado Salustro (włoski)
Strada Maggiore 24, 40100 Bologna, Italia
Tel.: [phone]
Fax: [phone]

Konsulat RP w Bari
Konsul Honorowy: Domenico Centrone (włoski)
via Abbrescia 85, 70121 Bari, Italia
Tel.: [phone]
Fax: [phone]

2. Inne przydatne adresy

Ministerstwo Spraw Zagranicznych
Al. J. Ch. Szucha 23, 00-580 Warszawa
Tel.: [phone];
http://www.msz.gov.pl

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
ul. Nowogrodzka 1/3/5
00-513 Warszawa
Tel.: [phone]
www.mps.gov.pl
www.mgip.gov.pl
www.1praca.gov.pl
www.praca.gov.pl

Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej
ul. Smolna 13, Warszawa
Tel.: [phone]
e- mail: [e-mail] lub [e-mail]

42

Strony poświęcone rynkowi pracy w poszczególnych krajach Unii Euro-
pejskiej (serwisy rządowe oraz firm prywatnych):

Francja
http://www.cadresonline.com
http://www.apec.asso.fr
http://www.cadremploi.fr
http://www.rtlemploi.com
http://www.emailjob.com
http://www.monster.fr

Hiszpania
http://www.inem.es

Włochy
http://www.europalavoro.it

Strony internetowe, na których można szukać ofert pracy zagranicznej:

http://www.praca.gov.pl – serwis polskich urzędów pracy
www.gazeta.pl/praca
http://www.pracuj.pl
http://www.gratka.pl
http://www.praca.korba.pl
http://www.praca.wp.pl
http://www.arena.pl
http://www.bestoferta.pl
http://www.abcpraca.pl
http://www.jobpilot.pl
http://www.pelnomocnik.com.pl
http://www.horyzont.pl
http://www.prace.net
http://www.pracaonline.pl
http://www.topjobs.pl
http://www.jobaid.pl
http://www.jobs.pl
http://www.pracaonline.pl
www.polishworld.com/drobne

43

http://www.jobbank.com
http://www.job-net.com.pl
http://www.jobsector.pl
http://www.megapraca.pl

Serwisy internetowe dotyczące poszukiwania pracy w UE:

http://www.europa.eu.int/eures
http://www.euro-jobs.net
http://www.europe.hobsons.com
http://www.eurojobs.com
http://www.hrc.pl
http://www.jobpilot.com
http://www.pracawue.pl
http://www.stepstone.com
http://www.szukamypracy.pl

Praca sezonowa:

http://www.gapyearjobs.co.uk/jobsearchfm.asp
http://www.holidayresortjobs.co.uk
http://www.pickingjobs.com
http://www.seasonaljobs.net
http://www.stepstone.com

Oferty pracy jako Au-pair:

http://www.au-pair-box.com
http://www.aupair.com.pl
http://maps.aupair.com
http://www.aupair-world.net
http://www.aupairconnect.com/default.asp
http://www.findaupair.com
http://www.perfectaupair.com

44